WPA
YW REALIZMU AMERYKAC
SKIEGO NA SOCJOLOGI
PRAWA:
J.Dewey- ojciec pragmatyzmu filozoicznego.
- proces poznania ma prowadzić do konkretnego rezultatu;
- nauka ma być po\
yteczna i ma odpowiadać na pytanie, jaką strategię zastosować by działania były skuteczne;
- badania wywodzą się z dą\
ności do sprecyzowania dyrektyw;
- skutki działania przesądzają o skuteczności;
- proces pozania wyjaśnia przyczyny działania i ma charakter "ex post";
- etapy procesu poznawczego:
*dokładne wyartykułowanie problemu badawczego- polega na operacjonalizacji
(wkazanie konkretnych metod badawczych, któr ma się zastosować);
*wykonanie czynności badawczych
(najlepiej w formie eksperymentu, lub bardzo zbli\
onej do niego);
*sporządzenie raportu z badań
(dokładny opis z pomiarami uzyskanych rezultatów; sformułowanie praktycznej dyrektywy skutecznego działania wypływającej z
przeprowadzonych badań).
- im większa u\
ytecznośc nauki, tym jest ona lepsza;
- nie nalezy antycypować tej uzyteczności, ale sprawdzać osiągnięte rezultaty.
W.James- koncepcja słuszności, sprawiedliwości, prawdy, powinny być opracowane pod względem ich u\
yteczności.
ZAA
OśENIA AMERYKAC
SKIEGO REALIZMU PRAWNEGO:
J.Ch.Gray-
- głównym zadaniem prawa jest ochrona określonych interesów obywateli;
- sędziowie z pewnych faktów wyprowadzają normy (w procesie orzekania pierwotne są fakty, a nie normy, normy są
epifenomenalne w stosunku
do faktów, które sędzia uznaje za relewantne);
- prawo znane jest dopiero wówczas, gdy zapadnie decyzja prawna;
- prawo rozwiązuje spór i przywraca porządek społeczny;
- sędzia ma rozstrzygnąć spory prawidłowo, tak by jego wyrok słu\
ył utrzymaniu pokoju społecznego;
- gdy procedura nie słu\
y zapenieniu tego pokoju, sędzia mo\
e tą procedurę odrzucić;
- badania prawa powinny polegać na badaniu zachowań. sędziowie powinni być poddawani obserwacji.
O.Holmes- rozró\
nienie "law in books i law in action".
- wiedza prawnicza powinna być u\
yteczna;
- mo\
na się w zasadzie obejść bez "law in books", ale nie mo\
na się obejsć bez "law in action" i badań empirycznych;
- koncepcja u\
yteczności prawa.
C.Devellyn- odrzucił dualizm rzeczywistości i powinności, powinność jest fantazmatem;
- badania naukowe nad tym, co jest;
- normy prawne, to tzw. "norms of doing", mają znaczenie, gdy są stosowane;
- prawo jest rzeczywistą działalnością normodawców, uzasadnienie orzeczenia ma charakter ex post, prawo jest instrumentem
władzy politycznej;
- ma słu\
yć tylko temu, co adresaci uznaja za korzystne;
- miara korzyści jest odczuwanie satysfakcji;
- badanie prawa, to badanie tzw. drogi prawa, przyjmował istenienie tzw. prawa pierwotnego wśród ludzi pierwotnych;
- istnienie ogólnj koncepcji, czemu prawo ma słu\
yć;
- stara się przewidzieć reakcje na orzeczenie, które ma wydać;
- wpierw szukam u\
yteczności, potem wyjaśniam decyzję.
J.Frank-
- nie da się zbudować takiego algorytmu decyzji sędziego, który by brał pod uwagę wszystkie przesłanki, nie ma pełnej
przewidywalności decyzji prawnych;
- prawnicy powinni obserwować proces podejmowania decyzji, jako sposób badań.
