gornik eksploatacji podziemnej 711[02] z2 02 n

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Agnieszka Ambrożejczyk-Langer

Użytkowanie maszyn i urządzeń elektrycznych
w górnictwie podziemnym 711[02].Z2.02

Poradnik dla nauczyciela

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Recenzenci:
dr inż. Janusz Makówka
mgr inż. Piotr Chudeusz

Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Agnieszka Ambrożejczyk-Langer

Konsultacja:
mgr inż. Gabriela Poloczek

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 711[02].Z2.02
„Użytkowanie maszyn i urządzeń elektrycznych w górnictwie podziemnym”, zawartego
w modułowym programie nauczania dla zawodu górnik eksploatacji podziemnej.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Przykładowe scenariusze zajęć

5. Ćwiczenia

5.1. Maszyny i urządzenia elektryczne

5.1.1. Ćwiczenia

5.2. Usterki i uszkodzenia w osprzęcie elektrycznym. Demontaż, montaż

i naprawa maszyn i urządzeń elektrycznych

5.2.1. Ćwiczenia

5.3. Maszyny elektryczne w górnictwie podziemnym

5.3.1. Ćwiczenia

5.4. System energetyczny kopalni. Urządzenia i sieci w podziemiach kopalni

5.4.1. Ćwiczenia

5.5. Sieć trakcyjna górna i dolna w kopalni podziemnej

5.5.1. Ćwiczenia

5.6. Budowa i obsługa wyłączników kopalnianych

5.6.1. Ćwiczenia

5.7. Ochrona przeciwporażeniowa

5.7.1. Ćwiczenia

6. Ewaluacja osiągnięć ucznia

7. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Przekazujemy Państwu Poradnik dla nauczyciela, który będzie pomocny w prowadzeniu

zajęć dydaktycznych w szkole kształcącej w zawodzie górnik eksploatacji podziemnej
711[02].

W poradniku zamieszczono:

−

wymagania wstępne,

−

cele kształcenia - wykaz umiejętności, jakie uczeń opanuje podczas zajęć,

−

przykładowe scenariusze zajęć,

−

propozycje ćwiczeń, które mają na celu wykształcenie u uczniów umiejętności
praktycznych,

−

ewaluację osiągnięć ucznia,

−

wykaz literatury, z jakiej uczniowie mogą korzystać podczas nauki.
Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone różnymi metodami ze

szczególnym uwzględnieniem:

−

wykonywania ćwiczeń laboratoryjnych,

−

tekstu przewodniego,

−

metody projektów,

−

samokształcenia kierowanego.
Formy organizacyjne pracy uczniów mogą być zróżnicowane, począwszy od

samodzielnej pracy uczniów do pracy zespołowej.

W celu przeprowadzenia ewaluacji osiągnięć ucznia, nauczyciel może posłużyć się

zamieszczonym w rozdziale 6 zestawem zadań testowych, zawierającym różnego rodzaju
zadania.

W tym rozdziale podano również:

−

plan testu w formie tabelarycznej,

−

punktację zadań,

−

propozycje norm wymagań,

−

instrukcję dla nauczyciela,

−

instrukcję dla ucznia,

−

kartę odpowiedzi,

−

zestaw zadań testowych.

Kluczowymi punktami w realizacji materiału jednostki modułowej „Użytkowanie

maszyn i urządzeń elektrycznych w górnictwie podziemnym” są zagadnienia związanie
z budową i działaniem maszyn i urządzeń elektrycznych oraz warunkami ich eksploatacji
w podziemiach kopalni.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Schemat układu jednostek modułowych

711[02].Z2

Układy elektroniczne i maszyny

elektryczne w górnictwie

podziemnym

711[02].Z2.01

Analizowanie układów elektrycznych

i automatyki przemysłowej

711[02].Z2.02

Użytkowanie maszyn i urządzeń

elektrycznych w górnictwie

podziemnym

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji ćwiczeń jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

−

stosować sprzęt oraz procedury w przypadku zagrożenia pożarowego,

−

rozróżniać i przeliczać podstawowe wielkości elektryczne,

−

rozpoznawać podstawowe elementy w obwodach prądu przemiennego i stałego,
na podstawie ich symboli oraz wyglądu zewnętrznego,

−

wskazywać różnicę pomiędzy pracą odbiorników w obwodzie prądu przemiennego
i stałego,

−

rozróżniać pracę obwodu jednofazowego i trójfazowego prądu przemiennego,

−

stosować podstawowe przyrządy pomiarowe w obwodach prądu stałego i przemiennego,

−

dobierać przyrządy pomiarowe do pomiarów w obwodach prądu przemiennego i stałego,

−

wykonywać pomiary podstawowych wielkości elektrycznych w obwodach prądu
przemiennego i stałego,

−

wykonywać obliczenia mocy odbiorników jednofazowych i trójfazowych,

−

analizować i interpretować wyniki pomiarów oraz wyciągnąć praktyczne wnioski,

−

lokalizować usterki w prostych układach prądu przemiennego i stałego,

−

czytać proste schematy elektryczne,

−

współpracować w grupie,

−

korzystać z możliwie różnych źródeł informacji.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

−

scharakteryzować budowę i zasadę działania urządzeń elektrycznych,

−

scharakteryzować budowę i zasadę działania maszyn elektrycznych,

−

określić parametry maszyn i urządzeń elektrycznych na podstawie ich tabliczek
znamionowych,

−

scharakteryzować typowe usterki i uszkodzenia występujące w osprzęcie elektrycznym
maszyn i urządzeń,

−

wyjaśnić zasadę montażu i demontażu maszyn i urządzeń elektrycznych,

−

sklasyfikować maszyny i urządzenia elektryczne stosowane w górnictwie podziemnym,

−

scharakteryzować właściwości techniczno-ruchowe maszyn elektrycznych stosowanych
w podziemiach kopalni,

−

określić zagrożenia występujące podczas użytkowania urządzeń elektrycznych
stosowanych w górnictwie,

−

określić warunki elektryfikacji górnictwa podziemnego,

−

scharakteryzować zasady rozdziału energii elektrycznej na powierzchni i w kopalni,

−

określić wymagania dotyczące sieci kablowej,

−

określić pojęcie sieci trakcyjnej,

−

scharakteryzować układ elektryczny elektrowozu kopalnianego,

−

sterować pracą silnika elektrycznego za pomocą wyłącznika kopalnianego,

−

scharakteryzować budowę przewodów elektrycznych, kabli elektrycznych i oponowych
przewodów górniczych,

−

przewidzieć skutki porażenia prądem elektrycznym,

−

zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej
i przeciwporażeniowej oraz ochrony środowiska w czasie użytkowania maszyn
i urządzeń elektrycznych w górnictwie podziemnym.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. PRZYKŁADOWE SCENARIUSZE ZAJĘĆ

Scenariusz zajęć 1

Osoba prowadząca

……………………………………………………………

Modułowy program nauczania:

Górnik eksploatacji podziemnej 711[02]

Moduł:

Układy elektroniczne i maszyny elektryczne w górnictwie
podziemnym 711[02].Z2

Jednostka modułowa:

Użytkowanie

maszyn

urządzeń

elektrycznych

w górnictwie podziemnym 711[02].Z2.02

Temat: Określanie na podstawie tabliczki znamionowej typ i parametry urządzenia

elektrycznego.

Cel ogólny: Kształtowanie umiejętności określania typu i parametrów urządzenia

elektrycznego na podstawie tabliczki znamionowej.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:
–

odczytać i zinterpretować informacje podane na tabliczce znamionowej urządzenia
elektrycznego,

–

określić typ urządzenia na podstawie tabliczki znamionowej,

–

określić parametry urządzenia na podstawie tabliczki znamionowej,

–

scharakteryzować zastosowanie urządzenia elektrycznego.

