dr Grzegorz Sobiecki
(1)
Wstęp do makroekonomii.
Rola państwa w gospodarce.
MAKROEKONOMIA I
PLAN
2012-03-26
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
2
1.
Makroekonomia
2.
Przedmiot i zadania makroekonomii
3.
Geneza makroekonomii
4.
Dlaczego makroekonomiści nie zgadzają się ze sobą?
5.
Stylizowane fakty makroekonomii
6.
Rola państwa w gospodarce
7.
Paradygmaty i szkoły w makroekonomii
8.
Różne rodzaje gospodarek
(1) Makroekonomia
2012-03-26
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
3
Mikroekonomia a Makroekonomia
2012-03-26
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
4
Podstawową różnicą pomiędzy mikro- i makroekonomią jest podejście
metodologiczne, natomiast przedmiot zainteresowania obydwu dziedzin ekonomii ma
znaczenie drugorzędne.
Mikroekonomia zajmuje się badaniem zachowań indywidualnych podmiotów
gospodarczych, analizą poszczególnych dóbr i rynków, w przekonaniu, że
zachowanie gospodarki wynika z sumy zachowań poszczególnych, indywidualnych
podmiotów gospodarczych. Wychodzi z założenia, że chcąc zbadać prawidłowości
dotyczące całości gospodarki, należy przede wszystkim zbadać w jaki sposób
zachowuje się jednostka gospodarująca.
Makroekonomia zakłada, że w gospodarce występują prawidłowości, które nie
dają się wyjaśnić prostą sumą zachowań indywidualnych podmiotów
gospodarczych (że występuje błąd złożenia). Pomiędzy poszczególnymi
podmiotami zachodzą złożone relacje, które mają realny wpływ na kształt zjawisk
gospodarczych. Aby wyjaśnić zatem prawidłowości rządzące gospodarką,
makroekonomia bada zależności pomiędzy wielkościami agregatowymi, a nie
poszczególnymi jej indywidualnymi elementami.
Zmienne makroekonomiczne
2012-03-26
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
6
zewnętrzne – klimat, środowisko, zasoby
naturalne – oddziałują na gospodarkę, ale są
niepodatne (stosunkowo) na wpływ gospodarki,
polityczne – rząd, Bank Centralny, RPP –
oddziaływają na gospodarkę i są kształtowane
przez nią – narzędzia ekonomiczne,
indukowane (są produktem/wynikiem procesu
gospodarczego) – wszystkie cele polityki
makroekonomicznej: produkcja, zatrudnienie,
poziom cen i eksport netto.
Wiek wiedzy
2012-03-26
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
7
Ile lat ma wiedza, którą będziemy omawiać?
Najnowsza wiedza: Krzywa Philipsa ma 50 lat.
http://mikroekonomia.net/system/publication_files/2
33/original/1.pdf?1314948748
Czy to oznacza, że się zatrzymaliśmy?
Trudne pytanie...
Dlaczego ludzie interesują się
ustaleniami makroekonomii?
2012-03-26
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
8
Bo chcą mieć pespektywę wzrostu zamożności.
Bo boją się, że stracą pracę.
Bo chcieliby stabilizacji, przewidywalności i poczucia
bezpieczeństwa ekonomicznego.
Bo boją się wzrostu cen towarów, które zakupują na co
dzień.
Bo zastanawiają się, czy wziąć kredyt hipoteczny w
złotych czy w jenach lub frankach szwajcarskich.
Bo rozważają, ile warto zaoszczędzić na starość.
(2) Przedmiot i zadania
makroekonomii
2012-03-26
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
9
Przedmiot makroekonomii
2012-03-26
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
10
Główne zagadnienia:
Produkcja w skali kraju (wielkość i struktura)
Dynamika produkcji krajowej w długim okresie (wzrost gospodarki, tworzenie
dochodu narodowego)
Fluktuacje produkcji w krótkim okresie
Podział wytworzonej produkcji
Zmiany cen (inflacja)
Tworzenie i wykorzystanie zasobów czynników wytwórczych (bezrobocie,
inwestycje)
Współzależności gospodarek z ich otoczeniem zewnętrznym: politycznym,
handlowym, płatniczym (bilans płatniczy, przepływy dóbr, kapitału, pracy)
Niektóre ważne pytania:
Jak działa gospodarka?
Jaką rolę ma państwo, pieniądz w gospodarce?
Jak wpływa na gospodarkę jej otwarcie i liberalizacja stosunków międzynarodowych?
Skąd się biorą wahania gospodarki? Jak im przeciwdziałać?
