1. Przedmiot badao:
Pedagogika twórczości to subdyscyplina pedagogiki, której głównym zadaniem jest generowanie
wiedzy z zakresu wychowania do twórczości oraz pomocy w tworzeniu i rozwijaniu postawy twórczej
człowieka.
Twórcze nauczanie- czyni z procesu uczenia się działanie bardzo interesujące zajmujące się
rozwijaniem i modyfikowaniem materiałów oraz sposobów nauczania, rozbudza zainteresowanie
uczniów i ich motywację do uczenia się.
Nauczanie do twórczości- nakierowanie jest na nauczanie indywidualnych zdolności uczniów dla
twórczego myślenia.
Postawa twórcza-Zespół dyspozycji emocjonalnych, który sprawia, że ktoś staje się zdolny do ryzyka
wiążącego się z operacją rozkładania i ponownego składania świata.
Komponenty postawy twórczej jako przedmiot oddziaływao:
- na potrzebę stymulacji rozwoju wszystkich 3 sfer postawy twórczej wskazują tak psych. Jak i
pedagogika :
Sfera działaniowa ( konkretne umiejętności, zaradnośd, przedsiębiorczośd, wykorzystanie
nabytej wiedzy i umiejętności)
Sfera emocjonalno- motywacyjna ( cechy osobowości, poszerzanie samowiedza i
umiejętności dokonania samooceny)
Sfera poznawcza (wiedz, operacje umysłowe, wyobraz
nia twórcza, ciekawośd poznawcza i
wrażliwośd na problemy)
Zmiana perspektywy- człowiek oświecony vs. Innowacyjny, cele edukacji do twórczości zmieniają
oblicze edukacji tradycyjnej
Witold Dobrołowicz- zadania dydaktyka kreatywności:
Tworzenie wiedzy służącej :
- diagnozowaniu zdolności i postaw twórczych uczniów
-rozwijaniu zdolności twórczych
-ocenianie wartości innowacji ped.
-generowanie i realizowanie pomysłów ped.
Jan A
aszczyk : przygotowanie człowieka do podejmowania realizacji działao tw. W szczególności :
-rozwijanie umiejętności i sprawności
-kształtowanie emocji, motywacji
-formowanie indywidualności
-formowanie tw. stylu życia
K. Szmidt : generowanie wiedzy z zakresu wychowania dzieci i młodzieży i dorosłych do twórczości
oraz pomocy jednostkom i grupom w tworzeniu, rozwój postawy twórczej a w szczególności :
konstruowanie i wdrażanie technik diagnozowania
Teorie wychowania do twórczości- jakie mają byd cele wychowania do twórczości( do czego
wychowywad), pedagogika zakłada wartości do których dąży
Głównym przedmiotem zainteresowao pedagogiki twórczości jest szeroko rozumiana POMOC W
TWORZENIU! Dzieciom.
2. TEORIA KOMONENTALNA T. AMABILE
Potencjał twórczy jest powszechny, a jego podstawą są zdolności i motywacja- czynniki podlegające
rozwojowi i wpływowi z zewnątrz.
Cel nadrzędny edukacji:
Pomoc w odnalezieniu i rozwijaniu u dziecka  wypadkowej , czyli obszarów działania w przypadku
których dziecko odczuwa silną motywację, dysponując jednocześnie odpowiednimi zdolnościami
kierunkowymi i twórczymi oraz potrzebami do działania twórczego.
-stymulowanie motywacji- która jest siłą napędową twórczości
Cel ten realizujemy przez:
Likwidacja barier dla twórczości oraz szereg zabiegów szczególnych jak na przykład:
-dawanie możliwości wyboru działania
-stosowanie konstruktywnej informacji zwrotnej
-modelowanie zachowao twórczych przez nauczyciela
- zaszczepianie umiejętności radzenia sobie w środowisku niesprzyjającym powstawaniu
twórczości
Stymulowanie twórczości wymaga także organizowania sprzyjającego środowiska
zewnętrznego ( mającego wpływ na motywację)- fizycznego oraz społecznego
TEORIA INWESTYCYJNA TWÓRCZOŚCI- STENBERGA I LUBARTA
6 postaw czynników twórczych jako przedmiot oddziaływao pedagogicznych:
1.zdolności intelektualne
2.wiedza
3. styl myślenia
4.cechy osobowości (np. tolerancja dwuznaczności),
5.motywacja wewnętrzna
6. środowisko
Twórczośd= świadoma decyzja jednostki twórczej
Nauczanie powinno mied  triarchiczny charakter- odwoływad się do używania wszystkich 3 typów
inteligencji: analityczny, twórczy i praktyczna
INTERAKCYJNA TEORIA TWÓRCZOŚCI E. N
CKI
- w procesie twórczym udział biorą  zwyczajne operacje poznawcze dostępne każdemu i poddające
się oddziaływaniom stymulującym założenia podstawowe do podejmowania oddziaływao
edukacyjnych.
