Materiały wykładowe z ergonomii
(prof. dr hab. Tadeusz Juliszewski)
II rok, Wydział Technologii śywności i śywienia Człowieka
Wykład 9
Opracowanie: Joanna Kowalczyk, Edyta Kotra
Nara\
enie zawodowe na substancje chemiczne
Szkodliwa substancja (substancja toksyczna) jest to substancja chemiczna powodujÄ…ca
szkodliwe efekty w organizmach \
ywych. Substancje toksyczne występują w postaci gazów,
par, cieczy lub ciał stałych. W warunkach nara\
enia zawodowego wchłanianie substancji
toksycznych zachodzi przede wszystkim przez drogi oddechowe, skórę i z przewodu
pokarmowego. Efekty działania substancji chemicznych dzieli się na miejscowe, układowe i
odległe. Mogą występować w następujących miejscach:
- Wchłaniania: skóra, oczy, błony śluzowe nosa, płuca, przewód pokarmowy
- Przemian: wątroba, płuca, nerki, przewód pokarmowy
- Kumulacji: nerki, ośrodkowy układ nerwowy, wątroba
- Wydalania: wątroba, przewód pokarmowy, nerki, pęcherz moczowy
- W narządach o szczególnej wra\
liwości: gonady, układ nerwowy, narządy wydzielania
wewnętrznego, układ krwiotwórczy, układ odpornościowy
Ze względu na dynamikę przebiegu oraz mechanizm działania substancji toksycznej na
organizm, zatrucia mo\
na podzielić na:
" Ostre  proces chorobowy wywołany przez substancję toksyczną wchłoniętą do
organizmu w dawce jednorazowej, charakteryzującej się na ogół du\
ą dynamiką objawów
klinicznych.
" Podostre  szkodliwe zmiany w organizmie występujące w sposób mniej gwałtowny
po dodaniu jednorazowej lub kilkakrotnej dawki.
" Przewlekłe  proces chorobowy powstający w warunkach przewlekłego nara\
enia na
substancję toksyczną. Przebieg zatruć zawodowych ma przewa\
nie charakter przewlekły.
Substancje toksyczne zanieczyszczające środowisko \
ycia człowieka występują
przewa\
nie w małych stę\
eniach, \
e wywołują zatrucia przewlekłe.
Reakcja organizmu na zwiÄ…zki toksyczne zale\
y od ich właściwości fizykochemicznych,
drogi wchłaniania, wielkości dawki i okresu nara\
enia a tak\
e cech organizmu takich jak
wiek, płeć, ogólny stan zdrowia, od\
ywianie itp.
Działania toksyczne występują wtedy, gdy na organizm działa dwa lub więcej związków
chemicznych. Działania te dzielimy na:
Niezale\
ne  związki chemiczne wywołują ró\
ne efekty lub wykazują ró\
ne mechanizmy
działania.
Sumujące (addytywne)  wielkość efektów lub odpowiedzi powodowanej przez dwa (lub
więcej) związki chemiczne jest równa ilościowo sumie efektów lub odpowiedzi
spowodowanych przez zwiÄ…zki chemiczne podawane pojedynczo.
Synergistyczne  następuje potęgowanie działania toksycznego jednego związku
chemicznego przez inny związek, jednocześnie wprowadzony.
Antagonistyczne  następuje osłabienie działania substancji toksycznej występującej w
obecności innego związku toksycznego.
Drogi wchłaniania szkodliwych substancji chemicznych do organizmu:
Wchłanianie (absorpcja)- polega na wnikaniu substancji do narządów, tkanek, komórek lub
płynów ustrojowych w wyniku transportu przez błony ustrojowe lub wprowadzenia w inny
sposób. W przypadku przenikania substancji toksycznych przez błony najwa\
niejsze sÄ…
mechanizmy dyfuzji biernej i pinocytozy.
Związki chemiczne mogą występować w powietrzu pomieszczeń pracy w ró\
nych stanach
skupienia. W praktyce mamy do czynienia głównie z aerozolami. Podział aerozoli:
Pyłem  nazywamy zawiesinę ziaren substancji stałych w powietrzu, powstałych przez
mechaniczne rozdrobnienie. Wymiary ziaren wahajÄ… siÄ™ od kilku do kilkudziesiÄ™ciu µm. Za
najbardziej szkodliwÄ… dla organizmu uwa\
a się frakcję ziaren o średnicy mniejszej ni\
7 µm,
najlepiej wchłaniana w drogach oddechowych.
