2

S

PIS

T

REŚCI

1. WPROWADZENIE ............................................................................................................. 3

1.1.

P

ODSTAWOWE POJĘCIA WYKORZYSTYWANE PRZY KONSTRUKCJI WSKAŹNIKÓW

......... 3

1.3.

A

NALIZOWANE WSKAŹNIKI FINANSOWE

...................................................................... 4

2. WSKAŹNIKI DOTYCZĄCE BUDŻETU ......................................................................... 6

2.1.

N

ADWYŻKA

(

DEFICYT

)

/

DOCHODY OGÓŁEM

............................................................... 6

2.2.

W

YDATKI OGÓŁEM

/

DOCHODY OGÓŁEM

..................................................................... 6

2.3.

W

YDATKI OGÓŁEM

/

NADWYŻKA OPERACYJNA

........................................................... 7

2.4.

D

OCHODY WŁASNE

/

DOCHODY OGÓŁEM

..................................................................... 8

3. WSKAŹNIKI DOTYCZĄCE WOLNYCH ŚRODKÓW .............................................. 11

3.1.

W

OLNE ŚRODKI

/

DOCHODY OGÓŁEM

........................................................................ 11

3.2.

W

OLNE ŚRODKI

/

DOCHODY WŁASNE

......................................................................... 12

4. WSKAŹNIKI DOTYCZĄCE ZADŁUŻENIA ................................................................ 14

4.1.

S

TAN ZADŁUŻENIA

/

DOCHODY OGÓŁEM

................................................................... 14

4.2.

O

BSŁUGA ZADŁUŻENIA

/

DOCHODY OGÓŁEM

............................................................ 14

4.3.

W

OLNE ŚRODKI

/

OBSŁUGA ZADŁUŻENIA

.................................................................. 15

4.4.

O

BSŁUGA ZADŁUŻENIA

/

NADWYŻKA OPERACYJNA

................................................... 16

4.5.

O

BSŁUGA ZADŁUŻENIA

/

(

OBSŁUGA ZADŁUŻENIA

+

WYDATKI MAJĄTKOWE

) ............ 17

4.6.

D

OCHODY CYWILNO

–

PRAWNE

/

OBSŁUGA ZADŁUŻENIA

.......................................... 19

5. WSKAŹNIKI DOTYCZĄCE WYDATKÓW MAJĄTKOWYCH .............................. 20

5.1.

W

YDATKI MAJĄTKOWE

/

DOCHODY OGÓŁEM

............................................................ 20

5.2.

W

YDATKI MAJĄTKOWE

/

WYDATKI OGÓŁEM

............................................................. 20

5.3.

W

OLNE ŚRODKI

/

WYDATKI MAJĄTKOWE

.................................................................. 21

5.4.

P

RZYCHODY Z KREDYTÓW

,

POŻYCZEK

,

EMISJI OBLIGACJI

/

WYDATKI MAJĄTKOWE

... 23

6. WSKAŹNIKI DOTYCZĄCE PRZEPŁYWÓW GOTÓWKOWYCH ........................ 25

6.1.

R

OCZNY PRZEPŁYW GOTÓWKI

/

DOCHODY OGÓŁEM

.................................................. 25

6.2.

S

KUMULOWANY STAN GOTÓWKI

/

DOCHODY OGÓŁEM

.............................................. 26

7. WSKAŹNIKI W PRZELICZENIU NA JEDNEGO MIESZKAŃCA .......................... 27

7.1.

D

OCHODY OGÓŁEM PER CAPITA ORAZ DOCHODY CYWILNO

-

PRAWNE PER CAPITA

..... 27

7.2.

W

YDATKI OGÓŁEM PER CAPITA ORAZ WYDATKI MAJĄTKOWE PER CAPITA

................ 28

7.3.

S

TAN ZADŁUŻENIA PER CAPITA

................................................................................. 29

ZAŁĄCZNIK .......................................................................................................................... 31

R

APORT Z ANALIZY WSKAŹNIKOWEJ MIASTA

G

DAŃSKA

3

1. WPROWADZENIE

1.1. Podstawowe pojęcia wykorzystywane przy konstrukcji wskaźników

Dochody ogółem – wszystkie dochody Miasta w tym: dochody własne (dochody z podatków
i opłat lokalnych

1

, dochody z majątku, udziały we wpływach z podatków budżetu państwa,

dochody z usług oraz pozostałe dochody), subwencje oraz dotacje na zadania własne i
zlecone.

Dochody własne – dochody z podatków i opłat lokalnych, dochody z majątku Miasta, udziały
we wpływach z podatków budżetu państwa, pozostałe dochody własne Miasta w postaci opłat
za usługi; spadków, darowizn i zapisów na rzecz gminy, czynszów, itp.

Dochody cywilno-prawne – wszystkie dochody realizowane na podstawie umów,
porozumień cywilno – prawnych (dochody ze sprzedaży majątku Miasta

2

, czynszów

dzierżawnych i leasingu, opłat za wieczyste użytkowanie i zarząd, przekształcenia prawa
użytkowania wieczystego we własność, wynajmu pomieszczeń oraz pozostałe dochody z
usług).

Wydatki ogółem – wszystkie wydatki budżetowe w tym: wydatki budżetu Miasta na zadania
własne i zlecone (gminne i powiatowe) zarówno o charakterze bieżącym, jak i majątkowym
oraz odsetki z tytułu obsługi zadłużenia.

Wydatki majątkowe – wydatki inwestycyjne Miasta i jego jednostek organizacyjnych oraz
wydatki na zakup udziałów w spółkach, dotacje z budżetu Miasta na finansowanie inwestycji
innych podmiotów.

Wolne środki – środki dostępne na obsługę zadłużenia (istniejącego i planowanego) i
wydatki o charakterze majątkowym. Wolne środki są różnicą pomiędzy dochodami ogółem
pomniejszonymi o środki z tytułu dotacji i subwencji o charakterze inwestycyjnym a
wydatkami bieżącymi (bez spłaty odsetek od zobowiązań) powiększoną o wpływy z
prywatyzacji majątku gminy.

Nadwyżka operacyjna (Public Savings) – wynik budżetu bieżącego, tj. różnica pomiędzy
dochodami ogółem pomniejszonymi o dochody z tytułu dotacji i subwencji o charakterze
inwestycyjnym oraz część dochodów z majątku Miasta (dochody ze sprzedaży i
przekształcenia prawa wieczystego użytkowania w prawo własności, dochody z prywatyzacji)
a wydatkami bieżącymi (bez spłaty odsetek od zobowiązań).

Roczny przepływ gotówki netto - oznacza zmianę stanu gotówki w ciągu roku budżetowego.

1

Dochody z podatków i opłat lokalnych pobieranych przez Miasto na podstawie ustawy z 12 stycznia 1991 r.

o podatkach i opłatach lokalnych (Dz. U. nr 9, poz. 31, z późn. zm.) (podatki: od nieruchomości, od środków
transportowych, od posiadania psów i opłaty: targowa, administracyjna, miejscowa) oraz na podstawie
odrębnych aktów prawnych (m.in. opłata skarbowa, karta podatkowa, podatki: rolny i leśny, podatek od
spadków i darowizn, opłata eksploatacyjna).

2

Dochody z tytułu prywatyzacji, jakie pojawiły się w budżecie Gdańska w latach 1996-1998 również zaliczono

do kategorii dochodów cywilno-prawnych.

R

APORT Z ANALIZY WSKAŹNIKOWEJ MIASTA

G

DAŃSKA

4

Skumulowany stan gotówki na koniec roku - jest to roczny przepływ gotówki uzupełniony
o stan gotówki z roku poprzedniego, oznacza stan zasobów gotówkowych w Mieście na
koniec roku.

Obsługa zadłużenia – raty kapitałowe (wykup obligacji) i odsetki zapłacone (lub wynikające
z harmonogramu płatności) od zaciągniętych lub planowanych do zaciągnięcia przez Miasto
zobowiązań, także potencjalne spłaty kwot wynikające z udzielonych poręczeń i gwarancji
przez Miasto, przypadające na dany rok budżetowy.

Obsługa zadłużenia (bez poręczeń i gwarancji) – obsługa zadłużenia nie uwzględniająca
płatności z tytułu udzielonych lub planowanych poręczeń i gwarancji.

Stan zadłużenia – skumulowany stan zobowiązań dłużnych na koniec roku budżetowego z
tytułu z zaciągniętych kredytów, pożyczek, wyemitowanych przez Miasto obligacji.

Przychody z kredytów, pożyczek, obligacji – suma wpływów z kredytów, pożyczek i emisji
obligacji w danym roku budżetowym.

1.3. Analizowane wskaźniki finansowe

W niniejszym dokumencie zaprezentowano wskaźniki finansowe, jakie zgodnie z warunkiem
kontraktu zostały uznane za podstawowe. Wskaźniki te zostały poszerzone o dodatkowe,
które pełniej przedstawiają sytuację finansową miasta. Analizowane wskaźniki zostały
podzielone na 6 grup opisujących: budżet, wolne środki, zadłużenie, wydatki majątkowe,
przepływy gotówkowe oraz podstawowe wielkości finansowe w przeliczeniu na jednego
mieszkańca. Zaprezentowano je w tabeli 1.