REALIZM SKANDYNAWSKI:
- wyrósł z koncepcji Petra\
yckiego;
- prawo posiada dwa aspekty:
*imperatywne (prze\
ycia, które wyartykułowano stają się jego zewnętrznym aspektem);
*przekonanie, \
e nie ma \
adnej sfery normatywnej rzeczywsitości (gdzie wypowiedzi mają charakter powinnościowy);
Oliver Krona- prawo, to artykulacja woli instytucji państwowych w formie rozkazu, którego odbiorcy oczekuja jego spełnienia;
- wypowiedzi o prawie są jego asercjami (mają logiczne kryterium prawdy i fałszu);
Lunstedt- prawo, to wyartukułowane oczekiwania socjologicznych prawdopodobieństw, co do określonych zachowań, określonych
ludzi w określonych sytuacjach;
- odrzucenie normatywności w świecie społecznym;
- prawo pozyskiwane przez empiryczne obserwacje;
- prawo kreuje państwo;
- oczekiwaniowa koncepcja Kaufmana i Lunstedta;
- asertywność prawa;
- koncepcja formułowania się społecznych oczekiwań prawnych:
*instytucji;
*adresatów prawa;
Leon Fuller- wewnętrzna moralność prawa. Samo prawo powinno przestrzegać pewnych zasad by być prawem. By prawo mogło być
uwa\
ane za prawo musi spełniać wewnętrzne zasady takiej moralności (wewnętrzna etyka). Jak nie przestrzega tych zasad to jest
niemoralnym prawem.
Wymagania stawiane prawu przez Fullera;
4. prawo nie mo\
e być sekretne, musi być ogłoszone i umo\
liwiać adresatom zapoznanie się z nim,
5. nie mo\
e być sprzeczne,
6. prawo nie mo\
e nakazywać rzeczy niewykonalnych i niemo\
liwych do spełnienia,
7. nie mo\
e być retroaktywne, zdarzenia przeszłe nie mogą być wolicjonalnie zmieniane,
8. nemo iudex in causa sua,
9. musi być przewidywalne, musimy wiedzieć co się stanie gdy naruszymy normę. Konsekwencje nieprzestrzegania jak i
samo przestrzeganie prawa musi być wyraz
nie oznaczone,
10. musi być powszechnie zrozumiałe,
11. treść regulacji prawnych musi być zgodna z tym celem, do którego zostało ustanowione, jest to więc zasada adekwatności
(za Kantorowiczem),
12. tylko taka regulacja jest prawem, która spełnia pewne aksjologiczne wymagania, prawo jest funkcjonalnie zdeterminowane
aksjologią.
James Davis-  Society of law , prawo jest instrumentem integrowania wartości społeczeństwa . Prawo integruje społeczeństwo
wobec wartości, które są rozproszone, subiektywne. Dzięki regulacją uzyskujemy w miarę zwarty system wartości w społeczeństwie.
On podzielił nauki społeczne na: 1.nauki społeczne o faktach (oparte na metodach empirycznych, np.: socjologia), 2.nauki społeczne
o wartościach (etyka, prawo), 3. nauki społeczne o znaczeniach (nauki lingwistyczne, jak zrozumieć pewne fragmenty naszego
języka). Prawo jest albo produktem państwa albo immanentną częścią państwa. Jest to pogląd etatyzmu prawa, czyli genetyczny i
funkcjonalny związek prawa z państwem. Państwo tworzy prawo, sankcjonuje go i stosuje. F. Engels   nie ma państwa bez prawa,
nie ma prawa bez państwa, dlatego te byty są nierozdzielne .
Model ten został zrewidowany przez antropologię kulturową (lata 20. XX w). Inną nazwą jest antropologia społeczna. Istniało w tym
rozumieniu prawo pradawne / naturalne / pierwotne / ludów barbarzyńskich.
Sir henry Steven Main, 1861  Ancient law . By mogło nastąpić prawo potrzebne jest państwo.
