MOTYWACJA SEKSUALNA

Rafał Czarny,

Gr. 6,

I rok SW

1. WPROWADZENIE

Człowiek od lat potrafi tworzyć ”inteligentne” komputery, posiadające „osobowość” i wszelkie inne

ludzkie cechy. Zanim potrafił stworzyć komputer, musiał ujarzmić prąd elektryczny. Wcześniej zapanował nad

ogniem... Przez lata cywilizacji, i przed jej powstaniem, ludzie byli wciąż zmuszeni, motywowani, do różnych

czynności. Głównymi rodzajami motywacji, które się wyróżnia, są motywacja osiągnięć, głodu i seksualna

(Zimbardo, 1999).

Jednak która motywacja jest najważniejsza? Trudno postawić hipotezę i jej bronić, gdyż zdaje się, iż

każda jest równie ważna: bez zaspokajania potrzeb fizjologicznych (np. głodu) nie bylibyśmy zdolni do

osiągnięć, ani prokreacji. Bez osiągnięć bylibyśmy nikim, a bez przedłużenia gatunku – nie byłoby nas.

Na samym początku warto jednak powiedzieć, czym jest motywacja. Na podstawie teorii

przytoczonych przez Gasiula (2002) zdefiniowałem motywacje następująco:

„Motywacja czynnik zmuszającym nas do działania nakierowanego na cel, wzbudzonym poprzez bodźce

zewnętrzne bądź wewnętrzne, fizyczne lub psychiczne. Jest to napięcie wywołane wzbudzeniem, które można

zredukować owym działaniem. Im napięcie jest większe (silniejsze), tym silniejsza motywacja do działania.

Napięcie może zostać zredukowane na dwa sposoby: udanym działaniem, bądź pojawieniem się innego,

silniejszego napięcia.”

Mówiąc o motywacji seksualnej zajmę się generalnie człowiekiem, gdyż całość motywacji seksualnej

jest zbyt rozległe na tak krótką pracę, a nie chce spłycić tego tematu.

2. PODEJŚCIE BIOLOGICZNE

Z pewnością temat motywacji seksualnej należy zacząć od wybitnego badacza, którego liczne teorie

poruszyły świat psychologów i nie tylko. Tym naukowcem był Sigmund Freud.

2.1 FREUDOWSKIE PODEJŚCIE DO TEMATU.

Podstawowym założeniem psychoanalizy, kierunku Freuda, było istnienie procesów podświadomych.

Dzielą się one na przedświadome (na których nie jest skupiona uwaga, są obecnie niepotrzebne, ale w każdej

chwili mogą zostać wydobyte do świadomości), oraz na królestwo procesów nieświadomych. Nieświadomość to

„miejsce”, w którym znajdują się wszystkie nasze traumatyczne wspomnienia i przeżycia. Emocje, które

przeżywamy, to efekt działania gigantycznych sił, które próbują „wyciągnąć” z nieświadomości wyparte

wspomnienia z siłami, które ”trzymają” te informacje (Tokarz, 2005).

To, co jest wyparte, to między innymi uczucia do własnych rodziców. Freud wprowadza do swojej

koncepcji dwa kompleksy: Edypa (miłość syna do matki), oraz Elektry (córki do ojca). Jest to pierwszy popęd

seksualny, który odczuwamy do drugiego człowieka. Zostaje on wyparty do nieświadomości, gdyż

społeczeństwo nie godzi się na takie związki (Zimbardo, 1999). Owe wyparte kompleksy są powodem

rywalizacji i konfliktów z rodzicem tej samej płci, oraz skierowania w jego kierunku wrogich myśli i pragnień

(Skorny, 1972).

Jedna z pierwszych teorii Freuda to teoria dotycząca libido i jego faz rozwoju w okresie dzieciństwa

(Skorny, 1972). Libido jest zasadniczą siłą napędową ludzkiego ciała, pierwotną energią biologiczną organizmu,

przejawiającą się za pośrednictwem różnych objawów popędu seksualnego (Skorny, 1972). Freud mówił o

trzech fazach rozwoju libido: fazie oralnej, fazie analnej, oraz fazie genitalnej (inaczej: fallicznej). Każda faza

rozwoju bierze swą nazwę od strefy erogenicznej, która wzbudza popęd seksualny (czyli odpowiednio w

pierwszej fazie są to usta i czynności związane ze stymulacją tych okolic, w drugiej są to przyjemności związane

ze stymulacją okolic związanych z wydalaniem, a ostatnią, fazę falliczną, charakteryzuje dojrzały popęd

seksualny) (Skorny, 1972).

