FUTURA

edukacja & przyszło

ść

Techniczne bezpiecze

ń

stwo pracy

mgr in

ż

. Krystian M

ę

drek

12.05.2012

BEZPIECZE

Ń

STWO I HIGIENA PRACY

Zagrożenia porażeniem prądem elektrycznym

Porażenie prądem elektrycznym następuje na skutek przepływu przez ciało

człowieka prądu elektrycznego.

Działanie prądu elektrycznego na człowieka może być:

•

bezpośrednie, gdy następuje włączenie ciała lub jego części w obwód
elektryczny,

•

pośrednie, które polega na powstaniu uszkodzeń bez przepływu prądu
przez ciało człowieka (np. reakcją człowieka na porażenie łukiem
elektrycznym mogą być obrażenia na skutek upadku z wysokości).

Wpływ rodzaju prądu na człowieka

Na człowieka może działać:

•

prąd stały – powodujący skutki elektrolityczne (przemieszczanie jonów,

co zmienia ich stężenia po obu stronach błony komórkowej, prowadząc do

zaburzeń czynności komórek),

•

prąd przemienny – powodujący ujemne skutki przez:

- działanie na krążenie krwi i oddychanie,

- działanie na układ nerwowy,

- działanie cieplne,

- uszkodzenie mięśni i kości.

Działanie prądu elektrycznego na człowieka

Stopień i zakres porażenia prądem zależy przede wszystkim od:

•

natężenia,

•

czasu przepływu prądu przez człowieka,

•

częstotliwości,

•

drogi przepływu prądu przez człowieka.

W razie dotknięcia uszkodzonego urządzenia elektrycznego człowiek znajduje

się pod napięciem zwanym napięciem dotykowym. Jest to napięcie
pojawiające się miedzy częściami jednocześnie dostępnymi w przypadku
uszkodzenia izolacji.

Przepływający przez człowieka prąd, zwany prądem rażenia, może

spowodować skutki patofizjologiczne.

Ochrona przed porażeniem prądem elektrycznym

Instalacje i urządzenia elektryczne powinny być tak wykonane

i eksploatowane, aby nie narażały pracowników na porażenie prądem
elektrycznym, przepięcia atmosferyczne, szkodliwe oddziaływanie pól
elektromagnetycznych oraz nie stanowiły zagrożenia pożarowego,
wybuchowego i nie powodowały innych szkodliwych skutków.

Ochrona przeciwporażeniowa powinna być zapewniona przez zastosowanie

odpowiednich środków:

•

dla równoczesnej ochrony przed dotykiem bezpośrednim i pośrednim,

•

dla ochrony przed dotykiem bezpośrednim,

•

dla ochrony przed dotykiem pośrednim.

Obudowy urządzeń elektrycznych

Obudowy urządzeń elektrycznych powinny zapewnić ochronę ludzi przed

dostępem do części niebezpiecznych wewnątrz obudowy, a także ochrony

urządzeń wewnątrz obudowy przed wnikaniem ciał obcych i szkodliwymi

skutkami związanymi z wnikaniem wody.

Dla obudów urządzeń elektrycznych został wprowadzony system oznaczania

stopni ochrony (kod IP) przed dostępem do części niebezpiecznych,

a także wnikaniem obcych ciał stałych i wody.

Kod IP

Kod IP składa się z dwóch cyfr i ewentualnie dwóch liter:

•

pierwsza cyfra po IP jest tzw. pierwszą cyfrą charakterystyczną (od 0 do 6)
i oznacza stopień ochrony przed dostępem do części niebezpiecznych
i przed obcymi ciałami stałymi,

•

druga cyfra charakterystyczna (od 0 do 8) oznacza stopień ochrony przed
szkodliwymi skutkami wnikania wody.

Dla kodu IP można jeszcze dodać literę dodatkową (A, B, C lub D), jeśli

rzeczywista ochrona przed dostępem do części niebezpiecznych jest
wyższa, niż to wynika z oznaczenia pierwszą cyfrą charakterystyczną, lub
jeżeli jest oznaczana tylko ochrona przed dostępem do części
niebezpiecznych (wtedy pierwsza cyfra charakterystyczna jest zastępowana
przez X).

Organizacja bezpiecznej pracy przy urządzeniach

elektroenergetycznych

Prace na czynnych urządzeniach i instalacjach energetycznych mogą być

wykonywane na polecenia pisemne, ustne lub bez polecenia. Polecenia
wydaje poleceniodawca.

Prace w warunkach szczególnego zagrożenia dla zdrowia i życia ludzkiego

należy wykonywać na podstawie polecenia pisemnego, przy zastosowaniu
odpowiednich środków zabezpieczających zdrowie i życie ludzkie.

