socjologia prawa wykłąd Kopia

Socjologia prawa
02.03.2011
Zawsze towarzyszyło prawu pytanie: jak to zrobid żeby prawo było dobre?
Wszystkim od zawsze chodziło o dobre prawo(?). W każdym wielkim ruchu społecznym, rewolucji,
pojawiają się hasała ustanowienia dobrego prawa. ą� Musimy wiedzied czym tak właściwe jest dobre
prawo, koło się zamyka, okazuje się , że potrzebujemy nauk prawnych, których zadaniem jest
doporowadzenie do sytuacji, że WIEMY jak ustanowid dobre prawo, chod często go nie ustanawiamy,
wiemy jakie trudności, niebezpieczeostwa się z tym wiążą. Mamy świadomośd, że ten postulat jest
emotywny, wiemy, że jest dobre, ale i wiemy jak trudno to zrobid.
Dla socjologii prawa zadaniem jest zadanie, abyśmy mogli zrealizowad postulaty dobre prawa.
Czym jest dobre prawo?
Prawo winno zbliżad się do ideału, a oddalad od jego przeciwieostwa.
Mówiąc prawo, ma się powszechnie na myśli akty prawne, pewnie wypowiedzi, które wskazują nam
na pewien powinny sposób postępowania. Prawo to są również instytucje, a nawet przede
wszystkim instytucje, które to prawo w życie wprowadzają i stosują, podejmują konkretne decyzje.
Rozszerzamy koncepcje prawa, traktujemy jest nie tylko jako zbiór aktów prawnych, ale i instytucji
kreujących, wprowadzających i stosujących. Prawo jako działanie pewnych ludzi. Jest również
konsekwencjami tych działao. Np. (nierealna) publiczna, dobrze funkcjonująca służba zdrowia.
Prawo jako:
a) Akty prawne- prawo jako utrwalone w języku wypowiedzi, proces komunikowania się
społecznego. W starożytnym Rzymie prawo przechowywano w świątynie, znajomośd prawa
kosztowała. Nawet wtedy, gdy prawo było trzymane sekretnie w świątyni i wtedy ono, jako
prawo funkcjonowało, w obrębie komunikacji społecznej. O jakości prawa decyduje jakośd
komunikatu , lub procesu przekazywania komunikatu adresatom. Można oceniad jakośd z
punktu widzenia właściwości formalnych lub merytorycznych.
�� Formalne
�� Właściwości języka- tym lepszy język im bardziej zrozumiały jednoznacznie
�� Właściwości systemowe- mogą byd lepiej lub gorzej systemowo
uporządkowane. Prawo samo na siebie nakłada obowiązek systematyzacji,
prawo nigdy tego nie osiąga, ale przynajmniej jedna z norm mówi, że należy
to czynid. Cechy merytoryczne, które przesądzają, o tym czy prawo jest dobre
�� merytoryczne
1. Czy prawo jest adekwatne aksjologiczne? Mamy pewne wyobrażenia
odnośnie wartości, dobre prawo to takie, które służy realizowaniu
wartości powszechnie akceptowanych społecznie. Prawo aksjologicznie
dobre dla ustawodawcy, nie musi byd aksjologicznie dobre dla
adresatów. O prawie niesłusznym, nie powiemy, że jest dobre. ą� Na
początku wieku XIX nikomu się nie wydawało, że niesłusznym jest brak
Socjologia prawa- wykład Strona 1
praw odnośnie spraw majątkowych kobiet. Na pierwszy rzut oka widad, ż
nie da się tego problemu rozwiązad studiując obecne przepisy prawa.
2. Kryterium pragmatyczne- prawo jest dobre wtedy, kiedy jest wykonalne.
3. Zgodnośd treści prawa, wiedząc jakie są jego skutki. Cognitywne- kwestia
wiedzy o skutkach. Przykład ustawy prohibicyjne w USA. Prawo dobre wg
jednych kryteriów merytorycznych, może byd całkowicie złe wg innych.
b) Desygnaty działania
Komunikat prawny funkcjonuje w zasadzie jak plotka społeczna jest to główne zródło wiedzy o
prawie w społeczeostwie- nie media! Wiedza ta jest niestety zniekształcona od samego początku,
a stopieo tego zniekształcenia jest zdumiewający.
O jakości prawa decyduje jakośd przekazu komunikatu prawnego. To czy przekazuje w sposób
użyteczny, prawidłowy, zgodny z treścią, to tym lepsze jest prawo. Cechy merytoryczne itp.
Interesują nas dopiero wtedy gdy dotrze do nas informacja i wiemy jaki jest przekaz.
Przekazywanie wiedzy wymaga pewnych uprawnieo. Prawo, które nie dociera do adresata jest
niczym wołanie na puszczy.
Funkcjonowanie instytucji prawnych i sprawa następstw społecznych
Kryteria, które są wypracowane przez instytucję i wiążą się z oczekiwaniami klienteli tej instytucji.
Sędziowie będą mówid wg innych kryteriów o jakości funkcjonowania sądu, niż ci, którzy musieli np.
cos załatwid w sądzie.
Musimy sobie zdad sprawę, że owe kryteria funkcjonowania instytucji prawnych musza odnosid się
do regulacji tych instytucji prawnych ą� związek z aktami prawnymi. Zgodnośd funkcjonowania
instytucji prawnych z przepisami dotyczącymi tych instytucji. Wtedy przerzucamy punk ciężkości
dotyczący jakości prawa na właściwości formalne i merytoryczne. Jakośd prawa wyznacza to jak
działają instytucje prawne w zgodzie z przepisami. Instytucje będą się broniły jakością aktów
prawnych.
Istnieje cały szereg kryteriów funkcjonowania prawa. Jakośd podmiotów- osób- wykonujących
zawody prawnicze. Niektóre osoby ze względu na swoją osobowośd nie nadają się do wykonywania
pewnych zawodów prawniczych. Jakośd prawa nie zależy od prawa, ale osób działających w
instytucjach zajmujących się prawem.
Teoria organizacji- efekt działania instytucji prawnych= właściwości personalne+ sposób w jaki te
osoby są zorganizowane
Strajk włoski
Kryterium rzeczywistych, społecznych następstw.
Zjawisko petryfikacji stosunków społecznych- uniemożliwienie rozwoju, zmiany stosunków
społecznych, ich skostnienie.
09.03.2011
Socjologia prawa- wykład Strona 2
1962- w Harvardzie, metodolog, filozof, matematyka i socjolog, Tomasz Kuhn, syn niemieckiego
emigranta, odegrał znaczącą rolę, Struktura rewolucji naukowej ą� udowadnia, że wiara w linearny
rozwój nauk jest sprawą dosyd naiwną. Tak naprawdę jest inaczej. Kuhn postawił tezę, że każda
nauka odbywa się zawsze wg pewnego wzoru, który to uważany jest w danym czasie, w danej nauce,
za prawidłowy. Kuhn nazwał ten wzór PARADYGMATEM. Każdy nowy paradygmat, ma pewne
właściwości paradygmatu poprzedniego, jednocześnie wyznaczając coś nowego. Sam Kuhn traktował
ten PARADYGMAT niezbyt rygorystycznie. Założona charakterystyka badao, determinuje założenie
dotyczące sposobu ich badania. Do czego taka wiedza ma służyd, jaki powinien byd pożytek z tej
wiedzy? W ten sposób całośd takiego paradygmatu obejmuje 3 zespoły założeo: ontologiczne,
epistemologiczne, pragmatyczne. U podstaw wielu nauk leży potrzeba poznania rzeczywistości. Albo
odkrywa się nową rzecz, która trzeba zbadad, albo pojawiają się nowe wynalazki, pojawia się nowa
nauka. Powstają dziedziny wiedzy, które nie mogłyby by zostad odkryte np. dzięki mikroskop.
Wszystko to determinanty, wtórne wobec zmiany paradygmatu. Jak się zmienia paradygmat badao,
okazuje się, że to, co wiemy dotychczas trzeba zmienid i zrobid to lepiej. Cały postęp w nauce
odbywa się od jednego do drugiego paradygmatu. Często wiele rzeczy wyrzuca się na śmietnik
historii .
Antynaturaliści uważają, iż nieprawdą jest, że nauka jest jedna. Podział nauk na nauki przyrodnicze i
humanistyczne. W naukach przyrodniczych jest tak, że rzeczywiście pojawienie się nowego
paradygmatu powoduje odrzucenie starego.
Karl Popper- w naukach społecznych nie ma w zasadzie paradygmatu, który stał by się całkowicie
nieaktualny. W naukach społecznych jest tak, że w tym samym czasie może istnied kilka
paradygmatów jednocześnie i mogą konkurowad ze sobą. Nie można mówid, że w naukach
społecznych, inaczej niż w przyrodniczych paradygmaty odchodzą na śmietnik historii, następuje
pewne przełamanie paradygmatów. Jeden paradygmat w innym pozostawia pewien ślad, i to jest
trudnośd wg Karla Poppera. Nowe nauki nie powstają( humanistyczne) poprzez rewolucję, raczej
poprzez fuzję.
Jakie paradygmaty możemy odnalezć sięgając w głąb nauk prawnych?
1.Teologiczny podstawowym założeniem jest założenie, że prawo jest wywodliwe wprost od osoby
transcendentnej. Rozdzielenie reguł prawnych od religijnych jest w zasadzie nowością, a w
niektórych społeczeostwach to nawet nie ma miejsca. W językach starosłowiaoskich słowo zakon,
oznaczało reguły postępowania. Poważne konsekwencje dotyczące obowiązywania prawa. Co do
treści, musiała byd ona koherentna z podstawowymi regułami religijnymi, Obwiązywanie było
następstwem tego, że wola osoby transcendentnej czuwa nad tym, aby przestrzegano tych reguł,
mogą zrobid potop, trzęsienie ziemi itp. Treśd była związana ściśle z ową genezą, odpowiednia
metoda badawcza to teoretyczna analiza treści. Hermeneutyczna egzegeza- jedyny właściwy sposób
badania, ustalenie woli osoby transcendentnej. Zakładano pewną statycznośd prawa, wola była
przekazywana raz na zawsze, ta wola była nieograniczona zakresowo, mogła dotyczyd dowolnego
fragmentu życia człowieka. Tego rodzaju paradygmat miała za zadanie stworzyd model świata
społecznego, który by odpowiadał woli osoby transcendentnej. Koncepcja państwa bożego na ziemi
umarła dopiero w póznym odrodzeniu. W oświeceniu nagle pojawiły się głosy, że coś jest nie tak w
takim rozumieniu prawa. Głosy poszły w dwóch kierunkach:
Socjologia prawa- wykład Strona 3
�� W epoce odrodzenia zauważono, że to człowiek jest najważniejszy. Przede wszystkim trzeba
zwrócid uwagę na to, że pewne reguły postępowania są wywodliwe z właściwości samego
człowieka. Można wywodzid pewne reguły postępowania, które zaczęto nazywad prawami
naturalnymi. Uznaje się, że te prawa są niepodważalne, niezmienne, właściwe wszystkim
ludziom, w sposób uniwersalny ( prawie jak paradygmat). W prawie międzynarodowym
publicznym bardzo wiele rozwiązao i reguł prawnych wywodzonych jest z naturalnych
właściwości człowieka.
�� Paradygmat nakazuje dokonywad jednak pewnej wykładni reguł prawnych w sposób
rozszerzający, uwzględniający warunki życia określonych ludzi. Przekłada się to również na
treśd samego prawa, nie może ono naruszyd praw naturalnych. Rozkwit tego miał miejsce
30, 40 lat przed wybuchem wielkiej rewolucji burżuazyjnej. Prawodawcy i ci egzekwujący
muszą odpowiednio kształtowad prawo pozytywne, tak aby było z tym zgodne. Chodziło o to,
by zagwarantowad wszystkim ludzi warunki odpowiadające im naturze.
2.Pozytywistyczny- tradycyjny- genezy należy doszukiwad się w projektach zmiany i umocnienia
władzy paostwowej w stosunkach europejskich. Postanowiono oddad całośd władzy w ręce
monarchy. Monarchie posługiwały się prawem jako narzędziem do realizowania swoich projektów
oraz utrzymania władzy. We Francji zatrudniano całe armie tzw. legistów. Przekonywanie ludu, że to
prawo jest rozumne, mądre, iż jest to wyraz paternalizmu. Okazywało się dosyd szybki, że geneza
prawa jest wywodliwa z takiej osoby, której oddawano władze absolutną. Zaczęto uzasadniad silną
władzę , jako rozumny sposób postępowania. Zawierał założenia: Grocjusz- pacta sunt servanda,
prawo samo o sobie decyduje kiedy i dlaczego obwiązuje, konwencja jest pewna umowa, a umów
należy przestrzegad, dlatego, że jesteśmy istotami rozumnymi. Jest to podstawowa zasada tego
paradygmatu, współcześnie formalne obowiązywanie prawa. Tekst prawny powinien byd tekstem
absolutnie doskonałym, zarówno pod kątem formalnym jak i materialnym. Mądry suweren tworzy
mądre prawo. Cecha obowiązywania jest cechą immanentną. Etatyzm- to paostwo jest tą
organizacją społeczna, które kreuje prawo, nadaje mu moc obowiązującą i stosuje to do realizacji
paostwowych celów. Zasada równości wobec prawa. 1640, lewellerzy, rewolucja burżuazyjna, nie
powinno byd żadnego pośredniczenia między suwerenem a adresatem, bo może to prowadzid do
upośledzenia prawa, musi ono byd jedne dla wszystkich adresatów i równo traktowad wszystkich.
Prawo obowiązuje samego suwerena zgodnie z pacta sunt servanda. Paradygmat pozytywistyczny-
typ rozumowao musi mied charakter dedukcyjny, stosunek do wiedzy to racjonalizm, ahistoryzm,
prawnocentryzm, hermeneutyczna egzegeza tekstu, rozumowania logiczne, celem prawa jest
prawidłowej jego stosowanie. Ten pozytywistyczny jest bardziej rozpowszechniony i ma się dobrze,
przy pewnych zmianach. Gdybyśmy w miejsce suwerena podstawili osobę transcendentną ,
okazałoby się, że paradygmat teologiczny i pozytywistyczny nie odbiegają od siebie aż tak bardzo.