Mechanizmy rozwoju psychoseksualnego, oraz konflikty powstające w okresie dzieciństwa, wywierają wpływ

na ukształtowanie się osobowości osobnika (Skorny, 1972).

Freud, zarysowując kolejną swoją koncepcję, przedstawił trzy części psychiki: id, ego, oraz superego.

Id jest częścią kierującą się tylko i wyłącznie „zasadą przyjemności”, czyli robi wszystko, aby zaspokoić swoje

popędy. To, co panuje nad id i kontroluje je, czasami pozwalając na więcej, a czasem na mniej, jest ego.

Ego kieruje się zasadą realizmu, to znaczy rozważa wszystkie „za” i „przeciw” w danej sytuacji, czyli

uwzględniając swoje realne możliwości i warunki.

Trzecią częścią naszego „ja” jest, według Freuda, superego. W nim zawarte są wszystkie normy i zasady

ludzkiego postępowania; to właśnie z superego ego czyta, czy warto coś czynić czy nie (Zimbardo, 1999;

Skorny, 1972; Gasiul, 2002).

Najpóźniejsza koncepcja Freuda, w której, zdaje się, najwyraźniej widać tłumaczenie motywacji

seksualnej, jest teoria instynktów (Gasiul, 2002; Skorny, 1972). Teoria ta mówi o istnieniu dwóch

podstawowych instynktów: instynkt życia (zwany przez autora koncepcji Erosem), oraz śmierci (Thanatos).

Instynkt życia to nie zahamowany popęd seksualny i popędy organiczne (np. głód). Podłożem instynktów

seksualnych jest stymulacja z różnych erogennych obszarów ciała. Jeśli człowiek nie przejdzie odpowiednio

przez stadia rozwoju, to może nastąpić przemieszczenie energii seksualnej na niewłaściwe obiekty, przedmioty,

osoby, czynności, itp. (Gasiul, 2002; Skorny, 1972).

Instynkt, według Freuda, składa się z 4 cech charakterystycznych dla niego. Są to: źródło, siła

(impetus), cel, oraz obiekt (za: Gasiul, 2002). Źródłami instynktów są procesy w organach lub częściach ciała,

których wynikiem jest stymulacja reprezentowana w życiu umysłowym osobnika. Drugą cechą instynktu jest

jego siła (impetus), czyli ilość siły, którą reprezentuje instynkt (każdy instynkt jest formą aktywności). W

każdym wypadku celem instynktu jest zadowolenie (przyjemność seksualna). Ostatnią cechą charakterystyczną

jest obiekt. Wiąże się on z instynktem tylko wtedy, gdy jest szczególnie korzystny w osiąganiu jego

zaspokojenia. Obiektem może być przedmiot, część ciała, osoba, każda rzecz materialna (za: Gasiul, 2002).

Na podstawie powyżej przedstawionych freudowskich koncepcji można powiedzieć, że dominował u

tego badacza zdecydowany biologizm. Oznacza to, iż popędy były uznawane za zasadniczy regulator ludzkiego

zachowania się, a czynniki psychospołeczne były pomijane i ignorowane (Skorny, 1972).

Innym znakomitym badaczem instynktów, popędów i motywacji seksualnej był McDougall.

2.2 McDOUGALL – CZYM SĄ INSTYNKTY

McDougall Zdefiniował instynkt jako dziedziczną albo wrodzoną dyspozycję psychofizyczną, która determinuje

jego posiadacza do przestrzegania i skupienia uwagi na obiektach pewnej klasy, do doświadczania specyficznej

jakości emocjonalnego podniecenia z percepcji takiego obiektu i do działania z uwagi na ten obiekt w

specyficzny sposób, albo przynajmniej do doświadczania impulsu do takiego działania (za: Gasiul, 2002).