R

APORT Z ANALIZY WSKAŹNIKOWEJ MIASTA

G

DAŃSKA

5

Tabela 1: Analizowane wskaźniki finansowe

Lp.

RODZAJ WSKAŹNIKA

BUDŻET

1 Nadwyżka (deficyt) jako % dochodów ogółem
2 Wydatki

ogółem / dochody ogółem

3 Wydatki

ogółem / nadwyżka operacyjna

4 Dochody

własne / dochody ogółem

WOLNE ŚRODKI

5 Wolne

środki / dochody ogółem

6 Wolne

środki / dochody własne

ZADŁUŻENIE

7 Stan

zadłużenia / dochody ogółem

8 Obsługa zadłużenia / dochody ogółem
9 Wolne

środki / obsługa zadłużenia

10 Obsługa zadłużenia / nadwyżka operacyjna
11 Obsługa zadłużenia / (obsługa zadłużenia + wydatki majątkowe)
12

Dochody cywilno – prawne / obsługa zadłużenia

WYDATKI MAJĄTKOWE

13 Wydatki

majątkowe / dochody ogółem

14 Wydatki

majątkowe / wydatki ogółem

15 Wolne

środki / wydatki majątkowe

16

Przychody z kredytów, pożyczek, obligacji / wydatki majątkowe

PRZEPŁYWY GOTÓWKOWE

17 Roczny

przepływ gotówki / dochody ogółem

18

Skumulowany stan gotówki / dochody ogółem

WSKAŹNIKI NA MIESZKAŃCA

19 Dochody

ogółem na mieszkańca

20

Dochody cywilno - prawne na mieszkańca

21 Wydatki

ogółem na mieszkańca

22 Wydatki

majątkowe na mieszkańca

23 Stan

zadłużenia na mieszkańca

R

APORT Z ANALIZY WSKAŹNIKOWEJ MIASTA

G

DAŃSKA

6

2. WSKAŹNIKI DOTYCZĄCE BUDŻETU

2.1. Nadwyżka (deficyt) / dochody ogółem

Wskaźnik określa udział deficytu (lub nadwyżki) budżetowego w dochodach ogółem, czyli
wskazuje, w jakim stopniu gmina musi pozyskać środki zewnętrzne w postaci kredytów,
pożyczek czy emisji obligacji, aby pokryć zwiększone wydatki. Zwiększone wydatki mogą
być również finansowane z nadwyżki z lat ubiegłych. Wartości, jakie przyjmował ten
wskaźnik w mieście Gdańsk w latach 1996-2000 przedstawiono na Wykresie 1.

Wykres 1: Wskaźnik nadwyżka (deficyt) / dochody ogółem w latach 1996 - 2000

-4,51%

-8,03%

-11,11%

-5,85%

-9,49%

-12%

-10%

-8%

-6%

-4%

-2%

0%

1996

1997

1998

1999

2000

nadwyżka (deficyt) / dochody ogółem

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych UM Gdańsk

W całym analizowanym okresie w Gdańsku występował deficyt budżetowy. Największy
deficyt wystąpił w 1997 r. (-11,11%), najmniejszy w 1999 (-4,5%). Tak duży udział deficytu
w dochodach ogółem generowany był przede wszystkim przez wydatki majątkowe. W 1997 r.
Gdańsk na inwestycje wydał ponad 200 mln zł, które tylko w połowie finansowane były z
dochodów budżetu Miasta. Pozostałą część Miasto musiało pozyskać w postaci pożyczek
preferencyjnych oraz środków z emisji obligacji komunalnych.

2.2. Wydatki ogółem / dochody ogółem

Wskaźnik prezentuje poziom wydatków ogółem w relacji do dochodów ogółem w danym
roku budżetowym. Poziom wskaźnika powyżej 100% oznacza, iż w danym roku wystąpił
deficyt budżetowy, poziom poniżej 100% wskazuje na wystąpienie nadwyżki budżetowej. W
krótkim okresie czasu wartość wskaźnika powyżej 100% może oznaczać, iż jednostka
samorządu terytorialnego prowadzi politykę proinwestycyjną, którą musi sfinansować ze
środków zewnętrznych w postaci np. zobowiązań dłużnych, przychodów z prywatyzacji
majątku

3

lub nadwyżki z lat poprzednich. Jeżeli poziom wskaźnika przez dłuższy czas

3

Do 1999 r. wpływy z prywatyzacji kwalifikowane były jako dochody, po tym okresie stanowią przychody

gminy.

R

APORT Z ANALIZY WSKAŹNIKOWEJ MIASTA

G

DAŃSKA

7

utrzymuje się powyżej 100%, istnieje ryzyko nadmiernego zadłużenia. W długim okresie
czasu wskaźnik powinien oscylować wokół wartości 100%, czyli budżet powinien
wykazywać równowagę pomiędzy dochodami a wydatkami budżetowymi.

Relację wydatków ogółem w stosunku do dochodów ogółem miasta Gdańska przedstawiono
na poniższym wykresie (Wykres 2).

Wykres 2: Wskaźnik wydatki ogółem / dochody ogółem w latach 1996 - 2000

105,9%

104,5%

109,5%

111,1%

108,0%

0

200 000 000

400 000 000

600 000 000

800 000 000

1 000 000 000

1 200 000 000

1996

1997

1998

1999

2000

99%

102%

105%

108%

111%

114%

dochody ogółem

wydatki ogółem

wydatki ogółem / dochody ogółem

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych UM Gdańsk

W całym analizowanym okresie poziom wskaźnika był wyższy od 100%, co jak wspomniano
wcześniej oznacza, iż występował deficyt budżetowy. W wyniku realizacji programu
inwestycyjnego najwyższy poziom wskaźnik osiągnął w 1997 r. (111,1%). Natomiast
najniższy poziom, wskaźnik osiągnął w 1999 r. (104,5%), co z kolei wynikało z mniejszych
nakładów inwestycyjnych poniesionych w tymże roku.

2.3. Wydatki ogółem / nadwyżka operacyjna

Wskaźnik przedstawia wielokrotność wydatków ogółem w stosunku do nadwyżki
operacyjnej. Nadwyżka operacyjna jest definiowana jako wynik budżetu bieżącego, czyli
różnica pomiędzy dochodami ogółem pomniejszonymi o dochody z tytułu dotacji i subwencji
na inwestycje oraz część dochodów z majątku Miasta (dochody ze sprzedaży i przekształcenia
prawa wieczystego użytkowania w prawo własności, dochody z prywatyzacji) a wydatkami
bieżącymi (pomniejszonymi o odsetki od kredytów). Wykres 3 prezentuje wartości wskaźnika
dla miasta Gdańska w latach 1996 - 2000.

R

APORT Z ANALIZY WSKAŹNIKOWEJ MIASTA

G

DAŃSKA

8

Wykres 3: Wskaźnik wydatki ogółem / nadwyżka operacyjna w latach 1996-2000

26.2

13.5

23.8

7.5

13.7

0

200 000 000

400 000 000

600 000 000

800 000 000

1 000 000 000

1 200 000 000

1996

1997

1998

1999

2000

0

5

10

15

20

25

30

wydatki ogółem

nadwyżka operacyjna

wydatki ogółem / nadwyżka operacyjna

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych UM Gdańsk

W latach 1996-2000 wskaźnik przyjmował wartości dodatnie, jednak charakteryzował się
dużą zmiennością. Najwyższy poziom osiągnął on w 1996 roku (26,2), najniższy zaś w 1999
(7,5). Wysokie wartości wskaźnika w latach 1996 oraz 1998 oznaczają, że wydatki
inwestycyjne oraz wydatki związane z obsługą zadłużenia są finansowane w niewielkiej tylko
części z nadwyżki operacyjnej.

2.4. Dochody własne / dochody ogółem

Wskaźnik określa, jaki udział w dochodach ogółem stanowią dochody własne. Dochody
własne stanowią de facto o samodzielności i niezależności finansowej miasta. Samodzielność
ta wynika z możliwości ustalania stawek podatków i opłat, udzielania ulg i zwolnień w tych
podatkach, możliwości decydowania o zagospodarowaniu majątkiem Miasta. Samodzielność
dotyczy również swobody w dysponowaniu w/w środkami. Im większa wartość tego
wskaźnika tym jednostka samorządu terytorialnego ma większą niezależność kształtowania
swojej polityki finansowej. Udział dochodów własnych w dochodach ogółem miasta Gdańska
przedstawiony został na Wykresie 4.

