1. Zasada powszechności prawa: Jest to zasada sformułowana bardzo póz
no. Prawo nie powinno być formułowane w sposób
podmiotowy. Stosowanie prawa nie powinno być odnośnie podmiotu prawa lecz przedmiotu prawa jakim jest jednostka.
Dopiero pod koniec XVII wieku zaczęto tę regułę. Prawo zaczęło wykazywać tendencję do powszechności. Wszyscy powinni
być równi wobec prawa. Pierwszy o tym pisał Hugo Grocjusz - ,, Traktat o wolności mórz,, 1609. A tak\
e w innym jego dziele
podnosił ten wątek - ,, De iure belli ad pacis,, - 1625. Podobne koncepcje równości i powszechności prawa propagowali
angielscy lewellerzy, np.; John Gilbourne. Erę równaczy w Anglii zapoczątkowała rewolucja angielska w 1640. Te idee
zapoczątkowały myśl, \
e prawo nie mo\
e być zró\
nicowane podmiotowo. Potem równaniu prawa sprzyjała rewolucja roku 89
we Francji, a następnie przewrót Napoleona i jego wielkie dzieło Code civil z 1804, w którym wprowadził równość podmiotów
wobec prawa i rozprzestrzenił ją w toku wojen napoleońskich po całej Europie.
2. Zasada autonomiczności instytucji stosujących prawo: Prawo powinno być silnie zobiektywizowane, nie mo\
e być \
adnych
nacisków zewnętrznych na instytucje stosujące prawo. Ta zasada wykształciła się w XVIII wieku za sprawą Monteskiusza i jego
dzieła ,, O duchu prawa,, - 1848. w tym przypadku zmiana poglądu polegała na tym , i\
rozumiano suwerena ( monarchę),
mimo, i\
powstawał te\
ówcześnie jakieś twory republikańskie, jako lidera tej zbiorowości, zaś w jego imieniu rządził parlament.
W ręku suwerena wszystkie władze się koncentrowały ( zarówno sądownicza, legislacyjna jak i egzekutywa). Monteskiusz
uwa\
ał, \
e jest to błąd, i\
nale\
y rozdzielić władze, lecz tak\
e dać im mo\
liwość współdziałania, ale nie tak by jakaś uzyskała
nad innymi hegemonię. Przykładowo władza sądowa powinna być reprezentowana przez wybieralne i niezawisłe sądy,
podporządkowane tylko prawu, sędziowie zaś winni być tylko ustami ustaw.
3. Zasada doskonałego tekstu prawnego: W biblioznawstwie wykształciła się hermeneutyka. Tekst zawiera w sobie wszystko co
powinien, nie ma potrzeby korzystania z innych tekstów. Nale\
y w tym wypadku sięgnąć do kultury utylitarystycznej, której
propagatorem był Jerome Bentham. Główną zasadę utylitaryzmu była zasada u\
yteczności  \
yjemy w ten sposób by chronić
się od przykrości i dą\
yć do maksymalizacji przyjemności. U\
yteczność mo\
e być zindywidualizowana, gdy\
nie dla wszystkich
to samo mo\
e być przyjemne. Według zasady u\
yteczności zgeneralizowanej przyjemność to szczęście jak największej liczby
osób. Gwarantem tego stanu jest państwo. Legislator ma du\
e doświadczenie \
yciowe, więc w sensie zgeneralizowanym
mamy pewność, \
e jest to szczęście dla wszystkich, jest to szczęście powszechne. Prawo jest więc wyrazem woli suwerena,
dotyczącym zgeneralizowanej u\
yteczności. Dlatego prawo winno być egalitarne. Prawo funkcjonuje w określonych
strukturach, w państwie. Arbitralna wola legislatora mo\
e przejawiać się w tekstach prawnych, które prowadzą do u\
yteczności.
Komponenty prawa;
2. prawo musi określać podmiot, do którego te normy się odnoszą,
3. prawo musi określać przedmiot swojej regulacji,
4. prawo określa zakres zastosowania ( stopień generalizacji) norm,
5. prawo określa aspekty stosowalności tych nakazów, ich aplikacji,
6. rodzaj i warunki przymusu prawnego (force) by do norm się stosowano,
7. środki potrzebne do zrealizowania tych nakazów,
8. właściwe sposoby artykulacji, przekazywania i upubliczniania tych nakazów,
9. sposób egzekwowania tych nakazów ( zarówno instytucje egzekwujące jak i procedury egzekwujące).
Te zasady tworzenia i formułowania prawa doprowadziły do ukształtowania się pozytywizmu prawnego
Wykład 5
Emil Durkheim - ciąg dalszy
- zasada tzw. monizmu metodologicznego, która oznaczała, \
e badania społeczeństwa powinny się opierać
na tym samym, na czym opierają się badania rzeczywistości, była nadrzędną zasadą uznawaną przez
Emila Durkheima;
- monizm często przechodzi w indukcjonizm;
- rzeczywistość społeczna składa się z faktów społecznych o charakterze holistycznym, które bada się tak
jak bada się rzeczy;
- w badaniach wyłączamy jakąkolwiek zasadę wyjściową typu: wartościowania, oceniania, czy te\
tego, co mo\
e
zakłócić czysty obraz faktów;
- wa\
ny jest proces odidealizowania nauk społecznych;
- fakty społeczne są postrzegane poprzez obserwację, te które są niepostrzegane w sposób zmysłowy mo\
na
interpretować z wypowiedzi normatywnych, które narzucają wzory postępowania;
- powstały skodyfikowane reguły powszechnego postępowania: normy prawne, religijne, moralne;
- według Durkheima fakty spoA
eczne nale\
y tłumaczyć poprzez inne fakty społeczne, nie nale\
y do tej rzeczywistości
przenosić czegoś z poza tego świata, bo zaburza to proces poznania.