Warto dodać, że pewne instynkty nie pobudzają do działania przed pojawieniem się właściwego stanu

cielesnego, czyli w takich przypadkach proces albo stan cielesny determinuje stymulację organów

sensorycznych (Gasiul, 2002).

Czynnikiem uaktywniającym działanie instynktu jest emocja. Instynkt seksualny (podobnie jak instynkt życia

zbiorowego) są instynktami złożonymi (Gasiul, 2002).

2.3 KONCEPCJA INSTYNKTÓW FREUDA, CZY McDOUGALLA?

Porównując teorie instynktów Freuda i McDougalla, tzn. instynktu jako wrodzonej reprezentacji psychicznej

wewnętrznego, somatycznego pobudzenia (Gasiul, 2002), oraz powyższą koncepcję instynktu McDougalla,

wydaje się, że ta druga jest znacznie bardziej rozwinięta i prawdopodobna, aby istniała. Wielu badaczy uznaje

koncepcję McDougalla za najlepszą teorię instynktów, jaka do tej pory się pojawiła.

3. PODEJŚCIE EWOLUCYJNE

Reprodukcja za pomocą zachowań seksualnych to uniwersalna cecha organizmów wielokomórkowych.

Zachowania seksualne znajdują się pod stałą kontrolą hormonów – testosteronu, estradiolu i progesteronu

(Bancroft, ____).

3.1 DOBÓR SEKSUALNY

Darwin (za: Bancroft, ____) wyróżnił dwa rodzaje doboru seksualnego: intraseksualny, oraz

interseksualny. Intraseksualny dobór seksualny polega na rywalizacji pomiędzy samcami o dostęp do samicy,

natomiast interseksualny dobór naturalny polega na tym, iż cechy jednej płci zwiększają prawdopodobieństwo

bycia zaakceptowanym lub wybranym na partnera przez osobnika drugiej płci.

Beach (za: Bancroft, ____) wyróżnił trzy elementy kobiecej seksualności: atrakcyjność, proceptywność i

receptywność. Atrakcyjna kobieta powinna posiadać gładką i czystą skórę, białe zęby, błyszczące włosy,

delikatnie zarysowaną szczękę, oraz współczynnik WHR (biodra – talia) na poziomie 0.7 (Buss, 2001).

Proceptywność jest aktywnym zachowaniem wywołującym reakcję u mężczyzny, natomiast receptywność to

przyjęcie zabiegów samca, oraz kopulacja (za: Bancroft, ____).

Kobiety, według ewolucjonistów, w inny sposób poszukują partnerów (kierując się doborem partnera, nie

doborem seksualnym), więc problem ten powinien zostać poruszony w innej pracy.

3.2 FUNKCJE SEKSU

Bancroft (____) wyróżnił 10 funkcji seksu w związkach międzyludzkich. Są to: reprodukcja, przyjemność,

łączenie się w pary i pielęgnowanie intymności, potwierdzanie kobiecości i męskości, podtrzymywanie

samooceny, zdobywanie władzy lub dominacji, wyrażanie wrogości, zmniejszanie lęku lub napięcia,

podejmowanie ryzyka i osiąganie korzyści materialnych. Reprodukcja jest oczywistą funkcją seksu z

ewolucyjnego punktu widzenia – w inny sposób nie przedłużymy istnienia gatunku. Przyjemność („połączenie

przyjemności zmysłowej i nieporównywalnej rozkoszy seksualnej związanej z orgazmem” - Bancroft) natomiast

jest prawdopodobnie podstawowym czynnikiem wzmacniającym.

Funkcja łączenia się w pary i pielęgnowania intymności polega na tym, iż odsłanianie siebie w związku

seksualnym i odnajdywanie silnej formy więzi między dwojgiem osób stanowi fundament intymności

seksualnej. Z tą funkcją wiąże się ryzyko, jakie niesie aktywność seksualna poza związkiem.

Potwierdzanie kobiecości i męskości to dokonywanie identyfikacji płciowej. Jednym z głównych czynników

wzmacniających świadomość własnej płci będzie kwestia atrakcyjności i sprawności w znaczeniu seksualnym

(Bancroft, ____). Wiele zachowań seksualnych można rozumieć właśnie w taki sposób. Szczególnie dotyczy to

nastolatków, oraz u osób, których tożsamość płciowa zostaje zagrożona.