R

APORT Z ANALIZY WSKAŹNIKOWEJ MIASTA

G

DAŃSKA

9

Wykres 4: Wskaźnik dochody własne / dochody ogółem w latach 1996-2000

76,9%

77,2%

74,5%

55,9%

56,9%

0

200 000 000

400 000 000

600 000 000

800 000 000

1 000 000 000

1996

1997

1998

1999

2000

0%

18%

36%

54%

72%

90%

dochody ogółem

dochody własne

dochody własne / dochody ogółem

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych UM Gdańsk

Wysoki udział dochodów własnych w latach 1996-1998 generowany był przede wszystkim
dochodami z udziału w podatkach budżetu państwa, dochodami z podatków i opłat lokalnych.
W 1999 r. wartość dochodów własnych zmalała o ponad 80,9 mln zł w stosunku do roku
poprzedniego, co zostało spowodowane przede wszystkim mniejszymi wpływami z udziału w
podatkach budżetu państwa (o 96,8 mln zł) oraz dochodami z majątku (o blisko 23,5 mln zł),
przy znacznym wzroście dochodów z podatków i opłat lokalnych (o ponad 39 mln zł).
Przyczyn dużych zmiany we wpływach z podatków dochodowych w roku 1999 należy szukać
we wprowadzeniu w tymże roku zmian w systemie rozliczeń w podatku dochodowym, które
związane były z powstaniem Kas Chorych i wydzieleniem ubezpieczenia zdrowotnego z
kwoty podatku dochodowego, co znacznie pomniejszyło wielkość wpływów z tego podatku, a
tym samym wpływy do budżetów gmin.
W 2000 r. dochody własne były już o prawie 61,2 mln zł większe niż w 1999 r., co zostało
spowodowane większymi o 30 mln zł wpływami z podatku od nieruchomości.
Jednakże spadek wartości wskaźnika w roku 1999 i 2000 r. związany był także ze zmianami
wprowadzonymi w systemie administracji publicznej tj. pojawieniem się nowej jednostki
organizacyjnej – powiatu. Od początku 1999 r. Gdańsk stał się miastem na prawach powiatu
co wiązało się ze zwiększonymi dochodami w budżecie Miasta w postaci dotacji (głównie za
zadania zlecone) oraz subwencji ogólnej dla powiatu. Zwiększonej wartości dochodów
ogółem nie towarzyszy więc wzrost samodzielności finansowej miasta, gdyż nie ma ono
całkowitej dowolności w ich wydawaniu.
Na kolejnym wykresie (Wykres 5) przedstawiającym zależności pomiędzy podstawowymi
wielkościami w budżecie Gdańska tj. udział wydatków majątkowych oraz wolnych środków
w stosunku do dochodów ogółem w Gdańsku. Dodatkowo zaprezentowano kategorię, która
nie mieści się w całości w budżecie Miasta, lecz ma kluczowy wpływ na jego ocenę, tj.
wskaźnik będący relacją obsługi zadłużenia do dochodów ogółem.

R

APORT Z ANALIZY WSKAŹNIKOWEJ MIASTA

G

DAŃSKA

10

Wykres 5: Wskaźniki obsługa zadłużenia / dochody ogółem, wydatki majątkowe /

dochody ogółem oraz wolne środki / dochody ogółem w latach 1996-2000

4.3%

0.5%

0.0%

2.0%

2.3%

27.2%

33.2%

35.1%

21.3%

23.8%

11.8%

18.2%

16.3%

20.2%

14.6%

0%

10%

20%

30%

40%

1996

1997

1998

1999

2000

obsługa zadłużenia / dochody ogółem

wydatki majątkowe / dochody ogółem

wolne środki / dochody ogółem

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych UM Gdańsk

Z wyjątkiem roku 1996 wydatki majątkowe stanowiły średnio 28% dochodów ogółem. W
latach 1997 – 2000 udział wolnych środków w dochodach ogółem wahał się w Gdańsku w
granicach 16%. Natomiast udział obsługi zadłużenia w dochodach ogółem wzrastał
systematycznie, osiągając 4,3% w 2000 r.
Udział wolnych środków w dochodach ogółem osiągnął w 2000 r. niskie wartości, co
spowodowane było szybszym wzrostem wydatków bieżących, (wzrost o prawie 19%), niż
dochodów o charakterze regularnym (tj. bez dotacji inwestycyjnych oraz dochodów ze
sprzedaży majątku Miasta), które zanotowały wzrost o niecałe 10%. Wydatki bieżące wzrosły
przede wszystkim w dziale Oświata i Wychowanie (prawie 50% w stosunku do roku
poprzedniego), na co miała wpływ nowelizacja Karty Nauczyciela, która reguluje m. in.
wysokość wynagrodzeń dla nauczycieli. Wydatki osobowe w tym dziale częściowo
finansowane są z subwencji oświatowej przekazywanej z budżetu państwa, która jednakże w
2000 r. została niedoszacowana, w wyniku czego samorządy otrzymały niewystarczające
środki na sfinansowanie wzrostu wynagrodzeń nauczycieli.
Opisana sytuacja spowodowała konieczność obniżenia poziomu wydatków majątkowych w
2000 r., które były mniejsze o ponad 5 mln zł, w stosunku do roku poprzedniego. To zaś
spowodowało spadek udziału tego rodzaju wydatków w dochodach ogółem o ponad 3 punkty
procentowe.
Natomiast znaczny, prawie dwukrotny, wzrost udziału obsługi zadłużenia w dochodach
ogółem w 2000 r. wynika z rozpoczęcia, po okresie czteroletniej karencji, spłaty rat
kapitałowych zobowiązania zaciągniętego w 1997 r. (kredytu preferencyjnego) oraz wykupu I
transzy obligacji wyemitowanych w 1996 r.

R

APORT Z ANALIZY WSKAŹNIKOWEJ MIASTA

G

DAŃSKA

11

3. WSKAŹNIKI DOTYCZĄCE WOLNYCH ŚRODKÓW

Wielkość wolnych środków określa środki dostępne na obsługę zadłużenia (istniejącego i
planowanego) i wydatki o charakterze majątkowym. Wolne środki są sumą wyniku budżetu
bieżącego (tj. różnicą pomiędzy dochodami ogółem pomniejszonymi o środki z tytułu dotacji
i subwencji o charakterze inwestycyjnym a wydatkami bieżącymi) oraz wpływów z
prywatyzacji majątku gminy. Wskaźnik ten jest odzwierciedleniem faktycznego potencjału
finansowego miasta, ponieważ konstrukcja wskaźnika nie uwzględnia dotacji i subwencji
inwestycyjnych, a więc kwot, które mają charakter wyłącznie incydentalny, a zarazem są
przeznaczane na konkretne zadania inwestycyjne.

3.1. Wolne środki / dochody ogółem

Wskaźnik określa udział wolnych środków w dochodach ogółem. Kategoria wolnych
środków jest jedną z najistotniejszych pozycji w analizie finansowej miasta, gdyż, jak
wspomniano wcześniej, określa zarówno zdolność kredytową jak i inwestycyjną.
Udział wolnych środków w dochodach ogółem Miasta Gdańska w latach 1996-2000
przedstawiono na kolejnym wykresie.

Wykres 6: Wskaźnik wolne środki / dochody ogółem w latach 1996-2000

11.8%

18.2%

16.3%

20.2%

14.6%

0

200 000 000

400 000 000

600 000 000

800 000 000

1 000 000 000

1996

1997

1998

1999

2000

0%

5%

10%

15%

20%

25%

dochody ogółem

wolne środki

wolne środki / dochody ogółem

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych UM Gdańsk

Wartość wolnych środków, po znaczącym wzroście w 1997 r. rosła aż do roku 2000, w
którym to nastąpił stanowi ich spadek o ok. 33 mln zł. Wzrost wolnych środków o połowę w
1997 r. wynikał ze wzrostu dochodów własnych (o ponad 100 mln zł), przy o połowie
niższym wzroście wydatków bieżących.
Wielkość wskaźnika ulega znacznym wahaniom w całym badanym okresie, co spowodowane
jest zmianami w dochodach oraz wydatkach bieżących. Niski poziom omawianego wskaźnika
w 2000 r., jak już wcześniej wspomniano, wynika z większego wzrostu wydatków bieżących
(przede wszystkim w dziale Oświata i Wychowanie) niż dochodów ogółem.

R

APORT Z ANALIZY WSKAŹNIKOWEJ MIASTA

G

DAŃSKA

12

Na poziom omawianego wskaźnika mają także znaczny wpływ zmiany dochodów
pochodzących ze sprzedaży majątku miasta, które w 1996 r. wyniosły ponad 31 mln zł, zaś w
1998 r. 71 mln zł.
Zasadne jest również przedstawienie pozycji wolnych środków razem z dotacjami
inwestycyjnymi, które mają charakter bezzwrotny (Wykres 7), co odróżnia je od kredytów
czy pożyczek.

Wykres 7: Wskaźnik wolne środki / dochody ogółem oraz (wolne środki + dotacje

inwestycyjne) / dochody ogółem w latach 1996-2000

11.8%

18.2%

16.3%

20.2%

14.6%

24.5%

25.7%

25.0%

19.9%

13.3%

0

200 000 000

400 000 000

600 000 000

800 000 000

1 000 000 000

1996

1997

1998

1999

2000

0%

6%

12%

18%

24%

30%

dochody ogółem

wolne środki+dotacje inwestycyjne

wolne środki / dochody ogółem

(wolne środki+dotacje inwestycyjne) / dochody ogółem

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych UM Gdańsk

Po uwzględnieniu dotacji inwestycyjnych wskaźnik, po znacznym wzroście w 1997 r.
utrzymywał się na wysokim poziomie przez kolejne latach. W roku 1998 miasto otrzymało
prawie 68 mln zł w postaci dotacji inwestycyjnych, co było głównym powodem najwyższego
poziomu wskaźnika w porównaniu z innymi latami. Otrzymane w 2000 r. dotacje
inwestycyjne nie zahamowały spadku wartości wskaźnika udziału wolnych środków w
dochodach ogółem.

