Wykład I - Rozwój socjologii jako nauki:
1. Socjologiczna perspektywa:
·ð poziomy rzeczywistoÅ›ci, socjologiczna wyobraz
nia,
2. Rozwój socjologii: wkład największych socjologów:
·ð August Comte, Herbert Spencer, Karol Marks, Emile Durkheim,
·ð Max Weber.
3. Prowadzenie badania socjologicznego:
·ð logika nauki, fazy badania naukowego, metody badawcze,
·ð etyka badania socjologicznego.
Podsumowanie wykładu:
1. Perspektywa socjologiczna zachęca nas do patrzenia na nasze otoczenie w
sposób, który jest odmienny od codziennego, pozwala nam na spojrzenie
nowe i świeże. Pozwala nam na spojrzenie na nasze otoczenie w ten sposób,
że zaczynamy interpretować nasze otoczenie w sposób nietypowy, często
obrazoburczy lub nawet cyniczny.
2. Zdolność do dostrzegania naszych prywatnych doświadczeń i osobistych
problemów jako powiązanych z pewną strukturalnymi ich cechami i
uwarunkowaniami historycznymi warunków jest esencją socjologicznej
wyobraz
ni. Pozwala ona na wyjście poza wąską wizję świata, która
charakteryzuje nasze codzienne myślenie o społecznym środowisku, w
którym żyjemy.
3. Socjolog August Comte jest powszechnie postrzegany jako założyciel
socjologii. Podkreślał on, że studia nad społeczeństwem powinny być
naukowe, powinny polegać na systematycznej obserwacji, eksperymentach,
porównywaniu różnych społeczeństw, także historycznie istniejących.
Podzielił naukę o społeczeństwie na studia nad społeczną statyką i
społeczną dynamiką.
4. Herbert Spencer interpretował społeczeństwo jako system: pewnego
rodzaju całość, złożoną z zależnych części, na zasadzie analogii z
organizmami biologicznymi. Dał podstawy teorii ewolucyjnego rozwoju
społeczeństw ludzkich, ujmując je przy tym jako powoli rozwijające się ku
lepszym formom.
5. Karol Marks zogniskował swoje zainteresowania na historycznym rozwoju
społeczeństw i wskazał  co nie jest negowane do dziś - że dla rozwoju
społeczeństw ważny jest rozwój ekonomiczny. Na każdym stadium historii
aktualny stan społeczeństwa wynika z poziomu rozwoju techniki i metod
organizacji pracy, ponieważ dają one podstawę dominacji w pewnych grup,
które określił jako klasy panujące. Wierzył, ze wszystkie społeczeństwa
były podzielone na tych, którzy posiadają kontrolę nad narzędziami
produkcji o tymi, które tej kontroli nie posiadają. Stąd wynikał  jego
zdaniem - konflikt o charakterze klasowym.
6. Emile Durkheim szczególnie interesował się solidarnością społeczną
(integracją) rozróżniając integrację mechaniczną i organiczną. Uważał, że
osią socjologii powinno być zainteresowanie faktami społecznymi  czyli
pewnymi właściwościami życia społecznego, które nie mogą być wyjaśnione
w kategoriach biologicznych czy psychicznych charakterystyk jednostek.
Ludzie zauważają fakty społeczne jako coś wobec nich zewnętrznego, coś
co ma charakter niezależnej rzeczywistości, np. zwyczaj, religia, rodzina.
7. Max Weber pozostawił po sobie bogaty dorobek, nie tylko socjologiczny.
Uważał, że socjologia powinna badać zamiary, wartości, wierzenia, postawy,
wyznaczające zachowania ludzi. Zastosował pojęcie verstehen (niem:
zrozumieć) dla opisania swojego podejścia w badaniu subiektywnych
znaczeń jakie ludzie nadają swojemu działaniu. Nadto wprowadzi pojęcie
typu idealnego i nauki wolnej od wartościowania.
8. Nauka zakłada, że każde zdarzenie czy działanie wynika z poprzedzających
warunków, czyli że uniwersum składa się z wielu zależności przyczynowo 
skutkowych. W nauce poświęcono wiele wysiłku by ustalić jak one się
kształtują. By to uczynić w obrębie nauki ustala się pewne sposoby badania
(procedury ) i metody badań. Procedura badania naukowego zawiera:
wyselekcjonowanie problemu badawczego (który da się zbadać), przegląd
literatury naukowej na ten temat, sformułowanie hipotezy, wybór
procedury badawczej, zbieranie danych, analiza wyników badania, ustalanie
wniosku badawczego. W socjologii, tak jak w innych naukach ustalił się
podobny sposób badania naukowego.
9. Istnieje wiele technik zbierania danych socjologicznych: eksperyment,
wywiad, obserwacja, badania archiwalne (dokumentów życia społecznego,
danych osobistych i instytucjonalnych). W eksperymencie pracuje siÄ™ z
dwiema grupami o podobnych kontrolowanych cechach, zaÅ› do jednej z nich
wprowadza się jakiś czynnik, którego wpływ ma być zbadany. Grupa
niepodlegajaca temu czynnikowi jest określana jako kontrolna. Wywiad
pozwala socjologom na poznanie ludzkich wartości, postaw, wierzeń,
motywów, uczuć. Kwestionariusz, ankieta, wywiad pogłębiony są wręcz
synonimem socjologii w rozumieniu dużej części społeczeństwa.
Obserwacja jest wartościową metodą badania, gdy badaczowi brakuje
wglądu w problem, a poprzez uczestnictwo w danym środowisku umożliwia
się głębszy wgląd i zrozumienie sytuacji. Badania archiwalne pozwalają
socjologom testować hipotezy w odniesieniu do dłuższych okresów czasu i
wielu społeczeństw.
10. Socjologia stoi na stanowisku, że badania powinny być etyczne. Zasadniczo
chodzi o to by nie narażać obiektów badanych na ryzyko, osobisty ból, nie
pozbawiać godności i chronić tajemnicę badanych. Dane mogą być
prezentowane tylko w zestawieniach zbiorczych a instytucje i firmy w ten
sposób uniemożliwiający identyfikację.
Glosariusz czyli co może być na egzaminie: badania archiwalne, konflikt
klasowy, grupa kontrolna, materializm dialektyczny, eksperyment, hipoteza, typ
idealny, zmienna zależna, zmienna niezależna, solidarność mechaniczna,
solidarność organiczna, obserwacja uczestnicząca, dynamika społeczna,
darwiznim społeczny, fakt społeczny, socjologiczna wyobraz
nia, socjologia,
wywiad, socjologia wolna od wartości, verstehen.
Wykład II  Kultura i struktura społeczeństwa
1. Komponenty kultury
·ð Normy, wartoÅ›ci, symbole i jÄ™zyk
1. Jedność i zróżnicowanie kultur
·ð uniwersalność kultury, kulturowa integracja, etnocentryzm
·ð kulturowy relatywizm, subkultury, kontrkultura
2. Elementy struktury społecznej
·ð pozycja spoÅ‚eczna (status), role spoÅ‚eczne, grupy, instytucje
·ð spoÅ‚eczeÅ„stwo, typy spoÅ‚eczeÅ„stw
Podsumowanie wykładu
1. Kultura dostarcza jednostkom zbioru powszechnie podzielanych sposobów
myślenia, które kierują naszym działaniem. Czyniąc to, kultura włącza nas w
społeczeństwo, czyni je możliwym, ponieważ dostarcza ogólnych ram
rozumienia. Tylko posługując się podobną perspektywą, możemy
zintegrować się z innymi w sieci zachodzących interakcji (stosunków)
2. Normy są społecznymi zasadami, które określają co jest właściwym a co
niewłaściwym zachowaniem w danej sytuacji. Normy dostarczają narzędzi,
które pozwalają nam orientować się na innych ludzi. Normy są także
pewnego rodzaju celami. Ujmujemy je jako cenne same w sobie, Zwyczaje,
obyczaje, prawa sÄ… pewnego rodzaju normami. Podczas gdy normy sÄ…
zasadami dziabania, wartości są szerszymi ideami, określającymi co jest
godne pożądania, prawidłowe, dobre. Są to idee podzielane przez
większość społeczeństwa. Wartości są bardzo ogólne i abstrakcyjne, więc
bardzo trudno jest powiedzieć jak dany sposób zachowania wiąże się z
daną normą lub nie. Jest tu możliwa daleko idąca interpretacja, lecz ludzie
najogólniej wiedzą czy ich zachowanie służy danej wartości czy nie.
3. Symbole są działaniami lub przedmiotami, które są społecznie przyjęte,
akceptowane jako znaczące coś szczególnego. Symbole mogą przyjmować
wiele form, lecz język jest najważniejszym, najbardziej doniosłym zbiorem
symboli. Język jest kamieniem węgielnym każdej kultury. Język jest
narzędziem za pomocą którego ludzie porozumiewają się, komunikują sobie
idee, informacje, postawy, uczucia. Język jest podstawowym narzędziem,
za pomocą którego istoty ludzkie tworzą swoja kulturę, przekazują ją z
pokolenia na pokolenie.
4. Uniwersum kulturowe oznacza wzory i aspekty życia, które obserwuje się
we wszystkich społeczeństwach ludzkich. Powody istnienia tych
uniwersalnych powszechników wynikają z tego, że ludzie stają wszędzie
wobec podobnych problemów. Kultury oznaczają pewien skumulowany
sposób radzenia sobie z tymi problemami, przekazywanymi z pokolenia na
pokolenie. Przykładowo, obecność ceremonii pogrzebowych we wszystkich
kulturach wynika z konieczności radzenia sobie ze śmiercią, żalem i lekiem.
5. To co stało się częścią kultury naszego społeczeństwa, staje się też naszą
drugą skórą. Powoduje to, że mamy problemy by widzieć, odczuwać i
oceniać wiele zjawisk w sposób odmienny niż ten, który przyswoiliśmy
sobie poprzez naszą kulturę. Niezdolność do wyjścia poza naszą kulturę
określa się jako etnocentryzm. Socjolog musi w badaniu naukowym
dostrzegać ograniczenia etnocentryzmu, czyli skłonność do oceniania
zachowań ludzi z innych kultur za pomocą standardów kultury własnej.
