Możemy powiedzieć o dwóch koncepcjach ujmujących człowieka jako istotę społeczną. Na pozór konkurują one ze
sobą, ale przy dokładniejszym się im przyjrzeniu można zaobserwować, że prowadzą one do wspólnego wniosku.
KONCEPCJA NATURALISTYCZNA (homo naturalis)
Człowiek z natury wyposażony jest w przymioty ludzkie, immanentne dla niego. Człowiekowi nie potrzeba nic
 z zewnątrz , aby w pełni człowiekiem był lub się nim stał.
DOWÓD KELLOGG ÓW
W latach 30-tych małżeństwo psychologów przeprowadziło eksperyment stosując jednakowe
zabiegi wychowawcze oraz socjalizacyjne na ludzkim dziecku i małej szympansicy.
Na początku mała szympansica rozwijała się relatywnie szybciej (pierwsza nauczyła się
manipulować przedmiotami, chwytać, etc.), ale z czasem ustępowała miejsca dziecku, które
zaczęło opanowywać mowę, myśleć abstrakcyjnie, itd. Eksperyment dowiódł,
że aby człowiekiem się stać, człowiekiem trzeba się urodzić.
KONCEPCJA SOCJOLOGICZNA (homo socialis)
Aby człowiek mógł  w pełni stać się człowiekiem (i urzeczywistnić swoje człowieczeństwo) niezbędne jest jego
uczestnictwo w życiu społecznym, we wspólnocie ludzkiej.
DZICY LUDZIE
Kaspar Hauser  urodzony w 1812 roku na Węgrzech, więziony przez 16 lat, nigdy nie widział
ludzkiej twarzy (nawet osoby podającej mu jedzenie). Po tym okresie z trudem chodził, nie umiał
mówić, nie był świadomy obyczajów społecznych.
Chłopiec Heski  schwytany w 1314 roku w Hesji, uciekał na czworakach razem z wilkami przed
myśliwymi, nie mógł się przyzwyczaić do cywilizowanego życia, wkrótce po odnalezieniu zmarł.
!!!
Człowiek jest istotą społeczną,
jego człowieczeństwo wynika z obecności
w społeczeństwie
SOCJOLOGIZM
Nurt pedagogiczny rozwijający się od XIX wieku na gruncie determinizmu
społecznego, uzależniający istotę procesu wychowania od warunków
środowiska społecznego, w którym przebiega. Wartości tkwią w społeczeństwie
("socjo"). Socjologizm pedagogiczny był przeciwieństwem pedagogiki
naturalistycznej, która na pierwszym miejscu stawiała indywidualność jednostki.
Punktem wyjścia takiego spojrzenia na człowieka i jego wychowanie jest traktowanie go (człowieka) jako istoty
społecznej, która jest poddana i poddaje się działaniu norm, zasad, reguł, praw życia społecznego. Socjologizm stoi
w opozycji wobec naturalizmu, afirmującego indywidualność jednostek.
EMIL DURKHEIM:
 Każdy z nas ma inne zadania do spełnienia  nie wszyscy jesteśmy stworzeni do rozmyślań, potrzeba ludzi uczucia
i ludzi czynu. Doskonała harmonijność nie może być stawiana jako cel wychowania (różne role pełnimy).
 Wychowanie w zależności od czasów i kontekstów nieustannie się zmieniało, więc na próżno szukać jest jednego,
idealnego modelu, wzoru wychowania. Społeczeństwa tak kształtują sposób wychowania młodego pokolenia, aby móc
się  utrzymać , aby przetrwać (wychowanie rzymskie, wychowanie chrześcijańskie w średniowieczu). Nie ma
wychowania poza  czasem ,  kontekstem ,  dziejami  nie da się go wyabstrahować.
 Społeczeństwo w każdym momencie historii narzuca swój model wychowawczy jednostkom z siłą niemal
nieprzezwyciężoną. Wydaje się nam tylko, że wychowujemy nasze dzieci tak jak chcemy. Jesteśmy zmuszeni do
zastosowania pewnych zabiegów, bo gdy się od nich uchylimy zemści się to na na naszych dzieciach.
 Aby wychowanie zaistniało musi istnieć pokolenie starsze, pokolenie młodych oraz działanie jednych na drugich.
Młode jednostki są  wrzucane , który nie jest nijaki, obojętny, wyzerowany. Nowe pokolenie nie zaczyna budować od
nowa, ale zastaje świat jakoś zorganizowany, wyznający pewne wartości, bazujący na pewnych prawach.