3.2. Wolne środki / dochody własne

Konstrukcja wskaźnika zbliżona jest do omawianego poprzedniego, jednakże analizowany
wskaźnik określa udział wolnych środków w relacji do dochodów własnych. Wykres 8
przedstawia wartość tego wskaźnika w Mieście Gdańsku w latach 1996-2000.
Najniższą wartość wskaźnika można zaobserwować w 1996 r. W kolejnych dwóch latach
wskaźnik ten ulegał nieznacznym wahaniom. W 1999 r. nastąpił wzrost wskaźnika o blisko
15%, spowodowany przede wszystkim spadkiem dochodów własnych o ponad 80,8 mln zł,
wynikającym przede wszystkim ze zmian we wpływach z udziałów w podatkach
dochodowych budżetu państwa. Wpływ na poziom tego wskaźnika miał również wzrost
wolnych środków, który wynikał z dwukrotnie większego wzrostu dochodów o charakterze
regularnym niż wydatków bieżących.

R

APORT Z ANALIZY WSKAŹNIKOWEJ MIASTA

G

DAŃSKA

13

Wykres 8: Wskaźnik wolne środki / dochody własne w latach 1996 – 2000

25.7%

36.2%

21.9%

23.6%

15.3%

0

100 000 000

200 000 000

300 000 000

400 000 000

500 000 000

600 000 000

1996

1997

1998

1999

2000

0%

8%

16%

24%

32%

40%

dochody własne

wolne środki

wolne środki / dochody własne

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych UM Gdańsk

Po uwzględnieniu dotacji inwestycyjnych wartości wskaźnika charakteryzują się podobną
zmiennością jak wskaźnik wolne środki / dochody własne.

Wykres 9: Wskaźniki wolne środki / dochody własne oraz (wolne środki + dotacje

inwestycyjne) / dochody własne w latach 1996 – 2000

35.0%

44.8%

34.5%

31.7%

17.2%

15.3%

25.7%

36.2%

21.9%

23.6%

0

100 000 000

200 000 000

300 000 000

400 000 000

500 000 000

600 000 000

1996

1997

1998

1999

2000

0%

8%

16%

24%

32%

40%

48%

dochody własne

wolne środki+dotacje inwestycyjne

(wolne środki+dotacje inwestycyjne) / dochody własne

wolne środki / dochody własne

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych UM Gdańsk

W latach 1998 oraz 2000 Miasto Gdańsk otrzymało znaczące kwoty w postaci dotacji
inwestycyjnych, co wpłynęło na znaczną różnicę pomiędzy obydwoma wskaźnikami – w
1998 roku było to ponad 68,5 mln zł, w 2000 r. – blisko 49 mln zł. Jednakże udział wolnych
środków w dochodach własnych przyjmuje najwyższą wartość w roku 1999, co wynika ze,
wspomnianego już wcześniej, niskiego poziomu dochodów własnych.

R

APORT Z ANALIZY WSKAŹNIKOWEJ MIASTA

G

DAŃSKA

14

4. WSKAŹNIKI DOTYCZĄCE ZADŁUŻENIA

4.1. Stan zadłużenia / dochody ogółem

Wskaźnik określa poziom zadłużenia w stosunku do dochodów ogółem. Według limitu
ustawowego udział ten nie może przekroczyć 60 %. Poziom zadłużenia Miasta Gdańsk
przedstawiono na kolejnym wykresie (Wykres 10).
Wartość wskaźnika w Mieście Gdańsk wzrastał dość dynamicznie w latach 1996 – 1998. W
latach 1998 – 2000 ustabilizował się na poziomie ok. 27%.

Wykres 10: Wskaźnik stan zadłużenia / dochody ogółem w latach 1996-2000

27,34%

25,68%

27,59%

18,85%

2,60%

0

200 000 000

400 000 000

600 000 000

800 000 000

1 000 000 000

1996

1997

1998

1999

2000

0%

5%

10%

15%

20%

25%

30%

dochody ogółem

stan zadłużenia

stan zadłużenia / dochody ogółem

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych UM Gdańsk

Na stan zadłużenia w Mieście składają się: emisja obligacji na łączną kwotę 99,3 mln zł w
latach 1996-1998 oraz zaciągnięte kredyty preferencyjne na kwotę 113,5 mln zł w latach
1997-1999. Rozpoczęcie spłaty kredytu zaciągniętego w BIG BG S.A. w 1997 r. oraz wykup
I transzy obligacji nastąpiło dopiero w 2000 r., co było powodem utrzymania się poziomu
wskaźnika na zbliżonym do poprzednich lat. W 2000 roku Miasto zaciągnęło dodatkowy
kredyt komercyjny o wartości 60 mln zł. Stan zadłużenia w analizowanych latach utrzymuje
się na bezpiecznym poziomie osiągając maksymalnie 27,6%.

4.2. Obsługa zadłużenia / dochody ogółem

Wskaźnik określa poziom obsługi zadłużenia w stosunku do dochodów ogółem. Obsługę
zadłużenia stanowią zarówno odsetki i raty kapitałowe od kredytów, pożyczek i obligacji.
Wielkość udziału obsługi zadłużenia w dochodach ogółem według ustawowego limitu nie
może przekroczyć 15 %. Wielkość tego wskaźnika w Mieście Gdańsk przedstawiono na
poniższym wykresie (Wykres 11).

R

APORT Z ANALIZY WSKAŹNIKOWEJ MIASTA

G

DAŃSKA

15

Wykres 11: Wskaźnik obsługa zadłużenia / dochody ogółem w latach 1996-2000

0,00%

0,50%

1,96%

2,32%

4,28%

0

200 000 000

400 000 000

600 000 000

800 000 000

1 000 000 000

1996

1997

1998

1999

2000

0%

1%

1%

2%

2%

3%

3%

4%

4%

5%

dochody ogółem

obsługa zadłużenia

obsługa zadłużenia / dochody ogółem

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych UM Gdańsk

W 1996 r. Miasto nie ponosiło kosztów związanych z obsługą zadłużenia, natomiast
najwyższą wartość wskaźnik osiągnął w 2000 r. Ponad dwukrotnie większa wartość
wskaźnika w 2000 r. w stosunku do roku poprzedniego wynika przede wszystkim z
rozpoczęcia wykupu wyemitowanych w 1996 r. obligacji komunalnych oraz spłaty kapitału
od zaciągniętego kredytu preferencyjnego. Kredyt ten został zaciągnięty w 1997 r. i posiadał
czteroletnią karencję na spłatę kapitału. Pozostałe zobowiązania, które zostały zaciągnięte w
latach 1997-1999 również posiadają kilkuletnią karencję, co powoduje, iż pomimo tego, iż
wielkość stanu zadłużenia utrzymuje się na poziomie ok. 30% dochodów ogółem, obsługa
istniejącego długu, przyjmuje niskie wartości i przez cały badany okres utrzymuje się na
bezpiecznym poziomie.

4.3. Wolne środki / obsługa zadłużenia

Wskaźnik przedstawia relację wolnych środków do obsługi zadłużenia, tj. ile razy kwota
wolnych środków przewyższa wydatki i rozchody związane z obsługą zadłużenia. Wielkość
tego wskaźnika dla Miasta Gdańsk przedstawia Wykres 12.

Wykres 12: Wskaźnik wolne środki / obsługa zadłużenia w latach 1996-2000

36.54

8.32

8.73

3.42

0

20 000 000

40 000 000

60 000 000

80 000 000

100 000 000

120 000 000

140 000 000

160 000 000

180 000 000

1996

1997

1998

1999

2000

0

5

10

15

20

25

30

35

40

wolne środki

obsługa zadłużenia

wolne środki / obsługa zadłużenia

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych UM Gdańsk

R

APORT Z ANALIZY WSKAŹNIKOWEJ MIASTA

G

DAŃSKA

16

W 1999 r. nie występowały koszty obsługi zadłużenia, dlatego też wskaźnik wyliczono
dopiero od roku następnego. Największy poziom wskaźnika zanotowano w Gdańsku w 1997
roku, gdzie wartość obsługi zadłużenia była prawie czterdziestokrotnie niższa od wartości
wolnych środków, co wynika z niewielkich kwot przeznaczanych na obsługę zadłużenia. W
kolejnych latach wartość wskaźnika zmniejszała się, osiągając w 2000 r. wartość poniżej 3,5.
Oznacza to, że wydatki związane z obsługą zadłużenia pochłonęły prawie 30% wartości
wolnych środków w tym roku.
Uwzględniając przy kalkulacji wskaźnika dotacje o charakterze inwestycyjnym (Wykres 13)
poziom wskaźnika przyjmuje jeszcze wyższe wartości niż poprzedni wskaźnik co oznacza, iż
jeszcze mniejsza część wolnych środków przeznaczana jest na obsługę zadłużenia. Jednak
zachowana jest tendencja malejąca, która powoduje, iż wskaźnik w 2000 r. przyjmuje wartość
poniżej 5, co oznacza iż ok. 80% wolnych środków wraz z kwotami uzyskanymi w formie
dotacji inwestycyjnych może być przeznaczana na wydatki majątkowe.
Wykres 13: Wskaźniki wolne środki / obsługa zadłużenia oraz (wolne środki + dotacje

inwestycyjne) / obsługa zadłużenia w lata 1996-2000

36.54

8.32

8.73

3.42

49.01

13.10

10.80

4.66

0

20 000 000

40 000 000

60 000 000

80 000 000

100 000 000

120 000 000

140 000 000

160 000 000

180 000 000

1996

1997

1998

1999

2000

0

10

20

30

40

50

60

wolne środki

obsługa zadłużenia

wolne środki / obsługa zadłużenia

(wolne środki + dotacje inwestycyjne) / obsługa zadłużenia

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych UM Gdańsk

4.4. Obsługa zadłużenia / nadwyżka operacyjna

Wskaźnik przedstawia relację pomiędzy obsługą zadłużenia o nadwyżką operacyjną. Im
większa wartość wskaźnika tym większa cześć nadwyżki operacyjnej pochłaniana jest przez
obsługę zadłużenia. Jeżeli wartość wskaźnika przekroczy poziom 100% oznacza to, iż wynik
budżetu bieżącego nie jest wystarczający, aby pokryć koszty związane z obsługą zadłużenia.
Wielkość tego wskaźnika dla miasta Gdańska przedstawiono na poniższym wykresie.