Etnocentryzm powoduje, że przez pewien czas przebywając wśród obcych
tak też jesteśmy przez nich oceniani, jako obcy.
6. Zróżnicowanie kultur nie jest obserwowane tylko gdy porównujemy dwa
społeczeństwa. Może być obserwowane wewnątrz danego społeczeństwa, w
formach tzw. subkultury (podkultury grupowe, środowiskowe, generacyjne,
religijne, rasowe, etniczne, zawodowe). Czasami subkultura jest tak różna,
że określa się ja jako kontrkultura czyli przeciw-kultura. Przykładem była
subkultura dziecikwiatów (hippies) w latach 60tych w USA.
7. Społeczeństwa są w pewien sposób uporządkowane: stosunki społeczne
między ludz
mi (interakcje) układają się w pewne stałe wzory, często
powtarzalne, tworzące pewne całości lub stałe wzory interakcji. W
socjologii podkreśla się stałość interakcji związanych pozycją społeczną
ludzi, ich rolami, instytucjami, w obrębie których ludzie działają.
8. Pozycja (status) oznacza szczególne miejsce, jakie zajmuje jednostka w
społeczeństwie i interakcje w jakie wchodzi z racji zajmowania tego
miejsca. Pewne pozycje zajmujemy z urodzenia, sÄ… to pozycje przypisane,
np. pozycja kobiety, starca czy szlachcica. Inne pozycje to pozycje
osiągane, które zdobywamy własnym staraniem, w tym współzawodnictwem
z innymi np. pozycja nauczyciela, czy maklera giełdowego.
9. Każda pozycja wiąże się z pewnymi prawami i obowiązkami, oczekiwaniami
innych wobec jednostki zajmujÄ…cej danÄ… pozycjÄ™. ZajmujÄ…c pozycjÄ™
odgrywamy pewną rolę społeczną. Dana pozycja społeczna może wymagać
odgrywania kilku ról społecznych.
10. Pozycje i role społeczne są cegiełkami dla budowy bardziej złożonych
struktur społecznych, w tym grup społecznych. Role wiążą bowiem ludzi
wewnątrz większych skupień interakcji. Gdy relacje miedzy ludz
mi stajÄ…
się bardziej trwałe, określamy je jako podstawa ukształtowania się grup.
11. Instytucje są w rozumieniu socjologów instrumentami za pomocą których
organizowane są, kierowane i egzekwowane lub wyłączane pewne ważne
zadania związane z życiem społecznym ludzi. Każda instytucja jest
wybudowana wokół standardowego rozwiązania pewnych problemów.
Zazwyczaj instytucje rozwiązują kilka problemów. Przykładowo instytucja
rodziny rozwiÄ…zuje problemy zwiÄ…zane z potrzebÄ… ekspresji emocjonalnej,
reprodukcją, socjalizacją, realizacją celów ekonomicznych.
12. Społeczeństwo to bardzo złożony typ społecznej kultury. Członkowie
danego społeczeństwa podzielają wspólne wartości i normy, posługują się
wspólnym językiem. Wyróżnia się pewne typy społeczeństw: społeczeństwa
łowieckie i zbierackie, społeczeństwa ogrodnicze, rolne, przemysłowe i
post-przemysłowe. Inny używany podział polega na rozróżnieniu
społeczeństw tradycyjnych i nowoczesnych.
Glosariusz, czyli co może być na egzaminie: status osiągany, zbiorowość,
pozycja przypisana, kontrkultura, relatywizm kulturowy, kulturowe powszechniki,
kultura, rola społeczna, etnocentryzm, zwyczaj, obyczaj, grupa, instytucja, język,
prawo, hipoteza relatywizmu językowego, status kluczowy, kultura materialna,
kultura symboliczna, norma, wartość, konflikt ról, odgrywanie roli, wiązka ról,
rola przeciążona, społeczeństwo, subkultura, symbol, wartość, społeczeństwo
ogrodnicze, społeczeństwo przemysłowe.
Wykład III  Socjalizacja
1. Podstawowy socjalizacji
a. znaczenie natury i wychowania, społeczna komunikacja ,
b. definicja sytuacji
2. Jaz
Å„
a. jaz
Å„ odzwierciedlona - Charles Horton Cooley
b. zgeneralizowany inny - George Herbert Mead
c. zarządzanie wrażeniem - Erving Goffman
3. Socjalizacja w cyklu życia
a. Dzieciństwo, młodość, wczesna dojrzałość, wiek średni, starość
śmierć
Podsumowanie wykładu:
1. Socjalizacja jest procesem opartym na społecznych interakcjach
(stosunkach wzajemnych), poprzez który ludzie nabywają zachowań
ważnych dla skutecznego ich funkcjonowania w społeczeństwie. Gdyby nie
było socjalizacji, kultura danego społeczeństwa nie byłaby przekazywana z
pokolenia na pokolenie. W przypadku braku socjalizacji, społeczeństwo nie
byłoby w stanie trwać poprzez pokolenia, Zarówno jednostki jak i
społeczeństwo są wzajemnie uzależnione od socjalizacji.
2. Socjalizacja zachodzi pod warunkiem zaistnienia odpowiedniego
genetycznego uposażenia i odpowiedniego środowiska. Organizm nie jest
pasywnym obiektem zaprogramowanym tylko prze geny ani nie jest też
ukształtowany tylko przez siły środowiska. Dziedziczność biologiczna i
środowiskowa wzajemnie się warunkują i oddziałują na siebie nawzajem.
Dynamiczna gra między jednostka i środowiskiem jest podstawą ludzkiej
inteligencji, wiedzy i kultury.
3. Aby przystosować się do środowiska, jednostka ludzka musi być zdolna do
komunikowania siÄ™. Komunikacja jest procesem przekazywania informacji,
idei, postaw, stanów umysłu innym ludziom. Zawiera komunikaty werbalne i
niewerbalne(poza- słowne) za pomocą których wysyłamy i otrzymujemy
wiadomości.
4. Ludzie nie odpowiadają bardzo ściśle na bodz
ce płynące ze zmysłów, lecz
nadajÄ… znaczenie tym bodz
com i kształtują swoje działania. Nasze
środowisko symboliczne mediuje (pośredniczy) w reakcji na środowisko
fizyczne, więc nie reagujemy bezpośrednio na bodz
ce lecz na definicjÄ™
sytuacji. Definicja sytuacji jest interpretacjÄ… czy rozumieniem
przykładanym przez nas do bezpośrednich warunków otoczenia, Nasze
definicje wpływają na konstrukcję rzeczywistości, pewnego rodzaju
szczególnego rodzaju wgląd. Thomas sformułował teorem: jeśli ludzie
definiujÄ… sytuacjÄ™ jako realnÄ…, jest ona realna w swoich skutkach, tak
jakby była prawdziwa. Przykładowo, jeśli uważamy, że ktoś nas krzywdzi,
to konsekwencje tego dla nas są takie, jak gdyby rzeczywiście ktoś nas
krzywdzi, pomimo, że nie ma to miejsca.
5. Posługujemy się nie tylko definicją sytuacji lecz także definicją samego
siebie. Musimy odpowiedzieć sobie na pytanie: Kim ja jestem? Charls
Horton Cooley twierdził, że nasza świadomość siebie samego wyrasta w
pewnym społecznym kontekście. Ta uwaga znalazła wyraz w koncepcji jaz
ni
odzwierciedlonej. Formowanie siÄ™ jaz
ni odzwierciedlonej jest procesem w
którym przyjmujemy w wyobraz
ni poglÄ…d innych ludzi na nas. Proces ten
występuje w trzech fazach. W pierwszej wyobrażamy sobie jak wypadamy
w oczach innych. W drugiej wyobrażamy sobie jak inni oceniają nasz obraz.
W trzeciej fazie rozwijamy pewnego rodzaju samo-wyobrażenie o sobie,
takie jak duma, czy upokorzenie na podstawie percepcji naszej osoby w
oczach innych.
6. Georg Herbert Mead opracował na podstawie idei Cooley a pogląd, że jaz
Å„
powstaje w interakcji z innymi, w szczególności wtedy, gdy podejmujemy
role innych w stosunku do siebie. W takiej interakcji przejmujemy rolÄ™
innych i odgrywamy rolę własną. Dzieci zwykle przechodzą przez trzy fazy
rozwoju jaz
ni: w fazie zabawy, w fazie gry i w fazie  zgeneralizowanego
innego (uogólnionego).
7. Erving Goffman zauważył, że tylko poprzez kształtowanie wyobrażeń
innych o nas możemy kontrolować czy przewidywać ich opinie o nas. Nazwał
to zarządzaniem wrażeniem. Używamy w tym przypadku masek i
dopuszczamy siÄ™ strategicznych rewelacji o nas.
8. Socjalizacja jest procesem ciągłym, zachodzącym przez całe życie.
Wszystkie społeczeństwa muszą sobie radzić z problemami socjalizacji w
kolejnych fazach cyklu życia. Społeczeństwa przewidują odmienne
aranżacje socjalizacji w poszczególnych fazach życiowych. Chociaż różnie
mogą definiować dzieciństwo, zaczynają proces socjalizacji tak szybko, jak
to tylko możliwe. Socjalizacja jest w pierwszych latach bardzo intensywna
i zaskakuje, że rezultaty są tak szybko osiągane. Przykładowo odp. na
zachowania innych i wywoływanie reakcji jest osiągana bardzo wcześnie.
9. W historycznie istniejących społeczeństwach młodość nie istniała jako
faza życia, nie definiowano jej jako czegoś odrębnego. Chociaż ludzie
zawsze przechodzili gwałtowne zmiany fizyczne i psychiczne związane z
dojrzewaniem, często tez podejmowali role człowieka dorosłego w wieku 13
lat życia. Wg Erika Eriksona zasadniczym zadaniem młodości jest
wybudowanie i potwierdzenie stabilnej identyfikacji, odpowiedzi na pytanie
jaki jestem i kim jestem. Młodość nie musi być koniecznie burzliwym
okresem. Znaczenie luki między generacjami jest przesadzone. Badania
tego nie potwierdzają. Młodzież nie różni się od pokolenia rodziców i
dziadków w fundamentalnych sprawach życiowych choć może różnić się
upodobaniami zwiÄ…zanymi z konsumpcja, rozrywkÄ…, wypoczynkiem.