Wychowanie nigdy nie jest jedno:
Ile grup społecznych, kast, branż, klanów tyle modeli, wzorców wychowania. Wychowanie miejskie różni się od
wiejskiego, wychowanie inteligenckie od robotniczego, etc. Nie ma możliwości ujednolicenia tego stanu (choćby
mogłoby się to wydawać sprawiedliwsze)  bo nawet każdy zawód, branża ma swoją specyfikę, do której należy się
 dostosować .
Życie społeczne niemożliwe jest bez jednolitości, które wychowanie utrwala i wzmacnia. Jednak konieczna jest też
pewna różnorodność, rozmaitość, bez której współdziałanie byłoby bardzo trudne(ciągły balans). Społeczeństwo samo
reguluje czy w danym momencie  potrzeba mu więcej różnorodności, czy ujednolicenia (narodowa modła 
np. w stanie zagrożenia państwa).
W każdym człowieku istnieją dwie istoty: istota indywidualna (wszystkie stany umysłowe, które wiążą się z nami
samymi) i istota społeczna (system idei, uczuć, zwyczajów wyrażających rozmaite grupy). Zadaniem wychowania jest
przede wszystkim ukształtować w nas tę właśnie istotę społeczną. Przecież człowiek nigdy sam nie skłaniał się do
poddaństwa jakiejś idei czy władzy politycznej. Człowiek jako jednostka jest samolubny i egoistyczny(!).
Społeczeństwo staje więc przed każdym nowym pokoleniem niemal jak przed pustkowiem, na którym trzeba budować
wszystko od nowa.
WYCHOWANIE STWARZA W CZA
OWIEKU ISTOT
NOW

ISTOTA INDYWIDUALNA ISTOTA SPOA
ECZNA
(niedziedziczona)
-samolubna
-aspołeczna
-egoistyczna
 Przyszłość nie może być zbudowana z nicości, możemy budować tylko materiałami, jakie przekazała nam przeszłość.
Przeszłość miała swoją rację bytu, nie mogłaby trwać gdyby nie odpowiadała uprawnionym potrzebom, które to
przecież nie znikają z dnia na dzień  dlatego nie można tak radykalnie odsuwać wszystkiego co przeszłe
i  w naszym mniemaniu  nie aktualne.
FLORIAN ZNANIECKI:
Wychowanie planowe (najczęściej opisywane w literaturze) wyłoniło się z wychowania bezplanowego
(intencjonalnego, ale takiego, które nie kieruje się refleksją racjonalną, ale zwyczajem, tradycją, instynktem,
popędem). Działanie nieplanowe (bezplanowe) też należałoby wziąć pod uwagę rozpatrując zagadnienia wychowania,
a więc wpływu na jednostki, ponieważ ogromna część sytuacji, których doświadcza, i które obserwuje dziecko, ma
właśnie charakter bezplanowy.
Ponieważ wszyscy członkowie danej grupy prędzej czy póz
niej wymrzeć muszą, wychowanie musi zatem na ich miejsce
zdobywać nowych członków (by społeczność przetrwała).
GRUPY O PRZYROŚCIE NATURALNYM GRUPY O PRZYROŚCIE SZTUCZNYM
W olbrzymiej większości znanych nam grup społecznych istnieje zasada, że członkiem grupy można zostać tylko za jej
zgodą, nie tylko wtedy, gdy grupa faktycznie dobiera nowych członków spośród jednostek, obcych jej pochodzeniem,
ale i wtedy, gdy nowi członkowie są przeważnie lub wyłącznie potomkami dawnych członków.
Większość grup, społeczności, w których żyjemy to albo grupy o przyroście sztucznym (rekrutujące członków
z zewnątrz) lub grupy mieszane. Najbardziej zbliżoną do grupy naturalnej jest rodzina lub/i naród, choć i one rekrutują
nowych członków z zewnątrz (np. adopcja dziecka, obywatelstwo dla obcokrajowca).
REKONSTRUKCYJNA FUNKCJA SZKOA
Y
Zadaniem szkoły jest rekonstruowanie, odtwarzane kultury, tradycji, obyczajów,
 bogactwa społecznego , ale również odtwarzanie struktury społecznej.
Starsze pokolenie rekonstruuje to w nowym pokoleniu.
ADAPTACYJNA FUNKCJA SZKOA
Y
Szkoła adaptuje wychowanków do ról i powinności społecznych (tych, istniejących
w społeczeństwie wychowującym). Szkoła musi pokazać wychowankom jaki jest
 zastany przez nich porządek społeczny i pomóc im znalez
ć się w owym porządku
(np. ucząc ról społecznych).