Dym jest to zawiesina cząstek stałych, powstająca przez kondensację w takich procesach jak
spalanie, sublimacja, pra\
enie. Wymiary ziaren w dymach wynoszÄ… do 100 µm.
Mgłą nazywamy zawiesinę kropelek cieczy w powietrzu, powstająca na skutek procesów
dezintegracyjnych (rozpryskiwanie cieczy) oraz kondensacyjnych.
Wchłanianie przez skórę zachodzi przez:
Transport transepidermalny  wprost przez naskórek, zachodzi przez warstwy komórek
naskórka oraz przestrzenie międzykomórkowe drogą dyfuzji biernej lub absorpcji
konwekcyjnej (transport przez pory).
Transport transfolikularny  zachodzi przez przydatki skóry głównie gruczoły łojowe i
mieszki włosowe w mniejszym stopniu przez gruczoły potowe. Wchłanianie zachodzi na
skutek absorpcji konwekcyjnej.
Rys. 1 Schematyczny mechanizm wchłaniania przez skórę:
1  transport transfolikularny
2  transport transepidermalny
Wchłanianie w przewodzie pokarmowym  wchłanianie mo\
e odbywać się na ró\
nych
odcinkach począwszy od jamy ustnej i przełyku, poprzez \
ołądek do jelit.
Główne skutki nara\
enia zawodowego:
Skutki miejscowe- działanie dra\
niące i uczulające skórę i błony śluzowe.
Skutki układowe- to zmiany w ośrodkowym i obwodowym układzie nerwowym, wątrobie
nerkach, układzie sercowo-naczyniowym.
Wyró\
nia siÄ™ tak\
e odległe następstwa ekspozycji na substancje toksyczne. Definiuje się je
jako procesy patologiczne rozwijające się w organizmie po dłu\
szym lub krótszym okresie
utajenia. Zmiany te często przyjmują formę przerostu nowotworowego (działanie
rakotwórcze).
Szkodliwe mogą wpływać równie\
na funkcje rozrodcze kobiet i mÄ™\
czyzn (działanie
gonadotoksyczne) rozwój płodu w macicy, powstawanie deformacji odstępstw od normalnej
budowy (działanie embriotoksyczne, teratogenne) oraz na rozwój i stan zdrowia dzieci
nara\
onych kobiet i mÄ™\
czyzn.
Miejscowe działanie substancji chemicznych:
Działanie dra\
niące  bezpośrednią konsekwencją kontaktu pracowników z takimi
substancjami są stany zapalne skóry i błon śluzowych.
Działanie uczulające  chorobą uczuleniową skóry jest wyprysk kontaktowy uczuleniowy
(alergiczny) występujący u pracowników mających kontakt ze szkodliwymi substancjami
chemicznymi o właściwościach uczulających. Podstawowym warunkiem wyleczenia jest
całkowite odsunięcie chorego od pracy z substancjami chemicznymi.
Normowanie dopuszczalnych poziomów nara\
enia zawodowego:
Najwy\
sze dopuszczalne stÄ™\
enia (NDS)  średnie wa\
one, których oddziaływanie na
pracownika w ciągu 8- godzinnego czasu pracy przez okres jego aktywności zawodowej nie
powinno spowodować ujemnych zmian w jego stanie zdrowia oraz w stanie zdrowia jego
przyszłych pokoleń.
Najwy\
sze dopuszczalne stÄ™\
enie chwilowe (NDSCh)  jako wartości średnie, które nie
powinny spowodować ujemnych zmian w stanie zdrowia pracownika oraz w stanie zdrowia
jego przyszłych pokoleń, je\
eli utrzymują się w środowisku pracy nie dłu\
ej ni\
30 minut w
czasie zmiany roboczej.
Najwy\
sze dopuszczalne stÄ™\
enia progowe (NDSP)  ze względu na zagro\
enie zdrowia lub
\
ycia pracownika nie mogą być w środowisku pracy przekroczone w \
adnym momencie.
Oprócz wartości najwy\
szych dopuszczalnych stÄ™\
eń w praktyce stosuje się wartości
dopuszczalnych stÄ™\
eń w materiale biologicznym (DBS), czyli średnich stę\
eń substancji
chemicznej lub jej metabolitów w materiale biologicznym, takim jak krew, mocz lub inne
tkanki..