- konkretne strategie, które sprzyjają procesowi twórczemu
-program TROP- twórcze rozwiązywanie problemów
-założenie wartości samego procesu twórczego, a nie tylko jego efektów ( pojęcie  struktury
próbnej ) szczególnie ważne w odniesieniu do twórczości dziecka, która nie przynosi efektów o
wartości ogólnospołecznej, ale subiektywnej w której proces twórczy odgrywa funkcje rozwojową
Stymulowanie twórczości :
Rozwijanie :
Podstawowych operacji umysłowych ( między innymi treningi)
 zasilaczy informacji i motywacji- potrzeba przekazywania wiedzy (płodnej) jest podstawą
do twórczego myślenia
Myślenie krytyczne
Likwidowanie barier niesprzyjających procesowi twórczemu
-wypracowanie praktycznych form aplikacji koncepcji  treningi twórczości
TEORIA GULIFORDA- implikacje ped.
-proces dydaktyczno- wychowawczy nakierowany na wszystkie operacje intelektualne ( model SI)
-szczególna uwaga na zdolności odpowiadające za myślenie dywergencyjne- płynnośd, giętkośd itp.
-rozwijanie zdolności twórczych w szkole może i powinno dotyczyd wszystkich obszarów szkolnego
nauczania a nie tylko opierad się na wyszczególnionych treningach
TEORIA TWÓRCZEGO ROZWI
ZYWANIE PROBLEMÓW (CPS) K.B DORRALA, D.J TREFFINGLA
-stymulowanie twórczości to proces dotyczący każdej jednostki
-rozwijanie zdolności myślenia dywergencyjnego i krytycznego- są tak samo ważne
-stymulowanie powinno polegad na aktywnym włączeniu ucznia w proces rozwiązywania problemów
( powinny byd dostosowane do danej grupy uczniów, stymulujące problemy autentyczne)
-umiejętnośd stosowania technik myślenia twórczego ( technik heurystycznych)
-wzbudzanie i rozwijanie twórczego podejścia do problemów
*TEORIA TWÓRCZOŚCI KONSTUKTYWNEJ CARLA ROGERSA
- twórczośd dostępna każdemu
-jest naturalną potrzeba każdego człowieka
-twórczośd jest potrzebna do codziennych zmagao ze zmieniającą się rzeczywistością
-proces twórczy jest wartością sama w sobie, poprzez jego znacznie dla procesu samorealizacji
-stymulowanie kreatywności- tworzenie warunków do ujawnienia się jej możliwości oraz wartości
wew. niezbędnych w twórczości
-tworzenie klimatu dla twórczości- łamanie barier
-zadbanie o poczucie psychologicznego bezpieczeostwa
3.Edukacja do twórczości- przedmiot oddziaływao.
A.J. Cropley- twórczośd jednostki jest zależna od całej konstelacjo cech przedmiotowych :zdolności i
umiejętności twórczych, motywacji, cech osobowościowych oraz wiedzy z uprawnionych dziedzin
twórczości ( sposób holistyczny traktowania przedmiotu oddziaływao
-Najistotniejsze elementy: wiedza, twórcze myślenie i zdolności na nie się składające, cechy
osobowościowe sprzyjające twórczości oraz motywacja
-czynniki środowiskowe- na nie również powinien wpływad pedagog
Nickerson- rozwijanie wiedzy i umiejętności podstawowych i kierunkowych, rozwijanie motywacji
wew., pewnośd siebie.