Pracownicy niebędący pracownikami zakładu prowadzącego eksploatację

danego urządzenia i instalacji powinni wykonywać prace wyłącznie na
podstawie polecenia pisemnego, z wyjątkiem prac, dla których czynności
związane z dopuszczeniem do pracy ustalono odrębnie na piśmie.

Klasyfikacja urządzeń

elektrycznych i elektronicznych

Z punktu widzenia ochrony przed porażeniem prądem elektrycznym urządzenia

elektryczne dzielimy na 4 klasy ochronności:

•

urządzenie 0 klasy ochronności – w którym ochrona przed porażeniem
prądem elektrycznym polega na zastosowaniu izolacji podstawowej,

•

urządzenie I klasy ochronności - w którym oprócz izolacji podstawowej
zastosowano dodatkowy środek ochrony, który łączy dostępne części
przewodzące z przewodem ochronnym (uziemionym) instalacji ułożonej na
stałe tak, aby w przypadku uszkodzenia instalacji podstawowej dostępne
części przewodzące nie mogły znaleźć się pod napięciem niebezpiecznym,

•

urządzenie II klasy ochronności – w którym oprócz izolacji podstawowej
zastosowano dodatkowe środki ochrony, takie jak podwójna izolacja lub
izolacja wzmocniona,

•

urządzenie III klasy ochronności – w którym ochrona przed porażeniem
prądem elektrycznym polega na zasilaniu bardzo niskim napięciem
bezpiecznym.

Zagrożenia pożarowe i wybuchowe

Zagrożeniem pożarowym nazywamy zespół czynników wpływających na

powstanie i rozprzestrzenianie się pożaru, a przez to zagrażających

bezpieczeństwu życia ludzi.

Zagrożeniem wybuchowym nazywamy możliwość tworzenia przez palne

gazy, pary palnych cieczy, pyły lub włókna palnych ciał stałych w różnych

warunkach mieszanin z powietrzem, które pod wpływem czynnika

inicjującego zapłon wybuchają, czyli ulegają gwałtownemu spalaniu

połączonemu ze wzrostem ciśnienia.

Materiały palne niebezpieczne pożarowo

Do materiałów palnych niebezpiecznych pożarowo zaliczamy:

•

gazy palne (np. acetylen, metan, etan, wodór, propan-butan, amoniak),

•

ciecze palne o temperaturze zapłonu poniżej 55ºC,

•

materiały wytwarzające w zetknięciu z wodą gazy palne,

•

materiały zapalające się samorzutnie na powietrzu,

•

materiały wybuchowe i pirotechniczne,

•

materiały ulegające samorzutnemu rozkładowi lub polimeryzacji,

•

materiały mające skłonności do samozapalenia.

Trójkąt spalania

Pożar lub wybuch może powstać, gdy zaistnieje czasowa i przestrzenna

zbieżność następujących elementów:

•

materiału palnego,

•

czynnika utleniającego,

•

ź

ródła zapłonu.

Czynniki utleniające: tlen z powietrza, tlen w związkach nadtlenkowych,

związki zawierające grupy bogate w tlen (azotanowe, azotynowe, nitrowe,
chloranowe), chlorowce (fluor, chrom, brom), siarka.

Ź

ródła zapłonu: punktowe, liniowe, powierzchniowe, pojemnościowe.

Mieszaniny wybuchowe

W przypadku mieszanin gazów palnych czy par z powietrzem w pewnym

zakresie stężeń, różnych dla różnych gazów i par, powstaje mieszanina
wybuchowa. Zakres ten określony jest dolną i górną granicą
wybuchowości. Stężenie składnika palnego wyraża się w procentach
objętościowych (% obj.) lub w g/m

3

mieszaniny.

Dolna granica wybuchowości (DGW) – to najniższe stężenie składnika

palnego w mieszaninie z powietrzem lub innym utleniaczem, przy którym
zapłon pod wpływem czynnika inicjującego jest już możliwy.

Górna granica wybuchowości (GGW) - to najwyższe stężenie składnika

palnego w mieszaninie z powietrzem lub innym utleniaczem, przy którym
zapłon pod wpływem czynnika inicjującego jest jeszcze możliwy.

Ocena zagrożenia wybuchem

Ocena zagrożenia wybuchem obejmuje:

•

wskazanie pomieszczeń zagrożonych wybuchem,

•

wyznaczenie w pomieszczeniach i przestrzeniach zewnętrznych
odpowiednich stref zagrożenia wybuchem,

•

wskazanie czynników mogących w nich zainicjować zapłon.

Oceny tej dokonują:

•

inwestor,

•

projektant lub

•

użytkownik decydujący o procesie technologicznym.