John Austin jest uznawany za ojca pozytywizmu. Nurtowało go to , co wynikało z filozofii
utylitaryzmu. Podstawowym zdaniem każdej żyjącej istoty jest reedukacja tego co nieprzyjemne, a
skupienie się na tym, co przynosi radośd, szczęście. Przekładało się to również na poglądy dotyczące
prawa, niektórzy z twórców utylitaryzmu byli prawnikami. Prawo to taka instytucja wykształcona w
paostwie( etatyzm), której zadaniem jest maksymalizacja szczęścia jednostkowego i społecznego. W
Wypadku paradygmatu pozytywistycznego powstał problem, w jaki sposób najlepiej zastosowad wolę
suwerena wyrażoną w prawie, aby wywołała ona utylitarystyczny skutek? Odpowiedz na to pytanie-
Monteskiusz, twórca dzieła O duchu praw - właśnie w Duchu praw Monteskiusz wprowadził
Socjologia prawa- wykład Strona 4
pewną ideę, która pózniej pojawia się u Johna Austina, by dobrze zastosowad prawo, musi ono
oderwad się od swego twórcy. Prawo bywa mądrzejsze od ustawodawcy . Monteskiusz domagał się
rozdziału władztwa paostwowego (trójpodział władzy). Uważał, że dobre stosowanie wymaga
autonomii instytucji prawnych, w ogóle autonomii prawa. Proces stosowania prawa musi byd
uwolniony od wszelkich interwencji, politycznych, okazjonalnych, zależności od zmieniającego się
suwerena. Prawo musi uzyskad status autonomiczny, niezależny. Ta idea spodobała się w Anglii.
Geneza prawa jest to wola suwerena, który ma władze polityczną, funkcjonuje w paostwie- etatyzm-
prawo jest ściśle związane z paostwem, poza paostwem przestaje byd prawem. Obowiązuje tylko na
zasadach, które samo dla siebie stanowi, konwencja. Musi byd przestrzegane przez wszystkich,
łącznie z suwerenem, stosowane musi mied charakter autonomiczny, niezależny od jakichkolwiek
zewnętrznych czynników. Właściwą i podstawową metodą badawczą jest hermeneutyczna egzegeza
tekstu. Jeżeli potrzebne są dodatkowe przesłanki to są to p. rozumowe i spekulacyjne. Weryfikacja na
zasadzie quazi logicznej lub spekulacyjnej. Prawno zasadniczo jest omnipotentne- można nim
regulowad wszystko, jedynym wyznacznikiem granic jest rozum. Zasada etatyzmu. Metoda
badawcza: egzegeza tekstu prawnego, reguły logiki prawniczej. Naturalizm metodologiczny, można
stsoowad w naukach prawnych sposoby rozumowao.
Jeremy Bentham- spadkobiercy myśli: John Austin i John Stuart Mill. Bentham był z wykształcenia
prawnikiem, chod z temperamentu filozofem, Austin był prawnikiem, Mill studiów prawniczych nie
dokooczył. Kant wpływał nieco na Milla. Kelsen odwoływał się do nich wszystkich, ale w bardzo
specyficzny sposób. Kelsen sporo czerpał od Kanta. Określano go również jako neokantystę, chod nie
szczędził mu krytyki. Po Kelsenie pojawił się H.L.A. Hart. Hart- twórca tzw. miękkiego pozytywizmu.
Jeremy Bentham- trzeba się skupid na legislatorze, jako instytucji suwerennej, albo samym
suwerenem. Jego zadaniem jest dbanie o to, aby w społeczeostwie było jak najwięcej dobra. To jest
podstawa jego leigimityzacji. Stworzył koncepcję utylitaryzmu. Człowiek jest pomiędzy pain , a
pleasure . Wszystko jest między uczuciem przyjemności, a przykrości, nie należy tego rozumied w
przenośni. Bnthamowi zarzucano nawet, ze jest hedonistą. Racjonalny człowiek redukuje pain , a
mnoży pleasure . Dla Benthama społeczeostwo jest zbiorem indywiduów. Ilośd dobra przekłada się
na ilośd dobra w społeczeostwie. Społeczeostwo dąży do szczęścia poprzez stanowienie prawa.
Prawo jest obciążone obowiązkiem gwarantowania. Generalnie wszystko to, co nas prowadzi do
szczęścia jest użyteczne. Bentham zawiera konstytuujące to prawo elementy, prawo rozumiane jako
wypowiedzi legislatora.
�� Nauki prawne mają zajmowad się określeniem podmiotu, którego wola jest artykułowana
�� Prawo ma zajmowad się osobami, lub sytuacjami, a czasami również i rzeczami, do których
skierowane są zakazy i nakazy podmiotu leiglasycyjnego
�� Prawo obejmuje zakres zastosowania, albo stopieo generalizacji tych zakazów i nakazów
�� Bentham mówi o aspektach stosowalności nakazów i zakazów i o różnych sposobach ich
aplikacji, w różnych warunkach
�� Elementem konstruującym prawo są rodzaje i warunki zastosowania przymusu force
�� Określenie środków potrzebnych do zrealizowania tego, co znajduje się w formie zakazów
�� Określenie sposobu artykulacji i ustalenie treści normy prawneją� sposobu interpretacji
prawa
�� Określenie sposobu egzekwowania nakazów i zakazów, w razie ich nieprzestrzegania,
wskazanie instytucji egzekucyjnych
Socjologia prawa- wykład Strona 5
John Austin- kierował się myślą ( połowa XIX w, chod jest to jeszcze myśl XVIII), taką że nie lubił całej
rewolucji francuskiej, którą Anglicy uważali za rzez. Nie lubił myśli o naturze ludzkiej i o tym, ze
prawo ma byd zdeterminowane tą naturą, że człowiekowi są przypisane pewne niepodważalne
prawa. Rozkaz suwerena ukoronowanie jego przekonao. Podobał mu się racjonalizm, rozum
tych, którzy rozkazy wydają i im się poddają, jako ograniczenie.
John Stuart Mill- Sam Mill uważał się za ucznia Benthama, chod de facto nie mógł nim byd. Uważał, że
w miejsce użyteczności bentahomwskiej, należy wprowadzid pojęcie SPRAWIEDLIWOŚCI. Mamy
różne zasady mówiące o tym, co jest sprawiedliwością, poza tym są bardzo dynamiczne. To, co jest
sprawiedliwe, o tym decyduje suweren.( powrót do koncepcji benthamowskiej i autinowskiej). Jeżeli
suweren jest ciałem zbiorowym, to kto ma ustalad, co jest sprawiedliwe. W ogóle był za
indywidualizmem. Poczucie sprawiedliwości- poczucie indywidualne, powstaje problem. Mill go nie
rozstrzygnął, lecz ostro wyartykułował. Dobro społeczne niekoniecznie jest dobrem jednostki.
Hans Kelsen- czerpał wiele z Kanta, np. głębokie przekonanie, że rzeczywistośd składa się z
rzeczywistości, która jest i która byd powinna. Dwa światy równoległe, to co jest wywłane należy do
tego samego świata, w świecie powinności, wyprowadzenie jakiejkolwiek powinności w świecie
powinności prowadzi do powstania nowej powinności(?). Nauki bolicjonalne- o tym co byd powinno-
prawo, etyka, estetyka, religia. U Kelsena rzeczywistośd normatywna była przedmiotem nauki(
inaczej niż u Kanta). Kelsen był w bardzo silnej opozycji do swojego nauczyciela. Skoro prawo jest
nauką, należy nadad jej jakąś odrębną tożsamośd. Prawo jest celowym produktem, opartej na
przymusie strukturze paostwa i samo tworzy taką strukturę. Prawo służy do tego, by utrzymad
struktury, które go stworzyły. Tożsamośd samego prawa- przestaomy zajmowad się
sprawiedliwością, prawami natury, prawami człowieka, to wszystko jest ważne tylko nie przynależy
do nauki prawa. Musi rozwiązad problemy: treści norm i obowiązywania. Każda norma prawna jest
wywodliwa z normy prawnej wyższego rzędu- struktura hierarchiczna. Albo jest to wyprowadzenia
polegające na tym, że norma wyższego rzędu przesądza o zawartości treściowej normy niższego
rzędu, albo norma wyższego rzędu przesądza o sobie powstawania normy niższego rzędu. Pierwsza
struktura statyczna, nie mogą wnieśd nic nowego do prawa materialnego druga, struktura
dynamiczna, mogą wnosid coś nowego. Prawo powinno się posługiwad analizą o charakterze
spekulatywnym.
Herbert Hart- urodził się w 1907 roku, a w 1992 zmarł. Oksford. Koncepcja prawa , znał się z
Kelsenem, Fullerem, uważał się za kontynuatora Benthama- mistrz, którego należy krytykowad. Czuł
się bardziej filozofem, niż prawnikiem ( aplikowana filozofia analityczna). Sam siebie uważał za
miękkiego pozytywistę. Do pewnego stopnia powielał koncepcje Kelsena, normy pierwotne i wtórne.
Prawo rozumiał jako aktualnie obowiązujące teksty prawa. Inaczej niż Kelsen starał się rozwiązad
problem wpływu prawa na życie społeczne. Jego podział norm miał pokazad, że prawo zawiera w
sobie możliwości wpływania na różne bolączki społeczne. Normy pierwotne ( pierwszego stopnia),
legislator skierowuje je do określonych osób mu podporządkowanych i one zawieraj pewne wzory
postępowania, mają zatem charakter materialny. Szeregi kłopotów: np. niestabilnośd życia
społecznego. Życie społeczne musi byd ustrukturalizowane, ale warunki się zmieniają. Normom
prawnym przysługuje pewna inercja. Problemami tymi mają się zajmowad normy 2 stopnia: uznania,
zmiany, stosowania(egzekucji). Mają rozwiązad problem owej niepewności. Mówią, które z systemu
norm można śmiało wyłączyd, a których się wyłączyd nie da i trzeba je uznad. Normy zmiany mówią
nam w jaki sposób dokonujemy zmiany w systemie prawa, np. procedury walidacyjne. Hart uważał,
Socjologia prawa- wykład Strona 6
że koncepcja tzw. Mechanicznej jurysprudencji, zgodnie z którą zadaniem prawnika nie jest
budowanie nowych norm, lecz prawidłowe zastosowanie norm już istniejących. Coś z czym zgodzid
się nie możnaą� prawo precedensowe. Świadczy to przeciwko tej idei, że mamy zamknięty system
norm. Hart pod koniec życia przyznawał rację Radbruchowi, chod nie ma tego w Koncepcji prawa .
Ocena jest możliwa, a nawet powinno się oceniad prawo przez pryzmat moralności. Nie powinno
mied to jednak wpływu na sposób stosowania prawa. Na koocu zdefiniował prawo jako związek
między normami ( zasadami). Dyskusja Pałeckiego nie z pozytywistami, ale z paradygmatem
pozytywizmu.
3.Socjologiczno- psychologiczny- I i II woja światowa zachwiały ideologiami. I zachwiała ideą
dobrego monarchy, który dba o przestrzeganie prawa i sam się do niego stosuje. II woja światowa
zachwiała przekonaniem rozumowości prawa. Niepokój przełożył się na pewien niepokój o
charakterze intelektualnym. PO II wojnie światowej zaczęły powstawad pewne towarzystwa pod
auspicjami międzynarodowymi. Miały prowadzid badania, których głównym celem było zapobieganie
wojnom, konfliktom społecznym, kryzysom. Międzynarodowe Towarzystwo Socjologiczne IPSA. W
1962 odbył się kolejny wielki kongres IPSY we Włoszech. Brała udział delegacja polska, której
przewodniczył profesor Podgórecki. Zgłosił, by przy IPSA powstała specjalna komórka badawcza
zajmująca się tym, co on nazywał socjologią prawa. W 1964 powołano do życia komitet zajmujący się
socjologią prawa. Jednym z zadao komitetów by wprowadzid socjologie prawa jako przedmiot
akademicki. Na przestrzeni kilku lat na wszystkich liczących się uniwersytetach wprowadzono ten
przedmiot. Kryzys nauk prawniczych polegał na tym, że prawnikom przestał podobad się paradygmat
pozytywistyczny. W 1971 Podgórecki opublikował Zarys socjologii prawa . W 1964 napisał
Socjologię prawa . Jeżeli chodzi o weryfikacje twierdzeo naukowych, to pozytywizm prawny nie
przewiduje możliwości empirycznych weryfikacji swoich twierdzeo. Ne można odrzucad
empirycznych weryfikacji prawa jako nauki. Nie może byd tak, aby wyniki badao były uzależnione od
każdorazowego stanu przedmiotu badanego. Należy ustalad relatywnie trwałe twierdzenia dotyczące
właściwości. Skupienie się wyłącznie na badaniach językowych, na hermeneutyce, powoduje
oddalenie się od świata, który ma byd regulowanych przez to prawo. Z punktu widzenia pewnych
założeo pragmatycznych, inaczej niż w innych naukach uznaje się, że podstawowym celem nauki
prawa jest doskonalenie procesu stosowania. Również założenie, że uczony prawnik potrzebuje
tekstu obowiązującego prawa + rozum, jest kolejnym nieporozumieniemą� Podgórecki, niemal każda
nauka nie jest w stanie sama rozwiązad sowich problemów. Paradygmat pozytywistyczny zakłada
pewną hermetycznośd nauk prawnych, ponieważ rzekomo są skoncentrowane na świecie
normatywnym, który stanowi pewne uniwersum. Krytyka Podgóreckiego zyskała silnie aprobujące i
akceptujące nastawienia wśród wielu liczących się prawników, socjologów, politologów,
ekonomistów.
Założenia Podgóreckiego:
�� Naturalistyczne, prawo jako zjawisko tako samo obserwowanym jak każde inne zjawisko
społeczne, prawo jako fakt mający pewną obiektywnośd
�� Założenie indukcyjności nauki- powinna ona w sposób empiryczny badad fragmenty jakiegoś
zjawiska
�� Przyświeca temu wiara w to, że empiryczna weryfikacja jest najlepszym gwarantem
budowania praw naukowych, o których można powiedzied, że są prawdziwe i wartościowe
poznawczo.
Socjologia prawa- wykład Strona 7
�� Przekonanie Podgóreckiego o szczególnej misji prawa, powinien byd to środek inżynierii
społecznej, instrument umożlwiający pewne celowe i planowe przekształcanie porządku
społecznego.