Komponenty postawy twórczej jako przedmiot oddziaływao:
- na potrzebę stymulacji wszystkich 3 sfer postawy twórczej wskazują psycholodzy i pedagodzy
3 sfery :
1.SFERA DZIAA
ANIOWA- konkretne umiejętności, zaradnośd, przedsiębiorczośd, wykorzystanie
nabytej wiedzy i umiejętności
2.SFERA EMOCJONALNO-MOTYWACYJNA- cechy osobowe, poszerzanie samowiedzy
3.SFERA POZNAWCZA- wiedza, operacje umysłowe, wyobraz
nia twórcza, ciekawośd poznawcza i
wrażliwośd na problemy
-zmiana perspektywy- człowiek oświecony vs innowacyjny
-cele edukacji do twórczości zmieniają oblicze edukacji tradycyjnej
Teorie, koncepcje, modele wychowania do twórczości i nauczania twórczości - przegląd
wybr...anych koncepcji polskich i zagranicznych
B. Suchodolski,
J. Kozielecki,
W. Dobrołowicz,
E. Nęcka,
K. J. Szmidt,
A. J. Starko,
P. E. Torrance,
A. Cropley
Witold Dobrołowicz- zadania psychopedagogiki kreatywnośdi
Tworzenie wiedzy tworzÄ…cej:
-diagnozowanie zdolnosci i postaw tworczych
-rozwijanie zdolności
-ocenianie wartosci innowacji pedagogicznych
-generowanie i realizacja pomysłów pedagogicznych
(jacek jak dawał ostatnio slajd to było o jakiejs postawie dobrolowicza do naczuczania, mozna
skopiowac:D) bo ja tu niestety nic wiecej nie mam. mam tylko A
aszczyka i Uszynska Jarmoc
cd :)
Witold twierdzi ze postawa tworcza jest to wzglednie trwala struktura procesow poznawczych,
emocjonalnych, i zachowan odnoszacych sie do jakiegos obiektu, zawiera szereg istotnnych
skladnikow, z ktorych najwazniejsze sa: podmiot, przedmiot i kierunek postawy ( do ,  z , od ,
 przeciw ). A takze wyobraznia, myslenie tworcze, zdolnosc wytwarzania pomyslow,a takze
pozytywne ustosunkowanie sie itp. Celem jest doskonalenie dotyczasowego stanu rzeczy. Nie zawsze
wszystkie komponenty wystepuja z takim samym nasileniem,mozemy wiec mowic o postawach
niepelnych.
Krzysiek Szmidt -pedagogika twórczosci
-generowanie wiedzy z zakresu wychowania dzieci młodziezy i dorosłych do tworczosci oraz pomocy
jednostkom i grupom w tworzeniu i rozwoju postaw tworczych
-konstruowanie, wdrazanie do weryfikacji
-rozpowszechnianie metod i technik
2 nurty
1. teorie wychowania do tworczosci(nie teorie tworczosci) i pomocy w tworzeniu
2. dydaktyka (psychodydaktyka tworczosci
Pedagogika=cele +wartosci do ktorych nalezaloby dazyc
GÅ‚ownym przedmiotem zainteresowan ped tworczosci to pomoc w tworzeniu dzieciom mlodziezy i
dorosłym.
POMOC W TWORZENIU DZIELIMY NA:
A) INSPIROWANIE ozywianie, budzenie i stymulowanie potencjalnych zdolnosci
B) USUWANIE przeszkód i barier hamujących tworczosc
C) ROZWIJANIE wiedzy i umiejetnosci potrzebnych w tworczym mysleniu i dzialaniu
TWORCZE NAUCZANIE- zabiegi dydaktyczne, sluzace efektywnemu procesowi nauczania
NAUCZANIE TWORCZOSCI - ZABIEGI DYD. I WYCHOWAWCZE MAJ
CE NA CELU ROZWOJ ZDOLNOSCI
TWORCZYCH, KSZTALCENIE POSTAWY TWORCZEJ
przedmiot badan ped. tworczosci
-nawiazanie do 4p i aspektu ekologicznego tworczosci
warunki srodowiska spol, kulturowego i edukacyjnego
-cele tresci metody i srodki dyd.
-zachowanie postawy, style wychowawcze
-rozwijanie teorii
-metody diagnozowania zdolnosci i postaw tworcych
-innowacje ped. i ich zroznicowanie
Przedmiot oddzialywan pedagogicznych wg cropleya.