10. Wczesna dojrzałość oznacza pokonywane problemu miłości i pracy.
Idealnie byłoby, gdyby w tym okresie rozwinęła się zdolność do
doświadczania zaufania, wsparcia u czułości w relacjach z innym
człowiekiem. Problem pracy oznacza - idealnie- pozyskane podstaw dla
rozwoju kariery. W tym okresie ludzie orientujÄ… siÄ™ na pewnego rodzaju
zegar społeczny, skonstruowany z norm, mówiących o tym kiedy powinniśmy
skończyć szkolę/studia, założyć rodzinę, urodzić dziecko, pracować.
11. Średnia dojrzałość jest okresem do pewnego rodzaju mglistym. Dla
mężczyzn z reguły najważniejsza jest praca, dla kobiet rodzina, choć nie
jest to coraz częściej regułą. Kryzys wieku średniego jest związany z
problemami tych sfer.
12. Póz
na dojrzałość jest kwestia społecznej definicji. Społeczeństwa
definiując starość przydają jej różne znaczenie, (szacunek i godność lub
nie). Najważniejszym wydarzeniem jest w okresie starość przejście na
emeryturę, zakończenie aktywności zawodowej. Wielu socjologów
definiowało negatywnie emeryturę, lecz to się zmienia. Obecnie przeważ
pogląd, że gdy emeryt jest zdrowy i posiada właściwy poziom
zabezpieczenia finansowego, jest osobÄ… zadowolonÄ… z bycia emerytem.
Wielu starych ludzi doświadcza problemów związanych z utratą partnera
życiowego. Oznacza to zmianę roli społecznej.
13. Diagnoza nieodwracalnej śmierci wymaga od jednostki nowej definicji
siebie. Zależy to od pozycji społecznej, poglądów, środowiska, oceny
dotychczasowego życia. Zmiany w technice medycznej i warunkach
życiowych czynią obecnie okres umierania czymś zupełnie innym
doświadczeniem niż było to dawniej. Umieranie obecnie jest bardziej
zorganizowane, odpersonifikowane. Wyróżnia się kilka etapów umierania.
Glosariusz czyli co może być na egzaminie: normy wiekowe, socjalizacja
antycypacyjna, język ciała, komunikacja, definicja sytuacji, zgeneralizowany
inny, zarządzanie wrażeniem, jażń odzwierciedlona, jaz
Å„, znaczÄ…cy inny,
socjalizacja, teorem Thomasa
Wykład IV i V  Grupy społeczne i organizacje formalne
1. stosunki grupowe
·ð grupy pierwotne i wtórne, grupy wÅ‚asne i obce, grupa odniesienia
2. Dynamika grupowa
·ð wielkość grupy, przywództwo , lenistwo grupowe
·ð dylematy grupowe, myÅ›lenie grupowe, konformizm
3. organizacje formalne
·ð typy organizacji formalnych, biurokracja, jak powstaÅ‚a biurokracja
·ð Weberowska koncepcja biurokracji, wady biurokracji
·ð organizacje nieformalne, organizacje alternatywne
·ð biurokracja zhumanizowana
Podsumowanie wykładu
1. Grupa nie jest czymś namacalnym, czymś ze świata realnego Grupa jest
raczej produktem definicji społecznej  zbiorem wspólnych idei. Jako
takie właśnie grupy tworzą świat tworzonym wyobrażony. Mimo że
obiektywnie nie istnieją, to istnieją w społecznej rzeczywistości i
wywierają często rzeczywiste skutki. Jest to zgodne z tzw. teoremem
Thomasa (socjolog amerykański), że to co wyobrażalne, nadaje ramy
działania i w tym sensie jest prawdziwe.
2. Grupy pierwotne składają się z co najmniej trzech osób, które
doświadczają w ścisłych, intymnych, spoistych kontaktów. Więzi
ekspresyjne dominują w grupach pierwotnych, co odróżnia je od grup
wtórnych. Grupy wtórne są złożone z też co najmniej osób, które wiążą
kontakty bezosobowe, sporadyczne. Więzi są instrumentalne w takich
grupach. Grupy pierwotne są podstawowe dla jednostek i społeczeństwa.
Są kluczowe dla procesów socjalizacji: są miejscami zaspokojenia naszych
osobistych potrzeb. Są też skutecznymi narzędziami kontroli społecznej.
3. Koncepcja grupy wewnętrznej i zewnętrznej pokazuje ważność granic 
linii ostrzegającej nas, gdzie się kończą i gdzie zaczynają nasze stosunki z
innymi ludz
mi. Granice grupy wewnętrznej jest dla nas jak membrana,
chroniąca nas przed napływem impulsów, które nie są akceptowane przez
naszą grupę wewnętrzną. Chroni nas ona przed intruzami z zewnątrz,
jednocześnie trzymając nas w obrębie grupy wewnętrznej.
4. Grupy odniesienia dostarczają modelu, którego używamy dla określenia
naszych postaw, uczuć i zachowań. Nie zawsze jest grupa do której przy-
należymy. Myślimy o grupie odniesienia jako podstawie postrzegania
świata, z
ródle psychologicznej identyfikacji. Grupa odniesienia odgrywa
rolę normatywną i pozwala na porównywanie stanów rzeczywistych z
pożądanymi w naszym zachowaniu, osiągnięciach, stylu życia.
5. Wielkość grupy jest jej ważną cechą, ponieważ wpływa na sposób
komunikowania się w jej obrębie. Im mniejsza grupa, tym więcej możliwości
kontaktowani siÄ™ twarzÄ… w twarz, dobrego poznania ludzi i ustalenia siÄ™
ścisłych związków z nimi. Uczucia i wrażenia są w małych grupach częściej
obecnie niż w dużych. Bardzo charakterystyczne są grupy złożone z trzech
członków. Są to tzw. triady. W triadach jedna z osób może odgrywać role
out-sidera, osoby która bywa wykluczona w wielu sytuacjach z relacji z i
innymi w grupie, nie jest informowana i bywa wyśmiewana.
6. W grupach niektórzy członkowie posiadają więcej wpływów niż inni. Takie
jednostki nazywamy liderami. Dwa typy liderów spotykamy w małych
grupach : liderów zadaniowych i liderów społeczno - emocjonalnych,
zorientowanych na podtrzymywanie więzi w grupie. Liderzy bardzo różnią
się stylem wywierania wpływu. Jedni przewodzą w stylu autorytarnym, inni
w stylu demokratycznym a jeszcze inni w stylu laissez  faire (unikajÄ…cym,
podkreślającym swobodę).
7. Gdy jednostki pracują w grupie, pracują mniej ciężko, niż gdyby pracowali
indywidualnie. Zjawisko to nazywa się społecznym  wożeniem się . Ludzie
tak postępują, ponieważ uważają, że nie otrzymują swojej sprawiedliwej
zapłaty za wysiłek włożony w realizację zadań grupy.
8. Jednostki mogą w grupie stać się ofiara grupowego myślenia. Członkowie
grupy mogą podzielać iluzję wielkich możliwości, co prowadzi do
nadmiernej pewności siebie i podejmowania ryzyka. Członkowie grupy
oczekujÄ… postawy konformistycznej i stosujÄ… presjÄ™ w stosunku do tych
którzy wyrażają wątpliwości w stosunku do rozpatrywanego przez grypę
sposobu postępowania.
9. Grupy wywierają presję na członków w kierunku ich konformizacji. Pomimo,
że taka presja zmienia nasze zachowanie w grupie, bardzo często nie
jesteśmy tego świadomi. Znane eksperyment Salomona Asha (psychologa
społecznego) podlegają konformizacji nawet wtedy, gdy stanowisko grupy
jest niezgodne z prawdÄ….
10. Dla zaspokojenia wielu ważnych potrzeb społeczeństwa tworzą sztuczne,
specjalne grupy celowe. Nazywamy je organizacjami formalnymi. Ludzie
wchodzą w takie grupy celowe z różnych powodów. Amitai Etzioni (socjolog
amerykański) na tej podstawie sklasyfikował grupy celowe na dobrowolne
stowarzyszenia ( przynależność oparta na wolnym wyborze), organizacje
utylitarne( przynależność oparta na uzyskiwaniu korzyści materialnych)
oraz organizacje koercyjne (oparte na przymusie członkostwa).
11. Tak długo jak organizacje są niewielkie, nie ma potrzeby, mogą one
funkcjonować rozsądnie na podstawie kontaktów  twarzą w twarz . Duża
organizacja po to by osiągnąć swoje cele, musi ustanowić formalnie sposób
działania i procedury administracyjne. Te warunki spełnia biurokracja, wzór
organizacji formalnej o szczególnych cechach. W biurokracji występuje
hierarchia stanowisk i ról, wyrażonych jasno w zasadach oraz procedury
oparte na podziale funkcji i podziale władzy.
12. Max Weber (socjolog i ekonomista niemiecki) przedstawił tzw. idealny typ
biurokracji, czyli jej model w wersji  esencjonalnej . Stwierdził, ze
organizacja biurokratyczna powstała po to by w możliwie najbardziej
racjonalny sposób osiągać cele. Ludzie w swoim działaniu kierują się
emocjami (strachem, miłością, nienawiścią, itp.), zwyczajem (bo zawsze tak
było i wszyscy tak postępują) oraz dążeniem do racjonalnego użycia
środków. Zdaniem Maxa Webera w miarę rozwoju cywilizacji ludzie
postępują coraz bardziej racjonalnie. Wyrazem tego jest biurokracja.
