ERGONOMIA wprowadzenie
ERGONOMIA wprowadzenie
ERGONOMIA - wprowadzenie
ERGONOMIA - wprowadzenie
Wykład - 1
Wykład - 1
2004-Feb K. J. Czarnocki Ph.D. 1
2004-Feb K. J. Czarnocki Ph.D. 1
Definicje
Definicje
Ergonomia jest naukÄ…
Ergonomia jest naukÄ…
Ergonomia jest naukÄ…
Ergonomia jest naukÄ…
o dostosowaniu stanowiska pracy,
o dostosowaniu stanowiska pracy,
maszyn, narzędzi i wyposażenia do
maszyn, narzędzi i wyposażenia do
psychicznych i fizycznych możliwości
psychicznych i fizycznych możliwości
psychicznych i fizycznych możliwości
psychicznych i fizycznych możliwości
człowieka.
człowieka.
2004-Feb K. J. Czarnocki Ph.D. 2
2004-Feb K. J. Czarnocki Ph.D. 2
Ergonomia
Ergonomia
vs. Higiena Przemysłowa
vs. Higiena Przemysłowa
vs Inżynieria Bezpieczeństwa
vs Inżynieria Bezpieczeństwa
vs. Inżynieria Bezpieczeństwa
vs. Inżynieria Bezpieczeństwa
Ergonomia koncentruje siÄ™ na tym jak
Ergonomia koncentruje siÄ™ na tym jak
Ergonomia koncentruje siÄ™ na tym jak
Ergonomia koncentruje siÄ™ na tym jak
praca szkodzi człowiekowi,
praca szkodzi człowiekowi,
Higiena przemysłowa bada wpływ
Higiena przemysłowa bada wpływ
czynników środowiska pracy
czynników środowiska pracy
czynników środowiska pracy
czynników środowiska pracy
(mieszkania) na zdrowie człowieka,
(mieszkania) na zdrowie człowieka,
Inżynieria bezpieczeństwa ma na
Inżynieria bezpieczeństwa ma na
cel elimino anie błędu człowieka.
cel elimino anie błęd c ło ieka
celu wyeliminowanie błędu człowieka.
celu wyeliminowanie błęd c ło ieka
2004-Feb K. J. Czarnocki Ph.D. 3
2004-Feb K. J. Czarnocki Ph.D. 3
2004-Feb K. J. Czarnocki Ph.D. 4
2004-Feb K. J. Czarnocki Ph.D. 4
Elementy środowiska
Elementy środowiska
Elementy środowiska
Elementy środowiska
dalszego
dalszego
dalszego
dalszego
Atmosfera
Atmosfera
Atmosfera
Atmosfera
Woda
Woda
Gleba
Gleba
2004-Feb K. J. Czarnocki Ph.D. 5
2004-Feb K. J. Czarnocki Ph.D. 5
Elementy środowiska
Elementy środowiska
Elementy środowiska
Elementy środowiska
bliższego
bliższego
bliższego
bliższego
Czynniki fizyczne
Czynniki fizyczne
Czynniki fizyczne
Czynniki fizyczne
 Hałas,
 Hałas,
 Drgania mechaniczne (wibracje)
 Drgania mechaniczne (wibracje)
Di h i ( ib j )
Di h i ( ib j )
 Promieniowanie elektromagnetyczne:
 Promieniowanie elektromagnetyczne:
IR (podczerwień),
IR (podczerwień),
Widzialne (świetlne),
Widzialne (świetlne),
UV (ultrafioletowe)
UV (ultrafioletowe)
2004-Feb K. J. Czarnocki Ph.D. 6
2004-Feb K. J. Czarnocki Ph.D. 6
Elementy środowiska & .
Elementy środowiska & .
Promieniowanie widm radiowych
Promieniowanie widm radiowych
Promieniowanie widm radiowych
Promieniowanie widm radiowych
 UHF, VHF, WHF
 UHF, VHF, WHF
Promieniowanie widm rozpadu
Promieniowanie widm rozpadu
 Ä… ² Å‚ Ç
 Ä… ² Å‚ Ç
 Ä…, ², Å‚, Ç
 Ä…, ², Å‚, Ç
Promieniowanie laserowe
Promieniowanie laserowe
Promieniowanie laserowe
Promieniowanie laserowe
2004-Feb K. J. Czarnocki Ph.D. 7
2004-Feb K. J. Czarnocki Ph.D. 7
Elementy środowiska & .