William Summer  miał podobne poglądy. Przekonanie, \
e prawa nie musimy wiązać z państwem lecz z jakąś inną strukturą
polityczną stworzył Bronisław Malinowski.  Zbrodnia i zwyczaj w społeczeństwie dzikich  dziki nie jest określeniem pejoratywnym,
tylko znajdującym się na ni\
szym poziomie rozwoju.  Antropology of law , w pierwotnych społeczeństwach nie ma państwa ale jest
prawo, w formie zalą\
kowej. Była to koncepcja antyetatystyczna. Prawo powstaje dlatego, \
e ma zadanie zaspokoić pewne
określone potrzeby tych zbiorowości.
Zało\
enia koncepcji funkcjonalistycznych:
1. potrzeba zgodności zachowań z normami,
2. funkcje wychowawcze,
3. funkcje integrujące, ich zachowanie będzie przewidywalne i będą mogli się zintegrować,
4. funkcja represyjna, ci którzy się nie podporządkują mogą zostać wyrzuceni ze społeczności,
rozwiązywanie konfliktów.
AKSJOLOGIZM PRAWNY:
H.Kantorowicz-
- socjologia bez dogmatyki prawa jest ślepa;
- dogmatyka bez socjologii prawa jest niepo\
yteczna;
- koncepcja wolnego orzecznictwa:
*prawo- wolne, wolne przesłanki orzecznictwa, jest stale w procesie stawania się, ale jest pewną przesłanką prawną (bada się
empirycznie, z obserwacji
praktyki postępowania- to właśnie wyjaśnia socjoloia);
*prawo- formalne,wyartykułowane w aktach prawnych (bada się poprzez treść przepisów);
- obowiązywanie prawa nie mo\
e być usprawiedliwione przez samo prawo, nale\
y ustalić, czy jest słuszne, dobre, właściwe, czyli
odwołanie do świata wartości;
- prawo musi spełniać postulat adekwatności;
- prawo obowiązuje, gdy regulacja norm odpowiada wartościom, dla których zostało powołane;
- istnieją wartości społeczne, uniwersalne dla pewnej grupy, one usprawiedliwiają powstanie norm prawnych;
!!! MUSI ISTNIEĆ AKSJOLOGICZNY KONTEKST PRAWA !!!
Odmianą powy\
szej koncepcji, jest tzw. WEWN
TRZNA MORALNOŚĆ PRAWA:
- prawo musi przestrzegać pewnych zasad, aby w ogóle mogło być prawem;
- musi być zgodne z etyką, w innym przypadku jest niemoralne;
- prawo nie mo\
e być sekretne, musi być opisane i przekazane;
- prawo nie mo\
e samo sobie przeczyć;
- nie mo\
e nakazywać rzeczy niemo\
liwych do spełnienia;
- nie mo\
e regulować zadań przeszłych,
- nemo iudex in sua causa;
- prawo musi być przewidywalne;
- prawo musi być powszechnie zrozumiałe;
- prawo musi być adekwatne.
J.Davis- prawo to instrument integrowania wartosci obowiązujących w społeczeństwie.
- Kantorowicz podzielił wszystkie nauki na:
*o faktach: badania empiryczne;
*o znaczeniach: lingwistyczne;
*o wartościach: prawo, o moralności.
ETATYZM PRAWNY:
*traktują:
- prawo jako produkt państwa;
- prawo nieodłączne od państwa;
- prawo to normy państwa.
- przekonanie o genetycznym i funkcjonalnym związku prawa i państwa.
ANTROPOLOGIA PRAWA:
- istnienie prawa pierwotnego;
- przeczyła ona etatyzmowi prawa;
- pogląd taki głosił H.Maine "Ancient law", do powstania prawa nie potrzebne państwo, bowiem istniało ancient law.
FUNKCJONALIZM:
B.Malinowski- twórca funkcjonalizmu, istnienie odrębnego systemu prawa w zbiorowosciach plemiennych.