Tab. 1 Wartości dopuszczalne dotyczące nara\
enia zawodowego:
Dopuszczalne wartości
Nazwa czynnika
mg/m3* ppm*
Nikotyna 0,5 -
Naftalen 50 10
Alkohol metylowy 260 200
Ditlenek węgla 9000 5000
Nitrobenzen 5 1
Acetonitryl 70 40
Kwas pikrynowy 0,1 -
* mg/m3  miligramy na metr szeÅ›cienny w temp. Powietrza równej 20°C i pod ciÅ›nieniem
równym 101,3 kPa
* ppm  liczba czÄ…stek na milion czÄ…stek powietrza (ml/m3)
Ryzyko zdrowotne  z definicją Unii Europejskiej to: Oczekiwana lub rzeczywista częstość
występowania określonego szkodliwego efektu zdrowotnego w warunkach nara\
enia na
czynnik chemiczny lub inny, stanowiÄ…cy zagro\
enie dla zdrowia człowieka .
W Polsce zgodnie z artykułem 226 Kodeksu pracy pracodawca jest zobowiązany do
informowania pracowników o ryzyku zawodowym, które wią\
e siÄ™ z wykonywanÄ… pracÄ… i
zasadach ochrony przed zagro\
eniem. Pracodawca, \
eby wywiązać się z tego zadania, musi
ocenić ryzyko zawodowe. Ocena ryzyka zdrowotnego jest elementem procesu zarządzania
ryzykiem i słu\
y do podjęcia działań zapobiegawczych i ograniczających szkodliwy wpływ
substancji chemicznych na zdrowie pracowników tam, gdzie to ryzyko jest największe.
Nara\
enie zawodowe na pyły
Pyły to jedno z głównych zagro\
eń w środowisku pracy. Mogą powodować
mechaniczne uszkodzenia błon śluzowych lub skóry, uczulenia, pylice płuc, choroby
nowotworowe.
Pył -substancja mineralna, pozostałość procesu spalania, a tak\
e ścierania lub kruszenia
substancji stałych takich jak minerały nieorganiczne, organiczne oraz metale. Pod pojęciem
pyłu zgodnie z Polską Normą (PN-64/Z-01001) rozumiemy fazę stałą układu dwufazowego
ciało stałe-gaz lub gaz-ciało stałe sedymentujące pod wpływem siły cię\
kości. Pyły mogą
przez jakiś czas pozostawać w stanie zawieszonym w gazowej fazie rozpraszającej.
Emitowane pyły charakteryzują się ró\
nymi właściwościami. Dobór środków ochrony i ocena
stopnia nara\
enia organizmu ludzkiego na działanie pyłów dokonywana jest na podstawie
następujących parametrów:
- stÄ™\
enia, wymiarów i kształtu cząsteczek
- składu chemicznego i struktury krystalicznej
- właściwości wybuchowych
- Å‚adunku elektrycznego.
Wyró\
niamy następujące frakcje pyłu:
" piaszczysty skład: piasek 25-55%, pył >40, ił 0-20%
" zwykły, skład: piasek 0-24%, pył >40, ił 0-20%
" gliniasty, skład: piasek 0-38%, pył >40, ił 21-35%
" ilasty skład: piasek 0-23%, pył >40, ił 36-50%
Pyły dzielą się na następujące klasy w zale\
ności od wymiarów ziaren pyłu:
" pyły o rozdrobnieniu makroskopowym o wymiarach ziaren 1000 do 1 mikrometra
" pyły o rozdrobnieniu koloidalnym o wymiarach ziaren 1 do 0,001 mikrometra.
W zale\
ności od z
ródła pochodzenia pyłu lub formy jego występowania przyjęto podział na:
" pyły dyspersyjne, tzn. powstałe wskutek mechanicznego rozdrabniania ciał stałych
(np. pył węglowy przy kruszeniu i mieleniu węgla w zakładach energetycznych;
powstałe w procesie szlifowania, kruszenia ciał stałych)
Powstałe w ten sposób pyły tworzą najczęściej aerozole polidyspersyjne  zawierające
cząsteczki o ró\
nych wymiarach.
" pyły kondensacyjne, powstałe wskutek skraplania się i zestalania par ró\
nych
substancji chemicznych (np. sadza). Występują one z zasady tylko w klasie o
rozdrobnieniu koloidalnym.