Elementy środowiska & .
Pyły
Pyły
Pyły
Pyły
2004-Feb K. J. Czarnocki Ph.D. 8
2004-Feb K. J. Czarnocki Ph.D. 8
Elementy środowiska & .
Elementy środowiska & .
Czynniki chemiczne,
Czynniki chemiczne
Czynniki chemiczne,
Czynniki chemiczne
 Gazy (aerozole mgły, dymy)
 Gazy (aerozole mgły, dymy)
TrujÄ…ce,
TrujÄ…ce,
DuszÄ…ce,
DuszÄ…ce,
DuszÄ…ce,
DuszÄ…ce,
Obojętne,
Obojętne,
2004-Feb K. J. Czarnocki Ph.D. 9
2004-Feb K. J. Czarnocki Ph.D. 9
Elementy środowiska & .
Elementy środowiska & .
 Ciecze
 Ciecze
 Ciecze
 Ciecze
TrujÄ…ce,
TrujÄ…ce,
Żrące,
Żrące,
Å»
Å»
Obojętne,
Obojętne,
 Ciała stałe
 Ciała stałe
Ciała stałe
Ciała stałe
2004-Feb K. J. Czarnocki Ph.D. 10
2004-Feb K. J. Czarnocki Ph.D. 10
Elementy środowiska &
Elementy środowiska &
Mikroklimat
Mikroklimat
Mikroklimat
Mikroklimat
 Temperatura powietrza,
 Temperatura powietrza,
 Wilgotność (względna),
 Wilgotność (względna),
 Prędkość ruchu powietrza,
 Prędkość ruchu powietrza,
Prędkość ruchu powietrza
Prędkość ruchu powietrza
 (promieniowanie cieplne).
 (promieniowanie cieplne).
2004-Feb K. J. Czarnocki Ph.D. 11
2004-Feb K. J. Czarnocki Ph.D. 11
Elementy środowiska &
Elementy środowiska &
Obciążenie pracą
Obciążenie pracą
Obciążenie pracą
Obciążenie pracą
 Praca dynamiczna
 Praca dynamiczna
(wydatek energetyczny),
(wydatek energetyczny),
 Obciążenie statyczne,
 Obciążenie statyczne,
Obciążenie statyczne
Obciążenie statyczne
 Obciążenie neuro-psychiczne,
 Obciążenie neuro-psychiczne,
2004-Feb K. J. Czarnocki Ph.D. 12
2004-Feb K. J. Czarnocki Ph.D. 12
Uwarunkowania
Uwarunkowania
Uwarunkowania
Uwarunkowania
wewnętrzne
wewnętrzne
wewnętrzne
wewnętrzne
Budowa (organizmu),
Budowa (organizmu)
Budowa (organizmu),
Budowa (organizmu)
Zdolności (wrodzone i nabyte),
Zdolności (y ),
(wrodzone i nabyte),
(y ),
Sprawność,
Sprawność,
Choroby (przebyte i trwajÄ…ce),
Choroby (przebyte i trwajÄ…ce),
Inne cechy osobowe
Inne cechy osobowe
Inne cechy osobowe
Inne cechy osobowe
2004-Feb K. J. Czarnocki Ph.D. 13
2004-Feb K. J. Czarnocki Ph.D. 13
Monotonia pracy
Monotonia pracy
Obciążenie monotonią uzależnione jest od intensywności
Obciążenie monotonią uzależnione jest od intensywności
występowania następujących elementów:
występowania następujących elementów:
t it j h l tó
t it j h l tó
I. NIEZMIENNOŚĆ - JEDNOSTAJNOŚĆ PROCESU PRACY
I. NIEZMIENNOŚĆ - JEDNOSTAJNOŚĆ PROCESU PRACY
(proste czynności wykonywane są w jednostajnym rytmie)
(proste czynności wykonywane są w jednostajnym rytmie)
II. NIEZMIENNOŚĆ OTACZAJ
CYCH WARUNKÓW
II. NIEZMIENNOŚĆ OTACZAJ
CYCH WARUNKÓW
(b k b dz
ó fizycznych i psychicznych urozmaicających kontakt z otoczeniem)
(b k b dz
ó fi h i hi h i j hk t kt t i )
(brak bodz
ców fi h i hi h i j hk t kt t i )
(brak bodz