Zadania makroekonomii
2012-03-26
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
11
1.
Obserwacja, opisywanie, mierzenie, zbieranie
(rejestrowanie) danych o rzeczywistości
gospodarczej
2.
Analiza i interpretacja danych (faktów, informacji)
3.
Budowanie modeli teoretycznych
4.
Prognozowanie kształtowania się zmiennych
makroekonomicznych
5.
Przewidywanie reakcji zmiennych
makroekonomicznych na rożne impulsy
6.
Pomoc w ocenie sprawności działania mechanizmów
gospodarczych i formułowaniu polityki gospodarczej
i regulacji
(1) Obserwacja, opisywanie, mierzenie,
zbieranie danych o rzeczywistości
2012-03-26
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
12
(2) Analiza i interpretacja danych i informacji
2012-03-26
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
13
(3) Modele teoretyczne w makroekonomii
2012-03-26
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
14
Nie istnieje jeden ostateczny teoretyczny model całej gospodarki, a wiele różnych modeli
obejmujących większą lub mniejszą grupę zagadnień a pomijające inne.
Jednocześnie dotyczą podobnych za
Mają masę nazw – nazwisk, czasem posługują się innymi oznaczeniami dla tych samych
zmiennych (ale zmienia się to w kierunku angielskich i międzynarodowych oznaczeń)*
Przenikają się – jeden i drugi rozwija trzeci, czwarty syntezuje pierwszy i drugi i coś
dodaje…
Hiperważne, żeby zrozumieć model:
CZEGO w OGÓLE i w SZCZEGÓLE dotyczy?
(!!!) JAKIE są jego ZAŁOŻENIA (!!!)?
JAKIE są WNIOSKI!
Dla ułatwienia zrozumienia (ale nie konieczne)
JAKIEJ SZKOŁY dotyczy?
SKĄD się WZIĄŁ – jaki inny model rozwija?
Metoda dojścia jest drugorzędna do zrozumienia modelu.
* vide. zakładka „oznaczenia i notacje w ekonomii” na ekono.net (w opracowaniu!)
(3) Modele makroekonomiczne
2012-03-26
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
15
Proste modele teoretyczne:
model IS-LM
, model AS/AD, model Mundella-Fleminga, model Solowa,
Model makroekonomiczny gospodarki polskiej ECMOD
Nowy model makroekonomiczny gospodarki polskiej NECMOD
Dynamiczne stochastyczne modele równowagi ogólnej
(DSGE): SOE-PL
, Model Ramseya, CGE
Mały Strukturalny Model Inflacji (MSMI)
Mały Strukturalny Model Transmisji Monetarnej (MSMTM)
Międzygałęziowy model gospodarki Polski (IMPEC)
Modele równowagi ogólnej [CGE]: MaMoR2
Modele efektu wywieranego przez fundusze strukturalne na wskaźniki makroekonomiczne:
HERMES,
HERMIN,
Interindustry Forecasting Project University of Maryland (INFORUM)
Prawdopodobnie adekwatny system funkcji popytu (PADS)
Obliczeniowe modele równowagi ogólnej (CGE): MONASH, GTAP model światowego handlu
Obliczeniowa ekonomia oparta na agentach (ACE): JAMEL, ACEGES
Empiryczne modele prognostyczne: LINK, WEFA
Model Heckschera-Ohlina-Samuelsona, Model Baumola-Allaisa-Tobina (BAT),
Model Robinsona Cruzoe, Model Millera-Orra
Modele światowej gospodarki MULTIMOD Mark III (IMF 1998), GEM (IMF 2004)
(3) Model NECMOD
2012-03-26
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
16
Ale jednak w praktyce banki centralne muszą się jakimiś modelami posługiwać.
RPP nie wyznacza stóp procentowych „na czuja” (przynajmniej wyłącznie)…
Konkretnie, NBP przy prognozowaniu inflacji i PKB posługuje się modelem
ekonometrycznym NECMOD (Nowy ECMOD, jeśli to Wam coś więcej powie ;P)
Ile model ekonometryczny polskiej gospodarki NECMOD ma równań, zmiennych?
Na prognostyczna wersje modelu NECMOD składają się 283 równania i 382
zmienne, pozwalające na opis procesów ekonomicznych o wysokim stopniu
dezagregacji, z wieloma kanałami oddziaływań pomiędzy poszczególnymi
sektorami gospodarki.