13. Biurokracja jest wiec zdaniem Maxa Webera - na danym etapie, -
najbardziej doskonałą organizacją formalną. Charakteryzują ja
następujące zasady: ciągłość działania, zasada kompetencji, zasada
hierarchii, zasada formalizacji, zasada wyłaniania personelu przez konkurs,
test, selekcja na podstawie certyfikatów zawodowych, zasada kariery
opartej na starszeństwie, zasada, ze stanowisko oraz narzędzia pracy nie
są własnością urzędników. Jeśli któraś z tych zasad jest złamana, nie mamy
do czynienia z biurokracjÄ….
14. Biurokracje powstały zdaniem Maxa Webera w procesie ewolucji, jako
efekt zaistnienia władzy opartej na legitymizacji legalnej. Weber wyróżnił
legitymizację władzy o typie charyzmatycznej legitymizacji władzy, której
towarzyszył aparat administracyjny w formie grupy uczniów, legitymizację
tradycjonalną z aparatem administracyjnym w formie dworu władcy oraz
legitymizację legalną. Legitymizacja legalna wyraża się w przekonaniu, że
władzą została wyłoniona zgodnie z prawną procedurą (poprzez wybory,
mianowanie, kooptacjÄ™). WÅ‚adzy tej towarzyszy aparat administracyjny w
formie biurokracji.
15. Inna hipoteza głosi, że biurokracja powstała dlatego, że grupy
partykularne czyli oparte na pokrewieństwie i powinowactwie nie były
zdolne do racjonalnego działania na dużą skale szczególnie w obliczu
ograniczonych środków (Samuel Eisenstadt). Grupy te współzawodniczyły
ze sobą, dawało to negatywne skutki, które próbowano ograniczyć.
16. Mimo, że organizacje biurokratyczne były najbardziej racjonalnym
rodzajem na etapie społeczeństwa przemysłowego, od samego początku
wykazywały pewne ograniczenia i wady. Obejmują one: wyuczoną
bezradność, tendencję do rozrastania się oraz tendencję do oligarchii.
Oligarchia oznacza rządy wąskiej grupy, która wykorzystuje swoją pozycję
do gromadzenia majątków, bogacenia się, niezależnie od zasług.
17. Biurokracja jest oparta na założeniach, które same w sobie wywołują
dysfunkcje. Są to: autonomizowanie się celów biurokracji, tak, że zaczyna
ona służyć sobie ( Paul Selznick), wykształcenie się osobowości
biurokratycznej (Robert Merton), akceptacja minimalnego poziomu
aktywności (Alvine Gouldner).
18. Organizacje biurokratyczne są szczególnie nieskuteczne, gdy praca musi
opierać się na wiedzy profesjonalnej nie na przepisach, gdy organizacja
musi reagować na potrzeby rynku, czyli działa w warunkach konkurencji,
oraz gdy jej celem sÄ… innowacje (techniczne, ekonomiczne).
19. Każda organizacja formalna rodzi organizacje nieformalną. Podział
organzicji formalnej na wydziały, departamenty, sekcje, itp. jest podstawą
ukształtowania się na ich podstawie grup nieformalnych pierwotnych i
własnych (wewnętrznych).Organizacje formalne nie mogłyby funkcjonować
skutecznie, gdyby nie grupy nieformalne, które interpretują, tłumaczą,
wspierają pracowników w staraniach w realizacji celów organizacyjnych.
Bardzo często pracownicy są związani z wielkimi organizacjami właśnie
dlatego, że w ich ramach przynależą do grup pierwotnych.
20. Skoro organizacje formalne są tak ważne w życiu społecznym, a wiele z
nich to biurokracje, to ich uczłowieczenie stało się z czasem ważnym
postulatem. Ludzie po prostu nigdy siÄ™ nie godzili na bycie trybikiem w jej
maszynerii, niemożnością działania w sposób bardziej przystosowany do
okoliczności. Wśród różnych programów wyróżnia się uczłowieczanie
organizacji formalnych przez partycypację pracowniczą, tworzenie małych
grup roboczych, oraz programy własności pracowniczej.
Glosariusz czyli co może być na egzaminie: grupa pierwotna, wtórna, grupa
własna i obca, grupa odniesienia, przywództwo demokratyczne i autorytarne,
myślenie grupowe, konformizm grupowy, organizacja formalna, typy organizacji
formalnych, instytucja totalna, cechy biurokracji, legitymizacja charyzmatyczna,
tradycjonalna i legalna, dwór a biurokracja, jak powstała biurokracja, prawa
Parkinsona, wyuczona nieudolność, organizacja nieformalna, oligarchia, żelazne
prawo oligarchii, uczłowieczanie organizacji formalnej.
Wykład VI: Dewiacje i kontrola społeczna
1. Natura dewiacji
·ð wÅ‚aÅ›ciwoÅ›ci dewiacji, kontrola spoÅ‚eczne i dewiacja
·ð SpoÅ‚eczne skutki dewiacji
2. Socjologiczne interpretacje dewiacji
·ð koncepcja strukturalnych nacisków n(niezgodność celów i narzÄ™dzi ich
osiÄ…gania)
·ð transmisja kulturowa, koncepcja naznaczenia(etykietowania)
3. Przestępstwa i reakcja społeczeństwa na przestępstwa
·ð rodzaje przestÄ™pstw, style reakcji na przestÄ™pstwa
·ð poczucie zagrożenia przestÄ™pstwami w Polsce
Podsumowanie wykładu
1. We wszystkich społeczeństwach zachowania pewnych ludzi nie mieszczą
się w zakresie określanym przez normy społeczne. Życie społeczne
charakteryzuje się nie tylko konformizmem zachowań lecz także dewiacją.
Dewiacja jest zachowaniem określanym przez istotną część społeczeństwa
jako zachowania poza granicami tolerancji i takie, powinny być karane.
2. Dewiacja nie jest właściwością danego rodzaju zachowania. To pewne
zachowania w ściśle określonych zachowaniach są definiowane jako
dewiacje. W tym sensie dewiacją jest to co ludzie uważają za dewiację.
Definicje te bardzo różnią się w zależności od czasu, miejsca i grupy
społecznej. Najważniejsze pytanie dotyczące dewiacji brzmi: które grupy
społeczne narzucają społeczeństwu swoje rozumienie dewiacji.
3. Porządek społeczny nakazuje ludziom trzymać się norm społecznych,
zwyczajowych i obyczajowych. Bez rozumienia granic dopuszczalnych
zachowań życie społeczne byłoby zaburzone: stosunki społeczne byłyby
obarczone dużym stopniem nieprzewidywalności i pozbawione zrozumienia,
o co w nich chodzi. Społeczeństwo jest wyposażone w mechanizmy
zapewniajÄ…ce zachowania zgodne z podstawowymi normami. SÄ… to
mechanizmy kontroli społecznej. Kontrola społeczna oznacza metody i
strategie regulowania zachowaniami. IstniejÄ… trzy typy kontroli
społecznej: a.) kontrola na skutek internalizacji (uwewnętrznienia,
przyswojenia norm) normatywnych oczekiwań innych ludzi, b)
uporządkowanie społecznych oczekiwań, c) użycie różnych formalnych i
nieformalnych sankcji.
4. Społeczeństwa są zdolne do absorpcji (przyswojenia) pewnej liczby
dewiacji bez szczególnych konsekwencji. Lecz dewiacje utrzymujące się i
liczne są zagrożeniem dla porządku społecznego. Dewiacje osłabiają wole i
motywację ludzi odgrywania swoich ról społecznych i stosowania się do
norm danego społeczeństwa. W tym sensie dewiacje określa się jako
dysfunkcjonalne dla systemu społecznego. Lecz dewiacje są także
funkcjonalne (korzystne) dla systemu społecznego: wspierają solidarność
społeczną wśród nie - dewiantów, czynią normy społeczne jaśniejszymi,
wzmacniają poczucie przynależności grupowej, są katalizatorami zmian.
5. IstniejÄ… trzy odmienne interpretacje powstawania dewiacji:
strukturalnych nacisków, kulturowej transmisji i naznaczenia społecznego.
6. Koncepcja strukturalnych nacisków sformułowana najwyraz
niej przez
Roberta Mertona mówi, że dewiacje są wynikiem niezgodności celów,
uważanych za wartościowe w danym społeczeństwie z narzędziami ich
osiągania. Jest to sytuacja anomijna. Wyróżnił 4 sytuacje dewiacyjne ( w
tabeli poniżej)
Sposób adaptacji Cenione cele kulturowe Zinstytucjonalizowane
narzędzia osiągania celów
(uznawane za
dopuszczalne)
Konformizm (brak + +
dewiacji)
Innowacja (dewiacja) + _
Rytualizacja (dewiacja) _ +
Ucieczka (dewiacja) _ _
Bunt (dewiacja) +_ +_
+ akceptacja - brak akceptacji
7. Hipoteza kulturowej transmisji wyjaśniająca dewiację koncentruje się na
fakcie, że istnieją podobieństwa miedzy dewiantami, biorące się z
podobieństwa wartości, technik, motywacji, idei wśród dewiantów. Biorą
się one z tego, że ludzie przebywają w środowisku innych dewiantów.
8. Hipoteza naznaczenia mówi, że osoby, które nawet przypadkowo zostali
zdefiniowani jako dewianci, są przez społeczeństwo popychani na ścieżkę
 kariery dewianta i zaczynają przystosowywać zachowania do tej roli.
9. Podejście do dewiacji od strony teorii konfliktowej zwraca uwagę, że to
dominujące warstwy społeczne określają kto jest dewiantem i jakie
zachowania są dewiacyjne. W systemie kapitalistycznym przestępcy to
indywidualne osoby, natomiast przestępstwa wielkich korporacji nie są
często określane jako takie.
10. Przestępstwo jest dewiacją określaną jako zabroniona z mocy prawa, pod
rygorem sankcji. Sankcje prawne umożliwiają aresztowanie, uwiezienie,
odebranie życia, własności, prawa stanowienia o sobie. Skazańcy są
odpowiednio traktowani wewnątrz systemu sprawiedliwości,
skomponowanego z instytucji policji, sądów, więzień i systemu
resocjalizacji.
11. Istnieją różne formy przestępczości: zorganizowana, białych kołnierzyków
czyli urzędnicza, bez ofiar, z użyciem przemocy, na mieniu.