R

APORT Z ANALIZY WSKAŹNIKOWEJ MIASTA

G

DAŃSKA

17

Wykres 14: Wskaźnik obsługa zadłużenia / nadwyżka operacyjna w latach 1996-2000

55.38%

16.53%

42.50%

6.08%

0.00%

0

20 000 000

40 000 000

60 000 000

80 000 000

100 000 000

120 000 000

140 000 000

1996

1997

1998

1999

2000

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

nadwyżka operacyjna

obsługa zadłużenia

obsługa zadłużenia / nadwyżka operacyjna

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych UM Gdańsk

Przyczyną znacznych wahań w poziomie wskaźnika były wahania poziomu nadwyżki
operacyjnej. W 1998 r. wydatki bieżące wzrosły więcej niż dochody regularne, co
spowodowało niski poziom nadwyżki operacyjnej, czyli wyniku budżetu bieżącego. Przy
rosnących kosztach obsługi zadłużenia zaciągniętego w 1996 i 1997 r. spowodowało to
znaczny wzrost wskaźnika. W kolejnym roku bardzo wysoki poziom nadwyżki operacyjnej
determinowany był dodatkowymi dochodami w postaci subwencji i dotacji dla
nowoutworzonej jednostki samorządu terytorialnego (powiatu). W 2000 r. wydatki bieżące
wzrosły o prawie 19%, dochody regularne zaś tylko o niecałe 10%, co spowodowało spadek
nadwyżki operacyjnej do poziomu nieco ponad 72 mln zł. Przy opisanym już wcześniej
dwukrotnym wzroście kosztów obsługi zadłużenia omawiany wskaźnik osiągnął najwyższy w
całym okresie poziom 55,4%. Oznacza to, iż ponad połowa kwoty nadwyżki operacyjnej była
przeznaczana na pokrycie kosztów obsługi zadłużenia.

4.5. Obsługa zadłużenia / (obsługa zadłużenia + wydatki majątkowe)

Wskaźnik prezentuje relację obsługi zadłużenia rozumianej jako spłatę kapitału i zapłatę
odsetek od tego kapitału do łącznej wielkości środków finansowych zagospodarowanych na
obsługę zadłużenia i wydatki majątkowe

4

. Wskaźnik informuje o tempie zmian kategorii

wydatków majątkowych w relacji do tempa zmian kategorii, jaką jest obsługa zadłużenia.
Rosnący poziom wskaźnika z roku na rok oznacza, iż obsługa zadłużenia zmienia się
(wzrasta) szybciej niż poziom wydatków majątkowych. W sytuacji odwrotnej (wskaźnik
maleje z roku na rok) wydatki majątkowe w coraz większym stopniu finansowane są z

4

Środki finansowe zagospodarowane na wydatki majątkowe i obsługę zadłużenia stanowią łącznie wielkość

wydatków o charakterze kapitałowym wraz z kosztem, jaki Miasto musi ponieść w związku z przyspieszonym
rozwojem (finansowanym w postaci zobowiązań dłużnych), który w postaci odsetek powiększa wartość
realizowanych inwestycji. Przyspieszony rozwój jest uzasadniony potrzebą zrealizowania kosztownych
inwestycji w krótszym czasie, a częściej korzyściami ekonomicznymi płynącymi z uzyskania wymaganej
efektywności realizacji zadania.

R

APORT Z ANALIZY WSKAŹNIKOWEJ MIASTA

G

DAŃSKA

18

własnych środków, co oznacza, iż tempo wzrostu obsługi zadłużenia jest mniejsze niż
równolegle tempo wzrostu wydatków majątkowych. Nie musi to jednak oznaczać, iż tym
samym stan zadłużenia również ulega zmniejszaniu z roku na rok (karencja dla kredytów,
wykup obligacji w późniejszym terminie).
Wskaźnik jest przydatny w analizie długookresowej, kiedy można obserwować skutki
zaciągniętych zobowiązań w latach następnych. W okresie średnioterminowym wskaźnik
może utrzymywać się na w miarę stałym poziomie, co świadczy z jednej strony o dobrej
strukturze portfela zobowiązań, z drugiej zaś strony o zwiększaniu wydatków majątkowych i
jednoczesnym zwiększaniu zobowiązań przy zachowaniu zasady w miarę równego tempa
wzrostu obu kategorii. Może to jednak być także objawem kumulacji obsługi zadłużenia w
kilku kolejnych okresach, wskutek czego nie wystąpi równoległy wzrost wielkości wydatków
majątkowych. Wartości wskaźnika dla Miasta Gdańska w latach 1996-2000 przedstawia
poniższy wykres (Wykres 15).
W latach 1996-2000 wskaźnik stosunkowo szybko wzrastał w całym analizowanym okresie,
w którym zarówno wydatki majątkowe, jak i obsługa zadłużenia (ale również stan zadłużenia)
Miasta zwiększały się jeszcze bardziej dynamicznie. Tempo wzrostu obsługi zadłużenia
znacznie przewyższało tempo zmian wydatków majątkowych. W szczególności w roku 1998
tempo to było ok. 15 razy większe, w latach 1997 i 2000 natomiast dynamika wzrostu obsługi
zadłużenia była ok. 5 razy wyższa niż dynamika wzrostu wydatków majątkowych. W roku
1999 wystąpił spadek w ujęciu nominalnym omawianych wydatków, w tym też roku wzrost
obsługi zadłużenia był najniższy (ok. 31% w stosunku do tej kategorii w roku poprzedniego),
co jest widoczne na wykresie w postaci niewielkiego załamania trendu.

Wykres 15: Wskaźnik obsługa zadłużenia / (obsługa zadłużenia + wydatki majątkowe)

15.21%

7.85%

5.57%

1.40%

0.00%

0

50 000 000

100 000 000

150 000 000

200 000 000

250 000 000

300 000 000

1996

1997

1998

1999

2000

0%

2%

4%

6%

8%

10%

12%

14%

16%

obsługa zadłużenia + wydatki majatkowe

obsługa zadłużenia

obsługa zadłużenia / (obsługa zadłużenia + wydatki majątkowe)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych UM Gdańsk

W roku 1997 wystąpił znaczny (ok. 115%) wzrost nakładów na inwestycje, któremu
towarzyszył ponad dziewięciokrotny wzrost stanu zadłużenia Miasta. W kolejnych latach
Miasto będzie ponosiło skutki polityki zaciągania kredytów i pożyczek o wydłużonym okresie
karencji (spłata tych zobowiązań rozpocznie się w 2002 roku) i emisji obligacji komunalnych

R

APORT Z ANALIZY WSKAŹNIKOWEJ MIASTA

G

DAŃSKA

19

(wykup papierów rozpoczął się w roku 2000). Oznacza to również, iż prezentowany wskaźnik
będzie dość szybko wzrastał pomimo znacznie wolniejszego wzrostu wydatków o charakterze
majątkowym. Natomiast w przypadku zaciągania kolejnych zobowiązań wartość wskaźnika
będzie się zwiększała jeszcze bardziej dynamicznie.

4.6. Dochody cywilno – prawne / obsługa zadłużenia

Wskaźnik określa poziom, w jaki dochody cywilno-prawne mogą stanowić zabezpieczenie
spłaty zadłużenia jednostki samorządu terytorialnego. W kategorii dochodów cywilno-
prawnych znajdują się przede wszystkim: dochody z majątku gminy, dochody ze sprzedaży
rzeczy i praw. Wartości, jakie przyjmuje ten wskaźnik dla Miasta Gdańska przedstawione są
na poniższym wykresie (Wykres 16).

Wykres 16: Wskaźnik dochody cywilno-prawne / obsługa zadłużenia w latach 1996-2000

-

32,55

8,68

5,00

3,08

0

20 000 000

40 000 000

60 000 000

80 000 000

100 000 000

120 000 000

140 000 000

1996

1997

1998

1999

2000

0

5

10

15

20

25

30

35

dochody cywilno - prawne

obsługa zadłużenia

dochody cywilno - prawne / obsługa zadłużenia

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych UM Gdańsk

Najwyższą wartość analizowany wskaźnik osiągnął w roku 1997 (32,5), co wynikało z
niskiego poziomu wydatków na obsługę zadłużenia. W 1999 r. wartość dochodów cywilno-
prawnych uległa znacznej obniżce, co zostało spowodowane: znaczną obniżką dochodów ze
sprzedaży majątku Miasta (o ok. 23 mln zł w stosunku do roku poprzedniego) oraz wpływami
z prywatyzacji. Dodatkowo, do 1999 r. wpływy z prywatyzacji kwalifikowane były jako
dochody, po tym okresie stanowią przychody gminy.
W kolejnych latach wraz ze zwiększonymi kwotami przeznaczanymi na obsługę kredytów,
pożyczek i obligacji komunalnych, wartość wskaźnika malała osiągając w 2000 r. poziom
niespełna 3,1. Oznacza to, iż dochody z tego tytułu pokryły wydatki związane z obsługą
zadłużenia nieco ponad trzykrotnie.