23.03.2011
Niemiecka szkoła historyczna
Pierwsze dwudziestolecie XIX wieku- przeciwstawienie się Kodeksowi Napoleona.
Berlina- zdominowany przez romanistów. Wiktor Hugo, Fridrich Karl von Savigny. Georg Fridgich
Puchta. Przekonanie, że należy sięgad możliwie głęboko do historii, Savignyą� prawo rzymskie.
Heidelberg- Otto von Gierke- Georg Besseler mieli dużo wspólnego z Savignym, nazwano ich
germanistami i uważali, że należy zerwad z tradycją rzymską w prawie niemieckim, należy się
odwoływad do autochtonicznej koncepcji prawa- plemion germaoskich.
Wspólneą� należy zunifikowad prawo na terenach zamieszkałych przez Niemców. Oboje
przeciwstawiali się wpływom francuskim w prawie niemieckim oraz kierunkom myślowym, które
traktowali jako obce, zewnętrzne, a w szczególności prawo natury, czy pozytywizm prawniczy.
Savigny
W sporze o romaoskie, germaoskie zródła był zwycięzcą. Żył w latach 1819-1881(?), zasłynął jako
uczeo von Hugo rozprawką O powołaniu naszych czasów(& ) . Praca skierowana przeciwko próbom
przeniesienia Kodeksu Napoleona na grunt niemiecki. Terazniejszośd jest wytworem przeszłości ,
przeszłośd jako skarbnica pewnych wartości, im głębiej sięgamy w przeszłośd, tym lepiej. Należy ją
wykorzystywad do budowania świata terazniejszego. To, co dzieje się w danym momencie jest
następstwem tego, co działo się kiedyś. Savigny wolał używad terminu Naród niż społeczeostwo .
Poczucie wspólnoty o charakterze psychicznym, która decyduje Volksgeist ą� duch społeczeostwa-
duch narodu. Prawo miało byd właśnie z tego ducha wywodliwe. Wszystkie zjawiska zachodzące w
społeczeostwie mają pewien wymiar historyczny.
Savigny zastanawiał się skąd naprawdę można historycznie wyprowadzid określone rozwiązania
prawne, które można zastosowad w Niemczech. Romaoski Volksgeist, został w sposób naturalny
odziedziczony przez plemiona germaoskie. Kto ma odkrywad prawo? Na pewno nie legislator. Nie
bez powodu II częśd dzieła Savignego jest o tym, że uczeni uniwersytetów są powołani do odkrywani
prawa, legislator ma je tylko uporządkowad. Wszyscy powinni podlegad takiemu samemu prawu-
uniwersalizm rozumiany w ten sposób, nie jako jakieś wieczne reguły powtarzające się we wszystkich
społecznościach. Wszystkie zjawiska historyczne się zmieniają, w tym Volksgeist, dlatego musza się
zmieniad same regulacje. W tym samym czasie w filozofii, sposobie myślenia o sprawach
społecznych. Nurt nie kwestionował faktu ewolucyjnego rozwoju społeczeostw.
Otto von Gierke
Uważał, że sięganie aż tak głęboko w historię jest niczym nieusprawiedliwione. Jest to nadużywanie
przekonania, że istnieje pewna ciągłośd historyczna. Koncepcja Gemeinwesen , zaczyna się od
rodziny, rodziny łączą się w inne wspólnoty, ma to charakter terytorialny, na pewnym etapie
Socjologia prawa- wykład Strona 8
powstają plemiona i owe wspólnoty wytwarzają dla siebie pewne obyczaje, zwyczaje, reguły
postępowania, kiedy owe plemiona przekształcają się w we wspólnoty paostwowe, powstaje prawo,
które należy wywieśd bezpośrednio. Regulacje prawne można wywieśd z reguł postępowania
praktykowanych w tych mniejszych wspólnotach społecznych. Nie należy sięgad do odległego prawa
rzymskiego, lecz do tradycji, obyczajów, religii plemion germaoskich. Uważał, że rola paostwa w
kreowaniu prawa jest bardzo ograniczona, powinno ono jedynie porządkowad i artykułowad już
funkcjonujące różne sposoby postępowania. Prawo jako produkt pewnej rewolucji społeczeostw.
Prawo jest względem suwerena autonomiczne. Prawo jest tez umieszczone w kontekście innych
faktów społecznych, które tez są wywodliwe z historii. Historia nie jest zbiorem życiorysów wielkich
ludzi, jest ona ciągiem wydarzeo ukazujących pewien kierunek rozwoju. Jednostki są ukształtowane
na poziomi wspólnoty. To nie jednostka kształtuje wspólnotę, tylko relacje zachodzące we
wspólnocie kształtują jednostkę.
Co wniosła szkoła historyczna do prawa?
1. Odrzucenie koncepcji, że zródłem prawa jest wola suwerena. Prawo jest odkrywane przez
UCZONYCH prawników ( nie praktyków).
2. Historyczna szkoła niemiecka była przeciwko temporalności obowiązywania prawa, to nie
może byd następstwo tylko zachcianki suwerena. Musi byd wywodliwe z pewnych wartości w
wyniku procesu historycznego, jest wartościowe bo jest dawne, wypróbowane, utrwalone.
3. Treśd prawa musi byd wyprowadzona.
4. Przesądza to sposób interpretacji prawa, historyczna szkoła niemiecka uważa, że wola
suwerena jest nieistotna(ą� pozytywizm), interpretacja prawa musi mied charakter
obiektywny, dotarcie do historii powstania pewnej regulacji, historii funkcjonowania pewnej
regulacji w społeczeostwie w określonym czasie.
5. Suweren jako wykonawca losu historycznego. Przeciwko prawu natury, historia jako pewien
proces właściwy tylko rodzajowi ludzkiemu.
6. Język w praktycznym użyciu ulega koniecznym zmiano, niekoniecznie jest to dostrzegalne
przez tych, którzy go używają, to samo dotyczy prawa. Ma wbudowany wewnętrzy
mechanizm adaptacyjny. Bliskie koncepcją ewolucjonistycznym.
Sir Henry Maine
1822-1888. Jednostka ma swoje interesy i zapatrywania, a społeczeostwo swoje, jednostka musi żyd
w społeczeostwie, należy ułożyd relacje między jednostka, a społeczeostwem i prawo ma temu
służyd. To co jest, jest niezłe, ale najlepsze jest to, co już było. Ustanowienie jednostki w pewnym
miejscu w społeczeostwie raz na zawsze. Jednostka może osiągnąd swoje miejsce poprzez własny
wysiłek, dynamikę rozwój, może awansowad, ale może tez i byd zdegradowana. Taka wizja życia
społecznego prowadzi do ciekawego widzenia prawa. W społeczeostwach statycznych prawo ma
charakter obowiązków statutowo narzuconych jednostce, prawo jest egzekwowane przez
najbliższe otoczenie jednostki, a w mniejszym stopniu przez instytucje paostwoweą� prawo
statutowe. W społeczeostwach dynamicznych, jednostka określa swoje prawa na zasadzie
porozumieniami, negocjacji, to miejsce jest zależne od tego jak dobrze te umowy są zawierane
przez jednostki, z tymi instytucjami łącznie z paostwem, prawo ma charakter kontraktowy.
Poszukiwanie kulturowych determinantów zmian społecznych. Maine jako protoplasta antropologii
prawa. Maine przeciwstawiał się wszystkim koncepcjom Johna Austina. Prawo jest niczym innym jak
pewnym produktem historycznym i to jakie jest to prawo zależy od tego jakie jest społeczeostwo, czy
Socjologia prawa- wykład Strona 9
jest ono nastawione na zmiany, dostosowanie się, innowacje, rozwój technologii, zaspokajanie
potrzeb w większym stopniu niż dotychczas, albo jest zatrzymane w czasie i zmienia się bardzo
niewiele. Maine- prawo służy do tego, by zagwarantowad jednostce określone miejsce w
społeczeostwie, najlepiej jak są one wyznaczone poprzez kontrakt, jeden podmiot z innym
podmiotem ustala sytuacje społeczną.
Rudolf Von Ihening 1818 -1882
Jurysprudencja interesów- ekonomizm prawny. Uwikłał się w rozważania czym jest uprawnienie w
prawie. Obowiązek jest tym, co prawo wymaga od swojego adresata, rozważano, czy uprawnienie
cokolwiek reguluje. Ihening wyszedł z założenia, że prawo jest teleologicznymi instrumentem,
interesy należy rozumied jako pewne korzyści o charakterze materialnym. Komu to ma służyd? , jaki
interes ma byd chroniony przez określoną regulację, interpretacja powinna nam pomóc rozstrzygnąd
spór prawny. Budując taką koncepcje Ihening złapał się w pułapkę, celą� materialne interesy, które
musza byd zabezpieczone. Prawo powinno byd interpretowane w sposób celowościowy.
Ekonomiczna przydatnośd prawa- protoplasta współczesnego nurtu filozofii prawa- ekonomizm
prawa.
Koncepcja marksistowska
Prawo widziane jako pewien instrument, punktem wyjścia jest jednak ochrona pewnych zależnośd
ekonomicznych pomiędzy zbiorowościami zorganizowanymi w paostwo, z pewnych obywateli czyni
się warstwę uprzywilejowaną, a inni nie. Zdeterminowane poprzez sposób wytwarzania dóbr
ekonomicznych. Podział na tych, którzy świadczą swoją pracę i tych , którzy uzyskują własnośd tego,
co zostało wytworzone. Społeczeostwa konstruują pewne porządki polityczne, które gwarantują tym,
którzy posiadają własne środki produkcji, przewagę dotyczącą chociażby dystrybucji tych dób.
Polaryzacja społeczeostwa na większośd pracującą i wytwarzającą te dobra, i mniejszośd, która
dokonuje dystrybucji tych dóbr i korzysta z tego. Celem prawa jest przede wszystkim ukształtowanie
owej relacji zachodzącej pomiędzy tymi 2 zbiorowościami. Paostwo staje się tutaj stróżem, który stoi
na straży tego, aby ta relacja pozostała zachowana, mechanizmem w ogóle rozwoju jest mechanizm
postępu technologicznego, z którego korzystają ci, którzy są uprzywilejowani w podziale tych dóbr,
które są wytwarzane. Prawo ma zagwarantowad tak rozumiane interesy ekonomiczne i określid
interesy grupy nieuprzywilejowanej. Koncepcja ta jest nieco powtarzająca się w stosunku do
koncepcji Ihelinga. Prawo służy interesom tych, którzy są uprzywilejowani ekonomiczne i ma chronid
ich sytuację. Prawo ma utrzymad taki porządek, gdyż jest on konfliktogenny, aby ten konflikt nie
doprowadził do rozbicia porządku społecznego, potrzebne jest do tego egzekwowanie prawa.
Myślenie ekonomiczne
Jeżeli prawo jest nawet z założenia ukierunkowane celowościowo, musi jednocześnie gwarantowad
porządek wszystkim, nie da się tego zrobid w sposób taki, że stworzy się prawo jawnie
niesprawiedliwe, które będzie gwarantowało przywileje określonej grupie społecznej, kosztem
innych. Uniwersalizm. Prawo ma spowodowad, że nasze miejsce nie będzie przesądzone, inaczej
mamy do czynienia ze statystycznym społeczeostwem. Maine i Ihening- nie można rozumied prawa
jako instrumentu dla jednej grupy, gdyby tak było społeczeostwo dążyłoby do autodestrukcji.
Max Weber
Związek pomiędzy określonymi regułami religijnymią� protestantyzm .
Socjologia prawa- wykład Strona 10
Instrument ekonomiczny, jakim miało byd prawo okazało się czymś jałowym, ślepa uliczką.
30.03.2011
Historyzm prawny
Prawo jest niestanowione wolą suwerena, tylko jest odkrywane. Należy dokonywad tzw. Wykładni
obiektywnej, nie dochodzid woli suwerena, cóż on miał na myśli. Należy kierowad się zasadą
obiektywnej interpretacji, która jest dopasowana do miejsca i czasu zaistniałej sytuacji.
August Comte
Zmarł w 1857, ojciec był notariuszem i wysłał młodego Augusta na studia do Paryża, na matematykę.
Wykład filozofii pozytywnej - 6 tomów( każdy prawie 2 000 stron). Comte był przekonany, że żyje w
okresie głębokiego kryzysu społecznego. 3 okresy: fetyszyzmu, politeizmu i monoteizmu. Ludzie są
amoralni, kiedy mają niedostatki wiedzy. Porządek naturalny: początkowo ludzie wyjaśniają sobie
zjawiska przez transcendencję, pózniej przez metafizykę, a pózniej poprzez dające się zaobserwowad
fakty. W Porządku logicznym przekształcenie z nauki metafizycznej w pozytywną, w zależności od
stopnia swojej abstrakcyjności i formułowania praktycznych dyrektyw postępowania, sądził, że nie
ma nic lepszego niż dobra teoria wyjaśniająca. Piramida nauka. Stwierdził, że potrzebna jest
porządna nauka, która będzie się zajmowad pozytywną nauką o społeczeostwieą� socjologia.
Socjologia:
a) Statyka społeczna- wzorowana na anatomii- miała zajmowad się częściami składowymi
społeczeostwa
b) Dynamika społeczna- wzorowana na fizjologii- społeczeostwo składa się z różnych części
składowych i badanie ich może prowadzid do różnych, interesujących rezultatów. Np.
porównanie stanu umysłowego robotników, ze stanem umysłowym studentów III roku
prawa.
Obserwacja jest pierwszym i najważniejszym warunkiem prawidłowo uprawianej nauki pozytywnej.
Skoro niemożliwy jest laboratoryjny eksperyment na ludziach, stworzył koncepcję eksperymentu
naturalnego. Wiele zjawisk społecznych jest ukrytych przed naszą obserwacją oraz świadomością,
Odkrywa się je w sytuacjach ekstremalnych: wojny, zamieszki, bity, kryzysy. Socjolog powinien
uczestniczyd jako obserwator w takich sytuacjach. Diachronia: badanie zjawisk z czynnikiem czasu.
Synchronia: badanie zjawisk z wyłączeniem czynnika czasu. Synchroniczne porównywanie jednych
społeczeostw z innymi. Porównywanie stanów społeczeostw na różnych etapach rewolucji. W
naukach socjologicznych przedmiot badany i podmiot badawczy są tożsame, ludzie badają ludzi.