12. Statystyki odnoszące się do przestępstw są mylące, ze względu na tzw.
czarną liczbę przestępstw niezgłoszonych.
13. Style karania przestępstw: penalizacyjny (karanie), kompensacyjny
(wyrównanie krzywd ofiary, negocjacyjny (negocjacje co do wysokości kary
i odszkodowania, współpraca z wymiarem sprawiedliwości), terapeutyczny
(przestępca jak osoba chora).
14. Przestępstwa w Polsce w latach 90- tych drastycznie wzrosły. Jest to
typowe dla okresu wielkich przemian społecznych. Towarzyszy temu także
gwałtowny wzrost poczucia zagrożeniem przestępczością, jednak w małych
miastach i w środowiskach wiejskich to zjawisko jest dużo słabsze. Polskie
społeczeństwo najcięższe przestępstwa chciałoby karać śmiercią, oraz
oczekuje stanowienie bardziej represyjnego prawa w stosunku do
przestępców.
Glosariusz czyli co może być na egzaminie: dewiacja, normatywna
internalizacja normatywna, kontrola społeczna, sankcje formalne i nieformalne,
dysfunkcjonalność dewiacji, funkcjonalność dewiacji, koncepcja strukturalnych
nacisków w wyjaśnianiu dewiacji, anomia, konformizm, innowacja, rytualizacja,
ucieczka, bunt, koncepcja kulturowej transmisji zachowań dewiacyjnych,
koncepcja naznaczenia społecznego, przestępstwo, przestępstwo bez ofiary,
przestępczość zorganizowana, przestępczość urzędnicza, styl penalizacyjny,
kompensacyjny, negocjacyjny, terapeutyczny, postawa wobec kary śmierci w
Polsce, pogląd na pożądane zmiany w prawie.
Wykład: Stratyfikacja społeczna (uwarstwienie)
Spis treści wykładu:
1. Definicja stratyfikacji społecznej
2. Wzory społecznej stratyfikacji:
3. Wyjaśnienie społecznej stratyfikacji
4. Mobilność społeczna
5. Pomiar systemu stratyfikacyjnego
5. Polski system stratyfikacyjny i jego zmiany w okresie socjalizmu
6. Mobilność społeczna w okresie socjalizmu i industrializacji
7. Polski system stratyfikacyjny w ostatniej dekadzie
8. Mobilność społeczna obecnie w Polsce: równe szanse zagrożone, poprzez
ograniczony dostęp do edukacji dzieci pochodzących z ubogich rodzin.
1. Większość społeczeństw jest zorganizowanych w ten sposób, że ich
instytucje bez przerwy rozdzielają nierówno nagrody i obciążenia między
różne kategorie ludzi. Socjologowie nazywają to nierówne uporządkowanie
jednostek i grup społeczną stratyfikacją. Społeczna stratyfikacja zależy
od społecznego zróżnicowania ludzi lecz nie jest tym samym. Społeczne
zróżnicowanie wiąże się z specjalizacją ludzi, która historycznie coraz
bardziej rośnie w społeczeństwach ludzkich.
2. systemy społecznej stratyfikacji różnią się stopniem łatwości
przemieszczenia się ludzi z jednej do drugiej warstwy społecznej. Jeśli
ludzie mogą zmienić pozycję społeczną (status) bardzo łatwo, taki system
jest określony jako otwarty. Przez kontrast, gdy takie przemieszczenie
jest prawie niemożliwe używamy pojęcia system zamknięty.
3. Socjologia charakteryzuje stratyfikację na wielu wymiarach, z tym, że
najważniejsze to wymiar ekonomiczny (posiadanie, dochód i zarobki),
wymiar prestiżu i wymiar władzy. Pozycja ludzi na tych wymiarach może
być zgodna, tzn. wysokiej pozycji ekonomicznej towarzyszyć może duży
prestiż i znaczna pozycja w hierarchii władzy. Tak jest najczęściej.
Niekiedy pozycje człowieka na tych wymiarach mogą się nieco różnić.
4. Funkcjonalna teoria stratyfikacji ujmuje nierówność ludzi w
społeczeństwie jako korzystną dla niego. Socjologowie Davies i Moore są
najbardziej znanymi wyznawcami tego stanowiska. Społeczeństwa - ich
zdaniem - muszą troszczyć się o motywację do zajmowania pozycji
ważnych dla jego funkcjonowania. Pozycje społeczne nie są jednakowo
przyjemne, wymagają zróżnicowanych talentów i przygotowania.
Społeczeństwa muszą więc zachęcać do zajmowania pozycji
nieprzyjemnych, obciążonych obowiązkami i odpowiedzialnością. Tą
zachętą jest przydzielanie nagród, a to tworzy warunki do powstania
społecznej stratyfikacji.
5. Teoria konfliktowa stratyfikacji społecznej zakłada, ze stratyfikacja
społeczna istnieje dlatego, że uprzywilejowane jednostki i grupy posiadają
władzę i wyzyskują pozostałych.
6. Wielu socjologów zakłada, ze prawdziwa jest zarówno teoria
funkcjonalistyczna jak i konfliktowa, lecz że odpowiadają one na różne
pytania.
7. Istnieją trzy metody pomiaru stratyfikacji społecznej uznane przez
socjologiÄ™: tzw. obiektywna, oparta na samoocenie oraz reputacyjna,
oparta na ocenianiu przez badanych innych ludzi.
8. Metoda obiektywna polega na dokonywaniu pomiaru rozkładu w danym
społeczeństwie pod jakimś względem: dochodu, zarobku, wykształcenia,
poziomu konsumpcji, zawodu i ustaleniu czy istnieją większe zbiorowości
ludzi podobne do siebie pod danym względem.
9. Metoda samooceny polega na tym, że ludzie sami oceniają swoje miejsce,
czyli swoją pozycję społeczną. Współcześnie często określają, ze należą do
klasy robotniczej, klasy średniej, do elity czy po prostu do ludzi
najuboższych.
10. Metoda reputacyjna polega na tym, że prosi się badanych o określenie jak
oni osobiście dzielą społeczeństwo na jakieś klasy czy warstwy społeczne i
ich uszeregowanie pod jakimś względem. Najczęściej jest to pomiar
prestiżu zawodów, choć zawody można szeregować pod względem
zarobków czy udziału we władzy.
11. Mobilność społeczna w społeczeństwach przemysłowych jest większa niż w
społeczeństwach rolniczych. Mobilność może być wertykalna (awans w toku
życia) i horyzontalna (zmiana zawodu). Socjologów bardzo interesuje
przede wszystkim mobilność miedzy generacyjna, czyli pozycja dzieci w
stosunku do pozycji ojca lub matki.
12. We współczesnych społeczeństwach najważniejszym czynnikiem
decydującym o mobilności są szanse edukacyjne
13. Polskie społeczeństwo w czasach socjalizmu charakteryzowało się
stosunkowo dużą mobilnością międzygeneracyjną. Wykształcenie było
podstawowym czynnikiem tej mobilności lecz przynależność do partii
dominującej stanowiła jej katalizator.
14. Polskie społeczeństwo w czasach socjalizmu charakteryzowała wyrazista
stratyfikacja społeczna oparta na wykształceniu i dostępie do władzy.
Rozwarstwienie społeczne nie było duże, szczególnie w latach 80tych.
15. Obecne społeczeństwo polskie jest znacznie rozwarstwione. Na tle innych
krajów należy do grupy o bardzo nierównym podziale bogactwa.
Koncentracja bogactwa w Polsce jest dosyć duża. Badania PGSS w latach
1997- 1998 pokazały, ze rozkład bogactwa mierzony współczynnikiem
Giniego, gdy 1= całkowita koncentracja, 0 = dochody rozłożone równo czyli
wszyscy posiadają taki sam dochód, pozwalają umieścić Polskę jeśli chodzi
o dochody gospodarstwa domowego w następującym punkcie:
1. Rosja - 0, 440
2. Stany Zjednoczone - 0,399
3. A
otwa - 0,347
4. Bułgaria - 0,343
5. Polska 1997 - 0,335
6. SÅ‚owenia - 0,311
7. Niemcy bez byłej NRD - 0,304
8. Węgry - 0,288
9. Czechy - 0,271
10. była NRD - 0,233
16. Również mobilność społeczna wydaje się zagrożona, ponieważ dostęp
do edukacji młodego pokolenia nie jest oparty na równych szansach.
Zjawisko to jest dostrzeżone lecz trudno jest szybko zmienić tę sytuację.
17. Polski system stratyfikacyjny i jego zmiany w ostatniej dekadzie
na podstawie Diagnozy społecznej 2003, metodą obiektywną i
reputacyjnÄ…:
Klasa Udział Kto ją tworzy: Dochód
procentowy w przykłady gospodarstwa
populacji domowego na
rodzinÄ™ (trzy osoby
w rodzinie, w zł)
Najniższa 4 Bezdomni, Do 600
niepełnosprawni,
starsi, całkowicie
zależni od pomocy
społecznej
Niższa 16,5 Byli robotnicy rolni 600- 900
PGR
Średnia niższa 42 Urzędniczka, 900- 2500
ochroniarz
Średnia właściwa 26 Inteligencja, kupcy, 2500- 7500
urzędnicy lepiej
płatni, robotnicy
wykwalifikowani
Średnia wyższa 10 Wyżsi urzędnicy, 7500- 15 000
menedżerowie,
przedsiębiorcy
Wyższa 1,5 Menedżerowie, 15 000- 30 000
przedsiębiorcy
Najwyższa Kilka setek Właściciele oraz Nieznany
rodzin w menedżerowie
Polsce? największych firm
Glosariusz czyli co może być na egzaminie: stratyfikacja społeczna, system
zamknięty, system otwarty stratyfikacji społecznej, mobilność horyzontalna i
wertykalna, metody pomiaru stratyfikacji, niezgodność czynników statusu
społecznego, prestiż, styl życia, mobilność między generacyjna, teoria
konfliktowa stratyfikacji, teoria funkcjonalistyczna stratyfikacji, zróżnicowanie
społeczne a uwarstwienie społeczne, rozkład bogactwa społecznego, klasa a
warstwa, polityka równych szans, cechy charakterystyczne stratyfikacji
społecznej i mobilności w czasach socjalizmu i obecnie w warunkach gospodarki
rynkowej.