R

APORT Z ANALIZY WSKAŹNIKOWEJ MIASTA

G

DAŃSKA

20

5. WSKAŹNIKI DOTYCZĄCE WYDATKÓW MAJĄTKOWYCH

5.1. Wydatki majątkowe / dochody ogółem

Wskaźnik określa udział wydatków majątkowych w dochodach ogółem. Im większy poziom
tego wskaźnika, tym bardziej intensywną politykę proinwestycyjną prowadzi gmina. Poziom
tego wskaźnika dla Miasta Gdańska przedstawiony został na poniższym wykresie.

Wykres 17: Wskaźnik wydatki majątkowe / dochody ogółem w latach 1996-2000

23.85%

27.23%

33.20%

35.08%

21.30%

0

200 000 000

400 000 000

600 000 000

800 000 000

1 000 000 000

1996

1997

1998

1999

2000

0%

5%

10%

15%

20%

25%

30%

35%

40%

dochody ogółem

wydatki majatkowe

wydatki majątkowe / dochody ogółem

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych UM Gdańsk

W całym okresie analizy wartość wskaźnika dla Miasta kształtuje się na poziomie powyżej
20%, osiągając najwyższą wartość (35,1%) w 1997 r. Przy rosnących dochodach spadek
wskaźnika w 2000 r. (do poziomu 23,85%) spowodowany był mniejszymi lub utrzymującymi
się na podobnym poziomie wydatkami inwestycyjnymi. Z kolei mniejsze inwestycje wynikały
z otrzymanych mniejszych dotacji inwestycyjnych oraz korzystaniem w mniejszym stopniu ze
środków dłużnych jako źródeł finansowania inwestycji. Mniejsze wydatki inwestycyjne
determinowane były także szybszym wzrostem wydatków bieżących niż dochodów ogółem.

5.2. Wydatki majątkowe / wydatki ogółem

Udział wydatków majątkowych w wydatkach ogółem określa proporcje pomiędzy wydatkami
bieżącymi a wydatkami majątkowymi. Im wyższą wartość osiąga wskaźnik tym większą
część wydatków budżetowych miasto przeznacza na inwestycje. Wartość tego wskaźnika dla
Miasta Gdańsk przedstawia Wykres 18.

R

APORT Z ANALIZY WSKAŹNIKOWEJ MIASTA

G

DAŃSKA

21

Wykres 18: Wskaźnik wydatki majątkowe / wydatki ogółem w latach 1996-2000

19.72%

31.57%

30.32%

26.05%

22.53%

0

150 000 000

300 000 000

450 000 000

600 000 000

750 000 000

900 000 000

1 050 000 000

1 200 000 000

1996

1997

1998

1999

2000

0%

5%

10%

15%

20%

25%

30%

35%

wydatki ogółem

wydatki majatkowe

wydatki majatkowe / wydatki ogółem

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych UM Gdańsk

W latach 1996-2000 wartość wskaźnika kształtowała się podobnie jak wartość poprzedniego,
lecz na nieco niższym poziomie. Sytuacja taka wynika z wyższej wartości wydatków ogółem
w kolejnych latach w porównaniu do dochodów ogółem. Oznacza to, iż część wydatków
inwestycyjnych miasto finansowało ze źródeł zwrotnych.

5.3. Wolne środki / wydatki majątkowe

Wartość wskaźnika wskazuje na część wydatków majątkowych, które mogą być
sfinansowane za pomocą wolnych środków. Kategoria „wolne środki” uwzględnia zarówno
wpływy ze sprzedaży majątku miasta jak i wpływy z prywatyzacji, nie uwzględnia natomiast
dochodów z dotacji i subwencji o charakterze inwestycyjnym. Są to środki finansowe, które
mogą być przeznaczone na spłatę zadłużenia (istniejącego i planowanego) jak i na wydatki
majątkowe. Wartość wskaźnika w Mieście Gdańsk w kolejnych latach przedstawia
Wykres 19.
Wykres 19: Wskaźnik wolne środki / wydatki majątkowe w latach 1996-2000

55.45%

52.01%

49.08%

74.35%

61.32%

0

50 000 000

100 000 000

150 000 000

200 000 000

250 000 000

300 000 000

1996

1997

1998

1999

2000

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

wolne środki

wydatki majatkowe

wolne środki / wydatki majątkowe

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych UM Gdańsk

R

APORT Z ANALIZY WSKAŹNIKOWEJ MIASTA

G

DAŃSKA

22

W pierwszych trzech latach analizy wydatki majątkowe w połowie finansowane były z
wolnych środków. W roku 1999 odnotowano wzrost wartość wskaźnika do poziomu blisko
75%. Wzrost ten spowodowany był dwoma czynnikami: znacznym przyrostem wartości
wolnych środków oraz spadkiem wydatków majątkowych. Kategoria wolnych środków
odnotowała znaczący wzrost wynikający ze znacznego wzrostu dochodów o charakterze
regularnym, w szczególności subwencji ogólnej oraz dotacji celowych z budżetu państwa.
Dodatkowe środki były przeznaczone na pokrycie zadań powiatowych, które wraz z reformą
administracyjną otrzymało Miasto Gdańsk.
W 2000 roku udział wolnych środków w wydatkach o charakterze majątkowym był mniejszy
w porównaniu do roku poprzedniego i wynosił 61,32 %.
Po uwzględnieniu dotacji inwestycyjnych wartości wskaźnika wolnych środków / wydatki
majątkowe przedstawiono na poniższym wykresie (Wykres 20).

Wykres 20: Wskaźnik wolne środki / wydatki majątkowe oraz (wolne środki + dotacje

inwestycyjne) / wydatki majątkowe w latach 1996-2000

61.32%

74.35%

49.08%

52.01%

55.45%

62.31%

83.55%

91.94%

77.32%

69.76%

0

50 000 000

100 000 000

150 000 000

200 000 000

250 000 000

300 000 000

1996

1997

1998

1999

2000

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

wolne środki

wydatki majatkowe

wolne środki / wydatki majątkowe

(wolne środki + dotacje inwestycyjne) / wydatki majątkowe

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych UM Gdańsk

Miasto Gdańsk otrzymywało w latach 1996-2000 znaczne środki w postaci dotacji
inwestycyjnych. Wolne środki wraz z dodatkowymi środkami finansują wydatki majątkowe
Miasta od 62% w 1996 r. do 92% w 1999 r. Znaczna część dotacji inwestycyjnych
przeznaczana była na budowę Oczyszczalni „Wschód”.

R

APORT Z ANALIZY WSKAŹNIKOWEJ MIASTA

G

DAŃSKA

23

5.4.

Przychody z kredytów, pożyczek, emisji obligacji / wydatki

majątkowe

Wskaźnik określa udział źródeł zwrotnych (kredytów, pożyczek, obligacji) w finansowaniu
wydatków majątkowych. Wartość wskaźnika dla Miasta Gdańsk w latach 1996-2000
przedstawiono na poniższym wykresie (Wykres 21).

Wykres 21: Wskaźnik przychody z kredytów, pożyczek, obligacji / wydatki majątkowe

w latach 1996-2000

27.31%

4.95%

38.38%

48.03%

12.19%

0

50 000 000

100 000 000

150 000 000

200 000 000

250 000 000

300 000 000

1996

1997

1998

1999

2000

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

przychody z kredytów, pożyczek, obligacji

wydatki majatkowe

przychody z kredytów, pożyczek, obligacji / wydatki majątkowe

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych UM Gdańsk

Największą wartość wskaźnik przyjmuje w roku 1997 oraz w 1998. W tych latach Miasto
wyemitowało obligacje na łączną kwotę 87,8 mln zł oraz zaciągnęło kredyt preferencyjny w
wysokości ponad 102 mln zł. W 1999 r. Miasto zaciągnęło tylko niewielką pożyczkę
preferencyjną (niecałe 11,2 mln zł), co wynikało z wysokiego poziomu wolnych środków
oraz znacznych kwot, które Gdańsk otrzymał jako dotacje inwestycyjne. Środki te były
wystarczające aby pokryć w 90% zaplanowane na ten rok wydatki majątkowe.
Zależność pomiędzy wielkością wolnych środków a źródłami zwrotnymi przedstawia
Wykres 22.