- istnieje to poniewa\
prawo narzuca pewne funkcje w społeczeństwie, w celu zaspokojenia potrzeb;
- to właśnie istnieje prawo;
- wymogiem funkcjonalnym, jest tak\
e istnienie instytucji kontrolnych, są o instytucje prawa;
- funkcje instytucji prawnych:
*kontrolna;
*wychowawcza;
*integracyjna;
*represyjna;
*rozwiązywania konfliktów;
- funkcjonalizm prawny:
*przekonanie, \
e spoA
eczeństwo nale\
y traktować jako system, czyli społeczeństwo jako tzw. zbiór wyodrębniony- elementami
podstawowymi są instytucje społeczne;
- funkcjonalistyczne rozumienie instytucji społecznych;
*posiada substraty:ludzie o szczególnych kwalifikacjach, teleologicznie zorganizowane, następuje podział funkcji; środki pozwalajace
osiągnąć cele (środki materialne);
normy regulujące działania osób wychodzących do tej instytucji (immanentne- regulują wewnętrzne działania; regulujące działania,
skierowane na zewnątrz tzw. normy systemowe).
*ró\
ne instytucje działają w kooperacji według siebie (współdziałają):
- zespół instytucji zajmujących się jednym wspólnym zadaniem lub zadaniami;
- cały system posiada szczególne właściwości nieredukowalne:
np. funkcja eqilibrum (funkcja utrzymania spójności w ramach systemu), zachowania właściwości identyczności, zdolności
adaptacyjne,
zdolność integracji systemu;
- system społeczny dla zachowania tych w/w właściwości, to muszą być zachowane tzw. imperatywy funkcjonalne' w ka\
dym
systemie muszą występować instytucje
kontroli społecznej;
- koncepcje funkcji- funkcja tych instytucji, systemów, lub podsystemów, rozumie się jako pewne zadania, które są w sposób
relatywnie stały realizowane;
- system musi zachować pewne istotne właściwości.
Podział funkcji:
- funkcje rzeczywiste (następstwa rzeczywistych działań instytucjonalnych) i funkcje zało\
one (wyznaczone dla danej instytucji);
- funkcje wewnętrzne (spełniane na własne cele instytucjonalne) i funkcje zewnętrzne (na rzecz całego systemu społecznego);
- według krakowskiej szkoły prawa: rozró\
nienia następują według funkcji:
*metafunkcje- szczególnie ró\
ne, rozległe funkcje;
*funkcje szczegółowe- co do konkretnego działania, np.: funkcja ochronna;
- Robert Merton:
*funkcje jawne- te, które są eksponowane publicznie;
*funkcje ukryte- są one maskowane;
- pojęcie działań dysfunkcjonalnych w działaniach instytucji;
- prawo powinno być osadzone pomiędzy światem normatywnym, a rzeczywistym;
- prawo obowiązujące społecznie, to: zespół wypowiedzi normatywnych + instytucje, które tworzą, stosują, egzekwują
wykonywanie tych norm (w socjologii prawa wyprowadzone z funkcjonalizmu);
CO WNIÓSA
FUNKCJONALIZM DO SOCJOLOGII PRAWA:
- rozumienie prawa;
- wyznaczenie prawu funkcji;
*kontroli społecznej;
*socjalizacja;
*integracja systemu oparta na wzajemnej, wykonania działań;
*redukcja dysfunkcjonalizmu- funkcja represyjna poprzez stosowanie przymusu;
*rozwiązywanie konfliktów.
Koncepcja Talcota Parsonsa:
- nale\
y zastanawiać się nie czym jest prawo, ale jaką funkcję spełnia;
- prawo jest jedną z instytucje kontroli spoA
ecnej, której zadania polegają na: niedopuszczaniu do destrukcyjnych konfliktów i ich
rozwiązywaniu;
- wprowdzanie reguł postępowania;
- kontrola przestrzegania owych reguł;
- zauwa\
ył szczególną rolę sądów, jako instytucji prawa;
- prawo ma się przyczyniać do lepszej integracji społecznej;
- wątek aksjologiczny- prawo powinno sprzyjać kreowaniu poczucia sprawiedliwości.