ców fizycznych i psychicznych urozmaicających kontakt z otoczeniem)
III. KONIECZNOŚĆ STAA
EJ KONCENTRACJI UWAGI
III. KONIECZNOŚĆ STAA
EJ KONCENTRACJI UWAGI
(zaabsorbowanie pracą które uniemożliwia nie związane z pracą myślenie i kontakty z
(zaabsorbowanie pracą które uniemożliwia nie związane z pracą myślenie i kontakty z
(zaabsorbowanie pracą, które uniemożliwia - nie związane z pracą - myślenie i kontakty z
(zaabsorbowanie pracą, które uniemożliwia - nie związane z pracą - myślenie i kontakty z
otoczeniem)
otoczeniem)
IV. PRYMITYWIZM I A
ATWOŚĆ PRACY ELIMINUJ
CA
IV. PRYMITYWIZM I A
ATWOŚĆ PRACY ELIMINUJ
CA
POTRZEB
PROCESÓW INTELEKTUALNYCH
POTRZEB
PROCESÓW INTELEKTUALNYCH
Ó
Ó
(myślenia, rozumowania i oceniania)
(myślenia, rozumowania i oceniania)
2004-Feb K. J. Czarnocki Ph.D. 14
2004-Feb K. J. Czarnocki Ph.D. 14
Monotonia & . cd
Kryteria oceny:
Kryteria oceny:
Duże obciążenie monotonią (gdy występują w/w cztery elementy).
Średnie obciążenie monotonią (gdy występują trzy elementy z w/w).
2004-Feb K. J. Czarnocki Ph.D. 15
2004-Feb K. J. Czarnocki Ph.D. 15
MONOTYPOWOŚĆ RUCHÓW
MONOTYPOWOŚĆ RUCHÓW
MONOTYPOWOŚĆ RUCHÓW
MONOTYPOWOŚĆ RUCHÓW
/wg H. Kirschnera/
/wg H. Kirschnera/
g
g
Ocenę monotypowości ruchów roboczych na
Ocenę monotypowości ruchów roboczych na
Ocenę monotypowości ruchów roboczych na
Ocenę monotypowości ruchów roboczych na
stanowisku pracy przeprowadza siÄ™ w oparciu o
stanowisku pracy przeprowadza siÄ™ w oparciu o
tabelę uwzględniając:
tabelę uwzględniając:
Stopień ograniczenia ruchowego, jakie nastręcza
Stopień ograniczenia ruchowego, jakie nastręcza
wykonywana operacja robocza,
wykonywana operacja robocza,
liczbę monotypowych jej powtórzeń
liczbę monotypowych jej powtórzeń
liczbę monotypowych jej powtórzeń,
liczbę monotypowych jej powtórzeń,
wielkość rozwijanych sił mięśniowych przy
wielkość rozwijanych sił mięśniowych przy
wykonywanych ruchach,
wykonywanych ruchach,
Monotypowość występuje podczas powtarzających się
Monotypowość występuje podczas powtarzających się
operacji roboczych, które obciążają te same grupy mięśni.
operacji roboczych, które obciążają te same grupy mięśni.
Ma to miejsce głównie w potokowym i taśmowym systemie
Ma to miejsce głównie w potokowym i taśmowym systemie
Ma to miejsce głównie w potokowym i taśmowym systemie
Ma to miejsce głównie w potokowym i taśmowym systemie
pracy.
pracy.
2004-Feb K. J. Czarnocki Ph.D. 16
2004-Feb K. J. Czarnocki Ph.D. 16
Efekty spełnienia wymagań
Efekty spełnienia wymagań
Efekty spełnienia wymagań
Efekty spełnienia wymagań
ergonomii
ergonomii
ergonomii
ergonomii
Zmniejszenie zachorowań urazów
Zmniejszenie zachorowań urazów
Zmniejszenie zachorowań, urazów
Zmniejszenie zachorowań, urazów
i kwot odszkodowań.
i kwot odszkodowań.
Wzrost wydajności pracy.