Dzieła Durkheima:
"O społecznym podziale pracy"- odpowiada na pytania o przyczyny i charakter ewolucji; za tą przyczynę uznawał
specjalizację zbiorowości ludzi, jako tych, które budują strukturę społeczną.
Ludy pierwotne mają naturę homogeniczną, oparte są o solidarność mechaniczną, następnie mamy solidarność
organiczną, która związana jest z wymianą dóbr, rozwojem komunikacyjnym. Ewoluja idzie w kierunku coraz większej specjalizacji.
Proces ewolucji nie jest obojętny wobec kodyfikacji reguł postępowania. Ubocznym procesem ewolucji jest anomia społeczna,
gdy dla nowopowstałych warunków nie mamy jeszcze odpowiednich norm' budzi to poczucie bezsensu, braku celu działania
społecznego, jest to tzw. brak normatywnego punktu odniesienia.
Prawo jest więc zdeterminowane procesami ewolucyjnymi i wywiera ogromny wpływ na społeczeństwo.
Mo\
e mieć charakter represyjny, cdy mamy przewagę solidarności mechanicznej nad organiczną- bezpośredni
przymus fizyczny nad jednostkami, które się wyłamują.
Charakter restytucyjny, gdy przewaga solidarności organicznej nad solidarnością mechaniczną- przywraca stan
istniejący przed naruszeniem, nie wyklucza sankcji negatywnych, ale je oddala. Prawo nie jest tworzone w sposób wolincjonalny,
jest efektem procesów społecznych. Prawo to zobiektywizowany fakt społeczny.
Badania nad zjawiskiem samobójstw:
- mę\
czyz
ni, dobrze usytuowani, protestanci, kawalerowie, zwykle w okresie braku stabilności gospodarczej;
- prowadził badania na temat popełniania samobójstw w krajach, gdzie są one prawnie zabronione i w krajach, gdzie takiego zakazu
nie ma;
- badania nad motywami samobójstw;
- określił, \
e prawo ma mały wpływ;
- typologia samobójców:
*egoistyczne- ucieczka od własnych kłopotów ze światem;
*anomiczne- odczuwanie bezsensu zycia;
*altruistyczne- dla dobra innych;
*fatalistyczne- forma protestu przeciwko ograniczeniom podmiotowości;
Podsumowanie Durkheima:
- badał prawo a zjawiska społeczne;
- prawo nie tłumaczy się samo przez się, badania empiryczne, niewolincjonalne, wywołanie zjawiska w moralności.
L.Diguit- "Państwo: prawo obiektywne i prawo pozytywne".
- miał wspólne zało\
enia z Durkheimem i odwoływał się do niemieckiej szkoły historycznej;
- prawo jest zobiektywizowanym, społecznym, historycznie zdeterminowanym, naturalnym faktem społecznym;
- według Diguit'a istnieją dwa rodzaje prawa: obiektywne (następno współ\
ycia ludzi, kierowanie autentyczne działaniami ludzkim),
prawo pozytywne (jest wyartykułowanym prawem obiektywnym);
- relacja pomiędzy prawem pozytywnym oraz prawem obiektywnym;
- antyetatysta- to prawo kreuje państwo, państwo ma ograniczoną rolę w kreowaniu prawa;
G.Gurritch-
- ewolucjonizm, holizm, naturalizm, znaczenie badań empirycznych;
- problem prawa i jego związek z ró\
nymi rodzajami zbiorowości;
- tyle jest praw, ile jest zbiorowości;
- prawo państwa to to, które jest kreowane poprzez instytucje;
- zrelatywizowane do zbiorowości, w której występuje;
- socjologia prawa:
*makrosocjologia,
*dyferencjalne;
*mikrosocjologia;
- prawo nie przenika między zbiorowościami, są one wręcz w konflikcie ze sobą;
- wpłynąA
na Iheringa.
R.Ihering- był pod wielkim wpływem Benthama, filozof i twórca utylitaryzmu;
- Bentham uwa\
a, i\
nale\
y jako podstawowe zagadnienie rozwa\
yć pojęcie "dobra", dobro człowieka polega na etycznym \
yciu,
które jest jednocześnie racjonalne;
- etyczne jest poszukiwanie przyjemności i szczęścia według zasady u\
yteczności;
- czasem szczęście jest osiągane jedynie w zbiorowości;
- poczucie obfitości posiadania, bezpieczeństwa i równości;
- Bentham nie wymienia tu wolności, wolność mo\
e być minimalnie ograniczona przez prawo dla zapewnienia powy\
szych.
