WSPÓŁCZESNE POSTACIE PATOLOGII WŚRÓD MŁODZIEśY

___________________________________________________________________________

Przełom lat 80 i 90 w Polsce to okres burzliwych przemian społecznych,

gospodarczych i ustrojowych. Zmiany te miały ogromny wpływ na młodzież bardzo podatną
na wszelkiego rodzaju bodźce, zarówno te pozytywne jak i negatywne. Szczególnie zmiana
gospodarki planowanej (scentralizowanej) na gospodarkę rynkową i co za tym idzie
wszechobecna walka o byt (pieniądze) spowodowały ogromne zróżnicowanie polskiej
młodzieży.

Wydarzenia w Polsce i Europie Środkowo – Wschodniej przyciągały uwagę

socjologów którzy zastanawiali się w jaki sposób społeczeństwa państw postkomunistycznych
odczują skutki dokonujących się zmian i jaka będzie ich reakcja. Szczególnie uważnie
obserwowano młodzież która znalazła się w szczególnie ciężkiej sytuacji : kłopoty materialne
rodziców, brak pracy dla absolwentów szkół, brak perspektyw mieszkaniowych – przy
jednoczesnym otwarciu granic (łatwość uzyskania paszportu) spowodowało masowy dostęp
do mody, kultury i muzyki Zachodu.

Przywódcy polityczni a także dostojnicy kościelni, nauczyciele i rodzice mogli tylko

ubolewać nad gustami młodzieży nie będąc jednocześnie w stanie przeciwdziałać zalewowi
kultury młodzieżowej z zachodu. Jednocześnie młodzież straciła prawie wszystkie autorytety
– szkoły – po których nie można było znaleźć pracy, – kościół – którego przedstawiciele
wzięli się za politykę, – rodziców – którzy w pogoni za pieniądzem zapomnieli o dzieciach.

Wielu młodych ludzi znalazło się w dramatycznej sytuacji, przestało istnieć

społeczeństwo w którym ludzie ci byli wychowani, przygotowani do pracy. Pojawił się
problem elitarnych szkół oraz podziałów społeczno – klasowych w szkołach publicznych,

2

problem bezrobocia absolwentów i ogólnie ludzi młodych urósł do rangi problemu
państwowego, narodowego.

Młodzież polska została podzielona. Część aprobowała zmiany które nastąpiły w

Polsce i akceptowała je bez zastrzeżeń mimo trudności jakie ze sobą przyniosły, część była
zmianą przeciwna lecz zmuszona była z nimi żyć, część uznała że życie w takiej Polsce jest
niemożliwe i wybrała emigrację, część natomiast wybrała przynależność do różnego rodzaju
subkultur jako wyraz swojego postrzegania rzeczywistości, niemożności przeciwstawieniu się
trudnościom jakie niosło życie w państwie kapitalistycznym, w realiach gospodarki rynkowej.

Wśród tej grupy najczęściej spotykamy się z zachowaniami patologicznymi typu :

alkoholizm, prostytucja, narkomania , przestępczość nieletnich, oraz takie zachowania które
naruszają normy społeczne na przykład swoim wyglądem odbiegają od oczekiwań są w jakiś
sposób inni niż jest w stanie to zaakceptować dzisiejsze społeczeństwo.

Nie oznacza to jednak że w czasach Polski komunistycznej patologii wśród młodzieży

nie było, wstępowały one zawsze (i każdym społeczeństwie) lecz jak wskazują statystyki
policyjne, przekazy w mediach – nasiliły się one znacznie w czasach po przemianach
ustrojowych i gospodarczych.

Zmiany w prawie, likwidacja milicji i powołanie policji z jednoczesnym okrojeniem

uprawnień i liczebności tej ostatniej, zachłyśnięcie się przez wielu „wolnością i demokracją”
spowodowały lawinowy wzrost przestępczości nieletnich, pojawiły się brutalne zabójstwa,
rozboje dokonywane właściwie przez dzieci. W chwili obecnej obserwuje się w naszym kraju
głęboki kryzys moralny, szczególnie wśród młodzieży.

Utrata autorytetów spowodowała poszukiwania nowych nie zawsze tych

pozytywnych, na przykład wśród przywódców grup nieformalnych a nawet przestępczych.
Jak wykazują badania socjologiczne oraz statystyki policyjne, wszelkiego rodzaju
współczesne patologie społeczne są udziałem ludzi młodych w wieku 14 – 25 lat z
wykształceniem podstawowym i zawodowym, najczęściej bezrobotnych, pochodzenia
robotniczego, często z rodzin patologicznych i niepełnych.

Ucieczka w zachowania patologiczne jest przejawem buntu (przeciwko szkole,

władzy, rodzicom) a jednocześnie stanowi przykrywkę która zasłania ich własne
niedoskonałości i kompleksy.

Ci młodzi ludzie w większości w pojedynkę są spokojni, dopiero w większej grupie

objawia się ich agresja i siła. Niestety wielu młodych, wśród zachowań patologicznych widzi
sposób na życie, na błyskawiczne dorobienie się – np.: dealerzy narkotyków, sprawcy
przestępstw pospolitych typu rozboje, kradzieże samochodów.