Wykład: Rodzina
Spis treści wykładu:
1. Definicja rodziny
·ð formy rodziny: rodzina nuklearna i rozszerzona, dziedziczenie
patrylinearne, matrylinearne, bilinearne, zamieszkiwanie:
patrylokalne, matryloklane, neolokalne, władza w rodzinie:
patriarchat, matriarchat, partnerstwo.
·ð formy małżeÅ„stwa: zasada endogamii i egzogamii, tabu kazirodztwa.
Małżeństwo monogamiczne, poligamiczne, poliandryczne, małżeństwa
grupowe
·ð funkcjonalistyczna interpretacja rodziny: funkcja reprodukcyjna,
socjalizacyjna, opiekuńczo- emocjonalna, funkcja przydzielania
pozycji społecznej, funkcja regulowania zachowania seksualnego
·ð konfliktowa interpretacja rodziny
·ð interakcjonistyczna interpretacja rodziny
2. Rodzina i małżeństwo w Polsce
·ð wybór partnera życiowego, małżeÅ„stwo, rodzicielstwo,
·ð matki pracujÄ…ce, rodziny o dochodach obojga małżonków
·ð przemoc w rodzinie, krzywdzenie dzieci i kazirodztwo, rozwody
·ð rodziny konstruowane powtórnie: ojczym i macocha
·ð troska o starych rodziców
3. Alternatywne style życia para - rodzinnego
·ð Single, kohabitacja czyli para bez Å›lubu, samotne rodzicielstwo
·ð pary gayowskie
1. Rodzina jest grupą ludzi, żyjących razem w jednym gospodarstwie
domowym. Są oni powiązani ze sobą poprzez pokrewieństwo, adopcję lub
małżeństwo i współpracują ze sobą ekonomicznie. Rodzina jest także
instytucją życia społecznego, ponieważ jest stałym wzorem zachowania,
opartym na normach społecznych.
2. Rodziny są zorganizowane na różne sposoby, różnią się sposobami
dziedziczenia dóbr materialnych, sposobami zamieszkiwania i sposobami
sprawowania władzy wewnątrz rodziny. Związki społeczne pomiędzy
dorosłymi kobietami i mężczyznami mogą być zorganizowane w rodzinie
poprzez podkreślenie zarówno przez powinowactwo jak i pokrewieństwo.
Rodzina nuklearna składa się z małżonków i ich potomstwa. W rodzinie
poszerzonej najważniejsze są więzi pokrewieństwa a małżonkowie są
marginalizowani, na peryferiach.
3. Fakt, że małżonkowie muszą być członkami dwóch różnych grup
krewniaczych posiada kluczowe znaczenie dla funkcjonowania rodzin.
Ciągłość i powodzenie rodziny w długim okresie czasu każdej grupy
krewniaczej zależy od pozyskania małżonków z innych grup. Dlatego też
grupy krewniacze kontrolują swoich krewniaków po zawarciu małżeństwa.
Wszystkie społeczeństwa regulują kto może być kandydatem do
małżeństwa. Stosunki między mężami żoną nie są dowolne lecz zachodzą wg
4 typów małżeństwa: monogamicznego, poligamicznego, poliandrycznego i
grupowego.
4. Teoria funkcjonalistyczna podkreśla, ze społeczeństwo by przetrwać i
działać, muszą zabezpieczyć wypełnianie pewnych funkcji, które podejmuje
rodzina. SÄ… to; reprodukcja, socjalizacja, opieka, emocjonalne wsparcie,
przydzielane pozycji społecznej i regulacja zachowań seksualnych.
5. Miłość jest regulowana w społeczeństwie: pewne typy społeczeństw ją
dopuszczają a nawet gloryfikują a inne jej zabraniają. Społeczeństwa
kontrolują miłość na różne sposoby: poprzez małżeństwa aranżowane w
dzieciństwie, izolowanie płci od siebie, ścisły nadzór nad parami, nacisk na
odpowiedzialne rodzicielstwo.
6. W doborze małżeńskim odgrywają rolę różne czynniki: podobieństwo
społeczne, podobna fizyczna atrakcyjność, komplementarne potrzeby.
Teoria wymiany społecznej skupia się na wyjaśnieniu całościowym
szczęśliwego doboru małżeńskiego i powodzenia w małżeństwie.
7. Większość dorosłych ludzi jest tak socjalizowanych, że pragnie zawarcia
intymnego związku z innym człowiekiem. W Polsce istnieje nadal wysoka
stopa zawierania małżeństw i niska stopa rozwodów.
Tabela nr 1. Rodzina i małżeństwo w Polsce: zawieranie małżeństw i rozwody:
rok Małżeństwa na 1000 Rozwody na 1000
osób
1950 10,8 0,4
1960 8,2 0,5
1970 8,5 1,1
1980 8,6 1,1
1990 6,7 1,1
2000 5,5 1,1
Większe nasilenie rozwodów w miastach niż w środowisku wiejskim
Tabela nr 2. Kobiety i mężczyz
ni w rodzinach.
1988* 1995
Mężczyz
ni
Żonaci/ w 34,22 33,42
kohabitacji z
dziećmi
Żonaci i w 12,61 13,22
kohabitacji bez
dzieci
Samotni ojcowie 0,96 1,02
Samotni bez dzieci
Kobiety
Zamężne / w 32,57 31,67
kohabitacji z
dziećmi
Zamężne /w 12,00 12,53
kohabitacji bez
dzieci
Samotne matki 7,19 7,97
Samotni bez dzieci . .
Kohabitacja: związek partnerski bez aktu małżeństwa
y
ródło: Rocznik Statystyczny, GUS, Warszawa, 1989, 1996, 2002
Ostatni Narodowy Spis Powszechny w Polsce pokazał, że w porównaniu z
rokiem 1988, znacząco wzrosła liczba gospodarstw jednoosobowych do 6,5 %.
Ponadto znacząco spadł udział małżeństw i par bez dzieci do 6,9% i wzrosła o 3,5
% liczba samotnych matek i ojców.. Jednak jest aż 7,8 razy mniej samotnych
ojców niż samotnych matek, bo matek jest aż 17.2%. Co szósta kobieta samotnie
wychowuje dzieci.
8. Rodzina nuklearna, która nie jest doświadczona rozwodem, śmiercią,
separacją, przechodzi przez typowe zmiany w czasie, które określa się
jako cykl życia rodziny. Pojawienie się dzieci i ich wychowanie wyznaczają
przejścia w tym cyklu i wywołują zmiany w rolach społecznych małżonków.
9. Wzrastająca liczba matek pracujący wyraziście zaznaczyła się w XX wieku.
Obecnie nie docieka siÄ™ czy jest z
le czy dobrze, że matka pracuje.
Bardziej ważnym pytaniem jest czy matka czerpie zadowolenie z tej
sytuacji.
10. Przemoc w rodzinie jest faktem ukrywanym:
Tabela 3 (Badanie CBOS)
Kobiety Mężczyz
ni
Czy w Pana(i) małżeństwie zdarzyło
Badani ogółem
(N=414) (N=331)
się, że współmałżonek (partner/ka)
uderzył(a) Pana(ią) podczas kłótni?
w procentach
Tak, wiele razy 2 3 1
Tak, kilka, kilkanaście razy 3 4 2
Tak, jeden, dwa razy 5 5 6
Nie, nigdy się to nie zdarzyło 90 88 91
Odpowiedzi osób, które są lub były zamężne (żonate) lub żyją w innym stałym związku
Tabela 4 (Badanie CBOS)
Wskazania
wśród ogółu wśród ofiar
Reakcje na pobicie przez kogoś z rodziny (współmałżonka,
badanych przemocy
dorosłego dziecka, wnuka, teścia itp.)
(N=954) (N=105)
w procentach
"Oddałe(a)m", też uderzyłe(a)m 4 33
Nic nie zrobiłe(a)m, nikomu o tym nie powiedziałe(a)m 3 27
Powiedziałe(a)m o tym rodzinie, sąsiadom, znajomym 2 17
Uciekłe(a)m z domu 2 16
Powiadomiłe(a)m policję 2 16
Zrobiłe(a)m jeszcze coś innego 1 7
Odmowa odpowiedzi 3 26
Nigdy nie było takiej sytuacji 89 0
Procenty nie sumują się do 100, ponieważ ankietowani mogli wymienić wszystkie sytuacje, które
im się zdarzyły
Tabela 10
Wskazania respondentów według terminów badań
Kiedy ostatnio Pana(i) dziecko dostało
IX 1994* X 1998** VI 2001** II 2002**
porządne lanie, "trzeba mu było
(N=1222) (N=430) (N=407) (N=375)
wlać"?
w procentach
W tym tygodniu 6 3 1 1
W tym miesiÄ…cu 6 7 8 3
W ciÄ…gu ostatniego roku 11 10 12 6
Dawniej, gdy dziecko było młodsze 11 17 23 17
Nigdy nie dostało lania 46 43 51 55
Nie pamiętam 20 20 6 17
* Badanie CBOS "Moja rodzina", próba losowo-adresowa dorosłych mieszkańców Polski
wychowujących co najmniej jedno dziecko poniżej 19 lat
** Deklaracje osób mających dzieci poniżej 19 roku życia
Glosariusz czyli co może być na egzaminie: definicja rodziny, endogamia,
egzogamia, rodzina nuklearna, rodzina poszerzona, monogamia, poliandria,
poligamia, tabu kazirodztwa, dziedziczenie martylinearne i partylinearne, funkcja
reprodukcyjna, socjalizacyjna, opiekuńczo - emocjonalna, funkcja przydzielania
pozycji społecznej, funkcja regulowania zachowania seksualnego, rola
podobieństwa społecznego, rola atrakcyjności fizycznej, rola komplementarnych
potrzeb w doborze małżeńskim, rozwody i małżeństwa w Polsce, single, samotne
rodzicielstwo w Polsce, nasilenie przemocy rodzinnej, alternatywne style życia
para  rodzinnego, cykl życia rodziny.