- według Iheringa prawo nie ma przymiotu sprawiedliwości ani te\
prawdziwości, jest natomist skuteczne i uzyteczne;
- skuteczne jest prawo, które słu\
y zapewnieniu jak największej ilościludzi;
- uprawnienia- prawnie chroniony interes;
- prawo nie ma aspektu wolincjonalnego, jest natomiast aktem aparatu państwowego wyznaczającego regulacje \
ycia społecznego;
- prawo to regulacje o charakterze celowościowym (teleologicznym);
- kontrole i sankcje mają charakter funkcjonalny;
- był indywidualistą, uznawał istotę subiektywnego odczucia przez jednostki, co jest dla nich dobre, a co złe;
- interes jest uwarunkowany w sposób społeczny;
- brak uniwersalności i trwałości, są zmienne i dynamiczne;
- interesy mogą mieć charakter egoistyczny bądz
altruistyczny;
- koncepcja granic regulacji- nie wszystkie potrzeby mogą być zaspokojone przez prawo;
- prawo nale\
y wyjaśnic poprzez cele, którym słu\
y;
- prawo powinno mieć charakter funkcjonalny.
Podsumowanie nurtu socjologicznego w prawie:
- oparte na metodologii pozytywnej;
- indukcyjny charakter twierdzeń;
- prawo jest dynamiczne;
- teleologizm (celowość) prawa;
- słabą stroną był brak mowy o świadomości społecznej, wyłączenie psychologicznych motywów i wartości.
Wykład 6
SOCJOLOGIA HUMANISTYCZNA XXw.
Florian Znaniecki- oparta o analizę listów prywatnych.
- nie jest oparty na dysfunkcjoniz
mie;
- istnieją pewne etapy wcielania się w nowe środowisko;
Podstawowe myśli Znanieckiego:
- \
ycie społeczne jest przesiąknięte wartościami i normami;
- fragmentem \
ycia społecznego jest działanie;
- działania tworzą porządek aksjo-normatywny;
- porządek zewnętrzny, jest mo\
liwy poprzez interakcje, a więc ład społeczny;
- zbiór interakcji, gdzie jednostki maja podobne poglądy aksjo-normatywne;
- działania te mogą mieć charakter: kreatywny, reproduktywny, destruktywny (związane z oddziaływaniem na kulturę);
- wnoszą coś nowego do kultury, są cenne i rzadkie, ale naruszają porządek aksjo-normatywny;
- mogą się te\
mieścić w ładzie aksjo-normatywnym, ale mo\
emy reprodukować to, co się zdarzyło;
- działania reproduktywne mogą mieć charakter:
*materialny- aksjo-normatywny- powtarzanie wartości, którymi się kierujemy, utrwala naszą świadomość prawną;
*wartości determinują ład społeczny i działania, natomiast normy determinują charakter psychiczny;
- konieczne są badania empiryczne, aby móc zrozumieć co czynią ludzie.
PSYCHOLOGICZNE KONCEPCJE PRAWA
Dla socjologii rozumiejącej / humanistycznej najwa\
niejszą kwestią było zrozumienie zachowań człowieka.
Psychologizująca teoria prawa:
3. Zjawiska społeczne są zjawiskami o charakterze psychologicznym. Nale\
y je tłumaczyć przez odwoływanie się do
świadomości ludzi działających. Rozumienie prawa mo\
e odbyć się przez odwołanie się do świadomości. Jest to
zało\
enie epistemologiczne.
4. Zało\
enie ontologiczne  czym jest prawo? Prawo jest pewnym typem prze\
ycia psychicznego. Jest to koncepcja
psychologiczna. Prawo jest wytworem m.in. psychologicznym, nie da się prawa przypisać jedynie do prze\
yć
psychicznych. Jest to koncepcja psychologizująca prawa.
5. Zało\
enie genezy / porządku prawa. W prawie pozytywnym prawo to zespół przepisów w określonych aktach prawnych,
obowiązujących formalnie  koncepcja pozytywistyczna. W koncepcjach psychologizujących i socjologicznych mówi się o
porządku prawnym, czyli o czymś szerszym. Prawo jest wywodliwe, jest następstwem określonych stanów psychicznych.
Są to prze\
ycia, które mo\
na przypisać du\
ym zbiorowością. Prawo w swojej genezie jest zdeterminowane zjawiskami
psychicznymi.
Te trzy powy\
sze zało\
enia wyznaczają ogólną charakterystykę psychologizującej teorii prawa. Koncepcje te dokonały zupełnie
innego paradygnatu badawczego prawa, zupełnie innego ni\
pozytywnego.