W czasie zajęć kształtowane będą następujące umiejętności ponadzawodowe:
–

organizowania i planowania pracy,

–

pracy w zespole,

–

oceny pracy zespołu.

Metody nauczania–uczenia się:
–

metoda przewodniego tekstu,

–

ćwiczenia praktyczne.

Formy organizacyjne pracy uczniów:
–

praca w 2–3 osobowych zespołach.

Czas: 1 godzina dydaktyczna.

Środki dydaktyczne:
–

napędowe urządzenie elektryczne przenośnika taśmowego.

Zadanie dla ucznia

Odczytaj i zinterpretuj informacje zamieszczone na tabliczce znamionowej urządzenia

elektrycznego. Realizacja zadania obejmuje:
–

określenie typu urządzenia elektrycznego,

–

określenie parametrów urządzenia (napięcia zasilania, mocy itp.),

–

scharakteryzowanie zasadniczych części budowy urządzenia (np. w przypadku
urządzenia napędowego typu silnika),

–

scharakteryzowanie zastosowania urządzenia elektrycznego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przebieg zajęć:

Faza wstępna
1. Określenie tematu zajęć.
2. Wyjaśnienie uczniom tematu, szczegółowych celów kształcenia.
3. Zaznajomienie uczniów z pracą metodą tekstu przewodniego.
4. Podział grupy uczniów na zespoły.

Faza właściwa
Praca metodą tekstu przewodniego.

Faza I Informacje

Pytania prowadzące:

1. Jakie znasz typy urządzeń elektrycznych?
2. Z jakich części składa się urządzenie elektryczne?
3. Co składa się na elektryczne urządzenie napędowe?
4. Co jest zadaniem silnika elektrycznego?
5. Jakie znasz typy silników elektrycznych?

Faza II Planowanie
1. Na jakiej zasadzie działa silnik indukcyjny?
2. Jakimi parametrami charakteryzuje się silnik indukcyjny?
3. Gdzie znajduje się tabliczka znamionowa urządzenia elektrycznego?
4. Jakie informacje zawiera tabliczka znamionowa urządzenia elektrycznego?

Faza III Ustalenie
1. Uczniowie konsultują z nauczycielem poprawność odpowiedzi na pytania faz: Informacje

i Planowanie.

2. Uczniowie dokonują oględzin otrzymanego urządzenia elektrycznego.
3. Uczniowie lokalizują miejsce umieszczenia tabliczki znamionowej.

Faza IV Wykonanie
1. Uczniowie pracując w grupach odczytują informacje zawarte na tabliczce znamionowej

urządzenia.

2. Określają typ urządzenia.
3. Odczytują parametry urządzenia.
4. Określają typ zastosowanego w urządzeniu silnika.
5. Charakteryzują zastosowanie urządzenia.
6. Wyjaśniają zasadę działania otrzymanego urządzenia elektrycznego.

Faza V Sprawdzanie

Uczniowie konsultują z nauczycielem poprawność dokonanych ustaleń. Nauczyciel

zwraca uwagę uczniom na uzasadnienie sformułowanych wniosków.

Faza VI Analiza końcowa

Uczniowie wraz z nauczycielem wskazują, które etapy rozwiązania zadania sprawiły im

trudności. Nauczyciel powinien podsumować całe zadanie, wskazać, jakie umiejętności były
ćwiczone, jakie wystąpiły nieprawidłowości i jak ich unikać na przyszłość.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zakończenie zajęć

Faza kończąca: ostatnia faza pracy metodą przewodniego tekstu - zadanie pracy domowej.

Praca domowa

Określ podstawowe warunki eksploatacji analizowanego urządzenia elektrycznego.

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od uczniów po zakończonych zajęciach:

−

anonimowe, pisemne wypowiedzi uczniów dotyczące oceny zajęć i trudności podczas
realizacji zadania.

Uzupełniające źródła informacji dla ucznia:
1. Kotlarski W. Grad J.: Aparaty i urządzenia elektryczne. WSiP, Warszawa 1995
2. Mastaliński M., Siwek W.: Maszyny, urządzenia elektryczne i automatyka w górnictwie.

Wydawnictwo „Śląsk”, Katowice 1998

Uzupełniające źródła informacji dla nauczyciela:
1. Pilawski M.: Pracownia elektryczna. WSiP, Warszawa 2001
2. Szlosek F.: Wstęp do dydaktyki przedmiotów zawodowych, Instytut Technologii

Eksploatacji, Radom 1998

Załącznik A: Instrukcja pracy dla ucznia metodą przewodniego tekstu.
W jaki sposób będziesz pracować na zajęciach?

Otrzymałeś od nauczyciela problem do rozwiązania (załącznik B), nad którym

zastanawiasz się z zespołem. Będziesz pracował metodą przewodniego tekstu składającą się
z sześciu faz.

W pierwszej fazie „Informacje” i w fazie drugiej „Planowanie” pomogą wam pytania

prowadzące podane w załącznikach C i D. Odpowiedzi na te pytania opracujcie pisemnie.

W trzeciej fazie pracy „Ustalanie” skonsultujcie z nauczycielem poprawność odpowiedzi

na pytania faz: Informacje i Planowanie. Dokonajcie oględzin otrzymanego urządzenia
elektrycznego. Znajdźcie miejsce umieszczenia tabliczki znamionowej.
W fazie czwartej „Wykonanie” pracując w grupach odczytajcie informacje zawarte na
tabliczce znamionowej urządzenia. Określcie typ urządzenia, jego parametry, a także typ
zastosowanego w urządzeniu silnika. Scharakteryzujcie zastosowanie urządzenia oraz
wyjaśnijcie jego zasadę działania.
W fazie piątej „Sprawdzenie” skonsultujcie z nauczycielem poprawność dokonanych ustaleń
i sformułowanych wniosków.

W ostatniej szóstej fazie pracy „Analiza końcowa” zastanówcie się nad całym procesem

rozwiązania zadania. Wskażcie te etapy, które sprawiały wam trudności i znajdźcie ich
przyczyny.

Załącznik B: Zadanie dla zespołów uczniowskich.

Odczytaj i zinterpretuj informacje zamieszczone na tabliczce znamionowej urządzenia

elektrycznego. Realizacja zadania obejmuje:
–

określenie typu urządzenia elektrycznego,

–

określenie parametrów urządzenia (napięcia zasilania, mocy itp.),

–

scharakteryzowanie zasadniczych części budowy urządzenia (np. w przypadku
urządzenia napędowego typu silnika),

–

scharakteryzowanie zastosowania urządzenia elektrycznego.

Załącznik C: Pytania prowadzące do fazy I

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Faza I „Informacje wstępne”
1. Jakie znasz typy urządzeń elektrycznych?
2. Z jakich części składa się urządzenie elektryczne?
3. Co składa się na elektryczne urządzenie napędowe?
4. Co jest zadaniem silnika elektrycznego?
5. Jakie znasz typy silników elektrycznych?

Załącznik D: Pytania prowadzące do fazy II

Faza II „Planowanie”
1. Na jakiej zasadzie działa silnik indukcyjny?
2. Jakimi parametrami charakteryzuje się silnik indukcyjny?
3. Gdzie znajduje się tabliczka znamionowa urządzenia elektrycznego?
4. Jakie informacje zawiera tabliczka znamionowa urządzenia elektrycznego?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Scenariusz zajęć 2

Osoba prowadząca

…………………………………………………………..

Modułowy program nauczania:

Górnik eksploatacji podziemnej 711[02]

Moduł:

Układy elektroniczne i maszyny elektryczne w górnictwie
podziemnym 711[02].Z2

Jednostka modułowa:

Użytkowanie

maszyn

urządzeń

elektrycznych

w górnictwie podziemnym 711[02].Z2.02

Temat: Zaplanowanie prac związanych z montażem układu sterowania pracą silnika

elektrycznego za pomocą wyłącznika kopalnianego.