Powstałe w ten sposób pyły tworzą najczęściej aerozole monodyspersyjne  zawierające
czÄ…steczki o jednakowych wymiarach.
Pyły emitowane na stanowiskach pracy
Pyły emitowane na stanowiskach pracy
Pyły emitowane na stanowiskach pracy
Pyły emitowane na stanowiskach pracy
Głównymi z
ródłami emisji pyłów w pomieszczeniach pracy są procesy
technologiczne. Od rodzaju zastosowanego procesu technologicznego zale\
ą ró\
ne
właściwości emitowanych pyłów. Do najbardziej pyłotwórczych procesów technologicznych
nale\
ą: mielenie, kruszenie, przesiewanie, transport i mieszanie ciał sypkich. Najwięcej pyłów
wysoko dyspersyjnych, najbardziej szkodliwych dla ludzi, powstaje w trakcie ostrzenia,
szlifowania oraz polerowania.
y
ródłami pyłów występujących w środowisku pracy najczęściej są:
" Pylenie powstające podczas wytwarzania produktów i przemieszczania materiałów
wykorzystywanych w procesie technologicznym, gdzie pył jest produktem,
materiałem lub składnikiem produktu lub materiału ( np. rozdrabnianie, dozowanie)
" Pylenie powstające w wyniku stosowania materiałów pylistych w procesach
technologicznych, gdzie pył jest czynnikiem roboczym (np. metalizacja, ochrona
roślin, grafitowanie)
" Pylenie powstające jako uboczny skutek procesów technologicznych ( np. spawanie i
cięcie, spalanie, szlifowanie, polerowanie)
" Pylenie bezpośrednio niezwiązane z procesami technologicznymi ( np. utlenianie,
zanieczyszczenie atmosfery)
" Pylenie wtórne ( np. konstrukcji nośnych, pyły zalegające powierzchnie maszyn i
urządzeń)
Własności pyłów
Właściwości pyłów emitowanych do środowiska pracy są ściśle związane z własnościami
substancji, z których powstały. Oto ogólna charakterystyka substancji, których stosowanie w
procesach technologicznych powoduje emisję do środowiska pracy szczególnie szkodliwych
pyłów: włóknistych (azbestu, sztucznych włókien mineralnych, itp.), niewłóknistych (ditlenku
krzemu, itp.).
a) Azbest jest nazwą handlową i odnosi się do sześciu minerałów włóknistych z grupy
serpentynów (chryzotyl) i amfiboli (aktynolit, amozyt, antofilit, krokidolit, tremolit).
Minerały te z
le przewodzą ciepło i są względnie odporne na działanie czynników
chemicznych.
Główną przyczyną aktywności rakotwórczej azbestu są wymiary włókien respirabilnych
Kształt włóknisty, a więc określoną właściwość fizyczną mo\
na uznać za czynnik
rakotwórczy pod warunkiem, \
e włókno jest na tyle trwałe, i\
mo\
e istnieć w środowisku
biologicznym przez długi okres. Względnie du\
ą częstotliwość występowania
międzybłoniaków u pracowników nara\
onych na krokidolit mo\
na by, więc tłumaczyć
większą trwałością tych włókien w organizmie.
b) Sztuczne włókna mineralne są wprowadzane na coraz szerszą skalę jako zamienniki
azbestu. Wyroby zawierające sztuczne włókna mineralne są stosowane w budownictwie
przemysłowym, mieszkaniowym oraz w zakładach wykorzystujących je do produkcji
własnych wyrobów - zakłady ceramiki, zakłady lotnicze, elektrownie, stocznie, przemysł
samochodowy, zakłady urządzeń gospodarstwa domowego.
Sztuczne włókna mineralne wykazują ró\
norodną trwałość w środowiskach
biologicznych, a co za tym idzie równie\
ró\
ny stopień szkodliwości w odniesieniu do
ludzi.
c) Drewno jest materiałem o nierównomiernej budowie. Jego wygląd oraz właściwości
fizyczne i mechaniczne (wytrzymałość) zmieniają się zale\
nie od kierunku anatomicznego
(kierunek wzdłu\
włókien, promienisty, styczny). Jedną z wa\
nych cech drewna jest jego
twardość. Buk i dąb są zaklasyfikowane jako drewno twarde.