Georg Jellinek-  Prawo nowoczesnego państwa,, Jellinek zasłynął z tego dzieła. Do czasów Jellinka dominowała myśl, \
e
prawo odnosi się do szczególnej rzeczywistości  do powinności. Twierdzenie, \
e istnieje świat powinności, \
e jest światem
idealnym, niematerialnym ale mającym du\
y wpływ na istniejącą rzeczywistość. Nie ma nic wspólnego w sensie epistemologicznym i
ontologicznym ze światem rzeczywistym. Była to tzw. solen.   Prawo nie jest tym co jest, co było, co będzie. Prawo jest tym co być
powinno,, Prawu nie przysługują walory prawdy ani fałszu. Były jednak próby logiki deontycznej, i\
mo\
na przedstawić wartość
tautologiczną pewnym powinnościom. Lecz Jellinek dokonał rewolucji. Twierdził, \
e pomiędzy rzeczywistością i powinnością jest
pewne powiązanie. Ludzie postępując tak samo zaczynają tworzyć pewne idealne wzory, przypisując im powinność. Rzeczywistość
społeczna ma więc moc kreowania rzeczywistości społecznej. śycie codzienne mo\
emy przekształcić w pewien idealny stan. Kiedy
pewne wzory stają się wyartykułowane, wzory się internalizują pewne przekonanie, \
e wzory są moim zachowaniem i ja chcę tak
postępować). To wtedy ta rzeczywistość się przekształca. Badanie prawa powinno się sprowadzać nie do badania tekstu prawnego
lecz do zachowań społecznych, które generują owe akty i teksty prawne. By normy stały się tekstem prawnym muszą najpierw
powstać w rzeczywistości. Prawo wiedzie \
ywot podwójny, \
ywot zewnętrzny, który jest intersubiektywnie postrzegalny i \
ywot
wewnętrzny, który nie jest intersubiektywnie postrzegalny. Do badania tego prawa jest potrzebna metoda badania
introspektywnego. Pomiędzy zewnętrznym \
ywotem prawa a wewnętrznym, psychologicznym jest rozdz
więk. Zaś zadaniem prawa
jest aby pomiędzy tymi rodzajami prawa rozdz
więk był jak najmniejszy. Dlatego wa\
na jest interpretacja, która odwołuje się do
świata wewnętrznego, psychicznego. Koncepcja Jellinka była w środowisku zarówno mocno krytykowana jak i podziwiana.
Słabością tezy Jellinka było to, \
e jednak państwo jest niezbędną instytucją by prawo sankcjonować. Egzekwujące instytucje są
częścią pewnej rzeczywistości, będącej wynikiem socjalizacji prawa. W związku z tym Jellinek nie zerwał z pozytywizmem ale
zadał mu du\
y ideowy cios.
Leon Petra\
ycki- główne dzieło to  Prawo nowoczesnego państwa,, oraz  Wstęp do nauki prawa,, i  Wstęp do
moralności,,. Teorie psychologiczne traktują prawo jako zjawiska społeczne. Teoria adekwatna Petra\
yckiego  pojęcie ma odnosić
się tylko do danej klasy zjawisk, które posiadają pewną cechę, by było dobrze określone. Teorie kulejące były prawdziwe wobec
klasy o której się wypowiadało, ale te\
wobec innych przedmiotów. Teorie skaczące  prawdziwe są tylko wobec części klasy wobec
których się wypowiada.  Społeczne działanie prawa i moralności,, - jego poglądy atakują dogmatyczną koncepcje prawa. Cele mają
być osiągane wobec prakseologicznego działania. Według Petra\
yckiego prawo i moralność są tworami obiektywnymi
rzeczywistości. Prawo i moralność mogą zaistnieć gdy zaistnieje pewne prze\
ycia psychiczne. Badanie opiera się o obserwację.
Psychologia emocji i metodologia ogólna na nie składa się jego teoria. Skrytykował tradycyjna psychologię, która składa się z:
Emocje determinują wszelkie zachowania, nazwał je Petra\
ycki impulsami. One zostały przez niego uznane za najwa\
niejsze
zjawiska psychiczne. Emocje podzielił Petra\
ycki na apulsywne i repulsywna. Uczycie apulsji jest pozytywne, coś nas ciągnie, zaś w
repulsji coś nas odpycha od pewnych przedmiotów. Oprócz apulsji i repulsji wymienił prze\
ycia intelektualne. Całą rzeczywistość
podporządkował kryterium oceny teleologicznej. Czasami wyobra\
amy sobie pewien po\
ądany, apulsywny punkt widzenia świata, i
z tego punktu widzenia oceniamy świat. Jest to świat norm,. Wartości zasadniczych. Pewne zasady prawne są niczym innym jak
artykulacją motywacji zasadniczych. Prze\
ycia są etyczne i estetyczne. Prze\
ycia etyczne są dwoma rodzajami obowiązku. Są to
obowiązki porwane i obowiązki moralne.
Obowiązki moralne są jednostronne, regulują sytuację osoby zobowiązanej. Robimy coś bo czujemy, \
e tak powinniśmy zrobić.
Obowiązki prawne są dwustronne, jedna osoba jest uprawniona zaś druga jest zobowiązana. Obowiązki prawne odczuwamy jako
skrępowana, zaś moralne jako wolne. Z obowiązkiem wyobra\
enia kradzie\
y wią\
e się obowiązek moralny (jako pewne prze\
ycie,
\
e tak jest z
le). Prawo z kolei Petra\
ycki podzielił na intuicyjne i pozytywne. Prawo intuicyjne, jest to prze\
ycie indywidualne,
kryterium wyodrębnienia jest kryterium wewnętrzne. To prawo obowiązuje samo przez się. Prawo pozytywne jest wyodrębnione
według kryterium zewnętrznego, intersubiektywnie postrzegalnego. Mo\
e być prze\
ycie, ale kiedy nie jest intersubiektywnie
postrzegalne to nie jest to prawo. Prawo pozytywne to prawo oficjalne, które mówi o rzeczach zawartych w aktach prawnych, ale te\

musi być prze\
ycie psychiczne bo gdy go nie ma to nie jest to prawo.