Wyjśd poza to, co jest badane osiąga się to dzięki treningowi umysłowemu- Comte był przykładem
jak można się wytrenowad, ( doszedł nawet do choroby umysłowejJ�). Sine ira et studio.
Teoria hipotetyczna. Uprawdopodobnione twierdzenia, które należy dowieśd empirycznie. Nauka
jest przechodzeniem od jednej kiepskiej teorii, do nieco lepszej teorii. Poprawiamy kolejne teorie,
nie możemy ich pokochad . Kumulatywna wizja nauki-. Comte przejął do Saint-Simonea wizję prawa,
można wyróżnid dwie klasy: industrialną i próżniaczą.
Socjologia prawa- wykład Strona 11
Emil Durkheim
1857-1917(?)- odgrywa kluczową rolę we współczesnych naukach społecznych. Uważał Comtea za
swojego mistrza i nauczyciela. Durkheim doszedł do wniosku, że jeżeli socjologia ma byd porządną
nauką, musi byd oddzielona od filozofii i psychologii. Przyjmował koncepcję ewolucjonizmu w sensie
zmian zachodzących w całej rzeczywistości przyrodniczej, uważał jak Comte, że ewolucja społeczna
jest procesem naturalnym, niezależnie od tego, czy ludzie zdają sobie z tego sprawę. Był przekonany,
że wszystkie zjawiska społeczne opierają się na współdziałaniu ludzi, więz nazywał solidarnością (
mówi się solidaryzm społeczny o jego koncepcji), współpraca, która trwa i zmienia swoje formy
wykształcają się pewne więzi, z tej więzi wykształcają się pewne zjawiska społeczne, które należy
określad jako fakty. Co więcej uważał, że to badanie musi poprzedzid spełnienie tzw. Postulatu
metodologicznej niewiedzy. Badacz musi wyrzucid z głowy wszystko, co wydaje mu się, że wie o
przedmiocie badanym. 1883 praca Zasady metody socjologicznej . Objawił się jako naturalista,
metody stosowalne w naukach społecznych. Ewolucjonizm stymulowany zmianami w sposobie
działania ludzi. O społecznym podziale pracy - tłumaczy, ze owe współdziałania ewolucyjnie rozwija
się w taki sposób, że badacze musza się wyspecjalizowad, odejście od zasady rób to, co robią
wszyscy i tak samo w stronę rób to , co umiesz najlepiej . Ewolucjonista, naturalistą. Wierzył, że
fakty społeczne mają naturę holistyczną, jako splot faktów tworzą pewną rzeczywistośd odrębną,
nieredukowalną do działao indywidulanych ludzi, powstaje specyficzna sfera rzeczywistości. I to jest
właściwy przedmiot socjologii, odrębny od filozofii i psychologii, socjologia zajmuje się faktami
społecznymi. Durkheim tłumaczył swój holizm społeczny chodby przez analogię do nauk
przyrodniczych, skoro przez biologię odwołujemy się do właściwości życia do czegoś więcej niż
struktura komórkowa, to w naukach społecznych tym bardziej nie mona wyjaśniad zjawisk
społecznych, właściwościami indywidualnymi jednostek. Jednostki, które są zgromadzone i
współdziałają, zachowują się inaczej jako tłum, niż jako indywidualne osobniki ą� Gustaw le Bon
Psychologia tłumu . Rzeczywistośd człowieka indywidulanego jest zawsze dla niego rzeczywistością
zastaną, z zewnątrz, on jej nie wybiera, nie kreuje i jej nie zmienia, ale on jej podlega, ona go
kształtuje. Świadomośd jednostki często bardzo słabo odzwierciedla wiedze powszechną.
Społeczeostwo jako twór ponadjednostkowy. Uznawał, że należy badad zjawiska społeczne w sposób
empiryczny, że należy je weryfikowad poprzez obserwacje.
a) Solidarnośd mechaniczna- prymitywna, rób to, co wszyscy i tak jak wszyscy, pierwotne
plemiona nie znają podziału pracy, wszyscy wykonują to tak samo, muszą się nauczyd
sposobu działania , właśnie owe sposoby działania doprowadziły go do myśli, że prawo jest
jednym z podstawowych faktów społecznych. Umiejętności w działaniach w kreowaniu
pożytecznych rzeczy, następuje stopniowa profesjonalizacja, podział pracy zaczyna
zastępowad mechaniczny solidaryzm. Podział pracy ma charakter rozwojowy, ludzie stają się
specjalistami w coraz węższym zakresie. Współżycie z innymi ludzmi staje się dla nich
utrudnioneą� skomplikowany układ wymiany świadczeo. Powstaje nowy typ solidarności .
b) Solidarnośd organiczna- narzuca bardzo poważne obowiązki, pojawiają się inne fakty
społeczne, pojawia się inny typ więzi. O ile więzi w solidarności mechanicznej są wymuszone i
nie znoszą alternatywy, o tle więzi w solidarności organicznej polegają na umowie, negocjacji,
ekwiwalentnej wymianie . Przymus fizyczny chodzi na plan dalszy.
Socjologia prawa- wykład Strona 12
Tym typom odpowiadają również określone normy prawa. Funkcje w ramach porządku społecznego,
prekursor funkcjonalizmuą� życie społeczne polega na tym, że każdy robi coś innego, ale jest to
pożyteczne dla innych.
a) Prawo oparte na sankcji, przymusie, odwecieą� solidarnośd mechanicznaą� prawo represyjne
b) Prawo restytutywne, zrywa z ideą odwetu, ma przywracad stany zgodnego współdziałaniaą�
prawo kooperacyjneą� solidarnośd organiczna
To przeobrażanie się solidarności i faktów społecznych, do których należy niewątpliwie prawo. Prawo
z jednej strony jest artykulacją zachodzących zmian, z drugiej strony konserwuje i trzymuje te zmiany.
Durkheim mówi o funkcjach prawa: odzwierciedlania zmian i funkcji utrwalania zmian. Wierzy w to,
że jednostka powinna w jakiś sposób podlegad kontroli całej zbiorowości, gdyż chęd zaspokajania
własnych potrzeb, rozbije w rzeczywistości całą społecznośd. Czy to prowadzi do jakiejś większej
szczęśliwości ludzi, czy społeczeostwo staje się lepsze? Comte był optymistą, sądził, że tak. Durkheim
był bardzo krytyczny i sceptyczny, mówił, że to zjawisko rozwoju solidarności organicznej i utrwalanie
tego porządku poprzez środki prawa restytutywnego, sądził, ze to wywołuje cały szereg myśli
negatywnych. W solidarności mechanicznej ludzie się integrują, mają poczucie wspólnoty, poczucie
przynależności do większej całości. Nie traktują siebie jako czegoś odrębnego. Solidarnośd
organicznaą� efekt odrębności, indywidualności, koniecznośd kontroli poprzez prawo o nie tylko.
Podstawowym negatywnym skutkiem jest to, że normy kierujące postępowaniem przestają byd
tarkowany jako zewnętrzne nakazy, z którym często się nie zgadzają i prowadzi to do ANOMIIą�
poszczególne jednostki nie znajdują dla siebie wzorów postępowania. Niestety kontrola poprzez
podział pracy jest coraz trudniejsza. Powstają niepożądane zachowania społeczne np. samobójstwo.
Zjawisko wprost wyprowadzone z sytuacji anomicznej. Koncepcja anomii jest dzisiaj jedną z
podstawowych koncepcji socjologii, sytuacja w której ludzie nie znajdują sytuacji prawnej, która by
określała to, co mają czynid, albo uważają, że istnieją sytuacje prawne, ale takie, z którymi się nie
mogą zgodzid,, pojawia się agresja, na rzeczy, ludzi, samych siebieą� samobójstwo. Ówczesny kodeks
przewidywał przestępstwo popełnienia samobójstwa. W razie niepowodzenia kara wynosiła do 3 lat
pozbawienia wolności, jeśli skutecznie, to następuję penalizacja jego otoczenia. Uważano bowiem,
że człowiek żyjący w społeczeostwie nie żyje dla siebie, ale także dla innych. Popełniając
samobójstwo ucieka od zobowiązao. Samobójstwo ą� 4 typy
1. Egoistyczne- ucieczka przed tym, co trzeba zrobid dla innych
2. Anomiczne- poczucie wyobcowania, braku celu, wskazówek , najbardziej typowe, produkt
postępującego rozwoju pracy
3. Altruistyczne- dla dobra innych, pożytek dla innych
4. Fatalistyczne- proces przeciwko naciskom zewnętrznym, sytuacji, która uprzedmiatawia
człowieka.
Najczęściej popełniają mężczyzni powyżej wieku średniego, protestanci, więcej niż średnio zamożni,
osoby samotne, w czasie barku stabilizacji życia społecznego, w szczególności stabilizacji
gospodarczej. Durkheim powiada jaka jest rola prawa? Czy jest ono w stanie zapobiec zjawisku
samobójstwa? Durkheim powiada, przymus polegający na sankcjonowaniu nieskutecznego
samobójstwa, do niczego nie prowadzi, bo korzenie samobójstwa tkwią w faktach społecznych i
konfrontacji z nimi życia. Czy prawo nie sprzyja popełnianiu samobójstw? Czy nie jest kryminogenne?
Durkheim był pierwszym wykładowcą socjologii na uniwersytetach francuskich, również jako
Socjologia prawa- wykład Strona 13
socjologia prawa. Pierwszy socjolog akademickią� akademicka kariera, założył pismo socjologiczne-
1898 Rocznik Socjologiczny
06.04.2011
Leon Digui był propagatorem myśli Durkheima. W wielu szkołach prawa we Francji ta myśl się
pojawia, staje się myślą powszechną tak samo jak myśl o konieczności współdziałania społecznego.
Podobne podejście do sprawy miał :
Jourge Gurwith
W 1941 opublikował Główne problemy socjologii prawa . Sądził , że każdy typ zbiorowości
społecznej wytwarza sobie swoje własne reguły postępowania. Mikrosocjologia prawa zajmowałaby
się tym, co funkcjonuje jako prawo w małych grupach pierwotnych. Na szczeblu dużych zbiorowości
trzeba wprowadzid makrosocjologię, traktującą prawo jako fakt społeczny.
Dyferencjalna socjologia prawa.
Charakterystyczny przy tym jest holizm , przekonanie, że wyniku tych procesów powstają szczególne
zjawiska złożone i kreujące przymusowy świat dla jednostki. W ego obrębie jednostka przymuszona
jest działad i podejmowad swoje decyzje.
Socjologizm
Socjologizm nie dawał suwerenowi możliwości kreowania prawa, chodziło raczej o to, by suweren
badał prawo takie jakie jest w społeczeostwie ukształtowane, egzekwował je, ale by jego ingerencja
w te reguły była ograniczona. Dla socjologizmu typowa jest wiara w takie byty jak świadomośd
społeczna, np. świadomośd prawna, ma ona niewiele wspólnego ze świadomością społeczną
rozumianą przez Durkheima. Nie jest żadnym bytem nadbudowanym nad tym wszystkim.
Ewolucjonizm
August Comte (stadia), tak naprawdę nie był zdeklarowanym ewolucjonistą, Herbert Spencer i Louis
Morgan.
Herbert Spencer
1820-1903, jego główne dzieło to System filozofii syntetycznej 1862, 1876 ogłosił Zasady
socjologii . Ewolucja zmierza do pewnego stadium rozwoju społecznego, które można by uznad za cel
tej rewolucji, charakter teleologiczny, całościowy. Materia, energia i ruch pozostają z sobą w dosyd
złożonych relacjach, które uruchamiają tę stałą i niezamienialną ewolucję, która nie zależy od tego,
czy o niej coś wiemy, czy nie, dokonuje się w sposób relatywnie niezależny odnośnie tego, co
czynimy.
Pierwszym założeniem było to, że ewolucja jest związana komplikacja obiektów, następuje również
coraz bardziej rozwinięta struktura zależności pomiędzy elementami pewnych obiektów, a te obiekty
uzyskują coraz bardziej charakterystyczne właściwości. Nieokreślona, niespójna jednorodnośd ą�
spójna, określona różnorodnośd. Organizacja militarna i industrialna. Prawo w takich
Socjologia prawa- wykład Strona 14
społeczeostwach to były pewne reguły, które w sposób bardzo surowy były wymuszane na członkach
danej zbiorowości. W społeczeostwie militarnym potrzeba bezpieczeostwa wewnętrznego i
zewnętrznego. Industrialne: zaspokajanie potrzeb o charakterze ekonomicznym. Współpraca staje
się bardzo skomplikowane, powstaje rynek, gospodarka pieniężna, w związku z tym potrzebne jest
prawo, które będzie regulowało zależności.
Louis Morgan
Ojciec antropologii kulturowej. Determinizm technologiczny, bardziej niż Spencer był zafascynowany
koncepcjami Darwina. Uważał, że ewolucja społeczeostw jest podporządkowana wynalazkom
ludzkości i one wyznaczają bieg historii społeczeostw. Kiedy hominidzi uzyskali zdolnośd
poskramiania ognia, ogromny przeskok ewolucji, łuk i strzała zrewolucjonizował hominidów.
Nastąpiło przejście na pokarm mięsny, okres dzikośd przechodzi w okres barbarzyostwa, kiedy
wynaleziono technologię wyrabiania gliny, a z tej gliny naczyo. Zdolnośd do udomowienia zwierząt.
Przetop i obróbka rud metali. Alfabet fonetyczny zmienił sposób nauczania.
Ewolucjonizm zakłada rozwój od pewnej prostoty do złożoności, wzrost liczby elementów danego
zbioru. Zasada od nieokreśloności do artykulacji .Ewolucja dokonuje się od stanów homogenicznych
do stanów heterogenicznych.( Dyfuzjonizm kulturowy- przenikanie z zewnątrz do wewnątrz kultur
inni twierdza zupełnie odwrotnie). Ewolucja przebiega od pewnych form niestabilnych, do form coraz
lepiej uporządkowanych stabilnych, trwałych, mających zdolnośd utrzymania porządku, również przy
zachodzących zmianach. Pałecki do tych 4 podstawowych zasad dodałby przekonanie wszystkich
ewolucjonistów i im podobnych przekonanie, że ten proces jest relatywnie niezależny od człowieka.