Cel ogólny: Kształtowanie umiejętności sterowania pracą silnika elektrycznego za pomocą

wyłącznika kopalnianego.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:
–

odczytać schemat układu sterowania pracą silnika elektrycznego za pomocą wyłącznika
kopalnianego,

–

dobrać elementy i urządzenia układu sterowania pracą silnika elektrycznego za pomocą
wyłącznika kopalnianego,

–

ustalić plan prac związanych z montażem układu sterowania pracą silnika elektrycznego,
za pomocą wyłącznika kopalnianego,

–

zorganizować stanowisko do montażu układu sterowania pracą silnika elektrycznego za
pomocą wyłącznika kopalnianego,

–

wyjaśnić działanie układu sterowania pracą silnika elektrycznego za pomocą wyłącznika
kopalnianego,

–

sporządzić sprawozdanie z wykonanego projektu.

W czasie zajęć kształtowane będą następujące umiejętności ponadzawodowe:
–

organizowania i planowania pracy,

–

pracy w zespole,

–

oceny pracy zespołu.

Metody nauczania–uczenia się:
–

metoda projektów.

Formy organizacyjne pracy uczniów:
– 2 osobowe zespoły uczniowskie.

Czas: 120 minut.

Środki dydaktyczne:
–

dokumentacja techniczna wyłącznika kopalnianego,

–

dokumentacja techniczna silnika indukcyjnego,

–

schemat układu sterowania pracą silnika za pomocą wyłącznika kopalnianego.

Przebieg zajęć:

Zadanie dla ucznia

Opracuj plan prac związanych z montażem układu sterowania pracą silnika elektrycznego

za pomocą wyłącznika kopalnianego. Realizacja zadania obejmuje:
–

analizę schematu układu sterowania,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

–

dobór elementów układu sterowania,

–

określenie planu prac związanych z montażem układu sterowania,

–

scharakteryzowanie stanowiska do montażu układu sterowania pracą silnika
indukcyjnego za pomocą wyłącznika kopalnianego,

–

wyjaśnienie działania układu sterowania pracą silnika elektrycznego za pomocą
wyłącznika kopalnianego.

Instrukcja do wykonania zadania:
1. Zapoznaj się z dokumentacją techniczną wyłącznika kopalnianego.
2. Określ parametry i funkcje wyłącznika kopalnianego.
3. Zapoznaj się z dokumentacją techniczną silnika indukcyjnego.
4. Określ parametry silnika.
5. Dokonaj analizy schematu układu sterowania pracą silnika elektrycznego za pomocą

wyłącznika kopalnianego.

6. Określ sposób podłączenia silnika do wyłącznika kopalnianego.
7. Dobierz elementy układu sterowania
8. Określ plan prac związanych z montażem układu sterowania.
9. Scharakteryzuj stanowisko do montażu układu sterowania pracą silnika indukcyjnego za

pomocą wyłącznika kopalnianego.

10. Wyjaśnij sposób sterowania silnika indukcyjnego za pomocą wyłącznika kopalnianego.

Zakończenie zajęć: prezentacja projektu.

Praca domowa:
Sporządź sprawozdanie z wykonanego projektu zawierające:
–

wykaz elementów układu sterowania pracą silnika za pomocą wyłącznika kopalnianego,

–

plan prac związanych z montażem układu sterowania,

–

charakterystykę stanowiska do montażu układu sterowania pracą silnika indukcyjnego za
pomocą wyłącznika kopalnianego,

–

wyjaśnienie sposobu sterowania silnika indukcyjnego za pomocą wyłącznika
kopalnianego.

Sposób uzyskiwania informacji zwrotnej po zakończonych zajęciach:

−

anonimowe ankiety dotyczące oceny zajęć i trudności podczas realizowania zadania.

Uzupełniające źródła informacji dla nauczyciela:
Szlosek F.: Wstęp do dydaktyki przedmiotów zawodowych, Instytut Technologii
Eksploatacji, Radom 1998

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. ĆWICZENIA

5.1. Maszyny i urządzenia elektryczne

5.1.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Określ na podstawie tabliczki znamionowej typ i parametry urządzenia elektrycznego.

Wskazówki do realizacji
Uczniowie pracują w dwuosobowych zespołach. Czas na wykonanie zadania ustala

nauczyciel. Oceniając pracę uczniów nauczyciel zwraca uwagę na umiejętność odczytu
i interpretacji informacji z tabliczki znamionowej, znajomość typów i parametrów silników,
prawidłowe określenie jego zastosowania oraz prezentację wyników pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) dokonać oględzin urządzenia elektrycznego,
2) zapoznać się z tabliczką znamionową,
3) określić typ i parametry urządzenia,
4) określić jego możliwe zastosowanie,
5) zaprezentować wyniki swojej pracy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

–

dowolne urządzenie elektryczne,

–

literatura wskazana przez nauczyciela.

Ćwiczenie 2

Rozróżnij elementy budowy silnika i scharakteryzuj ich zadania, na podstawie

otrzymanego modelu. Określ typ silnika jaki przedstawia model.

Wskazówki do realizacji
Uczniowie pracują w dwuosobowych zespołach. Czas na wykonanie zadania ustala

nauczyciel. Oceniając pracę uczniów nauczyciel zwraca uwagę na znajomość budowy silnika
umiejętność identyfikacji jego elementów oraz odczytu informacji z tabliczki znamionowej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) dokonać oględzin silnika,
2) rozróżnić podstawowe elementy budowy silnika,
3) scharakteryzować zadania jakie pełnią te elementy,
4) określić, korzystając z tabliczki znamionowej typ silnika i jego parametry,
5) zaprezentować wyniki.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

–

model silnika elektrycznego,

–

literatura wskazana przez nauczyciela.

Ćwiczenie 3

Określ podstawowe warunki eksploatacji urządzenia elektrycznego na podstawie jego

dokumentacji technicznej.

Wskazówki do realizacji
Uczniowie pracują w dwuosobowych zespołach. Czas na wykonanie zadania ustala

nauczyciel. Oceniając pracę uczniów nauczyciel zwraca uwagę na umiejętność posługiwania
się

dokumentacją

techniczną,

poprawne

określenie

parametrów,

zastosowania

i podstawowych warunków eksploatacji urządzenia oraz prezentację wyników pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z dokumentacją urządzenia elektrycznego,
2) określić typ urządzenia,
3) określić podstawowe parametry urządzenia,
4) scharakteryzować jego zastosowanie,
5) określić podstawowe warunki eksploatacji,
6) zaprezentować wyniki.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

ćwiczenia praktycznie.

Środki dydaktyczne:

–

dokumentacja techniczna dowolnego urządzenia elektrycznego,

–

literatura wskazana przez nauczyciela.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.2. Usterki i uszkodzenia w osprzęcie elektrycznym. Demontaż,

montaż i naprawa maszyn i urządzeń elektrycznych

5.2.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Dokonaj wymiany uszkodzonej cewki stycznika.

Wskazówki do realizacji
Uczniowie pracują w zespołach dwuosobowych. Czas na wykonanie zadania ustala

nauczyciel. Oceniając pracę uczniów nauczyciel zwraca uwagę na: umiejętność korzystania
z karty katalogowej stycznika, doboru odpowiedniej cewki, kolejność wykonywanych
czynności w procesie demontażu i montażu cewki stycznika, oraz jego poprawność
i staranność wykonania.

Istotny jest również wybór odpowiednich narzędzi, umiejętność posługiwania się nimi,

odpowiednie przygotowanie stanowiska montażowego oraz przestrzeganie przepisów
bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z kartą katalogową stycznika,
2) przygotować stanowisko montażowe,
3) dokonać oględzin otrzymanego stycznika,
4) zdemontować górną część stycznika – odkręcić śrubki montażowe,
5) zdemontować uszkodzoną cewkę,
6) odczytać parametry cewki,
7) dobrać odpowiednią nową cewkę,
8) zamontować nową cewkę,
9) zamontować górną część stycznika.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

–

stycznik wraz z kartą katalogową,

–

narzędzia do montażu,

–

kilka wymiennych cewek stycznikowych,

–

literatura wskazana przez nauczyciela.