Model hybrydowy:
równowaga długookresowa oparta jest na podstawach teoretycznych
krótkookresowe własności na podstawach „pragmatycznych” („własności
dynamiczne modelu uzależnione są od szacunków ekonometrycznych, których
głównym kryterium jest dopasowanie do danych”)
(3) Prognozy makroekonomiczne
2012-03-26
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
17
(2012-02-16)
W nadchodzącym tygodniu:
Oczekujemy dobrych danych o produkcji przemysłowej w styczniu – prognozowany przez nas wzrost
produkcji o 9,9% r/r (wobec 7,7% w grudniu) oznaczałby szanse na kolejny kwartał solidnego wzrostu
PKB
Prognozujemy przyspieszenie dynamiki sprzedaży detalicznej w styczniu do 10% r/r – wobec 8,6% w
grudniu 2011 r.
Stopa bezrobocia rejestrowanego prawdopodobnie wzrosła do 13,2% – w głównej mierze w wyniku
czynników sezonowych
W mijającym tygodniu:
Inflacja CPI spadła w styczniu do 4,1% r/r (z 4,6%) – poniżej oczekiwań, ale wciąż pozostaje (znacznie)
powyżej celu inflacyjnego NBP
Brak sygnałów pogorszenia koniunktury – wskaźniki koniunktury (OECD CLI, PMI, IFO) sugerują wzrost
aktywności gospodarczej w przemyśle w okolicy długoterminowego trendu
Osłabienie tempa wzrostu zatrudnienia w styczniu do 0,9% r/r, skompensowane przez skokowy wzrost
dynamiki płac – do 8,1% r/r
Silny wzrost podaży pieniądza w styczniu do 13,7% r/r (z 12,5%)
Mimo poprawy, skala nierównowagi zewnętrznej Polski pozostaje wysoka, a duża zależność od inwestycji
portfelowych sugeruje ryzyko podwyższonej zmienności złotego w okresach niepewności na rynkach
(4) Prognozy makroekonomiczne
2012-03-26
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
18
Oczekiwany_rozwoj_sytuacji_makroekonomicznej_2012
(5) Badanie reakcji na impulsy
2012-03-26
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
19
„Trzecim etapem w metodzie Simsa jest analiza impuls-reakcja
(ang. impulse-response analysis). Ilustruje to wpływ
fundamentalnych szoków na zmienne makroekonomiczne z biegiem
czasu.
Wykresy pokazują, jak impuls w postaci wzrostu stopy
procentowej prowadzi do odpowiedzi w zmiennych z różnymi
profilami czasowymi. Wykresy są oparte na analizie VAR danych z
powojennych Stanów Zjednoczonych, gdzie wstrząsy były
identyfikowane za pomocą metody zaproponowanej przez Simsa.
PKB spada nieprzerwanie przez kilka kwartałów podążając za
wzrostem stóp procentowych i nie zawraca w górę przez sześć
kwartałów. Poziom cen, z drugiej strony, prawie w ogóle nie zmienia
się aż do szóstego kwartału, kiedy ceny zaczynają spadać – stopa
inflacji zmniejsza się.
Analiza impuls-reakcja poprawiła zrozumienie dynamicznych
właściwości makroekonomii i tym samym wpłynęła na prowadzenie
polityki pieniężnej. Powszechnym jest obecnie dla banków
centralnych z celem inflacyjnym dostosowywanie stóp procentowych
w celu osiągnięcia swojego celu w horyzoncie jednego roku do dwóch
lat, czyli w opóźnieniu czasowym wskazanym na wykresie. Grafiki
pokazują również, że restrykcyjna polityka pieniężna doświadcza
problemu kompromisu między niższą inflacją po roku do dwóch lat a
natychmiastowym obniżeniem PKB. „
/ „Nagrody im. Alfreda Nobla z ekonomii z buntem mas w tle”,
Kwartalnik Nauk Ekonomicznych, Wydanie 4/2011(21) /
Znaczenie analizy długookresowej
2012-03-26
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
20
Realny PKB per capita w USA (przykład za Barro i Xalai-Matrin):
1870: $2244
1990: $18258
Średnia stopa wzrostu 1,75%
Gdyby stopa wzrostu była o 1 punkt procentowy niższa (0,75%), wówczas PKB USA
w 1990 r. wynosiłby $5519 – tyle co w Meksyku i na Węgrzech, o $1000 mniej niż
Portugalia czy Grecja
Gdyby stopa wzrostu była o 1 p.p. wyższa (1,75%), wówczas PKB USA w 1990 r.