Komponenty postawy tworczej jako przedmiot dzialan:
Sfera dzialaniowa (zaradnosc, przedsiebiorczosc)
sfera poznawcza (wiedza plodna)
sfera emocjonalno-motywacyjna (cechy osobowosci takie jak tolerancja dwuznacznosci, potrzeba
nowosci, wewnetrzna sterownosc)
zmiana perspektywy z osoby OSWIECONEJ (wiedza o charakterze reproduktywnym, oznajmujacym i
dzialanie reproduktywne) na jednostke INNOWACYJNA
do cropleya "w odrębie sfery poznawczej nauczyciele stymulują, wiedza ogolna" i do sfery
emocjonalnej ze to silne ego, ciekawosc
kozielecki - potrzeba hubrystyczna - wazny czynnik motywujacy do pracy ktory zacheca do
przekraczania wlasnych osiagniec. Jest to:  trwale dazennie czlowieka do potwierdzania i
powiekszania swojej wartosci .
Teoria tworczosci, tworczosc jako transgresja, definiowane jako swiadome przekraczanie granic
materialnych, spolecznych lub symbolicznych. Transgresja musi byc procesem swiadomym,
antagonnistycznym procesem do transgresji jest proces adaptacyjny zwany ochronnym.
Wyrozniamy 2 rodzaje transgresji
p - prywatna (jednostkowe)
h - historyczna (zmiana wykracza poza jednostke, poza osobisty swiat pojedynczego czlowieka)
5. 3 stanowiska wobec twórczości dzieci:
1) Podejście elitarno-przedmiotowe
Csikszentmihalyi: Tworczosc to wnoszenie czegoś nowego do dziedziny tworzenia. Aktywnośd
dzieci i jej efekty nie zmieniaja dziedzin twórczości(nauki, sztuki, technologii), dzieci nie są
twórcze
Feldman: Przekonanie, ze dzieci sÄ… z natury tworcze to mitologizowanie dzieciostwa- dzieci sÄ…
tworcze na niskim poziomie, nie wnosza trwałych produktow do dziedziny
Nawet w przypadku dzieci wybitnie utalentowanych potrzebny jest wczesny kontakt z
dziedzina , edukacja w jej zakresie, a i tak najczęściej efekty nie zmieniaja dziedziny, dziecko
robi tylko o wiele lepiej niż koledzy
2) Podejście podmiotowo- humanistyczne
Dziecko jest tworcze i jest tworca w sposób naturalny: aktywnośd dzieck ma związek z jego
rozwojem, tworzeniem siebie. Tworczosc ma naturalne miejsce w rozwoju dziecka.
Postawa tworcza jest naturalna dla dziecka, ale z biegiem rozwoju i doświadczeo
socjalizacyjnych napotyka na przeszkody.
Aktywnośd tworcza stanowi potrzebe biologiczna rozwijającego się dziecka
3) Podejscie realistyczne
Dzieci są trudne w pewnych dziedzinach, ich twórczośd ma pewne cechy specyficzne.
Twórczośd dziecka- twórczośd personalna
Specyficzne cechy twórczości dzieci:
Popek: witalizm, spontanicznośd, improwizacja, smiealosc, uporczywośd, fantazja, swoboda,
koncentracja
Szmidt: ciekawośd, gra wyobrazni
Kryzysy twórczości dzieci:5, 9 lat-  kryzys IV klasy
6.
7. Szkoła jako miejsce aktywności twórczej i rozwoju potencjału twórczego  wybrane problemy.
Szkolne inhibitory twórczości
Inhibitory  bariery, przeszkody, zapory, bloki.
Inhibitor twórczości  czynniki blokujące podjęcie procesu twórczego lub powodujące przedwczesne
jego przerwanie.
Inhibitory szkolne  czynniki blokujące związane z naturą środowiska szkolnego.
PRZYKA
ADOWE KLASYFIKACJE (DOBROA
OWICZ)
Bariery wewnętrzne: (dot. jednostki)
- percepcyjne;
- umysłowe;
- emocjonalno  motywacyjne.
Bariery zewnętrzne: (społeczno kulturowe, dot. środowiska szkoły)
- brak wsparcia;
-brak tolerancji da odmienności
- konformizm.
KLASYFIKACJA SZMIDTA
1. Przeszkody związane z celami i treściami nauczania
2. Przeszkody zwiÄ…zane z postawami nauczycieli i metodami nauczania
3. Przeszkody dotyczące uczniów
4. Przeszkody związane z bazą lokalową i wyposażeniem
BARIERY IMMANENTNE  ZWI
ZANE Z ORGANIZACJ
I STRUKTUR
SZKOA
Y JAKO INSTYTUCJI,
CELAMI I ZADANIAMI STAWIANYMI SZKOLE.