Ocena zagrożenia wybuchem

Pomieszczenie zagrożone wybuchem to pomieszczenie, w którym może

wytworzyć się mieszanina wybuchowa, powstała z wydzielającej się takiej

ilości palnych gazów, par, mgieł lub pyłów, której wybuch mógłby

spowodować przyrost ciśnienia w tym pomieszczeniu przekraczający

5 kPa.

W pomieszczeniu należy wyznaczyć strefę zagrożenia wybuchem, jeżeli

może w nim występować mieszanina wybuchowa o objętości co najmniej

0,01 m

3

w zwartej przestrzeni.

Ocena zagrożenia wybuchem

Strefy zagrożenia wybuchem wyznaczone w pomieszczeniach i przestrzeniach

zewnętrznych identyfikuje się odpowiednio:

•

strefa 0,

•

strefa 1,

•

strefa 2,

•

strefa 20,

•

strefa 21,

•

strefa 22.

Zapobieganie pożarom i wybuchom

Do ogólnych metod zapobiegania pożarom i wybuchom należą:

•

usunięcie materiałów palnych ze strefy zagrożenia,

•

usuwanie źródeł zapłonu ze strefy zagrożenia,

•

usunięcie czynnika utleniającego – polega na zastosowaniu atmosfery

ochronnej, czyli takiego składu fazy gazowej, w którym stężenie tlenu lub

innego gazu utleniającego jest niewystarczające do wytworzenia atmosfery

wybuchowej.

HAŁAS

Hałas to pojęcie subiektywne, określające niekorzystne oddziaływania

dźwięków złożonych o różnej częstotliwości. Według Polskiej Normy
hałasem jest dźwięk o dowolnym charakterze akustycznym, niepożądany
w danych warunkach i przez dana osobę. Hałas jest najczęściej
występującym czynnikiem szkodliwym.

W zależności od częstotliwości drgań akustycznych rozróżniamy hałas:

•

słyszalny (16 Hz – 16000 Hz),

•

niesłyszalny:

- hałas infradźwiękowy (2 Hz – 50 Hz),

- hałas ultradźwiękowy (10000 Hz – 100000 Hz).

HAŁAS

Wśród źródeł hałasu wyróżniamy:

•

mechaniczne (hałas wywołany przez maszyny i urządzenia),

•

aerodynamiczne i hydrodynamiczne (np. ruch gazów i cieczy),

•

technologiczne (np. kruszenia, łamanie materiału).

Szkodliwe lub uciążliwe skutki hałasu zależą od:

•

natężenia hałasu,

•

poziomu ekspozycji,

•

rodzaju źródeł hałasu,

•

relacji między człowiekiem a źródłem hałasu.

HAŁAS

Hałas w środowisku pracy jest charakteryzowany przez:

•

poziom ekspozycji na hałas odniesiony do ośmiogodzinnego dobowego
wymiaru czasu pracy i odpowiadającą mu ekspozycję dzienną lub poziom
ekspozycji na hałas odniesiony do tygodnia pracy i odpowiadającą mu
ekspozycję tygodniową (w przypadku hałasu oddziałującego na organizm
człowieka w sposób nierównomierny w poszczególnych dniach tygodnia),

•

maksymalny poziom dźwięku A,

•

szczytowy poziom dźwięku C.

Dopuszczalne wartości hałasu

•

poziom ekspozycji – dopuszczalna wartość hałasu w dB określona
w zależności od czasu ekspozycji,

•

maksymalny poziom dźwięku A – maksymalna wartość skuteczna
poziomu dźwięku A, występująca w czasie obserwacji. Nie powinien on
przekraczać 115 dB,

•

szczytowy poziom dźwięku C – określany jako maksymalna wartość
chwilowa poziomu dźwięku C, występująca w czasie obserwacji. Nie
powinien on przekraczać wartości 135 dB.

Dopuszczalny poziom dźwięku ze względu na ochronę słuchu na wszystkich

stanowiskach pracy przy 8-godzinnym narażeniu wynosi 85 dB.

Zaleca się obniżenie dopuszczalnej wartości poziomu dźwięku A do 80 dB.

Hałas infradźwiękowy

Ź

ródłami hałasu infradźwiękowego na stanowiskach pracy są:

•

sprężarki, silniki wysokoprężne, systemy wentylacyjne, klimatyzacja,
piece elektryczne (stacje trafo), środki transportu.

Oddziaływanie infradźwięków na organizm może objawiać się: poczuciem

ogólnej niedyspozycji, osłabieniem, uczuciem strachu, mrowieniem skóry,
nudnościami, bólem głowy, kaszlem, zaburzeniami rytmu serca.