wynosiłby $60 841 – to jest 3 i 1/3 faktycznej wielkości z 1990 roku
„Prawie” robi wielką różnicę
… czyli ten 1 p.p. więcej lub mniej w danym roku w długich okresach daje ogromne
różnice w poziomie dochodu i życia
Robert Lucas:
„Kiedy zaczniesz zajmować się kwestiami wzrostu gospodarczego,
wszystkie inne stają się zupełnie nieważne”
Jeden z kluczowych nurtów makroekonomii: teorie wzrostu (klasyczne i endogeniczne,
analizują przyczyny postępu technicznego oraz czynniki akumulacji czynników
produkcji) – dział makroekonomii analizowany na zajęciach z Makro2 na uczelniach
ekonomicznych
Analiza krótkookresowa
2012-03-26
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
21
Ale czy przeciętnego obywatela interesuje stopa wzrostu
w perspektywie 100 lat?
Raczej to, czy ma pracę, wysokość jego wynagrodzenia
itp.
Mimo ogromnego znaczenia analizy długookresowej,
początki makroekonomii wiążą się z próbami
zrozumienia funkcjonowania gospodarki w krótkim
okresie i wyjaśnieniem tzw. wahań koniunkturalnych.
Przede wszystkim taka właśnie analiza będzie
przedmiotem naszych zajęć.
(3) Geneza makroekonomii
Z wykorzystaniem
http://coin.wne.uw.edu.pl/ggrotkowska/makro1/wyklad1.pdf
2012-03-26
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
22
Przed makroekonomią
2012-03-26
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
23
Gospodarka narodowa była przedmiotem
zainteresowania
merkantylistów (XVI-XVIII w.) - utożsamiali bogactwo kraju
z akumulacją metali szlachetnych.
fizjokratów (XVIII w. - tablica ekonomiczna),
przedstawicieli ekonomii klasycznej (A. Smith)
Do lat 30. XX w. podejście do gospodarki jako całości:
suma działań indywidualnych podmiotów
Wielki Kryzys – lata 30. XX w.
2012-03-26
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
24
„Dochód narodowy brutto (...) spadł od 1929 r. prawie o jedną czwartą w cenach tego roku, a
prawie o połowę w cenach bieżących. (...) W 1932 r. średnie roczne bezrobocie (...) wynosiło tylko
nieco mniej niż jedną czwartą siły roboczej.”
/„Pieniądz. Pochodzenie i losy”, J. K. Galbraith, Polskie Towarzystwo Ekonomiczne, Warszawa 2011 [pierwsze wydanie 1975] , s. 203/
Największe załamanie gospodarcze świata w XX w. Objęło wszystkie kraje dziedziny ich gospodarki.
Przejawiało się długotrwałym głębokim spadkiem produkcji przemysłowej, masowym bezrobociem,
spowodowało poważne zmiany polityczne. Doprowadziło do ogromnej spekulacji akcjami, których
wartość nominalna przekroczyła wielokrotnie ich wartość rynkową
Pierwszy krach na giełdzie nowojorskiej, tzw. krach na Wall Street, miał miejsce 24 października 1929,
kiedy w sprzedaży znalazło się 13 mln akcji (ich wartość spadła wówczas połowę)
W 1931 ogłosił swą niewypłacalność austriacki Kredit Anstalt Bank. Do 1933 upadła prawie połowa
banków amerykańskich, w USA nie było pieniędzy (nie było banków, które mogły udzielać kredytów
ani też wypłacać wkłady, które zostały w nich złożone)
Obniżenie produkcji, masowe bezrobocie USA (20%). Produkcja w 1932 stanowiła jedynie 46%
produkcji z 1929. W tym samym okresie spadek produkcji Niemczech wyniósł 47%, we Francji 31%, w
Polsce 32%. Bezrobocie w Niemczech wynosiło 28%, Polsce 26%, we Włoszech 20%. Kryzys dosięgnął
także rolnictwo.
W warunkach nadprodukcji poszczególne rynki zamykają się barierami protekcyjnymi, stąd ponad
30% spadek handlu międzynarodowego
Recepta na kryzys? KEYNES
2012-03-26
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
25
Co na to ówcześni ekonomiści?
Co robić? Nic. Czekać. Gospodarka sama podźwignie się z zapaści. Skoro jest
bezrobocie, spadną płace, firmom będzie się opłacać zatrudniać
pracowników, produkcja wzrośnie i wrócimy do dobrej koniunktury. Trzeba
tylko zaczekać.
W długim okresie znów osiągniemy pełne zatrudnienie!
