P o d s t a w y Z a r z ą d z a n i a

I. Organizacja jako obiekt zarządzania

1. Pojęcie i składniki organizacji

ORGANIZACJA

−

celowa grupa społeczna, która funkcjonuje według pewnych zasad i reguł, współpracująca ze sobą
aby osiągnąć określony cel

−

takie współdziałanie części, które przyczynia się do prowadzenia całości

−

dostatecznie wyodrębniona z otoczenia całość ludzkiego działania skierowana na osiąganie celów

−

złożona całość zdolna realizować swoje cele dzięki współdziałaniu w samej organizacji oraz z
elementami jej otoczenia

Cechy identyczne wszystkich organizacji (składniki organizacji)

−

cele

−

kadra kierownicza

−

struktura – ustalony porządek

−

zasoby rzeczowe, kapitałowe i ludzkie

−

podsystemy organizacji

−

celów i wartości

−

psychospołeczny

−

techniczny

−

struktury

−

zarządzania – spajający wszystkie podsystemy

Główne składniki organizacji

−

zasoby ludzkie

−

zasoby ludzkie

−

cele

−

struktura

−

podsystem zarządzania

−

otoczenie

2. Cechy organizacji istotne z punktu widzenia zarządzania

•

twory człowieka

•

celowość

•

wyodrębnienie z otoczenia, ale z nim powiązanie

•

zdolność do adaptacji i uczenia się

•

strukturalizowanie i zhierarchizowanie

•

probabilistyczny (prawdopodobny) charakter procesów

•

dążność do przetrwania

•

złożoność

3. Wybrane spojrzenia na organizacje

Przedsiębiorstwo jako:

a) narzędzie osiągania efektu organizacyjnego

superefektywność – pracując w zespole osiągamy lepsze efekty niż w pojedynkę
spojrzenie prakseologiczne (teoria sprawnego działania)

b) system składający się z podsystemów: kierującego i wykonawczego

spojrzenie systemowe

c) koalicja grup społecznych o konfliktach, interesach i oczekiwaniach

model powiązań z właścicielami, pracownikami, dostawcami i odbiorcami ]
spojrzenie socjologiczne

4. Typy organizacji

Podział według kryterium:

a) główny powód istnienia

−

dochodowe (nadwyżka w dochodach zostaje zabrana przez właściciela)

−

niedochodowe (nadwyżka w dochodach zostaje przeznaczona na działalność tej organizacji)

b) wielkość zasobów

−

państwowe

−

samorządowe

−

spółdzielcze

−

prywatne

c) wielkość:

−

mikro (do 10 osób)

−

małe (do 50 osób)

−

średnie (do 249 osób)

−

duże (powyżej 249 osób)

d) status

−

osoba fizyczna

−

osoba prawna (ma nazwę, adres, konto w banku, może pozywać i być pozwana)

e) wiek

−

nowopowstałe

−

w fazie wzrostu

−

dojrzałe

−

w fazie schyłku

II. Zarządzanie jako rodzaj działania zorganizowanego i dyscyplina naukowa

1. Pojęcie zarządzania

ZARZĄDZANIE – to zestaw działań:

•

obejmujących planowanie, organizowanie, kierowanie ludźmi i kontrolowanie

•

poszukujących sposobów do zrealizowania celów

•

polegających na gromadzeniu i wykorzystywaniu zasobów ludzkich, rzeczowych, finansowych i
informacyjnych

•

wykonywanych z zamiarem jak najlepszego osiągnięcia wyznaczonych celów

2. Funkcje zarządzania

−

planowanie

−

organizowanie

−

kierowanie ludźmi

−

kontrolowanie

3. Zarządzanie jako dyscyplina naukowa

•

początki na przełomie XIX / XX wieku

•

interdyscyplinarność – wchodzi na pola badawcze innych dyscyplin

•

ścisły związek z praktyką – który tworzy naukę, teorię

•

stały dynamiczny rozwój – jedne z najmodniejszych kierunków na studiach

•

wielość szkół i koncepcji

•

stosunkowo krótka historia (teorii a nie praktyki)

4. Orientacje w zarządzaniu przedsiębiorstwem

duża

zmienność
otoczenia

mała

mała

złożoność

duża

otoczenia

Orientacja produkcyjna

•

zasada „3xS”