Wykład: Religia
Spis treści wykładu:
1. zróżnicowanie zachowań religijnych,
2. organizacja religii,
3. funkcjonalistyczna interpretacja religii,
4. konfliktowa interpretacja rodziny,
5. reafirmacja religii: fundamentalizm islamski,
6. wskaz
niki religijności w Polsce
Tezy:
1. Religia koncentruje się wokół wierzeń i praktyk (zachowań) które są
zwiÄ…zane z sacrum w opozycji do profanum. Sacrum dotyczy tego co
nadzwyczajne, misteryjne, transcendentalne, budzÄ…ce bojaz
Å„, potencjalnie
niebezpieczne. To samo zachowanie może być w jednej sytuacji
interpretowane przez ludzi jako sacrum, lecz w innych jako profanum, w
zależności od definicji. Ponieważ to co uświęcone łączy się silnie z
uczuciami czci i bojaz
ni, zwykle jest opanowywane poprzez rytuały.
2. Zachowania religijne są bardzo zróżnicowane, trudno je objąć, dopóki nie
wprowadzi się jakiejś ich klasyfikacji. Rozróżnia się prosty nadnaturalizm,
animizm, teizm oraz abstrakcyjne idee o charakterze religijnym. Prosty
nadnaturalizm zawiera w sobie koncepcjÄ™ mana czyli rozproszonÄ…,
ponadnaruralną, bezosobową siłę obecną w naturze w formie zarówno
dobra ja i zła. Animizm cechuje wiara w ducha czy w istotę, obecną także
w świecie realnym, często powiązaną z wyobrażeniami o szczególnych
więziach danej grupy krewniaczej. Teizm jest religią skupioną na wierze w
boga, postrzeganego jako wszechmocny, zainteresowany ludzkimi
sprawami, i oddawaniem mu czci przez ludzi. Wyróżnia się
monoteizm(jeden bóg) oraz politeizm (wielu równorzędnych bogów). Religie
skupione na abstrakcyjnych ideach ukierunkowanych na osiÄ…ganiu moralnej
czy duchowej doskonałości to czwarty typ (przykładowo buddyzm).
3. Socjologia wyróżnia 4 typy organizacji religii: kościoły, denominacje, sekty
oraz kulty.
Kryteria ®ð Pozytywne zwiÄ…zki ze Negatywne odnoszenie siÄ™
Å»ð
społeczeństwem do społeczeństwa
Wymaga wyłączności kościół sekta
Akceptuje odmienne niż denominacja kult
religijna (konkretna)
przynależność/ orientację
wiernych
4. Kościół jest organizacja religijną ujmującą siebie jako jedyną i wyjątkową i
jest dobrze wkomponowany w społeczeństwo. Działa zwykle jak
biurokratyczna struktura i zabiega o włączenie w swoje struktury
większości społeczeństwa. Przyjmuje założenie, że poza kościołem nie ma
zbawienia. Przedstawia siebie jako opokę tradycji religijnej i często
stowarzysza się z wyższymi klasami społecznymi. Nie wspiera innowacji czy
reform społecznych, lecz akceptuje dominujące cele i wartości społeczne..
Kościół przykłada zazwyczaj dużą wagę do środków którymi administruje,
do systemu doktryny religijnej, do zarzÄ…dzania ceremoniami i kontroluje
to wszystko przez stan kapłański. Dąży do dominacji nad wszystkimi
aspektami życia, po to by nauczać i prowadzić członków społeczeństwa ku
zbawieniu Obecne są tak zorganizowane różne oficjalne religie państwowe:
islamscy szyici w Iranie, kościół katolicki we Włoszech, Polsce, Hiszpanii,
Francji, Belgii, Luteranie w Danii, Islandii, Norwegii i Szwecji, Hindu w
Nepalu, Judaizm w Izraelu, Buddyzm w Birmie, Ortodoksyjny Kościół w
Grecji, Kościół Anglikański w Wielkiej Brytanii.
5. Istnieją trzy typy kościołów: episkopalny, prezbiteriański i kongregacyjny.
Kościół episkopalny na jednolitą hierarchiczną strukturę, duchowni są
powoływani przez zwierzchników i przed nimi odpowiadają. Kościół
prezbiteriański ma postać zbliżoną do demokracji przedstawicielskiej, tzn.
władza w takim kościele jest w rękach regionalnej rady, pochodzącej z
wyboru. Rada wyznacza kapłanów na określone stanowiska. Kościół
kongregacyjny jest bardzo zdecentralizowany, nie ma w nim władzy
centralnej, Lokalnymi zbiorowościami wiernych zarządzają kapłani powołani
przez wyznawców. Baptyści i kwakrowie przykładami.
6. Sekta ujmuje siebie jako jedynÄ… prawdziwÄ… religiÄ™, lecz dystansuje siÄ™ od
społeczeństwa. Opiera się na grupach niewielkiego rozmiaru, dobrowolnych
konwertytów, z których większość wywodzi się z grup ludzi przegranych.
Sekty nie zamierzają zwyciężyć świata przy pomocy swojej doktryny lecz
praktykują pewną wyłączność, oddzielenie się do większości, grzesznej i
nieświadomej. Sekta często składa się z wiernych którzy odeszli od
kościoła. Czasami siła oddziaływania sekty na członków jest tak wielka, że
opcją zbawienia jest samobójstwo indywidualne lub grupowe. Niektóre
sekty działają obecnie w skali globalnej np. Kościół Moona. Większość sekt
jest jednak mała i nie udaje się im wzrosnąć. Historycznie wiele sekt stało
się kościołami.
7. Denominacje akceptujÄ… inne religie i sÄ… dobrze wkomponowane w
społeczeństwo. W wielu przypadkach są to sekty na zaawansowanym
stopniu przystosowana do społeczeństwa. Członkowie denominacji
rekrutują się najczęściej z klas średnich. Moralny rygor i religijne
pobudzenie są tutaj mocno stonowane. Posiadają kapłanów, szkolonych w
teologicznych szkołach. Większość wyznawców to ci którzy się urodzili z
rodziców będących członkami denominacji. Konwertyci są mniej liczni.
Kapłani silnie skupieni na pracy z dziećmi i młodzieżą. Przykłady
denominacji znajdujemy w Stanach Zjednoczonych: prezbiterianie,
baptyści, kongregacjonaliści, metodyści, unitarianie, episkopalni, katolicy,
judaiści reformowani i konserwatywni.
8. Kult nie oczekuje co prawda uznania dla swojej prawdy lecz jest wrogi w
stosunku do społeczeństwa. nie oczekuje zdawania testów prawomyślności,
nie stosuje bez przerwy cenzury swoich członków i nie żąda dowodów wiary
i posłuszeństwa, lecz wzywa wszystkich do wstępowania w jego szeregi.
Kulty często zajmują się problemami swoich członków, takimi jak
samotność, niepokój,. Niektóre kulty są zbudowane wokół jednego
problemu np. uzdrowienia duchowego lub spirytualizmu. Inne Å‚Ä…czÄ… idee
spirytualizmu z pewnymi problemami niereligijnymi, zwiÄ…zanymi z
samoświadomością, samorealizacją, wiedzą. Przykładem: Soto-Zen, Ruch
Ludzkiej Potencjalności. Elementem łączącym kultu bywają rytuały lub
przedmiot czci.
9. Teoria funkcjonalistyczna zwraca uwagÄ™ na znaczenie religii w
podtrzymaniu społeczeństwa jako całości. Emile Durkheime zauważył, że np.
animalizm to nic innego jak oddawanie czci własnej grupie krewniaczej.
Również bóg reprezentuje lub nadzoruje wartości i normy społeczne
niezbędne dla funkcjonowania danego społeczeństwa. Religie są też
odpowiedzią na momenty krytyczne w życiu człowiek i oferuje
uspokajające rytuały odpowiedzi na nie.
10. Teoria konfliktowa podkreśla, że religie służą najlepiej grupom
dominującym, wspomagając pogodzenie się z porządkiem społecznym,
przedstawiajÄ…c go jako naturalny i nienaruszalny.
11. Socjolog PeterL. Berger zauważył trzy typy relacji między religią i
modernizacją. Religia może budować opozycję wobec modernizacji (
islamski fundamentalizm w Iranie i Afganistanie), może zaprząc religie w
proces modernizacji (przypadek roli protestantyzmu w pobudzeniu
kapitalizmu w Europie pod koniec średniowiecza) oraz religia może
próbować zachować swoje korzenie do nowych sytuacji (większosć religii w
Stanach Zjednoczonych).
12. Religijność Polaków na tle innych krajów europejskich. Badano deklaracje
dotyczÄ…ce bycie wyznawcÄ… religii, bycie katolikiem i bycie wychowywanym
religijnie. Wniosek: Deklarowana religijność społeczeństwa polskiego jest
najwyższa w Europie, ponieważ aż 96,4% zadeklarowało bycie wyznawca
jakiejś religii, oraz 93,6 % zadeklarowało religię katolicką, a 2,4 %
oświadczyło, że kiedyś było katolikami. Jedynie Irlandczycy dorównują
Polakom a Hiszpanie i Włosi dużo niżej (odpowiednio 85% i 83%). Bardzo
zlaicyzowane są społeczeństwa Francji, Wielkiej Brytanii i Holandii a z
krajów post-socjalistycznych Czechy  tylko 40% wierzących religijnie.
Jednak religijność Europy Zachodniej jest stosunkowo wysoka - 79 % i
Polsce bliżej pod tym względem do niej niż innych krajów post
socjalistycznych.