Wzrost wydajności pracy
Wzrost wydajności pracy.
Wzrost wydajności pracy
Poprawa samopoczucia psychicznego.
Poprawa samopoczucia psychicznego.
Zmniejszenie absencji i fluktuacji.
Zmniejszenie absencji i fluktuacji.
Podniesienie morale pracowników.
Podniesienie morale pracowników.
Podniesienie morale pracowników.
Podniesienie morale pracowników.
2004-Feb K. J. Czarnocki Ph.D. 17
2004-Feb K. J. Czarnocki Ph.D. 17
Urazy zaburzenia powodowane przez
Urazy zaburzenia powodowane przez
Urazy zaburzenia powodowane przez
Urazy zaburzenia powodowane przez
niewypełnianie zasad ergonomii
niewypełnianie zasad ergonomii
CTD s (cumulative trauma disorders)
CTD s (cumulative trauma disorders)
CTD s (cumulative trauma disorders)
CTD s (cumulative trauma disorders)
RSI s (repetitive stress injuries)
RSI s ( p j )
(repetitive stress injuries)
( p j )
RMI s (repetitive motion injuries)
RMI s (repetitive motion injuries)
MSD s (musculoskeletal disorders)
MSD s (musculoskeletal disorders)
MSD s odnoszą się do mięśni,
MSD s odnoszą się do mięśni,
MSD s odnoszą się do mięśni
MSD s odnoszą się do mięśni
ścięgien, nerwów, stawów i
ścięgien, nerwów, stawów i
ęg
ęg
kręgosłupa.
kręgosłupa.
2004-Feb K. J. Czarnocki Ph.D. 18
2004-Feb K. J. Czarnocki Ph.D. 18
Nasz kręgosłup
Nasz kręgosłup
2004-Feb K. J. Czarnocki Ph.D. 19
2004-Feb K. J. Czarnocki Ph.D. 19
Pozycja neutralna
Pozycja neutralna
2004-Feb K. J. Czarnocki Ph.D. 20
2004-Feb K. J. Czarnocki Ph.D. 20
Kręgosłup & .
Kręgosłup & .
2004-Feb K. J. Czarnocki Ph.D. 21
2004-Feb K. J. Czarnocki Ph.D. 21
Kręgosłup & .
Kręgosłup & .
2004-Feb K. J. Czarnocki Ph.D. 22
2004-Feb K. J. Czarnocki Ph.D. 22
2004-Feb K. J. Czarnocki Ph.D. 23
2004-Feb K. J. Czarnocki Ph.D. 23
Mi t i b i j
Mi t i b i j
Mistrzowie bezpiecznej pracy
Mistrzowie bezpiecznej pracy
2004-Feb K. J. Czarnocki Ph.D. 24
2004-Feb K. J. Czarnocki Ph.D. 24
2004-Feb K. J. Czarnocki Ph.D. 25
2004-Feb K. J. Czarnocki Ph.D. 25
2004-Feb K. J. Czarnocki Ph.D. 26
2004-Feb K. J. Czarnocki Ph.D. 26
2004-Feb K. J. Czarnocki Ph.D. 27
2004-Feb K. J. Czarnocki Ph.D. 27
Wydatek energetyczny metoda
Wydatek energetyczny metoda
Wydatek energetyczny  metoda
Wydatek energetyczny  metoda
Lehman a
Lehman a
Pozycja ciałaWyg y y
y j ydatek energetyczny
kcal/min
siedzÄ…ca 0,3
Ä… ,
na kolanach 0,5
w kucki 0,5
stojÄ…ca 0,6
stojÄ…ca pochylona 0,8
chodzenie 17 35
chodzenie 1,7-3,5
wchodzenie bez obciążenia po 0,75 na 1m wzniesienia
pochyÅ‚oÅ›ci 10°
pochyłości 10
2004-Feb K. J. Czarnocki Ph.D. 28
2004-Feb K. J. Czarnocki Ph.D. 28
Wyd. energet.