−

specjalizacja

−

standaryzacja

−

synchronizacja

•

np. fabryka Forda – czarny Ford T

Orientacja marketingowa

•

skierowanie na konsumentów, którzy mieli coraz bardziej zindywidualizowane potrzeby

•

np. inny kolor czy model samochodu

Orientacja globalna

•

globalizacja – swobodny przepływ pracy, ludzi, informacji, technologii itd. między krajami

•

skutki

•

wzrost siły kapitałowej i wielkości przedsiębiorstw

•

przemieszczanie kapitału

•

nowe strategie konkurencyjne

•

elastyczność i ukierunkowanie firm na potrzeby klientów (reengineering i lean
management)

•

powierzenie części zadań firmie zewnętrznej (outsourcing)

•

przedsiębiorstwa wirtualne

•

nowe formy zatrudniania pracowników (np. telepraca)

•

wzrost znaczenia kapitału intelektualnego

III. Planowanie działalności organizacji

1. Pojęcie planowania

PLANOWANIE – wyznaczanie celów, znajdowanie sposobów do osiągnięcia celu

•

częścią planowania jest prognozowanie czyli przypuszczanie przyszłości

•

realne prognozy – do 5 dni

•

trafność prognozowania jest bliska zeru

Proces planowania jest etapowy i obejmuje

−

określenie tego, co chcemy osiągnąć

−

ocenę sytuacji, w jakiej się znajduje organizacja

−

ustalenie procedury zamiany zasobów w rezultaty

−

ustalenie harmonogramu działań (terminów ich rozpoczynania i kończenia)

−

określenie osób odpowiedzialnych za poszczególne zadania

−

sprawdzanie wykonalności planów

Lata 1930 – 1960

Orientacja marketingowa

Lata 1960 – ??

Orientacja globalna

Lata 1880 – 1930

Orientacja produkcyjna

Planowanie posiada istotne znaczenie dla funkcjonowania organizacji gdyż:

−

pozwala wpływać na kształt jej przyszłości

−

redukuje poziom niepewności w działaniu

−

skupia uwagę na oszczędnym gospodarowaniu nieruchomościami

−

ułatwia pracownikom orientację w celach organizowania jej hierarchii i powiązaniach

−

umożliwia przygotowani do przetrwania ewentualnych kryzysów

Głosy „za” i „przeciw” planowaniu sformalizowanemu

a) zarzuty

1. Usztywnianie organizacji
2. Nie da się opracować realnego planu do organizacji, która funkcjonuje w dynamicznym

(przypadkowym i nieprzewidywalnym) otoczeniu

3. może ograniczać intuicję i pomysłowość zarządzających

b) kontrargumenty

1. Brak planów może prowadzić do chaosu w organizacji
2. Gdyby organizacje funkcjonowały w nie zmieniającym się otoczeniu, to planowanie byłoby

niepotrzebne

3. W miarę realizacji wizje podlegają formalizacji

2. System planów organizacji

3. Zasady planowania i cechy dobrego planu

ZASADY PLANOWANIA

CECHY DOBREGO PLANU

Obiektywność

-

Realność i wiarygodność (z marzeń zejść na ziemię)

Elastyczność

-

Wariantowość (kilka planów działania, każdy inny, zazwyczaj są

3:optymistyczny, neutralny, pesymistyczny)

Orientacja na otoczenie

-

Otwartość

Heurystyczność (twórczość)

-

Planowanie w oparciu o marzenia, oryginalność

Koordynacja prac planistycznych

-

Spójność

4. Planowanie strategiczne

MISJA

WIZJA

cele strategiczne

strategie
struktura

zasady

procesy

wyniki

Misja – określa główny powód istnienia firmy przez niezmienne wartości (zasady postępowania)

•

Zapewnia ciągłość i stabilność

•

Zapewnia stosunkowo stały punkt oparcia

Biznesplan

(utworzenia organizacji,

Inwestycji,

restrukturyzacji)

•

Ogranicza ilość potencjalnych kierunków rozwoju do tych, które są zgodne z ideologią firmy