Ćwiczenie 2

Sporządź plan prac związanych z montażem silnika w urządzeniu napędowym.

Wskazówki do realizacji
Uczniowie pracują w zespołach dwuosobowych. Czas na wykonanie zadania ustala

nauczyciel. Oceniając pracę uczniów nauczyciel zwraca uwagę na: posługiwania się
dokumentacją techniczną urządzeń elektrycznych, prawidłowe określenie wymagań
dotyczących stanowiska montażowego, sporządzenie planu prac związanych z montażem
(uwzględniający kolejności ich wykonania) oraz wykazu potrzebnych narzędzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Istotne określenie koniecznych pomiarów przewidzianych normami PNE związanych

z dopuszczeniem urządzenia napędowego do eksploatacji. Na szczególną uwagę zasługuje
określenie zasad bezpiecznego wykonywania prac montażowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z dokumentacją techniczną urządzenia napędowego,
2) zapoznać się z dokumentacją techniczną silnika,
3) określić wymagania dotyczące stanowiska montażowego,
4) sporządzić wykaz narzędzi potrzebnych do montażu,
5) sporządzić plan prac związanych z montażem (uwzględniający kolejności ich

wykonania),

6) określić zasady bezpiecznego wykonywania prac montażowych,
7) określić konieczne pomiary przewidziane normami PNE związane z dopuszczeniem

urządzenia napędowego do eksploatacji,

8) zaprezentować wyniki swojej pracy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

–

dokumentacja techniczna urządzenia napędowego,

–

dokumentacja techniczna silnika,

–

literatura wskazana przez nauczyciela.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.3. Maszyny elektryczne w górnictwie podziemnym

5.3.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Określ

właściwości

techniczno-ruchowe

przenośnika

taśmowego

stosowanego

w podziemiach kopalni.

Wskazówki do realizacji
Uczniowie pracują w zespołach dwuosobowych. Czas na wykonanie zadania ustala

nauczyciel. Oceniając pracę uczniów nauczyciel zwraca uwagę na umiejętność posługiwania
się dokumentacją techniczną, poprawne określenie typu i zasady działania urządzenia oraz
właściwości techniczno-ruchowych zastosowanego silnika. Istotny jest sposób prezentacji
wyników pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się fragmentami dokumentacji technicznej przenośnika taśmowego,
2) scharakteryzować zasadę działania urządzenia,
3) określić typ silnika zastosowanego w przenośniku,
4) określić właściwości techniczno-ruchowe silnika,
5) zaprezentować wyniki.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

–

fragmenty dokumentacji technicznej przenośnika taśmowego,

–

literatura wskazana przez nauczyciela.

Ćwiczenie 2

Określ typ i rodzaj zabezpieczeń zastosowanych w przenośniku taśmowym stosowanym

w podziemiach kopalni.

Wskazówki do realizacji

Uczniowie pracują w zespołach dwuosobowych. Czas na wykonanie zadania ustala

nauczyciel. Oceniając pracę uczniów nauczyciel zwraca uwagę na znajomość zagrożeń
występujących podczas użytkowania przenośnika taśmowego w podziemiach kopalni,
umiejętność posługiwania się instrukcją obsługi urządzenia, prawidłowe określenie
zastosowanych zabezpieczeń i sposobu ich zadziałania. Istotny jest również sposób
prezentacji wyników pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien

1) scharakteryzować zasadę działania przenośnika taśmowego,
2) określić zagrożenia występujące podczas użytkowania przenośnika taśmowego

w podziemiach kopalni,

3) zapoznać się instrukcją obsługi przenośnika taśmowego,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4) określić typ zabezpieczeń zastosowanych w urządzeniu,
5) scharakteryzować sposób zadziałania określonych zabezpieczeń,
6) zaprezentować wyniki.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

–

instrukcja obsługi przenośnika taśmowego,

–

literatura wskazana przez nauczyciela.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.4. System

energetyczny

kopalni.

Urządzenia

sieci

w podziemiach kopalni

5.4.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Określ typ i przeznaczenie oponowych kabli i przewodów górniczych. Scharakteryzuj ich

budowę.

Wskazówki do realizacji
Uczniowie pracują w dwuosobowych zespołach. Czas na wykonanie zadania ustala

nauczyciel. Oceniając pracę uczniów nauczyciel zwraca uwagę na znajomość konstrukcji
kabli i przewodów górniczych, poprawne określenie ich typu oraz zastosowania, umiejętność
posługiwania się katalogiem kabli i przewodów górniczych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) dokonać oględzin otrzymanych próbek oponowych kabli i przewodów górniczych,
2) określić ich typ i zastosowanie posługując się katalogiem kabli i przewodów górniczych,
3) scharakteryzować budowę poszczególnych kabli i przewodów,
4) zaprezentować wyniki ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

–

próbki kabli i przewodów górniczych: energetycznych, sygnalizacyjno-sterowniczych,
oraz telekomunikacyjnych,

–

katalog kabli i przewodów górniczych,

–

literatura wskazana przez nauczyciela.

Ćwiczenie 2

Wyjaśnij budowę podziemnej przewoźnej stacji transformatorowej z osłoną

ognioszczelną.

Wskazówki do realizacji
Uczniowie pracują w dwuosobowych zespołach. Czas na wykonanie zadania ustala

nauczyciel. Oceniając pracę uczniów nauczyciel zwraca uwagę na umiejętność posługiwania
się dokumentacją techniczną podziemnej stacji transformatorowej, poprawne określenie
elementów jej budowy oraz ich przeznaczenia. Istotna jest znajomość budowy osłony
ognioszczelnej i poprawne określenie zadań poszczególnych jej elementów.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) dokonać oględzin modelu podziemnej przewoźnej stacji transformatorowej,
2) zapoznać

się

fragmentami

dokumentacji

podziemnej

przewoźnej

stacji

transformatorowej,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3) określić elementy i układy stacji,
4) scharakteryzować zadania rozróżnionych układów i elementów,
5) rozróżnić elementy osłony ognioszczelnej i scharakteryzować ich zadania,
6) zaprezentować wyniki pracy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

–

model podziemnej przewoźnej stacji transformatorowej z osłoną ognioszczelną,

–

fragmenty dokumentacji technicznej podziemnej przewoźnej stacji transformatorowej,

–

literatura wskazana przez nauczyciela.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.5. Sieć trakcyjna górna i dolna w kopalni podziemnej

5.5.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wyjaśnij budowę górnej sieci trakcyjnej.

Wskazówki do realizacji
Uczniowie pracują w dwuosobowych zespołach. Czas na wykonanie zadania ustala

nauczyciel. Oceniając pracę uczniów nauczyciel zwraca uwagę na umiejętność posługiwania
się dokumentacja techniczną górnej sieci trakcyjnej, poprawne określenie sposobu zasilania
i połączenia ze źródłem górnej sieci trakcyjnej, prawidłowe rozróżnienie elementów
konstrukcyjnych i sposobu ich montażu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z fragmentami dokumentacji technicznej górnej sieci trakcyjnej,
2) dokonać oględzin fragmentu sieci trakcyjnej górnej w sztolni ćwiczebnej,
3) określić rodzaj źródła zasilania górnej sieci trakcyjnej,
4) określić sposób połączenia górnej sieci trakcyjnej ze źródłem zasilania,
5) rozróżnić elementy wchodzące w skład górnej sieci trakcyjnej,
6) rozróżnić elementy konstrukcyjne użyte do montażu górnej sieci trakcyjnej,
7) określić sposób montażu górnej sieci trakcyjnej,
8) zaprezentować wyniki.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

–

fragmenty dokumentacji technicznej górnej sieci trakcyjnej,

–

sieć trakcyjna górna sztolni ćwiczebnej,

–

literatura wskazana przez nauczyciela.