„W długim okresie wszyscy będziemy martwi”
/ J.M. Keynes /
Podejście Keynesa do łagodzenia skutków kryzysu
Gospodarka może osiągnąć równowagę przy niepełnym wykorzystaniu
czynników produkcji i automatycznie nie wróci do pełnego zatrudnienia =>
konieczna interwencja państwa
Dzięki wprowadzeniu polityki New Deal, najszybciej z zapaści gospodarczej
wyszły USA. W wyniku robót organizowanych przez państwo wybudowano
100 tys. budynków użyteczności publicznej, 75 tys. mostów, 295 lotnisk. W
następnych latach kryzys został przełamany w kolejnych państwach
I co dalej?
2012-03-26
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
26
Złote lata ekonomii keynesowskiej po II wojnie światowej
Załamanie gospodarcze na początku lat 70-tych: wzrost inflacji i
bezrobocia, nieskuteczność interwencji => powrót klasyków w nowej
odsłonie (monetaryści): rola pieniądza w gospodarce, rola oczekiwań,
powiązania inflacji i bezrobocia
Neokeynesiści i ich odpowiedź
Lata 80-te: ekonomia oparta o podaż pieniądza (polityka Rezerwy
Federalnej USA)
Lata 90-te i początek XXIw.: liberalizm i ekonomia neoklasyczna (szkoła
chicagowska) święci tryumfy
Bańka na rynkach doc-comów (2000)
Bańka spekulacyjna na rynkach finansowych (2007)
Wejście Chin na rynek światowy => obniżka cen
Uwarunkowania instytucjonalne
Kryzys wiarygodności => kryzys finansowy => kryzys gospodarczy
Keynes versus Hayek (szkoła austriacka)
Co dalej? …
(4) Dlaczego makroekonomiści nie
zgadzają się ze sobą?
2012-03-26
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
27
Dlaczego makroekonomiści nie zgadzają
się ze sobą? (1)
2012-03-26
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
28
Dlaczego makroekonomiści nie zgadzają
się ze sobą? (2)
2012-03-26
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
29
Dlaczego makroekonomiści nie zgadzają
się ze sobą? (2)
2012-03-26
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
30
2012-03-26
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
31
(5) Stylizowane fakty
makroekonomii
2012-03-26
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
32
Stylizowane fakty
2012-03-26
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
33
Obserwując aktualny stan gospodarki, ekonomiści z wielkim
prawdopodobieństwem mogą przewidzieć pewne zdarzenia, które
wystąpią w gospodarce w przyszłości.
Stylizowane fakty to te ogólne fakty, które są niemal pewnym
następstwem określonych zjawisk wcześniejszych.
Odnoszą się one do zjawisk ekonomicznych (szczególnie
makroekonomicznych, ale nie tylko), które pojawiają się zawsze (lub
pojawią się z dużym prawdopodobieństwem) w następstwie określonych
zdarzeń, np. cyklu koniunkturalnego, komponentów PKB, pracy.
Stylizowany fakt nie jest dowodem, ponieważ jego wystąpienie nie jest
jednoznaczne. Można go natomiast traktować jako pewnego rodzaju
wskazówkę, która podpowiada przyszły scenariusz zdarzeń, przygotowany
na podstawie badania zjawisk w kontekście historycznym.
Znane są tzw. „stylizowane fakty Kaldora”
Stylizowane Fakty Kaldora
2012-03-26
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
34
Prawidłowości wzrostu krajów rozwiniętych w długim okresie:
Nakład pracy wyrażony w roboczogodzinach (L) wzrasta znacznie wolniej
niż kapitał i produkt.
Relacje pomiędzy produktem i kapitałem a pracą (Y/L oraz K/L) rosną
stale z czasem.
Relacja kapitału do produkcji (K/Y) nie jest opisana żadnym trendem
Relacje K/Y w poszczególnych krajach przemysłowych w XIX wykazywały
spore różnice, w ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat są zbieżne
Długookresowy wzrost produktywności pracy, wyjaśniający rosnące
relacje Y/L oraz K/L, przekłada się na wzrost płac realnych oraz wzrost
poziomu życia.
Udziały dochodów z kapitału i pracy (rK/Y oraz wL/y) w produkcie
narodowym zmieniają się wokół poziomego trendu.
(6) Rola państwa w gospodarce
2012-03-26
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
35
Gospodarka
2012-03-26
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
36
Gospodarka – „miejsce”, gdzie się gospodaruje, czyli
zarządza tym, co się ma (i tym, co jest się winnym),
by mieć i konsumować jeszcze więcej,
wykorzystując do tego produkcję i wymianę
wyrobów i usług.