Czy mamy do czynienia z faktem, że to ewolucja społeczna wykształca prawo? Czy tez może jaka jest
rola prawa w już zachodzącym procesie ewolucji?
Profesor Graham Summer
Uznał, że nie należy inaczej pojmowad ewolucji społecznej niż Darwin. Prawo jest kodowaniem
kulturowym zmian przystosowawczych . Samo prawo jako zespół norm jest produktem reakcji
reaktywnych. Szczególne znaczenie ma regulacja prawna, prawo jest najbardziej konserwatywną
forma normatywności. Jest on leseferystą.
Leslie White
Determinizm technologiczny ( i ekonomiczny). Zdolnośd do wytwarzania energii. Pewną jego
odmianą jest . Procesy związane z dystrybucją dóbr wytwarzanych przez określone technologie są
wysoko konfliktogenne, prawo jako regulator i dystrybutor dóbr technologicznie wytwarzanych.
Konflikt pomiędzy kreowaniem dóbr, a koniecznością ich dystrybucji, jest rozwiązany normatywnie
poprzez kontrole prawną tego procesu. Prawo staje się instrumentem konserwowania i
gwarantowania przywilejów społecznych. Reguły dystrybucji zawsze kogoś uprzywilejowują. Prawo
jako gwarant określonych przywilejów związanych z tą dystrybucją.
Ewolucja jest nieunikniona i prowadzi do coraz bardziej złożonych norm życia społecznego, do
porządków, które z jednej strony cieszą się stabilnością i zdolnością do zmiany warunków. Narażone
są na różne procesy destrukcji. Zdeterminowane wewnętrznymi konfliktami jak i procesami
zachodzącymi na zewnątrz. Prawo reguluje ten skomplikowany i wewnętrzny porządek, prawo
powinno uniemożliwid i utrudniad w jakiś sposób redukowad procesy wewnętrznej destrukcji
zbiorowości. Współczesny ewolucjonizm powiada, że prawo może byd również skutecznym
Socjologia prawa- wykład Strona 15
instrumentem stymulowania pewnych procesów ewolucyjnych, a nie tylko ich konserwowania. Tak
np. uważa Nelis Smelser.
4 typ odpowiedzi związany jest z przekonaniem, że cały efekt naturalnej ewolucji społecznej
przekłada się na pewne procesy świadomościowe, które przekładają się na solidaryzm społeczny.
Ludzie w coraz większym stopniu uruchamiają pobudki utylitarystyczne, bo jest to znacznie
skuteczniejszy sposób rozwiazywania problemów społecznych. Prawo powinno byd produktem
owych norm solidaryzmu społecznego. Bliski psychologicznym koncepcją prawa. Prawo jako
narzędzie naprawy natury ludzkiej, od egoizmu do altruizmu.
Dynamika podmiotowości społecznej, ludzie mają większa możliwośd kreacji własnego życia, idzie to
w parze z odpowiedzialnością. Prawo staje się rzeczywiście zródłem i podstawą dochodzenia sowich
prawa podmiotowych przez wszystkich. W coraz mniejszym stopniu jest narzędziem przymusowych
stosunków społecznych, narzędziem władzy politycznej o decydowaniu o innych, bez tych innych.
Bez względu na to jaką formę ewolucjonizm u przyjmiemy to, co determinuje prawników to miejsce
prawa w tej ewolucji.
W pewnej opozycji zarówno do kierunków, które określiliśmy jako socjologizm prawa, w pewnym
odczłowieczeniu nauk społecznych. Krytyka szła w kierunku przekształcenia w akademickiej socjologii
i nauce prawa, ukierunkowania tego wszystkiego właśnie na problemy, kiedy zrozumiemy, że nie
można przedmiotowo traktowad jednostek w obrębie społeczeostwa. Kimś szczególnie ważnym dla
artykulacji tego problemu był Florian Znaniecki.
Florian Znaniecki
Twórca koncepcji współczynnika humanistycznego. Stworzył to z Williamem Thomasem.
Przekonanie, że to nie jest tak, że jakieś dziwne uniwersalne holistyczne twory kreują jednostkę, tylko
że to właśnie jednostki w całej swojej odrębności kreują społeczeostwo, a w szczególności, że tą siła
kreującą jest treśd świadomości tych jednostek, treśd ich wiedzy, ich przekonao. Była
antypozytywistyczna i antynaturalistyczna. Była również pewną odmianą indywidualizmu,
przekonania, że pewne czynności podejmowane przez ludzi w sposób umotywowany, kreują całe
życie społeczne. Nie ma więc wg tej koncepcji jakiś 3 odrębnych światów. Wszystkie te światy są
epifenomenalne względem działao indywidulanych ludzi zdeterminowanych treścią ich świadomości.
Podjęli się kolosalnego zadania empirycznego, polegające na przeprowadzeniu badao nad sposobem
życia emigrantów chłopów polskich, którzy masowo emigrowali do USA, Australii, Kanady i innych
krajów. Chciano się przekonad co się z nimi dzieje w momencie, gdy zrywają więzi społeczne, które
ich ukształtowały, odcinają się od przekonao normatywnych itp. Polski chłop w Europie i Ameryce .
Metoda analizy dokumentów osobistych- Znaniecki i Thomas twórcy. Badali listy chłopów, które pisali
do Polski. Odtwarzali z tych listów całą sytuacje społeczną tych emigrantów, w jaki sposób
postrzegają swoją nową sytuację i jak na nią reagują. Odtwarzana pewne przekonania o charakterze
normatywnym, powinno się robid tak, tak robię, bo uważam, że to jest słuszne. To dzieło było
zalążkiem badao nad postawamią� wyartykułowanymi i przekazywanymi innym przekonaniami jak
powinno się postąpid w danej sytuacji.
Postawa aksjonormatywna to zespół wartości i norm, co do których jednostka jest przekonana, że ją
wiążą. Wymiar pewnej kultury rozumianej jako zespół tych aksjonormatywnych przekonao w danej
zbiorowości. Wyjaśnid= odtworzyd ten aksjonormatywny system, który legł u podstaw motywacji
Socjologia prawa- wykład Strona 16
działao tej osoby. Najpierw odtwarza się system, a potem postawy. Postawę należy powiązad z
rzeczywistym sposobem postępowania, jako impuls do pewnego postępowania, a po drugie jako coś,
co determinuje sposób, kształt postepowania. Prawo jest czymś, co wchodzi w skald systemów
aksjonormatywnych, prawo funkcjonuje w obrębie indywidulanych systemów aksjonormatywnych.
Znaniecki pod koniec życia uważał, że mamy tyle odmian praw, ile jednostek, które posiadają systemy
aksjonormatywne. Każdy jest nosicielem swojego własnego prawa.
13.04.2011
Psychologia prawa
Georg Jelinek
1851-1911, szybko uzyskiwał stopnie naukowe, jako młody człowiek założył seminarium. Jego
główne dzieło: Prawo nowoczesnych paost -1900, ale pózniej było wielokrotnie wznawiane i
tłumaczone zarówno na język angielski jak i francuski. Powszechnie uważa się, że Jelinek był
głównym wrogiem twardego pozytywizmu prawnego. Jelinek bardzo często klasyfikowany jest jak
teoretyzujący teolog prawa, chod zdaniem Pałeckiego to nie do kooca jest prawda. Jelinek zadaje
pytanie: skąd się bierze świat powinności, czym jest powinnośd. Geneza powinności, dla wielu
prawników było to pytanie jałowe( suweren itp.). Jelinek uznał, że wszelka powinnośd wywodzi się z
rzeczywistości, że to nie jest tak, że są to dwa odrębne światy. Fakty społeczne utrwalane w
świadomości ludzi mają zdolnośd rozprzestrzeniania się i utrwalania. Rzeczywistośd staje się siłą
normatywną, świat powinności nie jest konstrukcją myślową, jest to produkt świata rzeczywistego.
Gimnastyka szwedzka, a powinnośd. Rutyna przekształca realia w powinnośd. Prawo wiedzie żywot
podwójny:
�� Zewnętrzny- intersubiektywnie postrzegalny, zespół czynności dokonywany przez osoby
indywidualne, jest to widoczne, można to obserwowad jak każde innego zjawisko
�� Wewnętrzny- ukształtowanie świadomości ludzi w ten sposób, że ludzie mają w świadomości
pewne przekonanie, że powinni w określony sposób postępowad.
Badania nad prawem nie mogą się ograniczyd jedynie do fenomenów zewnętrznych prawa.
Koncepcja podwójnego żywota prawa. Koncepcja rozróżnienia konstytucji zasad- sformułowane
zasady o charakterze aksjologicznym, mało poprawek, Wielka Brytania , USA ; konstytucja przepisów-
bryk do całego prawa, wiele przepisów np. Polska. Pałecki uważa te koncepcję zasad za genialną i jest
jej zwolennikiem, uważa, że rozbudowana konstytucja jest bez sensu.
Edmund Husser
Traktuje się zjawiska społeczne, albo jako zjawiska całościowo psychologiczne, albo jako takie, które
sa psychologicznie zdeterminowane. Kładzie się nacisk na trwałe formy ludzkiej świadomości.
Zadaniem świata normatywnego, jest przede wszystkim ulepszanie świata społecznego, dzieje się to
przez ulepszanie natury człowieka. Zasadą wspólną każdemu psychologizmowi społecznemu jest
przekonanie, że można dotrzed do świata wewnętrznego człowieka, dzięki różnym technikom
introspekcyjnym.
Socjologia prawa- wykład Strona 17
Solicyzm Berkeleya
Solicyzm- istnieją tylko moje wyobrażenia o tym, co jest. Psychologizm w tym wydaniu mówi, że w
zasadzie wszystko jest jednym wielkim przeżyciem. Pózniejsze nurty solicystyczne: to nie o to chodzi
w psychologizmie społecznym. Psychologizm społeczny nigdy nie twierdził, że nie ma czegoś takiego
jak nasze działania, rzeczy. Należy zwrócid się do psychiki, by wyjaśnid to, co jest na zewnątrz. Tak
należy rozumieo psychologizm społeczny jak i psychologizm prawny.
Leon Petrażycki, największy polski uczony, jeśli chodzi o prawo.
Największy wpływ na psychologię, na psychologię społeczną. Urodził się na Kresach, w 1868-
1931(zmarł tragicznie w Warszawie). Od samego początku swojego życia charakteryzował się
ogromnymi zdolnościami. Został wysłany na studia do Berlina i bardzo szybko zasłynął jako wybitny
znawca prawa, w orbicie Savignego, napisał szereg prac z prawa rzymskiego, po powrocie do Rosji
uzyskał szybko miejsce w uniwersytecie w Sankt Petersburguą� jednym z najbardziej znanych
uniwersytetów, gdzie kształcili się studenci różnych narodowości. Po okresie petersburskim
zgromadził wokół siebie seminarium naukowe, słynął z fantastycznych wykładów. Uniwersytet
Warszawski nie chciał zatrudnid Petrażyckiego( ówczesny wydział prawa był bardzo konserwatywny w
znaczeniu pisowskim). Prawo i moralnośd Petrażyckiego. Otrzymał katedrę na wydziale
filozoficznym, katedrę socjologii. Do czasu popełniania samobójstwa, co ciekawe przewidział w
swoim testamencie losy II RP oraz wojny. Punktem wyjścia dla jego wszystkich rozważao, było
pytanie jakie pobudki kierują postępowaniem człowieka. Odrzucał poglądy Iherninga, odrzucał to, że
człowiek dąży do szczęścia nade wszystko jak hedonizm, odrzucał to, że człowiek jest kukiełką, którą
sytuacja społeczna pociąga za sznurki. Zaczynał się zastanawiad do czego się można odwoład. Dział
emocjonalny, komutatywny. Psychologia woli, poznania, uczud. Jakie można rodzaje przeżyd
psychicznych uszeregowad w jakiś sposób? Które z nich mają charakter bierny, a które uruchamiają
nasze działanie? Akty woli uruchamiają rzeczywiście nasze postępowanie, doszedł do wniosku, że
należy wprowadzid do kategorii przeżycia, które nazwał emocjami, są zarazem pati i movere, czynne i
bierne. Są to takie wyobrażenia, które powstają w naszym w umyśle, uruchamiają motorycznie nasze
działanie. Po to, żeby powstały takie emocje, impuls nie musi płynąc z zewnątrz, może byd
spowodowany wyobrażeniem sobie jakiejś sytuacji, przeżycie doznawczo- popędowe. Historia z
instrumentami jazzowymi i cytryną. Głównym motorem naszego postępowania są emocje. Co jest
bytem, prawa? Jaka jest jego ontologia? Od samego początku był przekonany, że ta ontologia prawa
nie może byd całkiem prosta, jednoznaczna. Doszedł do wniosku, że element psychiczny jest bytem i
istotnością, wszystko inne jest faktem przeżyd wewnętrznych w prawie epifenomenalnym. Prawo ma
charakter nade wszystko psychiczny. Emocje (przeżycie) moralne opierają się na przeżyciach, które
mają charakter nakładania na dana osobę poczucia obowiązku, imperatywnie przezywany obowiązek,
powinieneś uczynid X, ale temu obowiązkowi nie towarzyszy przekonanie, że ma prawo domagad się
od kogoś, aby ten obowiązek spełnił. Jednostronne przeżycie zobowiązania. Przeżycia prawne mają
charakter dwustronnego przeżycia, ludzie mają prawo domagania się ,aby ci pierwsi spełnili swój
obowiązek należycie. Emocje imperatywno- atrybutywne ( zobowiązująco uprawniające) .