13. Istnieje pewnego rodzaju religijność wewnętrzna, która polega na
przekonaniu, ze bóg jest ważny w życiu, religia daje poczucie
bezpieczeństwa i silę, że istnieje bóg osobowy, że istotną rolę odgrywa w
życiu badanego modlitwa, medytacja i kontemplacja oraz że badana osoba
jest religijna. Obejmuje ona aż 56% badanych w Polsce. Bardziej religijni
wewnętrznie są mieszkańcy wsi, ludzie starsi, słabiej wykształceni i
kobiety. Natomiast mniejszą znacząco religijność wewnętrzną przejawiają
częściej mężczyz
ni, w przedziale wieku 20  39 lat, z co najmniej średnim
wykształceniem i zamieszkałe w miastach powyżej 500 tys. ludności
14. Polaków charakteryzuje znacznie większy niż ma to miejsce w innych
krajach udział w praktykach religijnych, choć przewyższają nas
Irlandczycy. Udział ten w Polsce raz w tygodniu deklaruje 66 % i raz w
miesiącu - 17,5 % badanych, Głównie w święta angażuje się religijnie 8 % a
raz w roku 5 % obywateli Polski. W krajach katolickich poza IrlandiÄ… ten
wskaz
nik jest dwa razy mniejszy a w krajach protestanckich trzy razy
mniejszy niż w Polsce
15. Badanych można podzielić na ludzi kościoła (uczęszczają do niego choć raz
w miesiącu i robią coś w obrębie kościoła i dla niego), bierni członkowie
kościoła (chodzą lecz nie robią nic), marginalni członkowie kościoła (chodzą
w święta, raz w roku), oraz byli członkowie kościoła. Proporcja w Polsce: 11:
72:13:3 czyli dominują jednak bierni członkowie kościoła. Umiejscawiamy
się między modelem katolicyzmu irlandzkiego, gdzie przeważają ludzie
kościoła a modelem włoskim, belgijskim i portugalskim, gdzie dominują
marginalni i bierni wyznawcy katolicyzmu.
16. W Polsce istnieje wysokie uznanie ważności religijnego obchodzenia
wydarzeń przełomowych związanych z narodzinami, małżeństwem i śmiercią
podobnie jak w innych krajach zachodnioeuropejskich, w przeciwieństwie
do Czechów, którzy są najbardziej zlaicyzowanym społeczeństwem Europy.
W Polsce bardzo duże znaczenie przykłada się do sakramentu małżeństwa
bo aż 95 % chce tego.
17. Częstotliwość modlitw poza nabożeństwami wyróżnia nas w Europie. Często
modli siÄ™ 52,8%, czasami 26,1%, rzadko 11,6%, tylko w chwilach kryzysu
3,6%, nigdy 3,7%
18. Religijność polską trudno określić jako pro kościelną a kościół najpewniej
ujmowany jest przede wszystkim jako ważna instytucja usługowa.
Związek miedzy religijnością a oceną pewnych działań za niepodlegających
usprawiedliwieniu
Działanie Średnia ocen działania w Wskaz
nik
próbie: korelacji
5 na skali oznacza największe r Pearsona
potępienie , 1 najmniejsze działania z
religijnością
Zatrzymanie sobie 2,56 + 0,1
znalezionych rzeczy 2,29 -
Kłamstwo dla własnego 2,01 +0,14
interesu 1,79 +0,19
Niewierność w małżeństwie 1,90 +0,16
Stosunki seksualne osób 1,58 -
niepełnoletnich 1,61 +0,19
Homoseksualizm 3,20 +0,35
A
apówki 4,21 +0,26
Prostytucja 2,17 +0,22
Przerywanie ciąży 2,18 +0,19
Rozwód
Eutanazja na prośbę
samobójstwo
19. Stosunek do kościoła katolickiego: zaufanie do kościoła oraz ocena
odpowiedzi kościoła na problemy duchowe, rodzinne, moralne, społeczne i
polityczne. Zaufanie do kościoła większe niż w Irlandii i Francji, w
odniesieniu do Francji znacząco większe. W Polsce bardzo ufa kościołowi
aż 44,6%, a 38,1% w dużym stopniu.
20. Podobnie wysoko ocenia się odpowiedzi kościoła na problemy, z tym, że
kościół najlepiej odpowiada na problemy dotyczące duchowych potrzeb
człowieka (80%). życia rodzinnego (70%), moralnych problemów (66%) a
najmniej problemów społecznych i politycznych (38%).
21. Bardzo wielu badanych odmawia jednak kościołowi prawa do wypowiadania
się w różnych szczegółowych kwestiach dotyczących codziennych
problemów jednostek i społeczności. Czyli stanowisko: pokazujcie nam
standardy lecz nie wymagajcie zbyt ostro ich realizacji. Ideał kościoła
wyrozumiałego i wybaczającego.
22. Na religijność społeczeństw zachodnich podstawowy wpływ wywarły
czynniki towarzyszące modernizacji. Pierwszy to postępujący proces
sekularyzacji, polegający na stopniowym uwalnianiu się różnych sfer życia
spod wpływu instytucjonalnej i aksjologicznej dominacji religii.
Konsekwencją tego procesu było zredukowanie religii do roli jednego z
wielu funkcjonujących sub - systemów społecznych, specjalizującego się w
zaspokajaniu potrzeb sacrum człowieka tak jak specjalizuje się w pewnych
potrzebach polityka, gospodarka, edukacja, kultura, rozrywka, medycyna.
Sekularyzacja oznacza także przejście od racjonalności zorientowanej na
wartości do racjonalności zorientowanej na działania.
23. Drugi czynnik określający współczesna religijność to narastający proces
indywidualizacji, obejmującej wszystkie sfery życia. Jego konsekwencją na
obszarze religii było odchodzenie od zinstytucjonalizowanej ortodoksji,
selektywność wierzeń religijnych oraz ich personalizowanie.
24. Oba procesy nie muszą oznaczać odchodzenia od religii lecz wpływają na
zmianÄ™ jej funkcji i charakteru.
25. W Polsce sekularyzacja cofnęła się od początku lat 80  tych, co Kościół
Katolicki przypisuje swoim intensywnym działaniom. Istnieje inna
interpretacja tego zjawiska: kościoła jako jedynej naprawdę niezależnej
instytucji życia społecznego w socjalizmie
Glosariusz czyli co może być na egzaminie: badania archiwalne, konflikt
klasowy, grupa kontrolna, materializm dialektyczny, eksperyment, hipoteza, typ
idealny, zmienna zależna, zmienna niezależna, solidarność mechaniczna,
solidarność organiczna, obserwacja uczestnicząca, dynamika społeczna,
darwiznim społeczny, fakt społeczny, socjologiczna wyobraz
nia, socjologia,
wywiad, socjologia wolna od wartości, verstehen, definicja religii, typy religii,
organizacja religii, funkcjonalistyczna i konfliktowa interpretacja religii,
fundamentalizm, wskaz
niki religijności, religijność w Polsce na tle innych krajów
europejskich. status osiągany, zbiorowość, pozycja przypisana, kontrkultura,
relatywizm kulturowy, kulturowe powszechniki, kultura, rola społeczna,
etnocentryzm, zwyczaj, obyczaj, grupa, instytucja, język, prawo, hipoteza
relatywizmu językowego, status kluczowy, kultura materialna, kultura
symboliczna, norma, wartość, konflikt ról, odgrywanie roli, wiązka ról, rola
przeciążona, społeczeństwo, subkultura, symbol, wartość, społeczeństwo
ogrodnicze, społeczeństwo przemysłowe, normy wiekowe, socjalizacja
antycypacyjna, język ciała, komunikacja, definicja sytuacji, zgeneralizowany inny,
zarządzanie wrażeniem, jażń odzwierciedlona, jażń, znaczący inny, socjalizacja,
teorem Thomasa , grupa pierwotna, wtórna, grupa własna i obca, grupa
odniesienia, przywództwo demokratyczne i autorytarne, myślenie grupowe,
konformizm grupowy, organizacja formalna, typy organizacji formalnych,
instytucja totalna, cechy biurokracji, legitymizacja charyzmatyczna,
tradycjonalna i legalna, dwór a biurokracja, jak powstała biurokracja, prawa
Parkinsona, wyuczona nieudolność, organizacja nieformalna, oligarchia, żelazne
prawo oligarchii, uczłowieczanie organizacji formalnej.
dewiacja, normatywna internalizacja normatywna, kontrola społeczna, sankcje
formalne i nieformalne, dysfunkcjonalność dewiacji, funkcjonalność dewiacji,
koncepcja strukturalnych nacisków w wyjaśnianiu dewiacji, anomia, konformizm,
innowacja, rytualizacja, ucieczka, bunt, koncepcja kulturowej transmisji
zachowań dewiacyjnych, koncepcja naznaczenia społecznego, przestępstwo,
przestępstwo bez ofiary, przestępczość zorganizowana, przestępczość
urzędnicza, styl penalizacyjny, kompensacyjny, negocjacyjny, terapeutyczny,
postawa wobec kary śmierci w Polsce, pogląd na pożądane zmiany w prawie.
stratyfikacja społeczna, system zamknięty, system otwarty stratyfikacji
społecznej, mobilność horyzontalna i wertykalna, metody pomiaru stratyfikacji,
niezgodność czynników statusu społecznego, prestiż, styl życia, mobilność między
generacyjna, teoria konfliktowa stratyfikacji, teoria funkcjonalistyczna
stratyfikacji, zróżnicowanie społeczne a uwarstwienie społeczne, rozkład
bogactwa społecznego, klasa a warstwa, polityka równych szans, cechy
charakterystyczne stratyfikacji społecznej i mobilności w czasach socjalizmu i
obecnie w warunkach gospodarki rynkowej, definicja rodziny, endogamia,
egzogamia, rodzina nuklearna, rodzina poszerzona, monogamia, poliandria,
poligamia, tabu kazirodztwa, dziedziczenie martylinearne i partylinearne, funkcja
reprodukcyjna, socjalizacyjna, opiekuńczo - emocjonalna, funkcja przydzielania
pozycji społecznej, funkcja regulowania zachowania seksualnego, rola
podobieństwa społecznego, rola atrakcyjności fizycznej, rola komplementarnych
potrzeb w doborze małżeńskim, rozwody i małżeństwa w Polsce, single, samotne
rodzicielstwo w Polsce, nasilenie przemocy rodzinnej, alternatywne style życia
para  rodzinnego, cykl życia rodziny.