System rynków i instytucji gospodarczych
Obecność państwa w gospodarce
2012-03-26
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
37
(2)
Problemy i
niekorzystne
zjawiska
(przyczyny)
(3)
AKTYWNOŚC
PAŃSTWA
(instrumenty)
CELE
(potrzeby
społeczne)
(4)
KONTROLA i
MIERZENIE
AKTYWNOŚCI
(1) RYNEK
- Podmioty rynkowe
- Mechanizmy rynkowe
(6) Rola państwa w gospodarce
(1) RYNEK
2012-03-26
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
38
Rynek – funkcje
2012-03-26
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
39
Funkcja informacyjna (dostarcza producentom i klientom informacji o
podstawowych parametrach : popycie, podaży i cenie)
Funkcja równowagi (istnieje mechanizm dostosowujący wielkość
produkcji, jej asortyment, jakość wyrobów do oczekiwań klientów;
producenci podejmują decyzje na podstawie informacji otrzymanej z
rynku),
Funkcja alokacyjna (rynek dokonuje regulacji produkcji nie tylko w
krótkim czasie, ale także w okresie długim przez alokację
kapitału/czynników produkcji)
Funkcja selekcyjna (na rynku dokonuje się selekcja towarów i
producentów: następuje społeczne potwierdzenie przydatności i
przystępności wytworzonych dóbr i producentów w procesie
zaspokajania potrzeb, w wyniku czego stają się one towarami lub nie: a
mniej efektywni producenci zmuszeni są do wyjścia z rynku)
2012-03-26
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
40
Mechanizm rynkowy (popyt-podaż-cena=>równowaga) dzięki
swojej charakterystyce i funkcjom jest w stanie służyć z
pożytkiem człowiekowi, jego potrzebom i społeczeństwu oraz
rozwiązywać wiele problemów. Jednak…
…czy wolny rynek jest w stanie
sprawić, że człowiekowi już nic więcej nie będzie trzeba?
zaspokoić wszystkie potrzeby wszystkich ludzi (np.
również te wyższego rzędu)?
sprawić, że wszyscy ludzie będą żyć w dobrobycie i będą
szczęśliwi?
zapobiec negatywnym skutkom działań ludzi (i
przedsiębiorstw)?
(6) Rola państwa w gospodarce
(2) PROBLEMY WOLNEGO RYNKU
2012-03-26
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
41
Problemy „wolnego rynku” (1)
2012-03-26
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
42
(Nie)Efektywność
Konkurencja jest niedoskonała (rynki naturalnie dążą do monopolizacji –
ograniczenia konkurencji) => potrzeba ochrony konsumenta i konkurencji
Występują efekty zewnętrzne => ktoś musi je eliminować i naprawiać problemy
z nimi związane lub stanowić sposób ich rozwiązywania
Istnieją dobra publiczne => ktoś musi je finansować
Dobra (towary) korzystne społecznie => ktoś powinien je promować
Dobra (towary) niekorzystne społecznie => ktoś powinien je zwalczać
Istnieją ludzie, którzy potrzebują pomocy => ktoś musi im ją zapewnić
Rynek nie ustala powszechnie obowiązujących reguł, czyli ram, wg których
działają pomioty gospodarcze => ktoś musi je ustalić
Ktoś, kto miałby realizować powyższe funkcje musi finansować swą działalność
=> Podatki („pewne są tylko 2 rzeczy: śmierć i podatki”) – kwestia określania
wysokości, zbierania ich
(Nie)sprawiedliwość społeczna?
2012-03-26
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
43
Czy istnieje coś takiego, jak interes społeczny, interes „ogółu”,
prawa narodu?
Czy istnieje coś takiego, jak (nie)sprawiedliwość społeczna?
Jeśli tak, to co oznacza? Jak się objawia?
Jeśli tak, to jak przywracać sprawiedliwość społeczną? Kto
powinien to robić?
Ostrożnie z wydawaniem opinii o tej książce na
podstawie tytułu…
Autor używa pojęcia „socjalizm” w ogólniejszym
znaczeniu niż potocznie rozumiane
„India files biopiracy lawsuit against Monsanto, says
biotech giant is stealing nature for corporate gain”. (…)
the Indian government, representing the first time in
history a nation that has taken such action, has decided
to sue Monsanto. (…) "This can send a different message
to the big companies for violating the laws of the
nation," said K.S. Sugara, Member Secretary of the
Karnataka Biodiversity Board, to France 24concerning
the lawsuit. "It is not acceptable ... that the farmers in our
communities are robbed of the advantage they should get
from the indigenous varieties."