Analiza prawa i moralności. Prawo jest wodą zaś moralność winem. Prawo jest aktywne, zaś moralność jest pasywna. Moralność nie
wywołuje zachowania u określonej du\
ej grupy osób. Moralność ma mniejszą rolę w tworzeniu postępowych wartości. Petra\
ycki
stworzył ewolucyjną teorię prawa z teorii rozwoju prawa i z teorii społecznego działania prawa. Prawo jest fenomenem społecznym,
tak jak moralność.
Teoria rozwoju prawa ma trzy nurty:
1. wzmo\
enia wymagań prawnych (coraz nowsze zasady i ludzie je akceptują),
2. zmniejszenie kar (mimo tego, \
e prawo jest mniej represyjne to ludzie je przestrzegają),
3. zmiana pobudek (chcemy realizować jakiś cel przez zmianę pobudek).
Ludzie mają pewne społeczne przekonanie o obowiązywaniu prawa.   Tyle jest kompleksów przekonań ile jest ludzi,,. Uwa\
ał, \
e
najlepsze teorie to takie teorie, które są bez apriorycznych zało\
eń. Jednak\
e sam je przyjął twierdząc, \
e ludzie będą dą\
yć do
doskonałego prawa. O ile prawo intuicyjne spełnia funkcję wychowawczą i normatywną to prawo oficjalne chroni np.: własność, czyli
pełni funkcje dystrybucyjną.
- teoria naukowa jest wolna od spekulacji, prawo powinno kształtwoać zachowania społeczne i sprawnie działać;
- teoria adekwatna przeciwna teoriom kulejącym lub skaczącym;
- teoria socjologii prawa podejściem na zasadzie introspekcji;
Jednostronność Dwustronność
Aktywne Pasywne EMOCJE (impulsje)
wola uczucie poznanie apulsywne repulsywne
- emocje determinują działania i zachowania, są spowodowane zjawiskami jednostronnymi, są odczuwalne i poznawalne;
- analiza prawa i moralności w odniesieniu do psychologii emocjonalnej;
- emocje intelektualne, to trzeci rodzaj emocji, o których mowa: dzielą się na teleologiczne, czyli celowościowe,
a tak\
e zasadnicze, które mo\
emy podzielić na: etyczne, estetyczne. Etyczne, to obowiązki moralne (jednostronne) i obowiązki
prawne (dwustronne);
- emocje etyczne:
*prawo intuicyjne- indywidualne, subiektywnie postrzegane, wewnątrz kryterium sprawiedliwościowego;
*prawo pozytywne- ma charakter intersubiektywnie postrzegany, istnieje to, co zostało ustanowione;
*prawo oficjalne- rozumiane przez pozytywistów; funkcja: dystrybucyjna i organizacyjna;
Zaczenie prze\
yć etycznych:
- oddziaływania motywacyjne (określonego czynu);
- oddziaływanie wychowawcze (zmiany psychiczne w zachowaniu; utrwalają oddziaływania motywacyjne);
Prawo jest wa\
niejsze od moralności, poniewa\
:
- jest aktywne;
- moralność mo\
e jedynie poprawiać, wpływać na prawo;
- prawo eliminuje konflikty;
- prawo ma ograną rolę da wartości postępowych.
Petra\
ycki wprowadził nową naukę o prawie:
- wiara w charakter ewolucyjny;
- charakter aksjologiczny;
- polityka prawna (kształtowana, aby osiągnąć pewne wartości i cele);
- określanie celów jest bezpośrednio związane ze szkołą krakowską;
- nauka czysta.
J.Lande- ontologiczne i epistemologiczne zało\
enia myśli prawa.
- ontologiczne- prawo jest związane z wypowiedziami wyartykułowanymi;
- epistemologiczne- badania nad tekstami prawnymi, działaniami, prze\
yciami, badania prawa- je\
ykowo-ligiczne,
behawioralne, psychologiczne.
K.Opałek- uczeń Lande.
- chęć stworzenia logiki- deontycznej;
- stosowanie prawa i jego modele;
- społeczne oddziaływania prawa, świadomość prawna, socjologiczna- prawna.
Punkt wyjścia w jego rozwa\
aniach, to odpowiedz
na pytanie "Czym jest norma?"
- norma jest czymś więcej ni\
sam akt prawny;
- koncepcja znaczenia normatywnego- słu\
y do kwalifikacji spełnienia, one niczego nie desygnują;
- norma prawna- jest to znaczenie normatywne wypowiedzi zawartych w tekście normatywnym;
- istotne są tu stany psychiczne i relatywne działania.