Ćwiczenie 2

Scharakteryzuj na podstawie schematu blokowego, układ elektryczny lokomotywy

akumulatorowej.

Wskazówki do realizacji
Uczniowie pracują w dwuosobowych zespołach. Czas na wykonanie zadania ustala

nauczyciel. Oceniając pracę uczniów nauczyciel zwraca uwagę na umiejętność analizy
schematu blokowego układu elektrycznego lokomotywy, prawidłowe określenie podzespołów
i elementów wchodzących w jego skład oraz scharakteryzowanie ich działania. Istotny jest
sposób prezentacji wyników pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zanalizować schemat blokowy układu elektrycznego lokomotywy,
2) określić obwody wchodzące w skład układu elektrycznego lokomotywy,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3) scharakteryzować działanie określonych układów,
4) zaprezentować wyniki ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

–

schemat blokowy układu elektrycznego lokomotywy akumulatorowej,

–

literatura wskazana przez nauczyciela.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.6. Budowa i obsługa wyłączników kopalnianych

5.6.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Określ typ, parametry techniczne i rodzaj realizowanych funkcji wyłącznika

kopalnianego.

Wskazówki do realizacji
Uczniowie pracują w dwuosobowych zespołach. Czas na wykonanie zadania ustala

nauczyciel. Oceniając pracę uczniów nauczyciel zwraca uwagę na umiejętność posługiwania
się dokumentacją techniczną i instrukcją obsługi wyłącznika kopalnianego, wyjaśnienia
oznaczeń urządzenia, prawidłowe określenie typu, parametrów i funkcji wyłącznika. Istotna
jest poprawna interpretacja komunikatów pojawiających się na wyświetlaczu wyłącznika.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) dokonać analizy karty katalogowej i instrukcji obsługi wyłącznika kopalnianego,
2) określić typ urządzenia,
3) wyjaśnić znaczenie oznaczeń urządzenia,
4) określić parametry wyłącznika,
5) określić funkcje wyłącznika,
6) scharakteryzować rodzaj zastosowanych w wyłączniku zabezpieczeń,
7) określić rodzaj i znaczenie komunikatów pojawiających się na wyświetlaczu wyłącznika,
8) zaprezentować wyniki.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

–

karta katalogowa i instrukcja obsługi stycznikowego, ognioszczelnego wyłącznika
kopalnianego,

–

literatura wskazana przez nauczyciela.

Ćwiczenie 2

Wykonaj plan prac związanych z instalacją wyłącznika kopalnianego.

Wskazówki do realizacji
Uczniowie pracują w dwuosobowych zespołach. Czas na wykonanie zadania ustala

nauczyciel. Oceniając pracę uczniów nauczyciel zwraca uwagę na umiejętność posługiwania
się dokumentacją techniczną, kartą katalogową i instrukcją obsługi wyłącznika kopalnianego
i urządzenia sterującego, sprawdzenia mocy i napięcia zasilania obu urządzeń, oraz
poprawność określenia połączeń instalacyjnych. Istotna jest zachowanie prawidłowej
kolejności prac w sporządzonym planie oraz umiejętność doboru potrzebnych do instalacji
narzędzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) dokonać oględzin wyłącznika kopalnianego,
2) dokonać analizy karty katalogowej i instrukcji obsługi wyłącznika kopalnianego,
3) określić moc i napięcie znamionowe wyłącznika,
4) zapoznać się z instrukcją obsługi urządzenia którym ma sterować wyłącznik,
5) sprawdzić dopasowanie mocy i napięcia zasilania wyłącznika i urządzenia którym ma

sterować,

6) określić miejsce zainstalowania wyłącznika,
7) określić połączenia jakie należy wykonać podczas instalacji,
8) sporządzić plan prac instalacyjnych,
9) sporządzić wykaz potrzebnych do instalacji narzędzi,
10) zaprezentować wyniki swojej pracy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

–

wyłącznik kopalniany dowolnego typu,

–

karta katalogowa oraz instrukcja obsługi wyłącznika kopalnianego,

–

instrukcja obsługi urządzenia, którym ma sterować wyłącznik,

–

literatura wskazana przez nauczyciela.

Ćwiczenie 3

Określ sposób sterowania silnika indukcyjnego za pomocą wyłącznika kopalnianego.

Wskazówki do realizacji
Uczniowie pracują w dwuosobowych zespołach. Czas na wykonanie zadania ustala

nauczyciel. Oceniając pracę uczniów nauczyciel zwraca uwagę na umiejętność posługiwania
się dokumentacją techniczną wyłącznika kopalnianego i silnika elektrycznego, poprawność
określenia parametrów i funkcji wyłącznika. Istotne jest prawidłowe określenie sposobu
połączenia wyłącznika i silnika oraz scharakteryzowanie procesu sterowania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) dokonać analizy dokumentacji technicznej wyłącznika kopalnianego,
2) określić parametry i funkcje wyłącznika kopalnianego,
3) dokonać analizy dokumentacji technicznej silnika indukcyjnego,
4) określić parametry silnika,
5) określić sposób podłączenia silnika do wyłącznika,
6) scharakteryzować sposób sterowania silnikiem za pomocą wyłącznika kopalnianego,
7) zaprezentować wyniki ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

ćwiczenia praktyczne.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Środki dydaktyczne:

–

dokumentacja techniczna wyłącznika kopalnianego,

–

dokumentacja techniczna silnika indukcyjnego,

–

literatura wskazana przez nauczyciela.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.7. Ochrona przeciwporażeniowa

5.7.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Sporządź plan działań jakie powinny być podjęte w przypadku porażenia prądem ucznia.

Wskazówki do realizacji
Uczniowie pracują samodzielnie. Czas na wykonanie zadania ustala nauczyciel.

Oceniając pracę uczniów nauczyciel zwraca uwagę na znajomość zasad bhp, procedury
reagowania w przypadku porażenia człowieka prądem, oraz zasad udzielanie pierwszej
pomocy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przeanalizować treść zadania,
2) zanalizować sytuację porażenia prądem ucznia,
3) sporządzić plan działań w przypadku porażenia prądem ucznia,
4) zaprezentować wyniki swojej pracy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

–

literatura wskazana przez nauczyciela.

Ćwiczenie 2

Określ, które zdania są prawdziwe, a które fałszywe.

Zadanie

prawda

fałsz

Czas przepływu prądu przez organizm nie ma wpływu na skutki porażenia.

Łuk elektryczny powstaje przy porażeniu bezpośrednim prądem o niskim napięciu.

Intensywność porażenia prądem elektrycznym wzmaga pobudzenie emocjonalne.

Prąd zmienny o częstotliwości 50 Hz i natężeniu powyżej 50 mA, powoduje
migotanie komór serca, utrata przytomności i zgon.

Częstą przyczyną porażenia prądem jest zły stan techniczny urządzeń elektrycznych.

Wilgotne ręce zmniejszają zagrożenie porażeniem elektrycznym.

Separacja elektryczna zapewnia ochronę przeciwporażeniową przed dotykiem
pośrednim.

Wskazówki do realizacji
Uczniowie pracują indywidualnie. Czas na wykonanie zadania ustala nauczyciel.

Oceniając pracę uczniów nauczyciel zwraca uwagę na znajomość przyczyn porażenia prądem
elektrycznym jego skutków oraz środków ochrony przeciwporażeniowej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z określonymi treściami z Poradnika dotyczącymi porażenia prądem

i bezpieczeństwa w pracy z urządzeniami elektrycznymi,

2) przeanalizować treść zdań decydując czy zdanie jest prawdziwe, czy fałszywe,
3) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

Poradnik dla ucznia,

−

literatura wskazana przez nauczyciela.