Moralnośd wyłącznie imperatywna, bez atrybutywności. Wyższośd norm prawnych nad moralnymi
polega na tym, że one silniej integrują ludzi poprzez system uzależnieo, moralnośd jest przeżyciem
jednostronnym. Ludzie zaczynają budowad pewne struktury społeczne, budowanie porządku
społecznego. Te nasze przeżycia imperatywno- atrybutywne, które konstruują nasz świat prawny, to
jest prawo intuicyjne. Mamy tyle praw intuicyjnych ilu ludzi, prawo intuicyjne poszczególnych ludzi
Socjologia prawa- wykład Strona 18
nie musi się różnid od siebie. Oprócz prawa intuicyjnego mamy prawo oficjalne, albo pozytywne. Z
tym, że uważał iż dla wyjaśnienia tego, co dzieje się w porządku społecznym, prawo intuicyjne jest
ważniejsze, bo kierujemy się nim, i jest pierwotne w stosunku do pozytywnego. W ostatecznym
rozrachunku ludzie kierują się prawem intuicyjnym, a prawo pozytywne pozostaję w różnym
stosunku do prawa intuicyjnego i nie dobrze, jeżeli różni i się odprawa intuicyjnego większości swoich
adresatów. Funkcją prawa intuicyjnego jest funkcja integracyjna i wychowawcza, powoduje, ze się
integrujemy z innymi i uczymy się postępowania w stosunku do innych, a oni uczą się postpowania
względem nas, że to prawo kształtuje realny porządek społeczny, który w przekonaniu tych jest tym
powinnym światem społecznym. Prawo intuicyjne jest zróżnicowane indywidulanie, ma charakter
zasadniczy, nie staramy się uzasadnid dlaczego postępujemy tak, a nie inaczej. Prawo pozytywne to
pewne wyartykułowane wzory postępowania, ujednolicone, mające charakter celowościowy, a nie
zasadniczy, mają charakter heterodmniczny, przychodzą z zewnątrz. Jest to prawo, które w gruncie
rzeczy najlepiej funkcjonuje w sferze publicznej, pomiędzy instytucjami, organizacjami. Funkcje
prawa pozytywnego: dystrybucyjna, organizacyjna dotycząca przede wszystkim stosunków władzy.
Problem relacji prawa intuicyjnego do prawa pozytywnego, w jakim stopniu to prawo jest władne
regulowad stosunki społeczne. W gruncie rzeczy powinny byd komplementarne. Do prawa
intuicyjnego musimy docierad poprzez pewne wskazniki. Prawo wytworzone przez praktykę
stosowania prawa. Dla socjologa prawa prawem jest to, co nie tylko jest w kodeksach, ale również
to, co ludzie uważają za prawo. Petrażycki wniósł do socjologii prawa: problem internalizacji prawa,
w jakim stopniu prawo oficjalne jesteśmy w stanie uwewnętrznid jako nasze prawo( proces
socjalizacji prawa), jak ona się odbywa i jaki jest jej efekt. Normy prawne odrzucone, nawet jeśli będą
zabezpieczone surowymi sankcjami i tak nie będą przestrzegane. Zestawienie funkcji. Problematyka
wokół nowej dziedziny, którą Petrażycki powołał do życia, twórca koncepcji polityki prawa.
Jerzy Lande
1886-1954. Jego podstawowa praca to Studia filozofii prawa . Nawiązywał do niektórych koncepcji
Petrażyckiego, koncepcja podwójnie złożonych zjawisk prawnych. Za Petrażyckim też uznawał, żen
prawo ma charakter emocji imperatywno- atrybutywnych. Interesowała go sprawa owej złożoności
ontologicznej prawa. Musi byd utrwalenie w języku, komunikat normatywny, muszą byd działania,
które pozostają w relacji odtwarzania. Przeżycia nie wyczerpują sposobu funkcjonowania prawa w
życiu społecznym, prawo jako byt złożony z przeżyd, z określonych wypowiedzi językowych oraz
określonych działao. Lande powiadał, że prawo jest podwójnie złożone. Druga złożonośd dotyczy
epistemologii prawa, odpowiada na pytanie jak należy prawo badad. Złożonośd ontologiczna
wymusza pewną złożonośd. Wtedy kiedy mamy do czynienia z działaniami relewantnymi co do treści,
musimy odwoład się do nauk społecznych, a w szczególności do socjologii. Koncepcja ta zaowocowała
koncepcją płaszczyzn prawa. Należy je rozumied jako 2 płaszczyzny: co składa się na prawo i co
składa się na właściwe sposoby badania prawa. Potrzeba jest dobra teoria praw, budowa takiej siatki
i modeli, które będą obejmowad 3 sfery prawa: działanie coś tam i wypowiedzi. Płaszczyzna
ontologiczna prawa. Koncepcja ta była zupełnym przełomem, również na świecie. Odwoływał się
bezpośrednio do Leona Petrażyckiego. Na seminarium Jerzego Landego, profesor Opałek, Górecki,
Wolska- Arztowa, Franciszek Studnicki, Wróblewski. Działania jak i przeżycia. Wypowiedzi mające
charakter kwalifikacyjny. Kwalifikowanie naszych działao.
Socjologia prawa- wykład Strona 19
Grzegorz Leopold Seidler
Prawo jako byt zmienny i związany ściśle z historią określonego społeczeostwa i historia prawa jest
niezmiernie ważna dla zrozumienia. Inne płaszczyzny tu i teraz, płaszczyzna historyczna do prawa,
które kiedyś działało i już go nie ma, ale wpłynęły determinująco na to, co jest. Należy zwrócid się do
przeszłości. ( historyczna 5 z rzędu).
Wolska- Arztowa
Społeczna kontrola prawa- koncepcja. Dla ludzi dotkliwsze było to, że podano informację o jego
uwięzieniu, niż fakt, że musi spędzid tam jakiś czas, to jest społeczna kontrola prawa jej zdaniem.
Okazuje się, że ta społeczna kontrola prawa jest skuteczniejsza.
Koncepcja związana z funkcjami prawa. Uważano, że prawo ma charakter konserwujący pewien stan
rzeczy. Prawo ma charakter inercyjny, konserwatywny. Arztowa mówi, ze prawo zawsze spełniało te
funkcje.
Koncepcja polityki prawa, Petrażycki rozumiał ją jako naukę, aby Ci którzy prawo stanowią i je stosują
wiedzieli jaki jest związek między prawem, a efektami społecznymi, aby prawo było skutecznym
narzędziem, trzeba odkryd te zależności. Szkoła Wolskieją� jest to rozumienie w sposób wąski, w
sposób szeroki, nie tylko cele społeczne, ale i powinna się zajmowad samymi celami, do których
prawo może byd użyte.
20.04.2011
(Profesor obiecał, że będzie nudno)
Eugen Ehrlich- zapomniany
Objął katedrę filozofii prawa na uniwersytecie w Czerniowcach( Bukowina). (Mówił po polsku). 1913
roku opublikował Podstawy socjologii prawa ą� w latach 50 Nikołaj Timaszew szef wydziału
socjologicznego w Yalle, zarządził przetłumaczenie tej książki. Badanie prawa ludu bukowioskiego.
Niestety w związku z wybuchem I wojny światowej studenci musieli podjąd walkę. Uznał, że
rzeczywistośd społeczna, która jest regulowana poprzez różne regulacje normatywne, to ona kreuje
owe regulacje i ich treści oraz jest pierwotna względem tego, co reguluje. Istnienie organizacji
paostwowej wyprzedza jako fakt społeczny ustanowienie jakiejkolwiek konstytucji. Zwyczaje
dotyczące przekazanie majątku wyprzedzają powstanie prawa spadkowego, zwyczaje dotyczące
zawierania umów wyprzedzają powstania prawa zobowiązao, posiadanie wyprzedza prawo
własności. Praktyka załatwiania określonych spraw, wyprzedza odpowiednie akty prawa
administracyjnego. Rzeczywisty porządek może przepisy anihilowad lub nadad im żywego kształtu.
Ehrlich obserwował, niektóre zwyczaje w Bukowinie. Chodził na targ kooski obserwował handel
nimi. Doszedł do wniosku, że obowiązuje pewna forma sprzedaży i wszyscy, którzy handlują koomi
wiedzą jak to się robi. Mamy do czynienia z tzw. żywym prawem, ukształtowanym przez
przyzwyczajenia i zwyczaje. Oprócz tego żywego prawa, pojawia się prawo, które jest związane z
suwerenem ą� prawo paostwowe. Powstaje problem w jakim ono jest stosunku treściowym, w
Socjologia prawa- wykład Strona 20
stosunku do owego żywego prawa. Prawo żyweą� kontrola społeczna i ma charakter dynamiczny
oraz przystosowawczy. Prawo paostwoweą� prawo zazwyczaj sztywne i trudne do adaptacji z
różnych powodów, często z inercji działania samych instytucji suwerena. Prawo paostwowe może
również kreowad pewne fakty, które nie mają odpowiednika w faktach społecznych, ale musi liczyd
się z tym, że jeśli nie zostaną przyjęte to pozostanie prawem papierowym , ideologicznym . Prawo
paostwowe rości sobie pretensje do uniwersalizmu . sędzia przede wszystkim powinien zadbad o to,
aby problem rozwiązad. Istotą funkcjonowania instytucji prawa, nie jest narzucanie siłą, lecz aby
rozwiązad problem. Prawo swobodnej decyzji sędziowskiej, nie istnieje bezwzględne związanie
sędziego z treścią regulacji prawnej. Skąd sędzia ma mied wiedzę o prawie żywym? Wiedza z
obserwacji i specjalnie czynionych badao. Może to byd bowiem taka o to relacja, że pewne społeczne
fakty normatywne, czyli pewne rutynowe stałe formy postępowania w określonych sytuacjach,
zostaną tylko w prawie paostwowym lepiej wyartykułowane. Czyli prawo paostwowe jako
zwierciadło prawa żywego. Lub inna sytuacja, że prawo paostwowe będzie ignorowało prawo żywe i
w związku z tym wywoła efekt anihilacji prawa żywego, lecz to się na ogół nie udaje. Prawo
paostwowe może uzupełniad prawo żywe, kreowad pewne sposoby i to się może czasem udad. Prawo
paostwowe i prawo żywe będą w relacjach niezależności, będą funkcjonowad równolegle.
Wspólna gramatyka normatywna prawa- istnieją takie uniwersalne zasady, bez których mówienie o
prawie byłoby nieporozumieniem. Ehrlich mówił jak dotrzed do tych zasad; metodą
komparatystyczną.
Max Weber
Ojciec współczesnego religioznawstwa, kulturoznawstwa ( wszystkiego). Z wykształcenia był
porządnym prawnikiem. Gospodarka i społeczeostwo . Prawo, społeczeostwo, ekonomia .
Zajmował się relacjami między prawem a moralnością, religią i ekonomią. Rozważał również problem
wartości w prawie( Pałecki mówi, że w jego w przekonaniu to rdzeo myślenia o wszelkiej
normatywności). Omawiając problem władzy paostwowej, rozważał problem legitymizacji prawa.
Ważny i trudny problem. Każda regulacja normatywna jest regulacją, która zawęża nasza
podmiotowośd, nawet jak daje nam uprawnienia. Regulacja, która wkracza w zakres naszych
wolności obywatelskich, takie zakłucie w kajdany uzasadnia (tylko jedno uzasadnienie); jeżeli ten,
któremu się ogranicza swoją podmiotowośd przyzwala na to, bo widzi szansę to jest OK. To jest
legitymizacja, która musi mied podstawy empiryczne, a nie zaglądanie z jego aktu do innego aktu .
Problem metodologiczny, Max Weber pierwszy go rozwiązał i dziś uchodzi za coś trywialnego.
Kreowanie modeli idealnych. Koncepcja racjonalności wywodzi się z refleksji na różnymi sposobami
aktywności człowieka. Sytuacja, pewne motywy wewnętrzne, z pośród wszystkich form aktywności
można zbudowad pewne podstawowe, racjonalną i nieracjonalną. Ważniejsze są działania
racjonalne, są esencją życia społecznego, kreują je. Odruchy fizjologiczne, czy działania rutynowe
pozbawione autorefleksji są też może i ważne, ale mają znaczenie drugorzędne. (Buddyzm nie jest
RELIGI!- jeśli o kimś zle myślimy wywołujemy impuls energetyczny, który wpływa na tę osobęJ�).
Max Weber twierdzi zatem, że oceniad racjonalnośd należy przede wszystkim z punktu widzenia
racjonalności działania, środki i możliwości, co ma do dyspozycji i czy to, co ma do dyspozycji jest
właściwym środkiem działania w danej sytuacji. Budujemy sobie koncepcję celu, bardziej jesteśmy
jej świadomi jeśli lepiej dopasowujemy środki. Nie tylko wykreowanie celu, ale i podjęcie pewnej
wartości socjologicznej. Pewnej koncepcji Kazimierza Opałka wartości i cele . Racjonalne działanie
spełnia szereg warunków, w tym warunek aksjologicznyą� wyartykułowania celu i umieszczenia go w
Socjologia prawa- wykład Strona 21
pewnej siatce aksjologicznej. To, co racjonalne dla A, dysponującego inną wiedzą i podzielającego
inne wartości, może się okazad irracjonalne dal B. Jeśli znajdą się podobne A i B mogą osiągnąd swój
cel społeczny, istnieje pewne prawdopodobieostwo, im wyższe, tym wyższy wskaznik racjonalności.
Gdy następuje proces realizowania prawa również występuje racjonalnośd w określonym stopniu.
Możemy mówid o racjonalności wewnętrznej prawa, zewnętrznej racjonalności, gdy wypowiadają
swoje stwierdzenia. Inaczej uwzględniamy w procesie racjonalizacji, wtedy gdy to działanie jest
zdeterminowane naszą wiedzą i chęci przestrzegania norm materialnych, a inaczej norm formalnych.
Materialne dotyczą pewnych faktów, odnoszą się do rzeczywistości, działami i odnosimy pewne
skutki. Sposób realizowania prawa jest kwestią konwencji, kwestią umowy, ze tak właśnie należy
czynid. Konwencja, która nie musi się odnosid do żadnej rzeczywistości społecznej. Możemy się
umawiad. Racjonalność materialna wg Maxa Webera. Czasami mówił tez o materialności
substancjalnej, na jedno wychodzi. Odróżnienie racjonalności materialnej od materialności
formalnej/ proceduralnej. Normy tworzą pewien świat konwencjonalny, w ramach sprawy, które się
rozstrzyga przy pomocy prawa, rozstrzygają się również w konwencjonalnym świecie, aby można było
zastosowad te materialne regulacje, które są częścią prawa substancjalnego, o ile tę pierwszą
racjonalnośd człowiek jest w stanie pozyskiwad przez wiedzę i można ją badad empirycznie i można
wypowiadad zdania prawdziwe lub fałszywe, formalna jest w pełni ukształtowana przez decyzje
ustawodawcy. Czy to, co badamy ma charakter zjawiskowy, ma charakter fenomenalny, racjonalnośd
substancjalna, czy może badamy pewną rzeczywistośd fikcyjną, konwencjonalną- racjonalnośd
formalna/ proceduralna. Pomieszanie prowadzi do kiepskich efektów. Tworzył koncepcje porządku
społecznego, stosunki społeczne pozostające w różnych zależnościach. Zbiór lepiej lub gorzej
funkcjonujących stosunków społecznych z określoną racjonalnością wykonywania.