Nara\
enie zawodowe na pyły drewna występuje głównie w zakładach: tartacznych, płyt i
sklejek, stolarki budowlanej, meblarskich i wyrobów stolarskich, opakowań drewnianych,
zapałczanych.
Pyły emitowane w przemyśle drzewnym charakteryzują się rozkładem wymiarowym
czÄ…stek do 5mm, dlatego czÄ…stki te sÄ… przede wszystkim zatrzymywane w jamie nosowej.
Pyły emitowane podczas przerobu drewna twardego (takiego jak buk lub dąb) mogą być
przyczyną nowotworów nosa i zatok przynosowych.
d) Ditlenek krzemu (SiO2) jest substancją polimorficzną występującą w naturze w
ró\
nych odmianach krystalicznych i bezpostaciowych. Odmiany krystaliczne określa się
terminem wolna krystaliczna krzemionka. Pyły krzemionki krystalicznej są w Polsce
uznawane za pyły prawdopodobnie rakotwórcze.
Do podstawowych odmian krystalicznych ditlenku krzemu nale\
Ä…: kwarc, krystobalit i
trydymit. Rozpuszczalność w wodzie i płynach ustrojowych krystalicznych odmian
ditlenku krzemu jest minimalna i uzale\
niona głównie od temperatury, pH roztworu,
stopnia krystalizacji oraz wymiaru czÄ…stek.
Występujący w przyrodzie krystaliczny ditlenek krzemu jest bardzo szeroko stosowany w
przemyśle chemicznym, szklarskim, ceramicznym, materiałów budowlanych i ściernych,
optycznym, w odlewnictwie, itd.
Bezpostaciowe odmiany ditlenku krzemu, takie jak diatomit i ziemia krzemionkowa sÄ…
stosowane jako absorbent do oczyszczania wody, leków, soków, paliw, itp. Inne
wykorzystanie to: farb, nawozów, papieru, środków ochrony roślin, wyrobów z gumy
syntetycznej i innych.
Metody pomiaru stÄ™\
enia pyłów:
" Metody wagowe  określa się masę cząsteczek pyłu zawartego w jednostce objętości
powietrza. Podaje siÄ™ ja w mg/m3
" Metody liczbowe - określa się masę cząsteczek pyłu zawartego w jednostce objętości
powietrza. Podaje siÄ™ jako liczbÄ™ czÄ…steczek/cm3
Najczęściej stosowana jest metoda wagowa.
Zagro\
enia dla człowieka powodowane działaniem pyłów
Zagro\
enia dla człowieka powodowane działaniem pyłów
Zagro\
enia dla człowieka powodowane działaniem pyłów
Zagro\
enia dla człowieka powodowane działaniem pyłów
Pyły przemysłowe o działaniu szkodliwym dla człowieka mo\
na podzielić na:
- dra\
niące pyły pochodzące z nierozpuszczalnych ciał stałych, jak np. pyły korundu,
karborundu, szkła, węgla kamiennego, rudy \
elaza (o ile nie zawierajÄ… wolnej krzemionki),
apatytów i fosforytów,
- zwłókniające- pyły pochodzenia mineralnego, zawierają głównie krystaliczną SiO (w
postaci kwarcu lub innej odmiany krystalicznej jak krystobalit czy trydynid) oraz niektóre
krzemiany (jak azbest, kaolin, bentonin, szkło kwarcowe itp.); pyły pylicotwórcze,
- rakotwórcze głównie aerozole zawierające pierwiastki promieniotwórcze
-alergizujące głownie pyły pochodzenia organicznego jak: bawełny, lnu, konopi, tytoniu,
herbaty, zbo\
a, jedwabiu, sierści zwierzęcej itp.
Układ oddechowy mo\
na podzielić na kilka części ze względu za czas odkładania się pyłów i
wpływ na organizm:
- obszar górnych dróg oddechowych (nos, jama ustna, gardło, krtań)
- obszar tchawiczno-oskrzelowy (tchawica, oskrzela, oskrzeliki)
- obszar wymiany gazowej (pęcherzyki płucne)
Najwa\
niejsze są cząsteczki o średnicy poni\
ej 7µm. PrzenikajÄ… one do obszaru wymiany
gazowej. Ta frakcja nazywa się frakcją respirabilną i jest odpowiedzialna za rozwój pylicy
płuc, nowotworów i zapalenia pęcherzyków płucnych.