http://www.naturalnews.com/033714_biopiracy_Monsanto.html
Problemy „wolnego rynku” (2)
2012-03-26
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
44
(Nie)Sprawiedliwość
podziału dochodu (rynek nie dzieli dochodu
sprawiedliwie – nie sprawia, że każdy dostaje to, co mu jest słusznie należne)
Biedni, starsi, niepełnosprawni potrzebują pomocy => ktoś musi im zapewnić
pomoc społeczną (np. minimum potrzebne na przeżycie, warunki dla rozwoju takie
same, jak inni)
Rozkład statystyczny dochodów (różnice między najbiedniejszymi i najbogatszymi)
odzwierciedla różnice poziomu sprytu / przebiegłości (zdolności do wykorzystania
innych), urodzenia, usposobienia, „sprzyjającego losu”, pochodzenia społecznego,
czyli rzeczy: a) na które nie mamy wpływu b) które wybieramy z egoizmu; a w
mniejszym tylko stopniu odzwierciedlają ilość wykonanej pracy (roboczogodziny) i
jej jakość (związaną z doświadczeniem, wymogiem wcześniejszej edukacji, trudu
zdobywania kwalifikacji, trudnością, ponoszonym ryzykiem).
Dochód (podmiotów działających w państwie) jest nierównomiernie rozłożony
regionalnie, sektorowo => ktoś musi to korygować
Problemy „wolnego rynku” (3)
2012-03-26
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
45
Mechanizm rynków zawiera wewnętrzne niestabilności:
przewidywalną (możemy określić ryzyko),
cykliczną (cykle koniunkturalne)
nieprzewidywalną (niepewność).
Państwo jako całość powinno niwelować wstrząsy dzięki uwzględnieniu tego
faktu w polityce gospodarczej. Bezpieczniej jest rozwijać się wolniej, ale
stabilnie i przewidywalnie. Strach przed nieznanym – nieprzewidywalnym jest
jednym z największych, jakie człowiek w sobie nosi.
Ostatni kryzys pokazał , że zagrożenia związane z „wolną amerykanką” na
rynkach finansowych mogą się zmaterializować, również w sferze gospodarki
realnej
Modelowy mechanizm „wolnego” rynku, który sugeruje konieczność dążenia do
doskonałej konkurencji (jako najefektywniejszej formy rynku) bazuje na
nieprawdziwych założeniach (homo oeconomicus)
George Akerlof (Nobel 2001),
Robert J. Shiller,
„Zwierzęce instynkty”
Homo Oeconomicus?
2012-03-26
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
46
Podstawowe założenie ekonomii (neo)klasycznej i teorii rynków
Jednostka zawsze i wszędzie dąży do
optymalizacji
: maksymalizacji subiektywnej: oczekiwanej i
rzeczywistej użyteczności (w tym z zysków), korzyści
Jednostka podejmuje
właściwe
działania (wybory)
racjonalnie i świadomie
, ze względu na indywidualne
motywacje związane z ekonomiczną wartością wariantów
Człowiek jest
utylitarystą
, opiera swoje wybory na użyteczności wariantów
Człowiek jest
egoistą
, nie zważa na uczucia i interes innych ludzi
W rzeczywistości okazuje się, że człowiek (czasem ) wybiera zgodnie z założeniem neoklasycznym, ale także
(przeważnie?):
nieracjonalnie: emocjonalnie
nieracjonalnie: intuicyjnie
świadomie i racjonalnie, ale błędnie
świadomie i racjonalnie, ale nieoptymalnie
altruistycznie
Ponadto jego wybory opierają się nie tylko na wartości ekonomicznej, ale szerzej rozumianej wartości, zgodnej
z jego subiektywnym systemem wartości. Coraz częściej uwzględnia się paradygmat człowieka emocjonalnego
(homo sapiens oeconomicus)
Ekonomia, państwo i instytucje
2012-03-26
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
47
Pomimo, iż dorobek szkoły neoklasycznej jest bardzo szeroki, to jednak już w latach trzydziestych zauważono, że ograniczenia
jakie niosą ze sobą założenia tej teorii powodują, iż nie odpowiada ona na szereg pytań ze sfery zachowań gospodarczych.
Stwierdzono, że jest ona przydatna tylko w przypadku małych przedsiębiorstw, będących własnością indywidualną działających
na niezmonopolizowanych rynkach. Wobec problemów, którym nie była w stanie sprostać szkoła neoklasyczna, powstało
zapotrzebowanie na teorię wyjaśniającą funkcjonowanie m.in. wielkich korporacji…
Odrębną kategorią ignorowaną przez teorię neoklasyczną a niezwykle istotną dla zrozumienia procesów gospodarczych są
instytucje. Cechą podejścia ainstytucjonalnego jest abstrachowanie od różnorodności form, jakie przyjmują struktury
ekonomiczne a także od wzajemnych związków, jakie mogą występować między nimi.