Ćwiczenie 3

Określ kategorie środków ochrony przeciwporażeniowej.

Środki ochrony przeciwporażeniowej

Ochrona podstawowa

Ochrona dodatkowa

Umieszczenie urządzenia w odpowiedniej obudowie

Bezpiecznik z wkładką topikową

Bariera uniemożliwiająca dostęp do urządzenia

Wyłączniki różnicowoprądowe

Zastosowanie urządzeń ochronnych przetężeniowych
(nadmiarowoprądowych)

Stosowanie dodatkowej izolacji

Stosowanie nieuziemionych połączeń wyrównawczych
miejscowych

Wskazówki do realizacji
Uczniowie pracują indywidualnie. Czas na wykonanie zadania ustala nauczyciel.

Oceniając pracę uczniów nauczyciel zwraca uwagę na znajomość środków ochrony
przeciwporażeniowej oraz poprawne określenie ich kategorii.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przeanalizować wskazane środki ochrony przeciwporażeniowej,
2) zakwalifikować każdy z nich do odpowiedniej kategorii lub do obu kategorii,
3) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

Poradnik dla ucznia,

−

literatura wskazana przez nauczyciela.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. EWALUACJA OSIĄGNIĘĆ UCZNIA

Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego

Test 1
Test do jednostki modułowej

„Użytkowanie maszyn i urządzeń

elektrycznych w górnictwie podziemnym”

Test składa się z 20 zadań: 15 zadań jest z poziomu podstawowego (1–15), a 5 zadań

z poziomu ponadpodstawowego (16–20).

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za każdą dobrą odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak uczeń

otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:

–

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 6 zadań z poziomu podstawowego,

–

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 10 zadań z poziomu podstawowego,

–

dobry – za rozwiązanie 15 zadań, w tym co najmniej 2 z poziomu ponadpodstawowego,

–

bardzo dobry – za rozwiązanie 17 zadań, w tym co najmniej 3 z poziomu
ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1. d, 2. b, 3. c, 4. c, 5. a, 6. a, 7. d, 8. a, 9. c, 10. b, 11. d,
12. a, 13. c, 14. a, 15. d, 16. a, 17. d, 18. c, 19. b, 20. b.

Plan testu

zad.

Cel operacyjny
(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

Rozróżnić zasadę działania maszyn
elektrycznych

Wymienić elementy konstrukcyjne silnika
indukcyjnego

Zdefiniować tabliczkę znamionową

Wymienić typowe usterki osprzętu
elektrycznego maszyn i urządzeń

Nazwać podstawową czynność obowiązującą
przy prowadzeniu prac związanych z naprawą
maszyny elektrycznej

Scharakteryzować warunki elektryfikacji
górnictwa podziemnego

Sklasyfikować urządzenia górnicze według
kryterium związanym ze stopniem zagrożenia
wybuchem

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Scharakteryzować warunki zagrażające
wybuchem pożaru w podziemiach kopalni

Scharakteryzować sposób zasilania kopalni

Rozróżnić układy przemysłowych sieci
elektroenergetycznych niskiego i średniego
napięcia

Opisać budowę oponowych przewodów
górniczych

12 Wskazać zadania sieci trakcyjnej

13 Opisać zastosowanie wyłącznika kopalnianego

Rozróżnić warunki porażenia łukiem
elektrycznym

15 Rozróżnić środki ochrony dodatkowej.

Rozpoznać izolator odciągowy górnej sieci
trakcyjnej

Scharakteryzować układ do pomiaru mocy.
Rozróżnić schemat podziału sieci górnej

sekcje z torami podwójnymi

Rozpoznać przekrój i elementy silnika prądu
stałego

Scharakteryzować funkcje rezystorów R

i R

w układzie elektrycznym lokomotywy
przewodowe

20.

Określić główne odbiorniki na powierzchni
kopalni głębinowej

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

Przygotowanie uczniów do testu:
1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z co najmniej jednotygodniowym

wyprzedzeniem.

2. Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.
3. Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań podanych w zestawie oraz z zasadami punktowania.
4. Przeprowadź z uczniami próbę udzielania odpowiedzi na takie typy zadań testowych,

jakie będą w teście.

5. Omów z uczniami sposób udzielania odpowiedzi (karta odpowiedzi).

Bezpośrednio przed testem i trakcie jego przeprowadzania:
1. Zapewnij uczniom możliwość samodzielnej pracy.
2. Rozdaj uczniom zestawy zadań testowych i karty odpowiedzi, podaj czas przeznaczony

na udzielanie odpowiedzi.

3. Postaraj się stworzyć odpowiednią atmosferę podczas przeprowadzania pomiaru

dydaktycznego (rozładuj niepokój, zachęć do sprawdzenia swoich możliwości).

4. Kilka minut przed zakończeniem sprawdzianu przypomnij uczniom o zbliżającym się

czasie zakończenia udzielania odpowiedzi.

5. Zbierz karty odpowiedzi oraz zestawy zadań testowych.

Po zakończeniu testu:
1. Sprawdź wyniki i wpisz do arkusza zbiorczego.
2. Przeprowadź analizę uzyskanych wyników sprawdzianu i wybierz te zadania, które

sprawiły uczniom największe trudności.

3. Ustal przyczyny trudności uczniów w opanowaniu wiadomości i umiejętności.
4. Opracuj wnioski do dalszego postępowania, mającego na celu uniknięcie niepowodzeń

dydaktycznych – niskie wyniki przeprowadzonego sprawdzianu.

Instrukcja dla ucznia

1. Przeczytaj uważnie instrukcję zanim zaczniesz rozwiązywać zadania.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Test składa się z 20 zadań. Zadania od nr 1 do nr 15 są z poziomu podstawowego.

Zadania od nr 16 do nr 20 są z poziomu ponadpodstawowego

4. Zadania zawierają cztery odpowiedzi, z których tylko jedna jest poprawna. Wybraną

odpowiedź zakreśl znakiem X

5. Jeśli uznasz, że pomyliłeś się i wybrałeś nieprawidłową odpowiedź, to otocz ją kółkiem,

a prawidłową odpowiedź zaznacz znakiem X.

6. Dodatkowe obliczenia wykonaj na drugiej stronie karty odpowiedzi.
7. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz mógł sprawdzić poziom swojej wiedzy.
8. Jeśli jakieś zadanie sprawi Ci trudność, rozwiąż inne i ponownie spróbuj rozwiązać

trudniejsze.

9. Przed wykonaniem każdego zadania przeczytaj bardzo uważnie polecenie.
10. Odpowiedzi udzielaj tylko na załączonej karcie odpowiedzi.
11. Na rozwiązanie wszystkich zadań masz 60 minut.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Materiały dla ucznia:

– instrukcja,
– zestaw zadań testowych,
– karta odpowiedzi.

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Maszyną elektryczną przetwarzającą energię bez udziału ruchu jest

a) silnik prądu stałego.
b) silnik indukcyjny.
c) zasilacz.
d) transformator.

2. Rotor i stator są elementami konstrukcyjnymi

a) przewoźnej stacji prostownikowej.
b) silnika indukcyjnego.
c) transformatora.
d) maszyny liniowej.

3. Elementem zamocowanym w sposób trwały do maszyny i zawierającym jej krótki opis

jest
a) instrukcja obsługi.
b) karta katalogowa.
c) tabliczka znamionowa.
d) karta gwarancyjna.

4. Typową usterką osprzętu elektrycznego maszyn i urządzeń nie jest

a) uszkodzenie przewodu, lub kabla zasilającego.
b) uszkodzenie obudowy.
c) zmiana parametrów przekaźnika mikroprocesorowego.
d) zadziałanie bezpieczników.