Ochrona pracowników przed oddziaływaniem hałasu infradźwiękowego

wymaga w zasadzie likwidacji źródeł tego hałasu lub jego ograniczenia.
Wpływa na to znaczna długość fal infradźwiękowych, a więc tradycyjne
przegrody i pochłaniacze akustyczne są mało skuteczne.

Hałas ultradźwiękowy

Występuje on na stanowiskach pracy, gdzie stosuje się zgrzewarki, płuczki

ultradźwiękowe, aparaty diagnostyczne i lecznicze, wysokoobrotowe
maszyny do obróbki drewna i inne wysokoobrotowe urządzenia.

W wyniku oddziaływania ultradźwięków występują zaburzenia czynnościowe

wielu narządów i układów. Do najczęstszych należą objawy ze strony
ośrodkowego układu nerwowego, zapalenia wielonerwowe, niskie
ciśnienie tętnicze krwi, zaburzenia wydzielania dokrewnego.

Zapobieganie przed oddziaływaniem ultradźwięków wymaga całkowitej

izolacji człowieka przed nimi, co praktycznie jest trudne w realizacji.
Stąd też najczęściej stosuje się izolację przeciwdźwiękową, ograniczającą
rozchodzenie się fal. Zabezpieczenie indywidualne obejmuje ochronę całej
powierzchni ciała i narządu słuchu. Stosuje się także odzież
wielowarstwową – każda warstwa osłabia natężenie ultradźwięków
o około 4 dB.

Profilaktyka

Metody zapobiegania szkodliwemu oddziaływaniu hałasu na organizm:

•

eliminacja źródła hałasu lub zmniejszenie natężenia hałasu,

•

ograniczenie rozprzestrzeniania się hałasu,

•

zmniejszanie czasu ekspozycji na hałas,

•

stosowanie ochron osobistych słuchu.

Drgania mechaniczne

W zależności od drogi przenoszenia na człowieka drgania dzielimy na drgania

o oddziaływaniu:

•

ogólnym – kiedy drgania są przenoszone na korpus człowieka przez nogi,
miednicę, plecy lub boki; oddziałują najczęściej przez podłoże, na którym
pracują ludzie, lub przez siedziska pojazdów,

•

przez kończyny górne – kiedy drgania przenoszone są na korpus
człowieka przez ręce; oddziałują głównie przez używane narzędzia lub
maszyny wytwarzające drgania (wiertarki, pilarki ręczne, szlifierki, młoty
pneumatyczne, itp. ).

Drgania mechaniczne

Drgania oddziałujące na organizm człowieka przez kończyny górne

i o ogólnym działaniu są charakteryzowane przez:

•

zakres częstotliwości,

•

sumę wektorową skutecznych, ważonych częstotliwościowo przyspieszeń

drgań wyznaczonych dla trzech składowych kierunkowych X, Y, Z,

•

czas oddziaływania drgań na organizm człowieka.

Oddziaływanie wibracji na organizm

Wibracja oddziałuje na organizm zarówno w miejscu styczności tkanek ze

ź

ródłem drgań, jak i na funkcje organów jako całości przez układ nerwowy.

Powstające w wyniku wibracji zmiany chorobowe noszą nazwę zespołu
wibracyjnego.

Objawy chorobowe dotyczą przede wszystkim:

•

układu krążenia krwi, zwłaszcza naczyń obwodowych,

•

układu kostno – stawowego,

•

układu nerwowego,

•

zaburzeń czynności przewodu pokarmowego,

•

zaburzeń ogólnych (osłabienie, zawroty głowy, bezsenność, zmiany
usposobienia).

Działania profilaktyczne

W przypadku drgań miejscowych:

•

siła docisku na narzędzie nie powinna przekraczać 200 N,

•

siła zaciskania ręki przy pracy z narzędziami nie powinna przekraczać 50 N,

•

na stanowisku pracy temperatura powietrza powinna wynosić

co najmniej 16ºC, wilgotność względna 40-60 %, prędkość ruchu powietrza

poniżej 0,3 m/s,

•

operatorzy powinni stosować rękawice chroniące przed oddziaływaniem

drgań.

Działania profilaktyczne

W przypadku drgań ogólnych należy stosować:

•

materiały wibroizolacyjne, które wpływają na osłabienie energii drgań

ogólnych,

•

materiały wibroizolacyjne, które wpływają na osłabienie energii drgań

akustycznych i mechanicznych na drodze ich rozprzestrzeniania się

(wibratory gumowe, sprężyny i wyroby wibroizolacyjne z korka lub

tworzyw sztucznych),

•

powłoki tłumiące i tłumiki drgań.

Dziękuję za uwagę