Problem modeli idealnych
Max Weber był dobrym obserwatorem, zauważył złożonośd życia społecznego, splot różnych relacji
pomiędzy podmiotami wykonującymi różny rodzaj aktywności. Zadał sobie pytanie, co my naprawdę
badamy, gdy chcemy wyjaśnid działania ludzi. Badanie całości jest niemożliwe, zwłaszcza w wielkich
zbiorowościach. Odpowiedz na pytanie we wszystkich aspektach. Weber nie można zbadad
wszystkiego od razu i z każdym razem. Tak naprawdę zaczynamy od badania pewnej hipotezy,
wybranie przez nas wyselekcjonowanie pewnych fragmentów rzeczywistości, o której wypowiadamy
zdanie hipotyzujące. Właściwości fragmentów staramy się w jakiś sposób zgeneralizowad, aby
uprościd sobie system relacji zachodzący pomiędzy tymi obiektami. Funkcje takich idealizacji pełnią
normy prawne, tam mamy pewne idealne stany rzeczy, które powinny zaistnied. Model idealny
opisuje, jak przebiegałyby określone relacje, gdyby zostały wykonane całkowicie racjonalne i
całkowicie w zgodzie z idealnymi właściwościami, w rzeczywistości żaden fragment rzeczywistości
fragment takie nie funkcjonuje. Po to by wyspecyfikowad najwłaściwsze formy badao, w modelu
możemy dokonywad różnych rozumowao. Możemy dokonywad pewnych symulacji, które powiedzą
nam, co się stanie jeżeli. Sposób praktykowany we wszystkich naukach.
Socjologia prawa nauka między empirią a teorią.
4 idealne modele prawa
Zastosował kryterium dotyczące sposobu ustalenia faktu i ustalenie treści normy( prawa
materialnego i proceduralnego).
Socjologia prawa- wykład Strona 22
1. Model prawa irracjonalno- materialnego- ustalanie faktów jest zupełnie przypadkowe,
pojedynki wróżby, decyzja zapada w sposób dowolny, nie jest związana z żadna procedurą.
Najbardziej prymitywny model prawa.
2. Model prawa irracjonalno- proceduralnego- zwane ceremonialnym. Fakty ustala się
irracjonalnie, ale przestrzega się bardzo silnie z góry określonej procedury. Np. tortury w
średniowiecznej Europie by Inkwizycja, była procedura tych tortu, kolejnośd.
3. Model prawa racjonalno- materialnego- model prawa ideologicznego, wiedzę o faktach
zdobywa i są w sposób w pełni racjonalny, ale decyzje zapadają w sposób uwolnionych od
procedurą� przekonania, ideologie.
4. Model prawa racjonalnego proceduralnie i materialnieą� zarówno fakty ustalane są w
sposób racjonalny, jak i decyzja zapada w sposób oparty o racjonalnośd proceduralną. Uważa
ten typ za najlepszy.
Max Weber powiedział masę ważnych rzeczy na temat funkcji prawa. Każdy model powinien byd
uzupełniony o funkcje prawa.
04.05.2011
Roscoe Pound
1870-1963, botanik. Znał doskonale tradycje kontynentalną, szczególnie niemiecką. Był świetnym
znawcą angielskiego pozytywizmu. Był dziekanem szkoły prawa na Harvardzie. (New Deal jako
złamanie podstawowych zasad prawniczych w jego mniemaniu). Tworzył system prawa w Republice
Tajwanu. Wyrósł na podglebiu pragmatyzmu amerykaoskiegoą� odrzucenie pytao: co to jest prawo,
dobro, sprawiedliwośd, na rzecz: jak coś działa.
Prawo jest doświadczeniem sprawdzanym przez rozum, a zarazem rozumem sprawdzanym przez
doświadczenie.
Nauka o prawie nie dotyczy definicji prawa, ale tego jak się nimi posługiwad. - Nacisk na
pragmatykę.
(1919)- publikacja 1922, wraz z Felixem Frankfurterem(ikona amerykaoskiego prawa, sędzia Sądu
Najwyższego). Jedne z pierwszych badao empirycznych nad prawem, nowatorskie badania nad
prawem karnym. Postanowili zobaczyd jaki jest wpływ mediów na politykę kryminalną. Analiza tego,
co pisze się o przestępstwach w Cleveland, w styczniu. ą� w I połowie miesiąca doniesienia o
przestępstwach zajęły 925 cale, w II połowie 6642 cale. Porównali to ze statystykami, z ilością
popełnionych przestępstw, w I połowie 363 , w II połowie 345. Jak wytłumaczyd tę dysproporcję?
Skutkiem było zwiększenie poczucia zagrożenia przez obywateli. Zauważyli, że sędziowie zaczęli
wydawad surowsze wyroki, administracja więzienna również zaczęła reagowad.
W 1910 praca: :Prawo w książkach i prawo w działaniu - jako pierwszy dokonuje odróżnienia. Artykuł
krytyczny: Mechaniczna jurysprudencja .
1917 wydaje krótki tekst pt. Granice skutecznego oddziaływania prawa .
1940 Organizacja sądów
Socjologia prawa- wykład Strona 23
1941 Prawnik jako inżynier społeczny
1959 Jurysprudencja (5 tomów)
1960 Problem eksplodujących butelek , Światowy porządek prawny
Na czym polega socjologiczna jurysprudencja? Mówi, że prawo można badad na 4 sposoby:
1. Sposób analitycznyą� tworzyd definicje i robid podziały
2. Metoda historycznaą� badanie ewolucji pewnych pojęd, pewnych zmian
3. Metoda filozoficznaą� szukamy kryteriów oceny prawa
4. Metoda socjologiczna( jego ulubiona)ą� polega na funkcjonalnym badaniu prawa, jako
narzędzia społecznego, jako elementu kontroli społecznej oraz analiza instytucji prawnych,
doktryn prawnych, przepisów prawnych ze względu na cele jakim służą. Podejmowanie
studiów nad aktualnymi efektami, skutkami doktryn itp. Celem socjologicznej
jurysprudencji jest przyjrzenie się działaniu prawa, a nie abstrakcyjnym pojęciom . Zajmuje
się badaniem środków sprawiających, że prawo jest bardziej efektywne . Wskazanie narzędzi
optymalizacyjnych w działaniu prawa.
Swoją koncepcje opiera na bardzo wyartykułowanej naturze człowiekaą� homo duplex, jest
dwuwymiarowy. Ani nie jest egoistą, ani altruistą, jest zarazem tym i tym. Brak harmonii między
tymi dwoma elementami. Mamy wiele narzędzi kontroli społecznej, a prawo jest jednym z nich, jest
po to, żeby minimalizowad negatywne skutki wynikające z ciemnej strony natury człowieka.
Prawo jest jednym z elementów kontroli społecznej. Jakie funkcje spełnia prawo? Prawo jest
narzędziem artykułowania, ustalania, katalogowania i balansowania interesów.
Interesy: indywidulane, publiczne i społeczne.
Zabezpieczanie tych interesów w sposób zapewniający minimalne tarcia i straty społeczne. Prawo
nie tylko balansuje interesy, nie tylko zabezpiecza, ale również zapewnia płaszczyznę rozwiązywania
konfliktów pomiędzy interesami. Szeroka i pojemna definicja interesu. To, co dzieje się w prawie jest
funkcjonalneą� czyli, że prawo rzeczywiście balansuje interesy. U Pounda jest za duża wiara w to, że
prawo rzeczywiście balansuje te interesy.
Prawo wcale nie jest takim obiektywnym instrumentem, który umożliwia balansowanie interesów.
Wizja inżynierii prawnej, społecznej. Poszukujemy odpowiednich narzędzi by ochronid interesy,
prawnik powinien znad interesy społeczne, które balansuje prawo, a on jest jedynie wykonawcą.
Granice prawa
Jeżeli przyjmujemy, że prawo jest rozkazem suwerena, to granice prawa są tożsame z jego
wyobraznią. Granice regulacji skutecznej, efektywnej regulacji poprzez prawo? Wskazał na istnienie
granic systemowych. Prawo dla niego jest jedną z wielu agend kontroli społecznej. Musimy rozważad
granice systemowe. Granica przedmiotowa skutecznego stanowienia prawa. Prawem można
regulowad świadomośd człowieka, ale nie można go kontrolowad. Granice skutecznego stanowienia
prawa . Granica skutecznej kontroli prawneją� wśród zachowao większości nie da się skontrolowad
przez agendy prawne. Granica ekonomicznaą� jego zdaniem oświecony, rozsądnym ustawodawca
Socjologia prawa- wykład Strona 24
bierze również pod uwagę wymiar ekonomicznyą� koszty kontroli. Nie wszystkie interesy opłaca się
zabezpieczad. Granica aksjologicznaą� jego zdaniem chodzi o to, że prawo ma nie pobudzad tej
ciemnej strony natury człowieka. Ma aktualizowad wspierad jasną stronę jego natury, nie może
pozwolid na wyzwolenie tych egoistycznych tendencji. Kognitywne, ekonomiczne, komunikacyjne.
11.05.2011
Funkcjonalizm
Antropologia kulturowa- Wielka Brytania, zauważono wielośd antropologiczną gatunku homo
sapiens. Zaczęto badad różnice, w tle różnorodnośd i innośd całej kulturowej , cywilizacyjnej
obudowy. Szczególnie rozwinęła się gdy podboje już były ukooczone i zachodziła potrzeba
dowiedzenia się dokładnie jak to właściwe jest w tych innych światach kulturowych?
Zaczęto zadawad sobie pytania, skąd się bierze mozaika sposobów życia, technologii, wartości
uznawanych?
Bronisław Malinowski- doktorat w wieku 26 lat ( przyjaznił się z Witkacym). Nie dostał
etatu na UJ, ale przyjęli go na Oksfordzie, gdzie go doceniono. 2 lata przed wybuchem II wojny
światowej przedstawił rządowi Wielkiej Brytanii projekt wyprawy na dzikie wyspy, by mied informacje
z pierwszej ręki. Razem z Witkacym dopłynęli do Kalkuty i tam dowiedzieli się o wojnie. Witkacy
uznał, że należy powrócid do Polski. Zbadał starannie różne plemiona, metoda obserwacji
uczestniczącej. Malinowski udawał Tobiaoczyka przez kilka lat, miał zmył generalizacji teoretycznej.
Zawdzięczamy mu, że zaczął traktowad poszczególne plemiona jako systemy. Stwierdził, ze nic nie
dzieje się tam przypadkowo, jest wynikiem kumulacji doświadczeo, że to wszystko, co oni robią służy
wszystkim członkom plemienia. Zauważył również, że wbrew temu, co się sądzi te ludy barbarzyoskie
kieruję się w dużym stopniu wysublimowanymi systemami wartości i norm. Stwierdził, że mamy do
czynienia z zalążkowym prawem( mimo iż nie było tam wpływów prawa rzymskiego), np. posługują
się podstawową zasadą wymiany handlowej. Życie nie zwykle zdyscyplinowane i standaryzowane.
Antropologia prawa . Reguła pożytku- wszystkie ustanowione prawa niosą ze sobą jakiś pożytek.
Antropologia kultury- Naturalizm i strukturalizm- warunki narzucają w sposób naturalny pewne
różnice w sposobie życia społecznego. Ludzie są w stanie zaadaptowad się organizacyjnie tworząc
pewne struktury, które powstają w odpowiedzi na ot jak wszystko się dzieje.
Ewolucjonizmą�
Antropologia prawa, bardziej szczegółowa wersja antropologii kultury. Leopold Ospishin. Prawo
zawsze wyrasta ze zwyczaju. Tezę tą usiłował weryfikowad odwołując się do różnych badao
antropologicznych. Karl Juelin , obserwacja uczestnicząca.
Funkcjonalizm socjologiczny- Jak to się dzieje, że te zbiorowości trwają, adaptują się i zaspokajają
swoje potrzeby? Radclif Braun, Karl Juelin. Koncepcja systemu, funkcji, i imperatywów
funkcjonalnych i stratyfikacji funkcjonalnej.
1. Koncepcja systemu- należy zapełniad warunki, np. na wyznaczenie linii demarkacyjnej,
pomiędzy zbiorowością, a innymi systemami społecznymi, czy otoczeniem, czy środowiskiem.
2. Funkcji- Radcliff Braun, pewne wykonywane, albo te, które powinny byd wykonywane
zadania przez instytucje lub podsystemy, zadanie spełniane w sposób stały regularny,
Socjologia prawa- wykład Strona 25
powtarzalny, są normatywnie wyznaczone, powinien byd pożyteczny dla całego systemu
społecznego i wykonywanie tych zadao jest niezbędne dla zachowania holistycznych
właściwości całego systemu. Podsystemy rozumiane jako zespoły instytucjią� zespół ludzi
celowo zorganizowanych, tych którzy zostali wytrenowani, posiadają kwalifikacje, swoje
zadania wykonują poprzez wewnętrzny podział czynności i w koocu posiada ona woje
wewnętrzne reguły działania, które wiążą tylko tych, którzy są w jej obrębie. Zespoły
instytucji tworzą podsystemy. Funkcje są przypisywane instytucjom, albo zespołom
instytucji. Robert Merton doszedł do wniosku, że trzeba się przyjrzed bliżej koncepcji funkcji.
Zaczęto wyodrębniad funkcje założone- przydzielone przez pewne normy społeczne, ale
niekoniecznie są tymi, które dane instytucje wykonują. Funkcje rzeczywiste- są takie
sytuacje, gdy funkcja pełniona jest przez inne instytucje. Mogą się pokrywad, ale mogą się
tez i rozchodzid. Funkcje szczegółowe- cel i zadanie wykonywane przez instytucję jest
dokładnie określone i zadanie należy przypisad podsystemowi ( metafunkcje). Funkcje ukryte
są ważniejsze dla systemu niż funkcje jawne. Merton zauważył: co się dzieje jeśli dana
instytucja nie spełnia swoich funkcji? Mamy wtedy do czynienia z alternatywami
funkcjonalnymi. Wtedy inne instytucje przejmują ich zadania.