5. Podstawową czynnością obowiązującą przy prowadzeniu prac związanych z naprawą,

maszyny elektrycznej jest
a) wyłączenie maszyny spod napięcia.
b) demontaż obudowy maszyny.
c) wymiana bezpiecznika.
d) odłączenie maszyny od urządzenia napędowego.

6. Do czynników określających warunki elektryfikacji górnictwa podziemnego nie należy

a) wilgotność nie przekraczająca 45%.
b) podwyższona temperatura otoczenia.
c) duża wilgotność.
d) zawartość w atmosferze.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7. Według kryterium związanego ze stopniem zagrożenia wybuchem nie wyróżniamy

urządzeń górniczych
a) budowy zwykłej.
b) z obwodami iskrobezpiecznymi.
c) w osłonie ognioszczelnej.
d) w osłonie pyłoszczelnej.

8. Zagrożenia wybuchem w podziemiach kopalni nie potęguje

a) zjawisko rosienia.
b) obecność gazów wybuchowych.
c) zapylenie.
d) podwyższona temperatura.

9. Ze względu na niezawodność zasilania kopalnia musi być zasilona

a) z sieci okręgowej liniami.
b) rozdzielni elektrowni przemysłowej.
c) z dwóch niezależnych źródeł.
d) z napowietrznych dwutorowych linii energetyki zawodowej.

10. W przemysłowych sieciach elektroenergetycznych niskiego i średniego napięcia nie

rozróżnia się układu
a) promieniowego.
b) szeregowego.
c) magistralowego.
d) mieszanego.

11. Oponowe przewody górnicze posiadają izolację i oponę

a) poliwinitową, oraz aluminiowe żyły.

b) gumową, oraz aluminiowe żyły.
c) poliwinitową, oraz miedziane żyły.
d) gumową, oraz miedziane żyły.

12. Sieć trakcyjna służy do zasilania

a) lokomotyw elektrycznych przewodowych.
b) przewoźnych stacji prostownikowych.
c) maszyn górniczych.
d) wyłączników kopalnianych.

13. Wyłącznik kopalniany nie jest przeznaczony do

a) sterowania elektrycznymi napędami maszyn górniczych.
b) zabezpieczania elektrycznych napędów maszyn górniczych.
c) zabezpieczania elektrycznej sieci trakcyjnej.
d) sterowania wentylatorami.

14. Porażenie łukiem elektrycznym następuje w przypadku

a) uszkodzenia stacji transformatorowej.
b) uszkodzenia urządzeń powszechnego użytku.
c) zetknięcia z przewodami sieci elektroenergetycznej o napięciu 230 V.
d) zetknięcia z przewodami sieci elektroenergetycznej o napięciu 360 V.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15. Do środków ochrony dodatkowej nie zaliczymy

a) bezpieczników z wkładkami topikowymi.
b) zastosowania podwójnej lub wzmocnionej izolacji.
c) separację elektryczną.
d) uniemożliwienie dotknięcia części czynnych urządzeń elektrycznych.

16. Rysunek przedstawia izolator

a) sekcyjny górnej sieci trakcyjnej.
b) odciągowy górnej sieci trakcyjnej.
c) odciągowy dolnej sieci trakcyjnej.
d) sekcyjny dolnej sieci trakcyjnej.

17. Rysunek przedstawia schemat podziału sieci

a) górnej

na sekcje z torami pojedynczymi.

b) dolnej

na sekcje z torami pojedynczymi.

c) dolnej na sekcje z torami podwójnymi.
d) górnej na sekcje z torami podwójnymi.

18. Rysunek przedstawia przekrój silnika

a) indukcyjnego.
b) prądu przemiennego.
c) prądu przemiennego.
d) trójfazowego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

19. W układzie elektrycznym lokomotywy przewodowej rezystory R

i R

a) służą do zabezpieczenia termicznego silników.
b) służą do rozruchu silników.
c) są rezystorami obwodu wzbudzenia.
d) są rezystorami bocznikującymi.

Podstawowy układ elektryczny lokomotyw przewodowych kopalnianych [4, s. 449]

20. Rysunek przedstawia

a) poziomy napięć w kopalni.
b) główne odbiorniki na powierzchni.
c) schemat sieci elektroenergetycznej w kopalni.
d) główne odbiorniki w wyrobiskach podziemnych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ......................................................................................................................

Użytkowanie maszyn i urządzeń elektrycznych w górnictwie podziemnym

Zakreśl poprawną odpowiedź znakiem X .

zadania

Odpowiedź

Punkty

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Test 2
Test do jednostki modułowej „Użytkowanie maszyn i urządzeń
elektrycznych w górnictwie podziemnym”.

Test składa się z 20 zadań: 15 zadań jest z poziomu podstawowego (1–15), a 5 zadań

z poziomu ponadpodstawowego (16–20).

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za każdą dobrą odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak uczeń

otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:

–

dopuszczający - za rozwiązanie co najmniej 6 zadań z poziomu podstawowego,

–

dostateczny - za rozwiązanie co najmniej 10 zadań z poziomu podstawowego,

–

dobry - za rozwiązanie 15 zadań, w tym co najmniej 2 z poziomu ponadpodstawowego,

–

bardzo dobry - za rozwiązanie 17 zadań, w tym co najmniej 3 z poziomu
ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1. d, 2. a, 3. c, 4. a, 5. c, 6. d, 7. c, 8. b, 9. c, 10. a, 11. c,
12. b, 13. a, 14. d, 15. a, 16. a, 17. d, 18. b, 19. a, 20. c.

Plan testu

zad.

Cel operacyjny
(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

Sklasyfikować maszyny prądu stałego

Scharakteryzować zasadę działania
przetwornicy

Określić parametry silnika elektrycznego

Wskazać zadania osłony ognioszczelnej

Określić działanie transformatora wysokiego
napięcia stosowanego na powierzchni

Objaśnić budowę sieć niskiego napięcia
w podziemiach kopalni

Rozróżnić elementy budowy sieci trakcyjnej
górnej

Wyjaśnić zadanie obwodu iskrobezpiecznego

Scharakteryzować sposób zasilania
lokomotyw elektrycznych

Określić elementy kabli i przewodów
niskiego napięcia stosowanych
w podziemiach kopalń

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sklasyfikować silniki indukcyjne ze względu
na konstrukcję

Sklasyfikować urządzenie sterujące
elektrycznymi napędami maszyn górniczych

Wymienić warunki sprzyjające porażeniu
prądem elektrycznym

Zdefiniować podstawowe działanie podczas
ratowania porażonego prądem elektrycznym

Rozróżnić środki ochrony przed dotykiem
pośrednim

Określić najniebezpieczniejszy rodzaj
i wartość prądu dla człowieka

Określić główne odbiorniki w wyrobiskach
podziemnych

Rozpoznać przekrój ekranowanego przewodu
górniczego oponowego; sygnalizacyjno-
sterowniczego

Określić schemat podziału sieci górnej

sekcje z torami pojedynczymi

Rozpoznać funkcje rezystorów R

i R

w układzie elektrycznym lokomotywy
przewodowej

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

Przygotowanie uczniów do testu:
1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z co najmniej jednotygodniowym

wyprzedzeniem.

jakie będą w teście.

5. Omów z uczniami sposób udzielania odpowiedzi (karta odpowiedzi).

Bezpośrednio przed testem i trakcie jego przeprowadzania:
1. Zapewnij uczniom możliwość samodzielnej pracy.
2. Rozdaj uczniom zestawy zadań testowych i karty odpowiedzi, podaj czas przeznaczony

na udzielanie odpowiedzi.

3. Postaraj się stworzyć odpowiednią atmosferę podczas przeprowadzania pomiaru

dydaktycznego (rozładuj niepokój, zachęć do sprawdzenia swoich możliwości).

4. Kilka minut przed zakończeniem sprawdzianu przypomnij uczniom o zbliżającym się

czasie zakończenia udzielania odpowiedzi.

sprawiły uczniom największe trudności.