R

APORT Z ANALIZY WSKAŹNIKOWEJ MIASTA

G

DAŃSKA

24

Wykres 22: Zależność pomiędzy wolnymi środkami, wolnymi środkami wraz z

dotacjami inwestycyjnymi a zobowiązaniami zwrotnymi w latach
1996 - 2000

61.32%

74.35%

49.08%

55.45%

52.01%

27.31%

12.19%

48.03%

38.38%

4.95%

83.55%

91.94%

77.32%

69.76%

62.31%

0%

20%

40%

60%

80%

100%

1996

1997

1998

1999

2000

wolne środki / wydatki majątkowe

przychody z kredytów, pożyczek, obligacji / wydatki majątkowe

(wolne środki + dotacje inwestycyjne) / wydatki majątkowe

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych UM Gdańsk

Wysoki poziom wolnych środków powoduje mniejszą konieczność korzystania ze środków
zwrotnych. Taka sytuacja występowała w Gdańsku w latach 1999-2000, co wyraźnie widać
na zamieszczonym powyżej wykresie. Także otrzymane dotacje inwestycyjne sprzyjają
mniejszemu zadłużaniu się Miasta. Na uwagę zasługuje również fakt, że w 1997 r., przy
wysokim poziomie wolnych środków wraz z dotacjami inwestycyjnymi, Miasto zaciągnęło
większe zobowiązania. Spowodowało to, iż niewykorzystane środki pieniężne pod koniec
roku zostały przeznaczone na inwestycje w roku 1998.

R

APORT Z ANALIZY WSKAŹNIKOWEJ MIASTA

G

DAŃSKA

25

6. WSKAŹNIKI DOTYCZĄCE PRZEPŁYWÓW GOTÓWKOWYCH

6.1. Roczny przepływ gotówki / dochody ogółem

Wskaźnik przedstawia udział wartości rocznego przepływu gotówki w dochodach ogółem.
Roczny przepływ gotówki jest różnicą pomiędzy sumą dochodów i przychodów a sumą
wydatków i rozchodów. Wskaźnik może przyjmować wartości zarówno dodatnie jak i
ujemne. Wysoka wartość wskaźnika może oznaczać, że miasto prowadzi nieefektywną
politykę zarządzania płynnością. Z kolei ujemna wartość rocznego przepływu gotówki w
kolejnych latach może być przyczyną braku płynności finansowej miasta. Wykres 23
przedstawia wartość wskaźnika w Gdańsku w latach 1996-2000.

Wykres 23: Wskaźnik roczne przepływy gotówki / dochody ogółem w latach 1996-2000

-2,52%

-3,18%

3,25%

5,74%

-5,43%

-200 000 000

0

200 000 000

400 000 000

600 000 000

800 000 000

1 000 000 000

1996

1997

1998

1999

2000

-8%

-6%

-4%

-2%

0%

2%

4%

6%

8%

dochody ogółem

roczny przepływ gotówki

roczny przepływ gotówki / dochody ogółem

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych UM Gdańsk

W Gdańsku tylko w latach 1997-1998 roczne przepływy gotówki osiągnęły wartości
dodatnie, co oznacza powiększenie salda gotówki na koniec roku. W tych latach Miasto
wyemitowało kolejne transze obligacji milenijnych oraz dodatkowo zaciągnęło pożyczki
preferencyjne. Środki w ten sposób pozyskane nie zostały w całości wydane, co spowodowało
utrzymywanie się wskaźnika powyżej poziomu 3%. W kolejnych latach wydatki majątkowe
były częściowo finansowane ze środków pozostających na rachunkach na koniec poprzednich
lat. Omawiany wskaźnik największą wartość przyjął w 1999 r. (5,7%), najniższą w 1996 (-
5,4%).

R

APORT Z ANALIZY WSKAŹNIKOWEJ MIASTA

G

DAŃSKA

26

6.2. Skumulowany stan gotówki / dochody ogółem

Skumulowany stan gotówki definiowany jest jako roczny przepływ gotówki uzupełniony o
stan gotówki z roku poprzedniego i może on przyjmować tylko wartości dodatnie. Wykres 24
przedstawia wartość wskaźnika w Mieście Gdańsk w latach 1996-2000.

Wykres 24: Wskaźnik skumulowany stan gotówki / dochody ogółem w latach 1996-2000

3,11%

8,14%

9,66%

5,34%

2,28%

0

200 000 000

400 000 000

600 000 000

800 000 000

1 000 000 000

1996

1997

1998

1999

2000

0%

2%

4%

6%

8%

10%

12%

dochody ogółem

skumulowany stan gotówki

skumulowany stan gotówki / dochody ogółem

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych UM Gdańsk

W wyniku występowania dodatniego przepływu gotówki w latach 1997 i 1998, skumulowany
stan gotówki wzrastał, osiągając najwyższą wartość w 1998 r. – 9,66%. W kolejnych latach
roczne przepływy gotówki były ujemne, co z kolei miało wpływ na niższe wartości
wskaźnika skumulowany stan gotówki w stosunku do dochodów ogółem.

R

APORT Z ANALIZY WSKAŹNIKOWEJ MIASTA

G

DAŃSKA

27

7. WSKAŹNIKI W PRZELICZENIU NA JEDNEGO MIESZKAŃCA

W latach 1996-2000 liczba mieszkańców w Mieście Gdańsk charakteryzowała się nieznaczną
tendencją malejącą (Tabela 3). Oznacza to, że zmiany wartości wskaźników per capita, czyli
wartości w przeliczeniu na jednego mieszkańca, wynikają głównie ze zmian zachodzących w
poszczególnych kategoriach dochodów i wydatków oraz z inflacji.

Tabela 2: Liczba mieszkańców Miasta Gdańska w latach 1996-2000

1996

1997

1998

1999

2000

liczba mieszkańców

462 336

461 354

458 988

457 937

457 937

zmiana (%)

-0,21%

-0,51%

-0,23%

0,00%

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych UM Gdańsk

7.1. Dochody ogółem per capita oraz dochody cywilno-prawne per

capita

Omawiane wskaźniki służą przede wszystkim do porównywania poszczególnych jednostek
samorządu terytorialnego pod względem wielkość dochodów budżetowych oraz dochodów
cywilno-prawnych w przeliczeniu na jednego mieszkańca. Wykres 25 przedstawia wartości
wskaźników dla Miasta Gdańska w latach 1996-2000.
Wykres 25: Wskaźnik dochody ogółem per capita oraz dochody cywilno-prawne per

capita w latach 1996-2000

1 248.19 zł

958.36 zł

1 592.11 zł

1 809.62 zł

2 012.22 zł

265.34 zł

209.79 zł

270.83 zł

202.85 zł

145.48 zł

- zł

500 zł

1 000 zł

1 500 zł

2 000 zł

2 500 zł

1996

1997

1998

1999

2000

dochody ogółem per capita

dochody cywilno - prawne per capita

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych UM Gdańsk

W całym analizowanym okresie wartość dochodów ogółem per capita wzrastała w podobnym
tempie osiągając w 2000 r. wartość ponad 2012 zł w porównaniu z nieco ponad 958 zł w
1996 r. Przy podobnej liczbie mieszkańców w całym okresie przyczyną takiego stanu były
wspomniane już wcześniej zmiany w strukturze dochodów oraz inflacja.

R

APORT Z ANALIZY WSKAŹNIKOWEJ MIASTA

G

DAŃSKA

28

Natomiast wartość wskaźnika dochody cywilno–prawne per capita wzrastała umiarkowanie.
W 1999 roku wystąpił spadek wartości wskaźnika z poziomu blisko 271 zł (w 1998 r.) do
209 zł, wynikający m in. z faktu, iż w tym roku sprzedano majątek miasta na kwotę mniejszą
o blisko 10 mln w stosunku do roku poprzedniego. Dodatkowo od 1999 roku wpływy z
prywatyzacji kwalifikowane są jako przychody, a nie jak dotychczas – dochody, co także
wpływa (ujemnie) na poziom omawianych wskaźników.
W poniższej tabeli (Tabela 3) przedstawiono wartości wyżej analizowanych wskaźników
wraz ze zmianami nominalnymi i realnymi. W przypadku dochodów cywilno-prawnych w
przeliczeniu na jednego mieszkańca można zauważyć, iż prawie w całym okresie, za
wyjątkiem 1999 r. wskaźnik notował wzrost 15% powyżej inflacji.

Tabela 3: Wskaźniki dotyczące dochodów w ujęciu nominalnym i realnym w latach

1996-2000

1996

1997

1998

1999

2000

Dochody ogółem per capita

958

1 248

1 592

1 810

2 012

zmiana nominalna

30,2%

27,6%

13,7%

11,2%

zmiana realna

13,4%

14,1%

5,9%

1,0%

Dochody cywilno-prawne per capita

145

203

271

210

265

zmiana nominalna

39,4%

33,5%

-22,5%

26,5%

zmiana realna

21,4%

19,4%

-27,8%

14,9%

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych UM Gdańsk

7.2. Wydatki ogółem per capita oraz wydatki majątkowe per capita

Wykres 26 prezentuje wydatki ogółem oraz wydatki majątkowe per capita w Mieście Gdańsk
w latach 1996-2000.