R.Pound podkreślał funkcję innowacyjną- stymulacja rozwoju społecznego,
koncepcja dysfunkcjonalności prawa w przystosowaniu tej funkcji.
- funkcjonalna
SYSTEMOWE TEORIE PRAWA:
- autopoietyczna (szczególna właściwość systemu, do kreacji
nowych elementów z ju\
istniejących'
- system ma te\
mozliwości
samoorganizacji, a wszelkie zmiany muszą odbywać się
wewnątrz, mają bowiem charakter
zamknięty);
H.Maturana & F.Varel- badali komórki, uznali, \
e mają one właściwości autopoietyczne.
- przeciwieństwem systemu autopoietycznego, jest system heteropoietyczny;
- systemy społeczne są autopoietyczne.
N.Luhman, J.Burski (doktorat o autopoiezie prawa)- uznawali, \
e społeczeństwo ma kształt systemu autopoietycznego.
- inni to Taubner i Wilke;
- według Luhmana prawio ma charakter samookreślający się, tzn. prawo samo dla siebie ustanawia normy, jest systemem
półotwartym, ustanawia sposób kreowania tych norm, jest systemem samoorganizującym się i samoregulującym się;
- prawo jest instytucjonalnie niezale\
ne od systemu społecznego- społeczna inwariancja prawa;
- prawo samo wyznacza sobie kryterium racjonalności;
- prawo ma cechę samoodnoszenia się prawa;
- te funkcje mają charakter gradacyjny, semiautopoietyczny;
- autopoietyczność jest weryfikowana empirycznie.
RÓśNICE POMI
DZY PODEJŚCIEM FUNKCJONALNYM I AUTOPOIETYCZNYM:
FUNKCJONALNE :
AUTOPOIETYCZNE:
- integracja państwa z systemem społecznym; - prawo jest
autonomiczne;
- prawo do realizacji wymogów funkcjonalnych, związanych z sytemem; - prawo posiada własne, wewnętrzne
cele;
- prawo jest zdeterminowane systemem; - prawo jest
samodeterminujące;
- prawo jest otwarte, zmienia się wraz ze zmianami społecznymi; - prawo jest zamknięte lub
półotwarte;
substancjalizm;
- najwa\
niejsze jest to, jak prawo działa i jakie skutki wywołuje; - proceduralizm;
- w procesie badania prawa nale\
y koncentrować się na otoczeniu społecznym - koncentrować się na procesach
wewnętrznych prawa
prawa do otoczenia do prawa zewnętrzne- wewnętrzne. wewnętrzne- zewnętrzne.
W nauce socjologii jako dyscyplinie naukowej mamy procesy identyfikacji i demarkacji.
P.Selznik i jego etapy:
- prymitywny- du\
o zapozyczeń z socjologii;
- rzemieśliniczy- związany z charakterem usługowym prawa;
- teoretyczny- samodzielne badania prawa, generalizacja tych badań.
Podejście mikrospołeczne:
- odwołuje się do działań społecznych;
- oparcie na sposobie psychologicznym, bądz
odwołanie co do funkcjonowania pewnych struktur, wpływ na działanie spoleczne-
odwołanie się do norm społecznych, bądz
norm prawnych;
- działania społeczne, normatywne prawa, jest to zadanie mikrosocjologii prawa, układ zale\
ności pomiędzy tymi działaniami;
- słaby i silny sens normatywny;
- to nadanie sensu powinno się odwoływac do: prawa pozytywnego (socjologia jest traktowana jako nauka pomocnicza) oraz prawa
społecznie obowiązującego.
Podejście makrospołeczne:
- reakcja SPS, związane z ujęciem diachronicznym, zakładającym upływ czasu, częstokroć te\
zauwa\
alne jest ujęcie
synchroniczne (zawiesza czynnik czasu);
- S->P, to teoria społecznego powstania prawa;
- P->S, to teoria społecznych następstw prawa.