Zakład socjologii prawa  pierwsza katedra socjologii prawa. Cele i zadania katedry:
2. rozwa\
ania nad istotą normy prawnej, nie mo\
e być traktowana jako coś niewywodzonego z przepisu prawnego,
3. koncepcja znaczenia normatywnego, analiza terminów zawartych w normach prawnych,
4. terminy mają stanowić podstawy do kwalifikacji, funkcja nakładania kwalifikacji, wymogów,
5. norma to znaczenie wypowiedzi zawartej w akcie normatywnym, ma więc znaczenie normatywne,
6. wpływ znaczenia normatywnego na \
ycie społeczne, kształtowanie motywacji do określonego działania.
G.Ehrich- z wykształcenia prawnik, studiował w Wiedniu, w 1913 tworzy  Podstawy socjologii prawa , następnie  Podstawowe
zasady socjologii prawa ,  Logika prawnicza ,  Prawo ludności z Bukowiny .
- uwa\
ał, \
e istniejący porządek zbiorowości to efekt funkcjonowania ró\
nego rodzaju norm, zaś prawo to jeden z wielu
normatywnych czynników;
- ka\
da zbiorowość kreuje własny porządek wewnętrzny, zaś wewnętrzny porządek jest regulowany przez zasady postępowania,
które według ludności traktowane są jak prawo, tzw. \
ywe prawo, ka\
da zbiorowość posiada wewnętrzną integrację, kreują swój
własny porządek wewnętrzny;
- instytucje prawne to uporządkowane elementy, są konsekwencją istnienia prawa;
- ludzie wypracowują formy organizacyjne, np.: mał\
eństwo, zaś dopiero póz
niej tworzą akty prawne, np.: istnieje państwo
zorganizowane politycznie a następnie wydana zostaje konstytucja. Rzeczywistość społeczna inicjuje prawo, które jest wtórne
wobec rzeczywistości społecznej. Kiedy \
ywe prawo jest niewystarczające, nale\
y zastosować prawo sądowe;
- zastosowanie wykładni funkcjonalnej / dynamicznej, a odwrót od literalnej i statycznej, np.: prawo powinno być zgodne z interesem
społecznym;
- relacja pomiędzy prawem państwowym a prawem \
ywym:
*prawo państwowe (charakter statyczny) to uporządkowana artykulacja prawa \
ywego (charakter dynamiczny),
*prawo państwowe egzekwuje i sankcjonuje przestrzeganie prawa \
ywego,
*prawo państwowe ingeruje (kompiluje) w prawo \
ywe,
*całkowita niezale\
ność prawa państwowego i \
ywego;
- aby zrozumieć prawo nale\
y wykorzystać wiedzę empiryczną, badania powinny dotyczyć prawa \
ywego:
*jak prawo jest stosowane,
* reakcja na stosowanie prawa.
Wykład 7
Max Weber- (1864-1920), by pionierem socjologii, teorii państwa, nauki o religii, religioznawstwa. Z wykształcenia Max Weber był
prawnikiem.   Wildschaft und gezetzschaft,, - Prawo i ekonomia. Law in economy and society  1922. Poruszał w swych dziełach
problem legitymizacjii prawa, prawa względem moralności, prawo a ekonomia. Jako pierwszy zajmował się wpływem religii na
kapitalizm. Działanie społeczne  był to według niego najbardziej podstawowy element budujący więzi międzyludzkie. Działanie musi
być przede wszystkim racjonalne (nota bene jest to jego podstawowa koncepcja działalności). Racjonalność  to co czynimy
przyporządkowane jest naszej wiedzy , ukierunkowane jest na cel, dobrane są środki do realizacji tego celu. Motywacja
ukierunkowywuje nas na cel. Przeciwieństwem działania racjonalnego jest działanie irracjonalne, które jest sprzeczne z celami,
podjęte niewłaściwymi środkami, z uwagi na niewłaściwe wartości. Racjonalność jest tutaj pojęciem modelowym, lecz my nigdy nie
czynimy w sposób pełni racjonalny, zbli\
amy się jedynie do tej modelowej racjonalności. Racjonalność jest potrzebna by zrozumieć
działania innych ludzi. Nasze działania modą być nakierowane na ró\
ne przedmioty, na przedmioty materialne bądz
niematerialne,
lub te\
na innych ludzi. Mo\
e to te\
być działanie ukierunkowane na działania tych innych ludzi (akcja-reakcja).Działania
nakierunkowane na działania innych ludzi są działaniami społecznymi. To prowadzi do stosunku społecznego (muszą istnieć
najmniej dwa podmioty tego stosunku społecznego, działających w racjonalny sposób.
W jaki sposób normy prawne reguluję stosunki społeczne? Prawo, według Webera, jest to norma społeczna kształtująca \
ycie
społeczne. Działanie mo\
e być oparte na faktach, ( na wiedzy o tych faktach lub na wiedzy o normach społecznych. W większości
przypadków musimy jednak determinować nasze działanie zarówno wiedzą o normach jak i wiedzą o faktach. Normami społecznymi
są normy prawne, moralne, religijne. Na to dodajemy określoną faktografię a następnie motywację. Je\
eli ktoś podejmie decyzję i
jego celem koncepcji to jego działanie jest materialnie racjonalne. Ma to ogromną rolę w procesie eksplanacji, gdy\
na działanie
określonych ludzi nakładamy określone warunki determniujące racjonalność. Je\
eli normy kreują rzeczywistość społeczną , cała
rzeczywistość społeczna przejawia się w odczytywaniu zachowań ludzi i dopatrywania się w nich racjonalności. W naszym
postępowaniu mo\
emy kierować się zarówno wiedzą pozyskaną w sposób racjonalny jak i nieracjonalny. ( wró\
ka, jasnowidz).