•

Sprowadza działania do prostej maksymy: to jest nasza rdzenna ideologia i będziemy jej wierni

Wizja – wyznacza ambitny, śmiały i wymierny cel firmy stymulujący jej rozwój

•

Prowadzi do ciągłych zmian

•

Skłania do bycia w ciągłym ruchu

•

Poszerza możliwości rozwojowe firmy

•

Otwiera nowe obszary działania zgodnie z zasadą: „każdy kierunek rozwoju jest dobry, byleby był
zgodny z naszą ideologią”

5. Strategie przedsiębiorstwa

I. Strategie normatywne na poziomie przedsiębiorstwa

1.Strategia wzrostu – zwiększenie skali operacji, co może przejawiać się w postaci wzrostu

dochodów, udziału w rynku zatrudnienia. Cel- poprawa pozycji konkurencyjnej

•

Specjalizacji (koncentracji) – wszystkie zasoby ulokowane w jednej dziedzinie, np. Coca- cola

•

Dywersyfikacji (koncentrycznej lub konglomratowej (wiele dziedzin)

•

Integracji (do przodu lub do tyłu)

2.Strategia stabilizacji – firma nadal obsługuje ten sam rynek; stosowana, gdy efektywność jest

zadowalająca

3.Strategie defensywne(cięć) – zmniejszenie skali działań, wycofanie z nierentownych rynków.

Cel- szybka poprawa rentowności i przywrócenie płynności finansowej

•

Częściowa wyprzedaż zasobów

•

Przeniesienie zasobów do innego sektora

•

Sprzedaż lub likwidacja jednostki biznesu

4.Strategie mieszane

Rodzaje i przedmiot strategii funkcjonalnych:

1.Finansowa

Źródła i koszt kapitału
Polityka zadłużeniowa
Skala i kierunki inwestowania
Polityka

2.Personalna

Źródła rekrutacji i zasad selekcji pracowników
Rozwój pracowników
Systemy motywacyjne

3.Badań i rozwoju

Rozwoju prod.
Doskonalenia techniki i technologii
Polityka w zakresie licencji i patentów

4.Produkcji (działalności operacyjnej)

Jakość
Wydajność
Źródła zaopatrzenia
Obsługa działalności

5.Marketingowa i sprzedaży

Struktura sprzedaży
Pozycja rynkowa
Kanały dystrybucji
Aktywizacja sprzedaży
Polityka cen
Polityka wobec opinii publicznej

Rodzaje strategii konkurencji

KRYTERIA PODZIAŁU

TYP STRATEGII

SPOSÓB ZACHOWANIA
PRZEDSIĘBIORSTWA

Stopień ekspansywności
zachowań (jak się
zachowujemy)

Agresywna (ekspansywna)
Strategia przywódcy

Agresywna penetracja rynku,
zdobywanie nowych segmentów,
rozbudowa kanałów dystrybucji,
nacisku na innowację

Strategia naśladowcy

Naśladowanie firm posiadających
najlepsze pozycje rynkowe,
najnowocześniejsze technologie,
najlepsze produkty itp.

Zasięg konkurencji

Konkurowanie na całym rynku

Działania w całym sektorze, obejmują
wszystkie grupy klientów i produktów

Strategia niszy rynkowej

Przedsiębiorca skupia się na
wybranej grupie klientów lub
wybranej grupie produktów lub
wybranym rynku geograficznym

Przedmiot (narzędzia)
konkurencji (czym
konkurujemy)

Strategia wiodącej pozycji
kosztowej

Firma dąży do osiągnięcia możliwie
najniższych kosztów głównie poprzez
wykorzystanie efektu skali (krzywej
doświadczenia). Największy udział w
rynku – największa sprzedaż –
najniższe koszty jednostkowe –
najwyższa rentowność

Strategia wyróżnienia
(dyferencjacji)

Przedsiębiorca dąży do wyróżnienia
oferowanego dobra i nadania mu
szczególnego charakteru środkami
realizacji strategii, np. poprzez jakość
produktu, oferowanie dodatkowych
korzyści, ulepszanie obsługi klientów

6. Charakterystyka biznesplanów

Główne elementy składowe (na treść biznesplanów składają się):