Główne przeszkody:
- tradycyjny, sztywny system organizacyjny szkoły;
- zła organizacja czasu ( presja czasu )
- przeładowanie celów
- niski status społeczny zawodu nauczyciela (negatywna selekcja i motywacyjna w wyborze tego
zawody; feminizacja)
- niewystarczająca otwartośd instytucji szkoły na nowości i zmiany.
PRZYCZYNY BARIERY: tkwią w kulturze organizacyjnej danej szkoły. Myśli się o przeszłości a ni
przyszłości.
BARIERY ZWI
ZANE Z CELAMI
Obszar celów oraz treści nauczania:
- niedostrzeganie wartości twórczych;
- brak jasno sformułowanych celów kształcenia do twórczości
- dominacja modelu człowieka oświeconego (człowiek odtwórczy, reprodukujący, dużo wiedzący)
Cechy wiedzy szkolnej:
- wiedza jałowa (nie daje możliwości na działania twórcze, nie ukazuje perspektyw rozwoju);
-  mit mędrca , gdzie człowiek najpierw musi się dobrze nauczyd, żeby móc coś stworzyd;
- mała przydatnośd wiedzy w praktyce, brak szacunku dla wiedzy;
ZwiÄ…zane ze szkolnym programem nauczania:
-encyklopedyzm treści nauczania;
-przeładowanie programu;
- konwergencyjny i analityczny charakter zadao, a nauczyciel jako z
ródło pytao i odpowiedzi;
Związane z metodami nauczania i oceny aktywności ucznia
-werbalizm;
- przewaga metod podajÄ…cych;
-  sakralizacja rywalizacji ;
- nadawanie ocenie funkcji wynagradzajÄ…cej i karcÄ…cej, a nie informacyjnej;
- brak odwołao do samooceny;
BARIERY PODMIOTOWE
-brak wiedzy profesjonalnej nauczycieli o twórczości;
- nieumiejętne diagnozy potencjału twórczego;
- nietwórcza postawa ucznia (lęk przed nowością, ściąganie od innych, płytka błyskotliwośd, dyktat
wytworu)
BARIERY ZWI
ZANE ZE SZKOLNYM ÅšRODOWISKIEM FIZYCZNYM AKTYWNOÅšCI UCZNIA
-niewystarczające wyposażenie materialne;
-brak nowoczesnego sprzętu;
-niedostrzeganie możliwości otoczenia;
1. SZKOLNE ŚRODOWISKO DLA TWÓRCZOŚCI
Szkoła twórcza  koncepcje współczesne (Nalaskowski, Szmidt, Sajdak)
I. KONCEPCJA  ZWYCZAJNEJ SZKOA
Y TWÓRCZEJ A. NALASKOWSKIEGO
üð Odpowiednie wypeÅ‚nianie podstawowych zadao szkoÅ‚y, a nie uciekanie siÄ™ do
rozwiÄ…zao spektakularnych.
üð Zadania to m.in. rozwijanie motywacji wewnÄ™trznej ucznia do wykorzystywania
potencjały twórczego; przekazywanie wiedzy i wychowanie moralne;
Cele szkoły twórczej:
ZADANIOWOÅšD SZKOA
Y: praca ucznia ma byd traktowana na poważnie i
systematycznie, nie może byd tak że szkoła dużo wymaga, a póz
niej nie sprawdza tych
wiadomości;
PRZEKAZYWANIE WIEDZY: (tworzywo twórczego działania); zmiany i reformy w
edukacji w postrzeganiu wiedzy (przez nauczycieli)
SPOTKANIA Z MISTRZAMI: (z
ródło inspiracji i wiedzy) pokazywanie możliwości
działania twórczego, motywowanie, modelowanie postawy twórczej;
PROSTOTA OTOCZENIA FIZYCZNEGO: (twórczośd rozwija się w otoczeniu oszczędnym,
 podpórki dydaktyczne są zastąpione spotkaniem z drugim człowiekiem;
PRACA: (miejsce pracy rozumianej jako działanie) szkoła powinna uczyd pracy,
podejmowania wysiłku, wytrwałości i traktowania twórczości jako pracy.