3. Imperatyw funkcjonalny- jak to się dzieje, że systemy trwają? System może tylko trwają i
funkcjonowad o ile zostaną spełnione podstawowe warunki. Podział pracy w obrębie
społeczeostwa jest podstawą zorganizowania się. Żeby strukturalizacja mogła zaistnied musi
byd spełniony warunek zewnętrznej i wewnętrznej komunikacji. Kontakt wszystkich, którzy
wchodzą do systemu. Integracja systemu, czyli poczucie pewnej wspólnoty wymaga tego,
aby wszyscy w możliwe jak najszerszym zakresie podzielali wspólne wartości. Rozbudowany
system kontroli , by wszyscy robili to, co do nich należy. Parsons. AGIL- pierwsze litery
imperatywów, które muszą byd spełnione:
a) System musi mied zdolności adaptacyjne
b) Musi mied w miarę sprawne technologie, które umożliwiają osiąganie celu
c) W miarę wysoki stopieo integracji, wartości, cele, normy
d) Każdy system zachowa swoje właściwości jeśli ma instytucje, które potrafią
spowodowad, że ludzie będą umieli wprowadzid do systemu pewne wzory postępowania,
które będą podtrzymywane
Zadaniem prawa jest podtrzymywanie określonych wzorów postępowania u ludzi.
Prawo to również instytucje prawne układające się w pewną strukturę podsystemów. Musi byd
również używane przez obywateli. Metafunkcja prawa jest funkcja kontroli społecznej.
Niedopuszczanie do powstawania destrukcyjnych konfliktów, rozwiązywanie już takich konfliktów,
które się pojawią, wprowadzanie takich reguł prawnych, które o ile będą przestrzegane to będą
zapobiegad konfliktom ,m w razie potrzeby prawo powinno wprowadzad sankcje. Jeśli prawo
wykonuje swoje działania należycie to przyczynia się do zwiększenia stopnia integracji. Parsons
zauważył, iż funkcjonowanie podsystemów prawa jest bardzo ściśle związane z wartościami np.
sprawiedliwośd społeczna. Prawo powinno prowadzid do kultywacji określonych wartości.
4. Koncepcja stratyfikacji funkcjonalnej, można wyróżnid ważniejsze i mniej ważne funkcje, ich
ważnośd można mierzyd wg możliwości zastosowania alternatywy funkcjonalnej. Instytucje
prawne należą do tych, które zajmują bardzo wysokie miejsce w strukturze stratyfikacyjnej,
Socjologia prawa- wykład Strona 26
dlatego, że ci którzy pełnią te funkcje musza mied wysokie funkcje osobnicze: sprawiedliwośd
itp.
Funkcjonalizm prawny- użycie całego metodologicznego do rozwiązywania pewnych problemów
pranych
Systemowe teorie prawa.
25.05.2011
Nikołaj Timaszek w 1935 napisał podręcznik do socjologii prawa--> porządek społeczny, a relacje.
Filip Selznik też napisał podręcznik do socjologii prawa, socjo przeszła już 2 etapy(prymitywny,
rzemieślniczy), obecnie etap 3- teoretyczny( koniec lat 80, 90).
Identyfikacja dyscypliny naukowej- kryteria:
1. Przedmiotu ( badao)
2. Metody badawcze
3. Zadania
4. Coś ta o wyłanianiu się na rynku badao
Opisują to, co rzeczywiście dzieje się w danej dyscyplinie, co bada, opisuje się to, co jest. Może mied
również charakter normatywny, projektuje się to, co powinna.
Spór o metodę badawcza w socjologii prawa, chodziło mniej więcej o to jaką podstawową metodę
naukową socjologia prawa stosuje? Metoda jest pewnym sposobem podejścia do badania i może byd
realizowana poprzez różne techniki.
Metoda indukcyjna-
Kumuluje się pewną wiedzę i uogólnia ją.
Metoda dedukcyjna
Są pewne dogmaty i z tych pewników drogą różnych rozumowao wyprowadza się kolejne
twierdzenia.
Spekulacja
Obserwacje niestandaryzowane- czytanie literatury, obserwacje społeczne + doświadczenie=
wyprowadzenie pewnego twierdzenia.
Empiria i indukcja. Pałecki uważa, że nie można zrezygnowad całkowicie ze spekulacji. Hipoteza musi
byd również operacjonalna ( nie tylko warunkowa), musi się przełożyd na pewne czynniki
warunkujące ich prawdziwośd.
Zadania: można je podzielid na dwa podstawowe rodzaje, biorąc pod uwagę efekt, celem jest
powstanie pewnej ogólnej teorii poznawczej. Są też dyscypliny, których celem jest sformułowanie
pewnych dyrektyw skutecznego postępowania.--> nauki stosowane( nieogólne).
Socjologia prawa- wykład Strona 27
Prawnicza i & wersja socjologii prawa . Ziembioski -Występują dwie nieco różniące się socjologie
prawa, w wersji prawniczej i w wersji socjologicznej. Różnica miedzy nimi tkwi w przedmiocie
zainteresowao. Problem społecznej dostępności do prawa. Problem relacji między prawem, a
innymi systemami. Problem socjalizacji prawnej, to było podjęcie opisowe.
Wątpliwości egzystencjonalne- czy coś istnieje, czy coś jest, czy tego nie ma?
Wątpliwości relacyjne- dotyczące zależności zachodzących pomiędzy pewnymi zjawiskami, czy
obiektów, co do których wiemy, że są.
Wątpliwości znaczeniowe- x znaczy tyle co:&
Socjologię prawa interesują przede wszystkim wątpliwości relacyjne. Nie musi np. ustalad czy istnieje
regulacja prawa( dogmatyka prawa),
a) Spekulacja
b) Dogmatyzacja
c) Operacjonalizacja- do tego powinna odwoływad się przede wszystkim socjologia prawa.
Są takie rodzaje działao, które nastręczają pewnych trudności ich wyjaśniania. Można odwoływad się
do normatywności, reguł postępowania, działania.
Socjologia prawa zajmuje się takimi działaniami społecznymi, które aby zostały wyjaśnione musza się
odwoład do działao normatywnych prawnych.
Działania społeczne, umotywowane, znaczące, mające odzwierciedlenie w normatywności i w
mocnym i w słabym sensie determinacji prawnej. Na pewno jest to zjawisko, które jest działaniem
społecznym zarówno normatywnym jak i prawnym. Są to działania umotywowane aksjologicznie, są
to działania znaczące- ich elementem wymiany między podmiotami działającymi jest pewien typ
informacji, te działania są zdeterminowane- wzór normatywny i ten wzór ma charakter wzoru
PRAWNEGO, w znaczeniu szerokim. Ujęcie mikro: dnsp( działania normatywne- społeczne - prawo)
01.06.2011
Ujęcie makro
Socjologia prawa zajmuje się S-P-S
Teoria społecznego kreowania prawa, teoria działania instytucji prawnych, teoria oddziaływania
prawa na społeczeostwo . Społeczeostwo ujęte jako zbiór zdarzeo.
Soą� Poą� S1ą� P1ą� S2ą� Pną� Sn
"
Socjologia prawa- wykład Strona 28
3 strefy społeczeostwa.
Instytucje władzy politycznej
Społeczeostwo obywatelskie
Społeczeostwo - indywidua
Co się dzieje, gdy w danym społeczeostwie nie ma społeczeostwa obywatelskiego? Co się dzieje gdy
mamy do czynienia z brakiem komunikacji społecznej? Na poziomie społeczeostwa- indywidua
sformułowane są pewne procesy. Następuje artykulacja, nacisk na instytucje władzy politycznej,
przedstawianie im wyartykułowanych postulatów. Władze mogą uwzględnid lub nie. W ich interesie
jest jednak uwzględnid te postulaty, które przekładają na projekty prawa. ą� proces społecznego
formułowania prawa. Zaczyna się od dołu, postulaty, ich artykulacja na II poziomie i przedstawienie
władzom. Samowola prawa- władza tworzy prawo, ale nie pyta społeczeostwo, gdy mamy do
czynienia z brakiem społeczeostwa obywatelskiego. Np. społeczeostwo radzieckie. Gdy szwankują
instytucje władzy politycznej mamy do czynienia z anarchią normatywną prawną. Gdy istnieje
niemożnośd porozumienia się następuje całkowita dezintegracja systemu. Nie chodzi tylko o
wysłuchanie informacji, to nie jest komunikowanie się, informacja, która wywołuje zmiany w
systemie, zostaje przyswojona i pociąga za sobą pewne skutki.
Sytuacja, gdy braki nie istnieją.
S ą� Soą� IWPą� Instytucje kreujące prawaą� Instytucje stosujące prawoą� Instytucje egzekwujące
prawo
Strzałki powinny też byd w drugą stronę ��>
Charakter tych strzałek możemy sprowadzid do procesu przekazywania od społeczeostwa postulatów
prawnych do ich realizowania. Postulat rodzi się, gdy ci stosujący prawo lub je egzekwujący maja
pewne wątpliwości. Postulaty wobec prawa możemy podzielid na 3 rodzaje:
1. Postulaty tzw. idealistyczne lub ekspektatywne- są wynikiem rozbieżności pomiędzy
społecznymi wyobrażeniami o idealnym porządku prawnym, a faktycznym stanem regulacji
prawa,, a faktycznym sposobem funkcjonowania instytucji prawa,.
2. Postulaty innowacyjne- postulują powstanie nowych wzorów postpowania i funkcjonowania
instytucji prawnych.
3. Postulaty tzw. reaktywne- skutki funkcjonowania prawa są całkowicie niepożądane i chce
się to zmienid.
Socjologia prawa- wykład Strona 29
Treśd danego postulatu jest jednym z kluczowych zagadnieo odnośnie powodzenia prawa. Postulat
prawny prosty, pierwotny, prymitywnyą� X mówi Y: prawo jest do niczego trzeba to zmienid, ale nie
wie jak. Nic z niego nie wynika jest emotywny. Najczęściej jest lekceważony. Jednak gdy postulat
posiada pewien kierunek zmiany lub sposób uregulowania stosunku społecznego, danej kwestii
społecznie doniosłej, to wtedy nie można tego ot tak lekceważyd. Jeszcze lepiej jak postulat zawiera
element podmiotowy, zawiera podmiot, który ma podjąd działania w kierunku zmiany prawa.
Jeszcze lepiej, gdy postulat zawiera element proceduralny, wedle jakiej procedury należy dokonad tej
zmiany. Jeszcze lepiej jak posiada element jurysdykcyjny, posiada instytucję, która ma kontrolowad
czy ta zmiana została dokonana w takiej postaci w jakiej chciano. Najlepiej jak postulat zawiera
element teleologiczny, aksjologiczno-teleologiczny, wskazuje na cele i wartości i cele odwołując się
do tego, że są pożądanymi wartościami. Wszystkie te elementy tworzą model idealnego postulatu
prawnego, ale on się nie zdarza. Im postulaty są bliższe temu modelowi, to przy funkcjonowaniu
komunikacji społecznej to to społeczeostwo w bardzo dużym stopniu kształtuje swoje prawo.
Czy to co jest postulowane w społeczeostwie indywiduów jest realizowane przez instytucje władzy
politycznej w takim stopniu w jakim było to przedstawione w postulacie?
Ciężko uzgodnid cele, które w całym społeczeostwie byłyby uznane. To, co jest oczywiste dla
indywiduów, nie jest tak samo podbudowane przez podstawy aksjologiczne na poziomie
społeczeostwa obywatelskiego.
Ustawodawca
adresaci
Organy stosujące
Organy
egzekwujące
prawo
wariacja celów- cel a, może byd inny niż cel b, łapówki są złe, ale organy stosujące prawo
uważają, że są złe, ale mało zarabiają więc nie mają problemu z ich braniem
wariacja wartości- miejsce w hierarchii, sens regulacji normatywnej leży w wartości
wariacja skutków- ustawodawca przewiduje jakieś skutki regulacji, ale te skutki mogą byd na koocu
drogi całkowicie inne
Socjologia prawa- wykład Strona 30
Teoria P
Produktami P są komunikaty prawa.
1. Podejście realistyczne.--> rozpatruje się proces podejmowania decyzji prawnych. Pochodzi z
nurtu idealizmu prawniczego.
Decyzja sędziowska są w centrum uwagi, oczko w głowie całego systemu, w największym stopniu
kształtują pewną charakterystykę porządku *prawnego w społeczeostwie, decyzje sędziego
determinuje: sytuacja outą� stan faktyczny, regulacja aktów prawnych, sytuacji iną� sędzia jest
obywatelem człowiekiem, jednostką, ma pewną osobowośd i wykształcenie, zakłada się, że
sędzia jest transparentny, nie ma niczego, jego nie ma, jest tylko ustami ustawy, jako człowiek nie
istnieje to jest nieprawda, sytuacja & - sfera racjonalizacji, proces uzasadniania decyzji, sposób
uzasadniania decyzji determinuje jej treśd, instytucjonalnaą� sędzia przewiduje jaka będzie ta
zmiana postrzegana przez instytucję wyższą, sędzia może chcied aby się przypodobad adresatom
społeczna,-> sędzia żyje w społeczeostwie autoperswazyjnaą� nie mogą byd uwolnione od
pewnych emocji, to sędzia wydaje decyzję, a nie prawo i ma tego świadomośd, Pałecki uważa, że
jak ktoś traci to, to jest to bardzo niebezpieczny stan- wypalenie się zawodowe, staje się
maszyną.
Socjologia zawodów prawniczych
Rozpoczęło się od funkcjonalistycznych koncepcji prawnych T. Parsons
Socjologia prawa- wykład Strona 31

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
socjologia prawa 5 wykladow
ENCYKLOPEDIA PRAWA wyklady
aluminum wyklad Kopia
socjologia prawa skrypt 1
Socjologia queer wyklad 1
Reakcje chemiczne wyklad 6 Kopia
socjologia material wyklady
Socjologia kultury wykład sciaga
Socjologia rodziny wykład 2
socjologia prawa skrypt 2
A Krukowski Socjologia prawa 1992
wyklad3 — kopia
Socjologia rodziny wykład 3
Socjologia rodziny wykład 1
historia socjologii opracowane pytania Kopia

więcej podobnych podstron