Wykres 26: Wskaźnik wydatki ogółem per capita oraz wydatki majątkowe per capita w

latach 1996-2000

1 387 zł

1 035 zł

1 743 zł

1 891 zł

2 130 zł

480 zł

493 zł

529 zł

438 zł

204 zł

-

zł

500 zł

1 000 zł

1 500 zł

2 000 zł

2 500 zł

1996

1997

1998

1999

2000

wydatki ogółem per capita

wydatki majatkowe per capita

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych UM Gdańsk

R

APORT Z ANALIZY WSKAŹNIKOWEJ MIASTA

G

DAŃSKA

29

W całym analizowanym okresie w Gdańsku wydatki ogółem per capita wzrastały. Niewielkie
zachwianie trendu nastąpiło w 1999 roku w wyniku spadku wartości wydatków majątkowych
w porównaniu do 1998 roku. Na uwagę zasługuje fakt, że wydatki ogółem per capita
plasowały się na nieco wyższym poziomie w porównaniu do dochodów ogółem per capita w
całym analizowanym okresie.
Od roku 1996 wartość wskaźnika wydatki majątkowe per capita rosła osiągając poziom 529 zł
w 1998 r. W kolejnym roku nastąpił nieznaczny spadek wskaźnika spowodowany mniejszymi
wydatkami inwestycyjnymi. Zrealizowany plan inwestycyjny na 2000 r. opiewał na kwotę
blisko 226,5 mln zł i był niższy niż w roku poprzednim, co spowodowało kolejny spadek
omawianego wskaźnika do poziomu ponad 480 zł w przeliczeniu na jednego mieszkańca.
W kolejnej tabeli (Tabela 4) przedstawiono wartości wyżej analizowanych wskaźników wraz
ze zmianami nominalnymi i realnymi.

Tabela 4: Wskaźniki dotyczące wydatków w ujęciu nominalnym i realnym w latach

1996-2000

1996

1997

1998

1999

2000

Wydatki ogółem per capita

1 035

1 387

1 743

1 891

2 130

zmiana nominalna

34.0%

25.7%

8.5%

12.6%

zmiana realna

16.6%

12.4%

1.1%

2.3%

Wydatki majątkowe per capita

204

438

529

493

480

zmiana nominalna

114.5%

20.7%

-6.8%

-2.6%

zmiana realna

86.7%

8.0%

-13.1%

-11.5%

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych UM Gdańsk

Warto zauważyć, iż wzrost wydatków ogółem per capita, nie pociąga za sobą wzrostu
wydatków majątkowych per capita. Wręcz przeciwnie – w latach 1999-2000 wydatki
majątkowe maleją zarówno nominalnie jak i realnie. Oznacza to, iż coraz więcej środków
przeznaczane jest na wydatki bieżące lub/i wydatki związane z obsługą zadłużenia.

7.3. Stan zadłużenia per capita

Wskaźnik przedstawia stan zadłużenia (łącznie z kwotami wynikającymi z udzielonych
poręczeń i gwarancji) w przeliczeniu na jednego mieszkańca. Wykres 27 prezentuje wartość
tego wskaźnika dla miasta Gdańska w latach 1996-2000.

R

APORT Z ANALIZY WSKAŹNIKOWEJ MIASTA

G

DAŃSKA

30

Wykres 27: Wskaźnik stan zadłużenia per capita w latach 1996-2000

464,69 zł

24,87 zł

235,24 zł

550,11 zł

439,29 zł

- zł

100 zł

200 zł

300 zł

400 zł

500 zł

600 zł

1996

1997

1998

1999

2000

stan zadłużenia per capita

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych UM Gdańsk

W 1996 roku na jednego mieszkańca przypadało blisko 25 zł całkowitego zadłużenia miasta.
W wyniku zaciągnięcia kolejnych zobowiązań na łączną kwotę ponad 272,8 mln zł w
kolejnych latach nastąpił znaczny przyrost wartości wskaźnika, który osiągnął w 2000 r.
wartość ponad 550 zł w przeliczeniu na jednego mieszkańca – ponad 22-krotny przyrost stanu
zadłużenia per capita w stosunku do roku 1996.

R

APORT Z ANALIZY WSKAŹNIKOWEJ MIASTA

G

DAŃSKA

31

ZAŁĄCZNIK

Wielkości poszczególnych pozycji, które zostały użyte przy obliczaniu wartości wskaźników
zostały przedstawiono w poniższej tabeli (Tabela 4).

Tabela 5: Wartości pozycje wykorzystanych przy obliczaniu wskaźników

1996

1997

1998

1999

2000

dochody ogółem

443 082 154

575 857 848

730 758 475

828 693 062

921 470 052

dochody własne

340 932 003

444 555 635

544 305 661

463 417 996

524 596 644

wydatki ogółem

478 648 360

639 817 762

800 082 438

866 094 076

975 386 565

wydatki majatkowe

94 371 478

202 020 913

242 578 877

225 612 955

219 729 024

nadwyżka operacyjna

18 460 249

58 295 660

58 089 110

126 222 910

71 194 381

wolne środki

52 487 799

115 540 227

129 864 228

177 887 044

134 733 297

wolne środki+dotacje inwestycyjne

58 805 272

140 936 381

187 569 841

207 575 843

183 590 978

nadwyżka (deficyt) budżetowy

-35 566 206

-63 959 914

-69 323 963

-37 401 014

-53 916 513

stan zadłużenia

11 500 000

108 527 322

201 626 550

212 800 000

251 917 975

obsługa zadłużenia

-

2 875 382

14 314 927

19 213 902

39 425 194

obsługa zadłużenia (bez poreczeń i gwarancji)

-

2 875 382

14 314 927

19 213 902

39 425 194

obsługa zadłużenia + wydatki majatkowe

94 371 478

204 896 295

256 893 804

244 826 857

259 154 218

dochody cywilno - prawne

66 342 184

91 019 993

105 312 437

94 456 836

121 510 510

przychody z kredytów, pożyczek, obligacji

11 500 000

97 027 322

93 099 228

11 173 450

60 000 000

roczny przepływ gotówki

-24 066 206

33 067 408

23 250 265

-26 377 564

-23 202 451

skumulowany stan gotówki

13 790 427

46 857 835

70 107 968

43 730 404

21 030 688

liczba mieszkańców

462 336

461 354

458 988

457 937

457 937

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych UM Gdańsk

Natomiast w tabeli 5 zaprezentowano wartości wskaźników dla lat 1996-2000.

R

APORT Z ANALIZY WSKAŹNIKOWEJ MIASTA

G

DAŃSKA

32

Tabela 6: Wartości wskaźników wykorzystanych w analizie

WSKAŹNIKI

1996

1997

1998

1999

2000

BUDŻET

Nadwyżka (deficyt) / dochody ogółem

-8.03% -11.11%

-9.49%

-4.51%

-5.85%

Wydatki ogółem / dochody ogółem

108.03% 111.11% 109.49% 104.51% 105.85%

Wydatki ogółem / nadwyżka operacyjna

25.93

11.08

17.99

6.86

13.70

Dochody własne / dochody ogółem

76.95%

77.20%

74.49%

55.92%

56.93%

WOLNE ŚRODKI

Wolne środki / dochody ogółem

11.85%

20.06%

17.77%

21.47%

14.62%

(Wolne środki+dotacje inwestycyjne) / dochody ogółem

13.27%

24.47%

25.67%

25.03%

20.66%

Wolne środki / dochody własne

15.40%

25.99%

23.86%

38.39%

25.68%

(Wolne środki+dotacje inwestycyjne) / dochody własne

17.25%

31.70%

34.46%

44.76%

36.29%

ZADŁUŻENIE

Stan zadłużenia / dochody ogółem

2.60%

18.85%

27.59%

25.68%

27.34%

Obsługa zadłużenia / dochody ogółem

0.00%

0.50%

1.96%

2.32%

4.28%

Wolne środki / obsługa zadłużenia

0.00

40.18

9.07

9.26

3.42

(Wolne środki + dotacje inwestycyjne) / obsługa zadłużenia

49.01

13.10

10.80

4.83

Obsługa zadłużenia / nadwyżka operacyjna

0.00

0.05

0.32

0.15

0.55

Obsługa zadłużenia / (obsługa zadłużenia + wydatki majątkowe)

0.00%

1.40%

5.57%

7.85%

15.21%

Dochody cywilno-prawne / obsługa całkowitego zadłużenia

0.00

32.55

8.68

5.00

3.08

WYDATKI MAJĄTKOWE

Wydatki majątkowe / dochody ogółem

21.30%

35.08%

33.20%

27.23%

23.85%

Wydatki majątkowe / wydatki ogółem

19.72%

31.57%

30.32%

26.05%

22.53%

Wolne środki / wydatki majątkowe

55.62%

57.19%

53.53%

78.85%

61.32%

(Wolne środki + dotacje inwestycyjne) / wydatki majątkowe

62.31%

69.76%

77.32%

91.94%

84.05%

Przychody z kredytów, pożyczek, obligacji / wydatki majątkowe

12.19%

48.03%

38.38%

4.95%

27.31%

PRZEPŁYWY GOTÓWKOWE

Roczny przepływ gotówki / dochody ogółem

-5.43%

5.74%

3.18%

-3.18%

-2.52%

Skumulowany stan gotówki / dochody ogółem

3.11%

8.14%

9.59%

5.28%

2.28%

WSKAŹNIKI NA MIESZKAŃCA

Dochody ogółem na mieszkańca

958.4

1248.2

1592.1

1809.6

2012.2

Dochody cywilno - prawne na mieszkańca

0.15

0.20

0.27

0.21

0.27

Wydatki ogółem na mieszkańca

1035.3

1386.8

1743.1

1891.3

2130.0

Wydatki majątkowe na mieszkańca

204.1

437.9

528.5

492.7

479.8

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych UM Gdańsk