Najpowszechniejsze choroby powodowane przez pyły:
1. Międzybłoniak opłucnej - bardzo złośliwy nowotwór specyficzny dla azbestu,
spowodowany odkładaniem się w płucach mikroskopijnych respirabilnych włókien
azbestu, które z czasem przenoszone są na opłucną okalającą dolne części płuc,
powodują powstanie tam guzów ognisk nowotworowych. W następstwie wystąpienia
guzów w opłucnej gromadzi się płyn surowiczy powodujący zmniejszenie objętości
roboczej płuc.
2. Pylica płuc inaczej zwana krzemica płuc przewlekła choroba układu
oddechowego, wywołana długotrwałym wdychaniem pyłów. Charakteryzuje się
występowaniem przewlekłego zapalenia oskrzeli i postępowej rozedmy płuc, z czasem
dochodzi do powstania serca płucnego i niewydolności krą\
enia. Dotyczy ona grupy
osób nara\
onych na wdychanie ró\
nych pyłów np. Pył węglowy powoduje pylicę
węglową. Długotrwałe nara\
enie organizmu prowadzi do zmiany w obrębie tkanki
płucnej, czego konsekwencją jest niewydolność oddechowa. Pylica jest zaliczana do
chorób zawodowych, mają z nią problemy np. górnicy.
Pylice wywołane pyłem mieszanym:
" pylica górników kopalń węgla - choroba rozwija się w następstwie wdychania pyłu
kopalnianego, który jest mieszaniną pyłu węglowego, krzemionki, glinokrzemianów i
wielu innych składników w tym metali śladowych
" zespół Caplana - reumatoidalna postać pylicy o nieznanym mechanizmie powstania,
w jego rozwoju bierze siÄ™ pod uwagÄ™ mechanizmy immunologiczne. W obrazie RTG
mo\
na zaobserwować okrągłe, zwykle mnogie zaciemnienia Przebieg choroby jest
powolny, postępujący. Nie ma specyficznego sposobu leczenia - obowiązuje leczenie
objawowe, czyli leczenie objawów przewlekłej obturacyjnej choroby płuc i
reumatoidalnego zapalenia stawów. Profilaktyką rozwoju zespołu Caplana jest
unikanie nara\
enia na pyły u osób z reumatoidalnym zapaleniem stawów.
" pylica spawaczy elektrycznych - rodzaj wdychanych dymów i gazów zale\
y od
rodzaju spawanego materiału i u\
ywanych elektrod. Najczęściej spawanie połączone
jest z emisją : tlenków Fe, Mn, Ti, N, CO i HF.
" pylica azbestowa (azbestoza), schorzenie polegające na powolnym zwłóknieniu
tkanki płucnej prowadzącym do niewydolności oddechowej gwałtownie rozwijający
się rak płuca, który mo\
e być następstwem pylicy azbestowej, występujący zwykle po
10  35 latach, liczÄ…c od poczÄ…tku nara\
enia; rozwój nowotworu przyspiesza
długotrwała azbestoza i nikotynizm (7  12 razy)
3. Astma oskrzelowa, dychawica oskrzelowa - przewlekła, zapalna choroba dróg
oddechowych, wywołująca nadreaktywność oskrzeli, która prowadzi do
nawracających napadów duszności i kaszlu, występujących szczególnie w nocy i nad
ranem. U podło\
a tych napadów le\
y wydzielanie przez komórki układu oddechowego
licznych mediatorów doprowadzających do rozlanego, zmiennego ograniczenia
przepływu powietrza w drogach oddechowych, które często ustępuje samoistnie lub
pod wpływem leczenia.
4. Rozedma płuc przewlekła choroba płuc, która charakteryzuje się nieprawidłowym
powiększeniem przestrzeni powietrznych poło\
onych obwodowo od oskrzelików
końcowych i destrukcją ścianek tych struktur. Skutkiem tego jest nadmierne
upowietrznienie płuc, przy zmniejszeniu ilości pęcherzyków płucnych.
5. Alergie o ró\
nym podło\
u. Najbardziej pospolitymi alergenami sÄ…:
odchody roztoczy kurzu domowego - astma, katar sienny,
pyłki traw i drzew - katar sienny, astma,
zarodniki pleśni - katar sienny, astma,
składniki sierści zwierząt domowych - katar sienny, astma, zmiany skórne.