Tak\
e decyzje mo\
emy podejmować proceduralnie, w pewien utarty sposób jak i w sposób arbitralny, w sposób nieszablonowy. W
związku z tym występuje racjonalność proceduralna ja k i racjonalność materialna. Je\
eli te dwa typy racjonalności współistnieją ze
sobą to jest to najbardziej optymalna sytuacja.
Koncepcja modeli idealnych. Weber wiedział, \
e tworzy pewne konstrukcje idealne ( przez generalizację, uproszczenie i
weryfikację). Do czego jest nam potrzebne kreowanie modeli idealnych? Zazwyczaj podejmowanie decyzji zachodzi w sytuacji
niepewności, nie posiadamy pełnej wiedzy o celu działania, dlatego generalizujemy. Jesteśmy skazani na niepełną indukcję i
dedukcję. Generalizacja jest nam potrzebna do porównywania konkretnych sytuacji decyzyjnych z jej generalizacją, modelem
ogólnym.. Pozwala nam to przewidywać. Model idealny pozwala nam zorganizować mechanizm poznawczy.. Generalizacja
ekstrapoluje pewne elementy (swoiście wyciąga je przed nawias naszego poznania, zaś my musimy poznać zaledwie ich część w
nawiasie.. Jednak\
e \
aden model idealny nie musi byś stanem rzeczy po\
ądanym przez ludzi. Model idealny doprowadza jedynie
wszystkie elementy do stanu idealnego , ale to nie znaczy \
e jest to stan społecznie po\
ądany. Istnieją dwa kryteria budowania
modeli: 1. ustalenie faktów prawnie relewantnych, 2. stopień podejmowanej decyzji. Weber był te\
twórcą nowo\
ytnej teorii
biurokracji bądz
administracji.
Cztery modele idealnego prawa według Webera:
- prawo emocjonalne, inaczej prawo irracjonalno-naturalne. Decyzja powstaje w oderwaniu od jakiejkolwiek procedury, powstaje
arbitralnie. Fakty zaś uzyskujemy na podstawie probacji, a decyzja jest arbitralna;
- model prawa ceremonialnego, irracjonalno-proceduralnego. Fakty prawnie relewantne nadal zbiera się w sposób wolny od
jakiejkolwiek wiedzy, ale decyzja zostaje ju\
podjęta w sposób proceduralny i sformalizowany. Proces ustalania przesłanek wolny
jest od jakiejkolwiek wiedzy;
- model racjonalno-materialny, prawo ideologiczne. Pozyskiwanie wiedzy o faktach odbywa się w sposób całkowicie racjonalny, zaś
decyzje zapadają nie pod wpływem procedur, lecz ideologicznych zało\
eń;
- model prawa racjonalno-proceduralnego. Stan faktyczny ustalany jest w sposób racjonalny ( rozumieniu racjonalności materialno
 proceduralnej), zaś decyzja zapada w sposób sformalizowany. Jest to model najbardziej po\
ądany prawa.
Według Webera nie jest tak, \
e ewolucja prawa przebiega od prawa emocjonalnego do prawa racjonalno-proceduralnego, jako
jakościowo najwy\
szego modelu prawa. W ka\
dym momencie historycznym prawo ma jakieś plusy, zalety, więc rozwój prawa nie
ma charakteru liniowego. Modele prawa podlegają wiecznej dystorsji, przekształceniom. Sens systemu prawa jest determinowany
nie tylko przez normy prawne ale i normy religijne i normy moralne.
Rosco Pound- (1959  Socjologia jurysprudencji . W tym dziele tworzy koncepcję granic skutecznego działania prawa. 1945 
 Socjology of law . Prawo jest to świadomy instrument kontroli społecznej. ,,jest narzędziem w rękach państwa, słu\
ącym do
kontrolowania obywateli, równowa\
enia nieraz sprzecznych interesów,, Najlepszą metodą jest metoda socjologiczna w badaniu
prawa. Prawo jest jednym z tych\
e instrumentów in\
ynierii społecznej. Wyró\
nił trzy typy interesów:
- publiczne;
- indywidualne;
- społeczne. Zapewnienie jedenego uniemo\
liwia działanie drugiego.
Koncepcja granic prawa, prawa nie mo\
na wykorzystywać jako omnipotentnego środka in\
ynierii społecznej. Dla innych twórców
takie ograniczenia były nie do pomyślenia. R. Pound  What can be done with law , wiara w omnipotencję prawa jest wiarą śmieszną
i naiwną. Prawo posiada pewne granice normowania:
1).Największą granicą prawa jest granica aksjologiczna, nie mo\
e być tak, \
e prawo narusza wartości i porządki społeczne. Je\
eliby
naruszało normy społeczne to byłoby to dla społeczeństwa bezprawie. Naruszanie tych granic nara\
a prawo na bezskuteczność.