Podtrzymywanie samooceny jest poczuciem seksualnej atrakcyjności dla innych, oraz sukcesy w podbojach

seksualnych. Na ogół sukcesy w wyżej wymienionych powodują poprawę naszej samooceny, natomiast

niepowodzenia – jej obniżenie (Bancroft, ____)

Głównym wskaźnikiem funkcji zdobywania władzy lub dominacji jest to, że mężczyźni, jak i kobiety, używają

seksu do kontrolowania związków i jest to ważny aspekt ich dynamiki. Władza może być uzyskana poprzez

sprawowanie kontroli nad dostępem do stosunków seksualnych lub poprzez decydowanie o formie zbliżenia

(Bancroft, ____)

Wyrażanie wrogości odnosi się szczególnie do problemu gwałtu i napaści seksualnej (Bancroft, ____).

Zmniejszenie lęku lub napięcia dotyczy odprężenia, które następuje po orgazmie. Często głównym sposobem

rozładowania seksualnego jest masturbacja. Gdy nasila się stan napięcia i niepokoju, częstotliwość masturbacji

może wzrastać. (Bancroft, ____).

Podejmowanie ryzyka polega na poszukiwaniu ekscytujących wrażeń. Ryzyko, które zostaje podejmowane, to

począwszy od bycia przyłapanym, przez zajście w ciążę, do chorób przenoszonych drogą płciową (Bancroft,

____).

Osiąganie korzyści materialnych to, znana również wśród innych naczelnych, prostytucja (Bancroft, ____).

4. SŁOWO KOŃCOWE

Zakreślone teorie, definicje i przykłady ukazują jasno, że motywacji seksualnej nie można rozumieć na

jeden sposób. Ewolucjoniści całość zachowania zrzucają na karb przemian chemicznych w organizmie i

niezależnych od nas uwarunkowań psychologicznych. Całość zachowania seksualnego, według psychologów

ewolucyjnych, zmierza do przedłużenia gatunku, a inne osiągane w ten sposób zyski są tylko wzmocnieniami ku

temu dążeniu.

Freud i McDougall ze swoim biologicznym podejściem wyraźnie zaznaczają, iż nie wszystko zależy od

tego, co wyewoluowało, nie wszystko zależy od szczegółowo zakodowanych reakcji w naszej psychice.

Motywację seksualną, według nich, kształtuje rozwój podczas dzieciństwa, dorastania, oraz instynkty i popędy,

które się w nas odzywają.

U ewolucjonistów wszystko jest statyczne i stałe. Freud ukazuje dynamizm ludzkiego zachowania. W

psychologii ewolucyjnej nie widać innego celu zachowania ludzkiego jak prokreacja, nie widać innych przyczyn

owego zachowania jak – ewolucja. Czy nie popadamy tu w pewną sprzeczność? Freud natomiast pokazuje, że

zarówno instynkty, jak i popędy mogą determinować zachowanie człowieka. Rozwój Libido podczas

dzieciństwa warunkuje różne zachowania seksualne, których psychologia ewolucyjna nie tłumaczy.

Gdybym miał wybierać kierunek, który bardziej mnie przekonuje, zdecydowałbym się na kierunek

biologiczny.

LITERATURA CYTOWANA

1. Bancroft, J. Motywacja i zachowania seksualne. Tytuł Książki. Redakcja, Wydawnictwo, miasto: rok.

2. Buss, D.M. Psychologia ewolucyjna. Jak wytłumaczyć zachowania człowieka? Najnowsze koncepcje.

Cz. III. Życie płciowe i wybór partnera (Kobiece strategie doboru stałego partnera. Męskie strategie

dobory stałego partnera) s. 125-196. Gdańskie Wydawnictwo Pedagogiczne, Gdańsk: 2001

3. Gasiul, H. Teorie emocji i motywacji. Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego,

Warszawa: 2002.

4. Skorny, Z. Psychiczne mechanizmy zachowania się. Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych,

Warszawa: 1972

5. Tokarz, A. 2005. Wypowiedź własna na wykładzie.

6. Zimbardo, P. Psychologia i życie. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa: 1999.