Zapobieganie skutkom nara\
enia na pyły
Zapobieganie skutkom nara\
enia na pyły
Zapobieganie skutkom nara\
enia na pyły
Zapobieganie skutkom nara\
enia na pyły
Najwa\
niejsze jest zapobieganie przypadkom pylicy krzemowej, pylicy azbestowej oraz
zmianom nowotworowym. Pylice płuc w zale\
ności od wielkości nara\
enia mogą się ujawnić
ju\
po 5 latach pracy. Liczba chorych rośnie wraz ze sta\
em pracy. Åšredni okres rozwoju
pylic płuc wynosi 15 lat, a nowotworów - powy\
ej 20 lat. W profilaktyce medycznej nale\
y
zwrócić szczególną uwagę na badania wstępne i okresowe. Do pracy w środowisku o
wysokim zapyleniu nie nale\
y przyjmować osób z wrodzonymi lub nabytymi zmianami
układu oddechowego i krą\
enia .
Je\
eli istnieje ryzyko nara\
enia na azbest to istotne jest ograniczenie nawyku palenia
papierosów, który wielokrotnie zwiększa ryzyko rozwoju zmian nowotworowych u osób
nara\
onych . Nale\
y dbać o to, aby osoby nara\
one na działanie pyłów były w jak
największym stopniu chronione.
Åšrodki ochrony zbiorowej i indywidualnej przed zapyleniem
Rozprzestrzenianie się emitowanych na stanowiskach pracy zanieczyszczeń mo\
na
ograniczać wykorzystując ró\
ne typy środków ochrony zbiorowej przed zapyleniem, których
stosowanie, zgodnie z dyrektywami Unii Europejskiej, jest priorytetowe w stosunku do
stosowania środków ochrony indywidualnej. Środki ochrony zbiorowej przed zapyleniem
obejmują systemy wentylacji mechanicznej ogólnej oraz instalacje i urządzenia wentylacji
mechanicznej miejscowej wyposa\
one w filtry powietrza.
Celem wentylacji, polegającej na ciągłej lub okresowej wymianie powietrza w
pomieszczeniach, jest:
- poprawa stanu i składu powietrza na stanowiskach pracy zgodnie z wymaganiami
higienicznymi (ochrona zdrowia człowieka) i technologicznymi (konieczność uzyskiwania
produktów o określonych własnościach),
- regulacja takich parametrów środowiska powietrznego w pomieszczeniach, jak: stę\
enie
zanieczyszczeń, temperatura, wilgotność oraz prędkość i kierunek ruchu powietrza.
Podstawowymi wskaz
nikami u\
ytkowymi filtrów powietrza są: skuteczność filtracji i opory
przepływu. Skuteczność filtru jest parametrem określającym jego zdolność do oczyszczania
powietrza z cząstek zanieczyszczeń o danym składzie wymiarowym. Opory przepływu filtru
mają natomiast istotny wpływ na dobór urządzeń wprowadzających powietrze w ruch przy
przepływie przez przegrodę filtrującą.
Podział filtrów:
" Filtry wstępne (klasy A1-A2) zwykle są stosowane w systemach wentylacji i
klimatyzacji pomieszczeń o przeciętnych wymaganiach czystości powietrza (np. hotele,
restauracje, domy towarowe, sale koncertowe) i w systemach pomieszczeń o wysokich
wymaganiach czystości powietrza jako filtr wstępny przed filtrami o wy\
szej skuteczności
filtracji.
" Filtry dokładne (klasy B1-B2) są stosowane jako ostatni stopień filtracji w systemach
wentylacji i klimatyzacji pomieszczeń o wysokich wymaganiach czystości powietrza (np.
szpitale, kabiny lakiernicze, w systemach pomieszczeń o bardzo wysokich wymaganiach
czystości powietrza przed filtrami wysoko skutecznymi.
" Filtry dokładne (klasy C) są stosowane jako ostatni stopień filtracji w systemach
wentylacji i klimatyzacji pomieszczeń czystych o klasach czystości wy\
szych ni\
ISO 7
(np. sterylne sale operacyjne, produkcja leków i surowic, produkcja taśm filmowych i
magnetycznych, pomieszczenia produkcji mikroelektroniki, siłownie jądrowe).
Istnieją jeszcze filtry klasy Q, klasy R i klasy S w systemach klimatyzacji pomieszczeń
czystych.
y
ródła:
Literatura:  Bezpieczeństwo pracy i ergonomia cz.1 Danuta Koradecka