Należy zauważyć podwójną moralność występującą wśród młodzieży a także wśród

ich rodziców i opiekunów ; wprowadzono umowne podziały na np.: mocne i słabe alkohole i
narkotyki.

Dzisiejsza młodzież nie potrafi się bawić na dyskotece nie wypiwszy wcześniej kilku

piw – co stanowi „warunek” dobrej zabawy. Także uczniowie i studenci uważają że nauka po
użyciu np.: amfetaminy jest łatwiejsza i skuteczniejsza. Oczywiście nikt ze zwolenników
takiego postępowania nie uważa siebie za przedstawiciela narkomanów czy alkoholików – a
przecież im do tej grupy społecznej tak niedaleko. Większość dzisiejszych „klientów” poradni
odwykowych zaczynała właśnie w ten sposób. Niedawno zaostrzone przepisy „Ustawy o
wychowaniu w trzeźwości...” oraz „Ustawy o zapobieganiu narkomanii” próbują za pomocą
sankcji prawnych wychować społeczeństwo, lecz moim zdaniem konieczne będzie wiele lat
edukacji młodzieży i dorosłych by wykorzenić funkcjonujące w naszym społeczeństwie
stereotypy typu : „jedno piwo jeszcze nikomu nie zaszkodziło” , „po jednym wzięciu
„ekstazy” nikt nie został narkomanem” – ten „nikt” to zazwyczaj młody człowiek który
niestety zazwyczaj dołącza do coraz większej rzeszy narkomanów i alkoholików, a następnie

3

potrzeba zdobycia coraz większych środków na narkotyki i alkohol prostą drogą prowadzą do
prostytucji (AIDS), rozbojów, kradzieży.

Zakorzenione głęboko w naszej „kulturze” zwyczaje „opijania” praktycznie

wszystkiego (od chrzcin do stypy ; zdany egzamin ; zakup np.: samochodu ; itp.) nie sprzyjają
właściwej edukacji ludzi młodych.

Brak kręgosłupa moralnego współczesnej młodzieży starają się wykorzystać różnego

rodzaju przywódcy sekt, ruchów pseudo religijnych, ekologicznych itp. którzy poprzez
umiejętne „pranie mózgów” doprowadzają do powstania armii bezwolnych młodych ludzi –
którzy dla zdobycia atrybutów sukcesu życiowego (pieniądze, samochody, mieszkania) są
gotowi na każde zachowanie patologiczne.

Dzisiejsze zdobycze nauki i techniki niestety ułatwiają już nie tylko młodzieży lecz

także i dzieciom „wczesną edukację patologiczną” poprzez telewizję „ociekającą” krwią i
przemocą w porze największej oglądalności (mimo ustawy tego zabraniającej), gry
komputerowe (jeśli ja nie zabiję przeciwnika to on zabije mnie), anonimowy internet
(prostytucja, pornografia dziecięca).

Jestem zdania że instytucje Rodziny, Kościoła – a więc te uważane dotąd w Polsce za

ś

więtość nie były przygotowane na tak duże zmiany które nastąpiły w naszym kraju w tak

krótkim czasie. Społeczeństwo przyzwyczajone do życia w państwie opiekuńczym po
transformacjach ustrojowych nie bardzo wie jak ma żyć i jakie wzorce szanować i uznawać.
Moim zdaniem trzeba znaleźć tym młodym ludziom wzorce (pozytywne, np.: wśród postaci
historycznych czy literackich), drogi wyjścia z grup czy środowisk patologicznych – często
potrzebna będzie pomoc prawna , psychologiczna czy medyczna lecz w sytuacji gdy Państwo
jest słabe a społeczeństwo biedne będzie to bardzo trudne.

Nawet najlepsze Kodeksy i Ustawy, najsroższe kary, nie zastąpią rodziców w edukacji

dzieci i młodzieży, we wskazywaniu im właściwych norm i wzorców moralnych, lecz
dzisiejsi rodzice nie zawsze chcą lub mogą znaleźć czas dla swoich pociech.

Uważam więc że, dopiero po ustabilizowaniu się sytuacji gospodarczej Polski, gdy

społeczeństwo osiągnie poziom socjalny państw zachodnioeuropejskich, będzie możliwa
naprawa moralna państwa, po prostu ludzie dopiero wtedy znajdą czas na przemyślenia i
właściwe wychowywanie dzieci.











BIBLIOGRAFIA :

1.

Postkomunistyczne pokolenie – Bohdan Jung, Kenneth Roberts
Wydawnictwo Książka i Wiedza – W–wa 1995r.

2.

Mały słownik subkultur młodzieżowych – Mirosław Pęczak
Wydawnictwo Naukowe – W–wa 1992r.

3.

Rock, młodzież, społeczeństwo – Wertenstein–śuławski
Wydawnictwo Instytut Kultury – W–wa 1993r.

4

4.

Młodzież a subkultury – Marek Jędrzejewski

Wydawnictwo akademickie „śAK” – W–wa 1999r.

5.

Polityka społeczna pomiędzy opiekuńczością a pomocniczością – Julian Auleytner,
Katarzyna Głąbicka – Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej – W–wa 2000r.

6.

Młodzież a współczesne dewiacje i patologie społeczne – praca zbiorowa pod redakcją
Stanisława Kawuli i Henryka Machela