Diagnoza i prognoza wewnętrznych i zewnętrznych warunków funkcjonowania przedsiębiorstwa
Definicje celów i strategii
Zestawienia zasobów rzeczowych, osobowych i finansowych koniecznych do zaangażowania w
działalności gospodarczej
Przewidywane warunki finansowe
Charakterystyka czynników poziomu ryzyka

Funkcje (główni odbiorcy):

•

wewnętrzna - stanowią podstawę decyzji podejmowanych przez kierownictwo firmy

•

zewnętrzna - dostarczająca informacji przede wszystkim bankom i inwestorom

Sytuacje w których są sporządzane:

Utworzenie nowego przedsiębiorstwa
Zmiana celów i strategii firmy
Realizacja dużego przedsięwzięcia inwestycyjnego
Wprowadzenie nowego produktu na rynek
Wejście na nowy rynek z nowym bądź dotychczasowym produktem

Biznesplan to zbiór planów

Przykłady planów rzeczowych i finansowych

7. Pojęcie budżetu

Szczegółowy plan wyznaczający ośrodkowi odpowiedzialności ilościowo lub wartościowo wyrażone
zadania oraz określający środki (nakłady) na ich realizację. Budżet wyznacza wejścia i wyjścia.
Sporządzanie budżetu następuje po właściwym planowaniu i polega na przetwarzaniu planów na
konkretne wielkości zadane.

Funkcje budżetowania
Koordynacja i interpretacja działań realizowanych przez różne komórki organizacyjne przedsiębiorstw
Komunikowanie
Kontrola
Motywowanie

IV. Procesy organizowania

1. Istota organizowania

ORGANIZOWANIE - pozyskiwanie ludzi, rzeczy i kapitału oraz ich racjonalne rozmieszczenie.

2. Podstawowe składniki struktury organizacyjnej:

•

Czynność elementarna – czynność, która może wykonywać jedna osoba

•

Stanowisko pracy – czynność lub zbiór czynności elementarnych przydzielonych do realizacji
jednemu pracownikowi

•

Komórka organizacyjna- zbiór stanowisk pracy wraz ze stanowiskiem kierowniczym

•

Oddział/dział/ departament – zbiór komórek organizacyjnych

Więzi organizacyjne (powiązania)

•

Więź służbowa (hierarchiczna) – więź między kierownikiem a podwładnym. Jej treścią jest wydawanie
poleceń i kontrolowanie.

•

Więź sztabowa (funkcjonalna) – miedzy doradcą a osobą korzystającą z rady

•

Więź współdziałania (techniczna) – między osobami uczestniczącymi w realizacji danej czynności na
warunki równoprawnych podmiotów

•

Wieź informacyjna – między nadawcą a odbiorcą informacji. Jej treścią jest przekazywanie
wiadomości o tym, o czym odbiorca chce lub powinien wiedzieć.

3. Etapy, zasady i rezultaty budowy struktury organizacyjnej

Etapy

Zasady

Rezultaty

Identyfikacja i
grupowanie czynności
elementarnej

Grupowanie stanowisk
pracy (segmentacja
struktury)

Ustalanie hierarchii
organizacyjnej i alokacja
władzy kierowniczej

Projektowanie
mechanizmów

Formalizacja struktury

Stopień specjalizacji powinien
umożliwiać nabywanie wprawy,
lecz nie powinien powodować
monotonii

Przedmiotowe stanowiska pracy

Kryteria grupowania: rodzaj
funkcji rzeczowej, produkt, klient,
rynek geograficzny

Struktura funkcjonowania wg.
Produktu, grup klientów, rynku
geograficznego

Optymalna rozpiętość kierowania
i liczba szczebli zarządzania.
Zgodność zakresów uprawnień i
odpowiedzialności

Struktury: wysmukła i płaska,
scentralizowana i
zdecentralizowana

Struktura powinna umożliwiać i
wymuszać integrowanie działań
specjalistycznych stanowisk pracy
i komórek organizacyjnych

Plany, reguły i procedury,
struktura zadaniowa, stanowisko
koordynatora

Stopień sformalizowania należy
dostosować do celów organizacji,
kwalifikacji pracowników, typu
otoczenia, wielkości organizacji

Dokumentacja organizacyjna