Jednak\
e jest tak, \
e prawo winno przekonywać do pewnych treści, ma mieć właściwości sanacyjne, a w myśl tej tendencji np.: w
prawie karnym nadal obowiązywałaby kara śmierci lub te\
tortury wymuszając zeznania. Prawo winno wprowadzać nowe wartości
2). Drugą granicą jest granica autonomicznych interesów prawa, prawo winno być słu\
ebne wobec interesu społecznego, jak prawo
nie słu\
y interesowi społecznemu to staje się bezprawiem. Czasami organy stosujące prawo uciekają w formalizm. Nale\
y
wprowadzać takie artykulacje, tak je stosować by było słu\
ebne, a nie by chroniło własne interesy.
3). Granica zakresu regulacji / granica systemowa prawa. Prawo wykazuje pewne tendencje imperialne, jest to zjawisko
imperializmu prawnego. Prawo nie powinno wkraczać w przekonania ludzi, nie powinno majstrować przy świadomości społecznej.
Granica ta byłaby przekroczona gdyby prawo normował dietę, modę. Wtedy ten stan nara\
ałby prawo na niebezpieczeństwo
nieprzestrzegania, obni\
a presti\
prawa lub go skutecznie niszczy. Te dwie granice, aksjologiczna i systemowa pozostają w
pewnych istotnych zale\
nościach.
4). Granica skutecznego działania prawa. Prawo nie mo\
e powoływać takich regulacji, których nie da się wyegzekwować., poddać
prawnej kontroli. Np.: wprowadzanie regulacji, o których z góry wiadomo , \
e nie da się ich stosować. Jest to jednak pewien sygnał
od ustawodawcy, i\
chce chronić pewne regulacje, które nie są przestrzegane. Np.: w prawie rodzinnym( sprawowanie władzy
rodzicielskiej), jak to skontrolować w rodzinach? Jednak\
e gdybyśmy te regulacje opuścili to ludzie mogliby odnieść wra\
enie, \
e
prawo dopuszcza stan przemocy w rodzinie.
5). Granica stosowalności środków przymusu. Prawo powinno kształtować tylko zewnętrzne akty działania, a nie ingerować w
wewnętrzne stany motywacyjne. Prawo zachacza o pewne motywacje, ale nie chcemy by prawo nas za nie karał, choć czasem są
one niewłaściwe.
Są te\
granice prawne, których R. Pound nie zauwa\
a, np.:
6). Granica politycznej instrumentalizacji prawa, prawo nie powinno podporządkowywać się doraz
nym interesom politycznym. Prawo
nie jest jednak całkowicie odrębne od władzy politycznej, bo wypadkową tych sił jest parlament. To jednak zagra\
a porządkowi
społecznemu, kompromituje prawo, , odbierając mu presti\
. Dlatego musi nastąpić wywa\
enie zasady autonomiczności prawa z
jednej, a z drugiej upolitycznienia prawa.
7). Innym ograniczeniem jest ograniczenie ilościowe prawa. Pojawia się zjawisko inflacji prawa. To zjawisko zaś generalizuje kolejne
zjawisko kryminalizacji prawa, w którym jednostce bardziej opłaca się nie przestrzegać prawa ni\
go przestrzegać.
8). Granica ekonomiczna prawa, bardziej się opłaca naruszać prawo i płacić kary pienię\
ne ni\
działać zgodnie z prawem. Zaś
ka\
de nie przestrzeganie prawa powoduje obni\
enie jego presti\
u. Zaś prawo pozbawione presti\
u społecznego nie mo\
e istnieć ,
gdy\
prawo wią\
e się z wartościami, a wartości z presti\
em.
9). Granica społecznego ustalenia prawa, granica systemowej autonomii prawa, \
aden system prawa nie mo\
e izolować się od
innych systemów prawa (np. prawo krajowe a prawo międzynarodowe). Te granice są granicami stosowalności prawa i
wyznaczalności prawa. Próby ustalenia granic prawa nie mogą być jednak ustalone na zasadzie teoretycznej, muszą być
wyznaczane w sposób empiryczny. Wiedzy empirycznej nie mo\
na nabyć studiując tylko podręczniki czy te\
czytając orzeczenia
sądowe.
Co to jest presti\
prawa? Jest to szacunek do prawa. Jest 3 rodzaje sposobów rozumienia presti\
u prawa. 1). Jest to zaufanie do
prawa , \
e będzie funkcjonował wg. Naszych zało\
eń aksjologicznych, będzie sprawiedliwe, nie będzie wymagało niemo\
liwości,
będzie słuszne.
2). Jest to stopień adekwatności wartości chronionych przez prawo do wartości, co do których ludzie wypowiadają się, \
e mają być
chronione. Im bardziej jest to zgodne, tym większy jest szacunek do prawa, 3). Jest to te\
wiara w kompetencje, uczciwość dla ludzi,
dla instytucji stosujących i tworzących prawo.