3. Ustal przyczyny trudności uczniów w opanowaniu wiadomości i umiejętności.
4. Opracuj wnioski do dalszego postępowania, mającego na celu uniknięcie niepowodzeń

dydaktycznych – niskie wyniki przeprowadzonego sprawdzianu.

Instrukcja dla ucznia

Zadania od nr 16 do nr 20 są z poziomu ponadpodstawowego.

4. Zadania zawierają cztery odpowiedzi, z których tylko jedna jest poprawna. Wybraną

odpowiedź zakreśl znakiem X.

5. Jeśli uznasz, że pomyliłeś się i wybrałeś nieprawidłową odpowiedź, to otocz ją kółkiem,

a prawidłową odpowiedź zaznacz znakiem X.

trudniejsze.

9. Przed wykonaniem każdego zadania przeczytaj bardzo uważnie polecenie.
10. Odpowiedzi udzielaj tylko na załączonej karcie odpowiedzi.
11. Na rozwiązanie wszystkich zadań masz 60 minut.

Powodzenia!

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Materiały dla ucznia:

–

instrukcja,

–

zestaw zadań testowych,

–

karta odpowiedzi.

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Maszyny prądu stałego mogą być

a) indukcyjne.
b) jednofazowe i trójfazowe.
c) silnikowe i transformatorowe.
d) samowzbudne i obcowzbudne.

2. Maszyny przetwarzające energię elektryczną na energię elektryczną ale o innych

parametrach to
a) przetwornice.
b) prądnice.
c) rotory.
d) statory.

3. Parametrem silnika elektrycznego nie jest

a) znamionowa prędkość obrotowa.
b) moment znamionowy.
c) napięcie przewodzenia.
d) napięcie zasilania.

4. Osłona ognioszczelna ma za zadanie nie dopuścić, do

a) przeniesienia się płomienia na zewnątrz urządzenia w przypadku wybuchu

wewnątrz.

b) przeniesienia się płomienia do wnętrza urządzenia przy wybuchu na zewnątrz.
c) wytworzenia iskry o energii, która spowodowałaby wybuch metanu.
d) wybuchu pożaru wewnątrz urządzenia.

5. Transformatory wysokiego napięcia stosowane na powierzchni przetwarzają napięcie

a) 1 kVna napięcie 500 V.
b) 500 Vna napięcie 1 kV.
c) 11 kVna napięcie 6 kV.
d) 1 kVna napięcie 230 V.

6. Linie rozdzielcze sieci niskiego napięcia prowadzone są od

a) rozdzielnic do transformatorów.
b) rozdzielnic do odbiorników.
c) transformatorów do odbiorników.
d) transformatorów do rozdzielnic.

7. Sieć trakcyjna górna nie obejmuje

a) przewodu jezdnego.
b) osprzętu sieciowego.
c) szyny.
d) łączników sekwencyjnych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8. Aby nie dopuścić do wytworzenia iskry o energii, powodującej wybuch metanu

w urządzeniu elektrycznym należy zastosować
a) obwód ognioszczelny.
b) obwód iskrobezpieczny.
c) obudowę ognioszczelną.
d) obudowę iskrobezpieczną.

9. Do zasilania lokomotyw elektrycznych służy

a) stacja transformatorowo-rozdzielcza.
b) zasilacz.
c) sieć trakcyjna.
d) napowietrzna dwutorowa linia energetyki.

10. Kable i przewody niskiego napięcia stosowane w podziemiach kopalń posiadają

a) co najmniej cztery żyły.
b) co najmniej trzy żyły.
c) co najmniej dwie żyły.
d) jedną żyłę.

11. Silniki indukcyjne ze względu na konstrukcje dzielimy na

a) prądu stałego i zmiennego.
b) rozgałęzione i proste.
c) pierścieniowe i klatkowe.
d) regulacyjne i sterowane.

12. Do sterowania elektrycznych napędów maszyn górniczych służy

a) przewoźna stacja prostownikowa.
b) wyłącznik kopalniany.
c) sieć trakcyjna.
d) urządzenie rozruchowo-regulacyjne.

13. Prawdopodobieństwo porażeniem prądem elektryczny zwiększa

a) zwiększona wilgotność otoczenia.
b) zmniejszona wilgotność otoczenia.
c) niskie ciśnienie atmosferyczne.
d) zapylenie.

14. Pierwszą czynnością podczas ratowania porażonego prądem elektrycznym

a) określenie stanu porażonego.
b) wykonanie sztucznego oddychania.
c) wykonanie masażu serca.
d) przerwanie obwodu elektrycznego.

15. Zasilanie odbiornika za pomocą transformatora separacyjnego stanowi środek ochrony

przeciwporażeniowej
a) przed dotykiem pośrednim.
b) przed dotykiem bezpośrednim.
c) podstawowej.
d) dodatkowej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16. Zgon następuje w wyniku porażenia prądem

a) zmiennym o częstotliwości 50 Hz i natężeniu powyżej 50 mA.
b) zmiennym o częstotliwości 50 Hz i natężeniu 5 mA.
c) stałym o natężeniu 5 mA.
d) stałym o natężeniu 10–20 mA.

17. Rysunek przedstawia

a) główne odbiorniki na powierzchni.
b) poziomy napięć w kopalni.
c) schemat sieci elektroenergetycznej w kopalni.
d) główne odbiorniki w wyrobiskach podziemnych.

18. Rysunek przedstawia przekrój

a) przewodu oponowego do pracy w wodzie.
b) ekranowanego przewodu górniczego oponowego; sygnalizacyjno-sterowniczego.
c) przewodu oponowego wleczonego.
d) przewodu oponowego do pracy na bębnach.

19. Rysunek przedstawia schemat podziału sieci

a) górnej

na sekcje z torami pojedynczymi.

b) dolnej

na sekcje z torami pojedynczymi.

c) dolnej

na sekcje z torami podwójnymi.

d) górnej

na sekcje z torami podwójnymi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

20. W układzie elektrycznym lokomotywy przewodowej rezystory R

i R

a) są rezystorami bocznikującymi.
b) służą do rozruchu silników.
c) są rezystorami obwodu wzbudzenia.
d) służą do zabezpieczenia termicznego silników.

Podstawowy układ elektryczny lokomotyw przewodowych kopalnianych [4. s. 449]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ......................................................................................................................

Użytkowanie maszyn i urządzeń elektrycznych w górnictwie podziemnym

Zakreśl poprawną odpowiedź znakiem X .

zadania

Odpowiedź

Punkty

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7. LITERATURA

1. Dudkiewicz A.: Bezpieczeństwo i higiena pracy dla elektryków. WSiP, Warszawa 1993
2. Gluziński W.: Elektryfikacja podziemi kopalń. Wydawnictwo „Śląsk”, Katowice 1989
3. Kotlarski W. Grad J.: Aparaty i urządzenia elektryczne. WSiP, Warszawa 1995
4. Krasucki F.: Elektryfikacja podziemnych zakładów górniczych. Wydawnictwo. PŚl.,

Gliwice 1998

5. Mastaliński M., Siwek W.: Maszyny, urządzenia elektryczne i automatyka

w górnictwie. Wydawnictwo „Śląsk”, Katowice 1998

6. www.invertim.pl
7. www.izol-plast.rogow.pl
8. www.silnikielektryczne.prv.pl

Literatura metodyczna
1. Krogulec-Sobowiec M., Rudziński M.: Poradnik dla autorów pakietów edukacyjnych.

KOWEZiU, Warszawa 2003

2. Niemierko B.: Pomiar wyników kształcenia zawodowego. Biuro Koordynacji Kształcenia

Kadr, Fundusz Współpracy, Warszawa 1997

3. Szlosek F.: Wstęp do dydaktyki przedmiotów zawodowych. Instytut Technologii

Eksploatacji, Radom 1998