II. CECHY SZKOA
Y WSPIERAJ
CEJ TWÓRCZOŚC UCZNIÓW K.J.SZMIDT
üð TwórczoÅ›d jako ważny cel dziaÅ‚ao w programie dziaÅ‚ao;
üð ZajÄ™cia stymulujÄ…ce rozwój twórczoÅ›ci uczniów;
üð Wspiera twórczoÅ›d w trakcie nauczania przedmiotowego;
üð Wiedza na temat twórczoÅ›ci jest w szkole dyskutowana w Å›rodowisku nauczycielskim;
üð Dostrzega i ceni twórczoÅ›d uczniów;
üð Spotkania z mistrzami;
üð Współpraca z rodzicami i instytucjami;
üð Przestrzeganie podstawowych zasad psychodydaktyki twórczoÅ›ci;
üð Pobudzanie ciekawoÅ›ci poznawczej (pytania, odkrycia, wÄ…tpliwoÅ›ci sÄ… promowane i
wspierane)
üð Nauczyciele kreatywni, innowacyjni, wykorzystujÄ…cy nowe metody;
üð Konstruktywne ocenianie prac uczniów, informacja zwrotna;
üð Rozwijanie przez szkoÅ‚Ä™ podstawowych zdolnoÅ›ci myÅ›lenia twórczego.
III. SZKOA
A KREATYWNA WG. A. SAJDAK
1. Szanuje indywidualny rozwój uczniów, m.in.
Cele wychowania dostosowane sÄ… do indywidualnych potrzeb ucznia
Zapewnia optymalne warunki rozwoju
Daje możliwości wypróbowania siebie w różnych obszarach aktywności
Rozwój ucznia nie podlega ocenie (sytuacja ewaluacyjna)
2. Stwarza uczniom możliwości samostanowienia
Określa relacje między wolnością, a koniecznością;
 Uniezależnienie się jednostki
3. Dostarcza uczniom płodnego tworzywa niezbędnego do procesu twórczego
4. Bogata bogactwem ludzkich interakcji
Wchodzenie w bliskie interakcje z uczniem
Pozwalanie na samodzielne poszukiwania, podejmowanie wyzwao
Opieranie się na akceptacji, otwartości, autentyczności, zaangażowaniu
IV. John S. Dewey i Lennon  kryteria szkoły wspierającej
Zapewnia przestrzeo dla twórczego działania
Nauczyciele fachowcy (do stymulowania twórczości)
Okazja do uczenia siÄ™  w terenie np. organizujÄ…c plenery
Angażowanie psychologów szkolnych.
CECHY SZKOA
Y STYMULUJ
CEJ TWÓRCZOŚD
1. TWÓRCZOŚC JAKO CEL( jasne sprecyzowane w programach dydaktyczno 
wychowawczych szkoły)
2. SPOSÓB POSTRZEGANIA TWÓRCZOŚCI(celem jest holistycznie postrzegana postawa
twórcza ze wszystkimi aspektami; rozwijana jest nie tylko wiedza i umiejętności, a
także twórcza osobowośd ucznia)
3. WIEDZA NA TEMAT TWÓRCZOŚCI (nauczyciele posiadają wiedzę, musi byd żywo
dyskutowana, osobista wiedza nauczycieli o twórczości)
4. MIEJSCE TWÓRCZOŚCI W PROGRAMIE SZKOA
Y (twórczośd przenika życie szkoły)
5. TWÓRCZY NAUCZYCIELE(fachowcy w swojej dziedzinie, cechuje ich pasja i
zaangażowanie, osoby o szerokich zainteresowaniach, aktywne i twórcze podejście
do życia)
6. PROCES TWÓRCZY (efekty są tak samo ważne jak proces twórczy, akceptowanie
wartości jaka ma proces twórczy, niwelowanie nastawienia na osiąganie szybkich
wyników)
7. ZADANIA TWÓRCZE (zadania dywergencyjne, problemy otwarte, szanse na realizację
samodzielnych wyborów ucznia, możliwośd wykonywania zadao długoterminowych)
8. METODY NAUCZANIA I OCENY (metody heurystyczne i problemowe, odpowiednie
dla twórczości formy oceny, które nie mają formy restrykcyjnej)
9. ODPOWIEDNIE WARUNKI FIZYCZNE (przestrzeo, podstawowe wyposażenie, z
ródło,
inspiracje, interakcja z otoczeniem, mobilnośd przestrzeni)
10. KONTAKT ZE ŚRODOWISKIEM TWÓRCZYM (współpraca z instytucjami, mistrzami,
miejsce poznawcze  warsztatu twórczego )
11. RELACJE PSYCHOSPOA
ECZNE W SZKOLE (poczucie zaufania, życzliwośd, szacunek,
partnerskie relacje, uczniowie jako pełnoprawni uczestnicy życia w szkole)