Rodzaj pracy
kcal/min
lekka 0,3-0,6
Praca palców, dłoni
i przedramienia
średnia 0,6-0,9
ciężka 0,9-1,2
i żk 09 12
lekka 0,7-1,2
Praca jednego
ramienia
ramienia
średnia 12 1,7
średnia 1,2-17
ciężka 1,7-2,2
lekka 1,5-2,0
Praca obu ramion
średnia 2,0-2,5
ciężka 2,5-3,0
lekka 2,5-4,0
Praca mięśni
kończyn i tułowia
średnia 4,0-6,0
ciężka 60 85
ciężka 6,0-8,5
bardzo ciężka 8,5-11,5
2004-Feb K. J. Czarnocki Ph.D. 29
2004-Feb K. J. Czarnocki Ph.D. 29
Stopień
obciążenia Pozycja ciała przy pracy
Ä… y j p y p y
SI siedzÄ…ca niewymuszona
stojąca niewymuszona, z możliwością okresowej
jÄ… y Ä… j
zmiany na siedzÄ…cÄ…
siedzÄ…ca lub stojÄ…ca na przemian z chodzeniem
SII siedzÄ…ca wymuszona, nie pochylona bÄ…dz
nieznacznie
pochylona
stojąca wymuszona nie pochylona z możliwością
stojąca wymuszona, nie pochylona z możliwością
zmiany pozycji na siedzÄ…cÄ…
SIII stojąca wymuszona, nie pochylona bez możliwości
jÄ… y, p y
III
zmiany pozycji na siedzÄ…cÄ…
klęcząca, w przysiadzie i inne nienaturalne pozycje
stojąca wymuszona, pochylona, niezależnie od
możliwości zmieniania pozycji
2004-Feb K. J. Czarnocki Ph.D. 30
2004-Feb K. J. Czarnocki Ph.D. 30
Stopień
Wydatek energetyczny
ciężkości
ciężkości
kcal brutto kcal efekt./ 8 godzinnÄ… kJ efekt./ 8 godzinnÄ…
pracy
na 1 minutÄ™ zmianÄ™ roboczÄ… zmianÄ™ roboczÄ…
mężczyz
ni kobietymężczyz
ni kobiety
ż z
i k bi t ż z
i k bi t
bardzo lekka
<2,5 <300 <200 <1256 <837
lekka
2,5 - 5,0 300 - 800 200 - 700 1256-3349 837-2931
średnio ciężka
5,0 - 7,5 800-1500 700- 1000 3349 - 6280 2931 -4187
ciężka
7,5 - 10,0 1500-2000 1000- 1200 6280 - 8374 4187-5024
bardzo ciężka
10,0-12,5 >2000 >1200 >8374 >5024
2004-Feb K. J. Czarnocki Ph.D. 31
2004-Feb K. J. Czarnocki Ph.D. 31
parametry fizjologiczne
wielkość wydatku
i lk ść d tk
krążenie
energetycznego
ciepłota
kcal oddychanie
Stopień
skóry
ciężkośc ciśnienie
i żk ś
°C
i pracy
częstość
rozkur-cz
oddechó wentylac
częstość
Ä™
owe
brutto netto na w na ja płuc zużycie
tętna na skur-czow
na min. 8h pracy min. [1] tlenu [1] e
min.
Bardzo 2,5 300 20 8-10 0,5 75 N N 37,5
lekka
lekka
Lekka 2,5-5,0 300-800 20-25 10-20 0,5-1,0 75-100 N 37,5
N
Åšrednia 5,0-7,5 800-1500 25-30 20-30 1,0-1,5 100-125 N+20 37,5-38,0
N
Ciężka 7,7-10,0 1500-2000 30-35 30-50 1,5-2,0 125-150 180 N+20 38,0-38,5
Ä™ , , , , , ,
Bardzo 10,0-12,5 2000-3000 35-40 50-65 2,0-2,5 150-175 180-200 N+40 38,5-39,0
ciężka
Krańcowo 12,5 3000 40 65 2,5 175 200 N+40 39,0
ciężka
2004-Feb K. J. Czarnocki Ph.D. 32
2004-Feb K. J. Czarnocki Ph.D. 32
Pytania & .?
Pytania & .?
Kontakt
Kontakt
Kontakt
Kontakt
 Pok. 113 bud. Z
 Pok. 113 bud. Z
 dydaktyka @czarnocki.net
 dydaktyka @czarnocki.net
2004-Feb K. J. Czarnocki Ph.D. 33
2004-Feb K. J. Czarnocki Ph.D. 33