Instytucjonaliści wyrażali bardzo duży krytycyzm wobec ortodoksyjnej ekonomii. Powstała ekonomia instytucjonalna, nie
będąca jednak spójną teorią wyjaśniającą ogół zjawisk gospodarczych (składa się z szeregu różnych teorii), a wyjaśnianie
procesów gospodarczych opiera na instytucjach*, jako wzorze wykształconym przez społeczeństwo. Instytucja wg czołowego
myśliciela T. Veblena, to „utarte zwyczajowo sposoby regulowania procesów życiowych społeczeństwa w odniesieniu do
środowiska materialnego, w którym społeczeństwo żyje”. Instytucje kształtują życie ludzkie i społeczne, przez zbiorowe
działania, które prowokują od przemocy, przymusu, dyskryminacji i nieuczciwej konkurencji.
Ekonomia instytucjonalna przenosi zatem analizę ekonomiczną na wyższy poziom ogólności – stawia ją ponad teoriami czysto
ekonomicznymi. Bierze pod uwagę:
uwarunkowania prawne i regulacyjne
kulturę, religię, zwyczaje
zjawiska socjologiczne
zjawiska psychologiczne
politykę i administrację jako działalność organów państwa
i pokazuje, jak różne warunki instytucjonalne wpływają na gospodarkę a także na zgodność teorii czysto ekonomicznych z rzeczywistością
lub nie.
http://www.ceeerc.wne.uw.edu.pl/~pk/swps6.pdf
2012-03-26
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
48
(czytając, pamiętaj, że teksty te pisali dziennikarze interesujący się ekonomią, a
nie ekonomiści interesujący się dziennikarstwem => inne cele i interesy,
założenia! A także o określonej opcji, lewicowej politycznej)
(6) Rola państwa w gospodarce
(3) AKTYWNOŚĆ PAŃSTWA
2012-03-26
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
49
2012-03-26
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
50
Mechanizmy rynkowe nie są w pełni efektywne i
nie są w stanie zabezpieczyć zaspokojenia
wszystkich potrzeb człowieka i społeczeństwa
jako całości
=> potrzeba podmiotu (instytucji w skali
narodowej), który by rozwiązywał te problemy
Funkcje państwa
2012-03-26
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
51
Zewnętrzna (utrzymywanie stosunków międzynarodowych, chroniąc
swoje interesy*, obrona granic)
Wewnętrzne
Prawodawcza (określa prawa i obowiązki obywateli oraz sankcje za nie
przestrzeganie)
Porządkowa (zapewnia bezpieczeństwo zewnętrzne i wewnętrzne,
egzekwuje kary związane z sankcjami)
Administracyjna (zarządza różnymi sferami społeczeństwa)
Socjalna (zabezpiecza minimum egzystencjonalne i warunki pracy)
Kulturalno-oświatowa (wspiera rozwój kultury, nauki, edukację)
Wychowawcza (uczenie patriotyzmu, przestrzegania zasad demokracji)
Gospodarcza (prowadzenie polityki gospodarczej)
* na poziomie, na którym poszczególne jednostki gospodarcze nie są w stanie
działać
Funkcje państwa: tradycyjne i współczesne
2012-03-26
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
52
Tradycyjne
określenie i ochrona praw własności
zapewnienie bezpieczeństwa zewnętrznego i wewnętrznego
utrzymanie wymiaru sprawiedliwości
kształtowanie i utrzymywanie systemu oświaty,
kształtowanie systemu pieniężnego
Współczesne
stabilizowanie gospodarki,
ochrona środowiska naturalnego w ujęciu krajowym i regionalnym,
zapewnienie racjonalnej gospodarki zasobami naturalnymi,
działania na rzecz ochrony konsumentów,
przeciwdziałanie nieuczciwej konkurencji,
regulowanie warunków pracy i ochrona pracowników,
kształtowanie systemu ochrony zdrowia,
kształtowanie systemu zabezpieczenia społecznego
Czy państwo powinno ingerować w
gospodarkę?
2012-03-26
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
53
W ekonomii, jako nauce społecznej występuje błąd złożenia (to co racjonalne w skali mikro nie musi być
racjonalne w skali makro => choć makroekonomia neo-klasyczna opiera się na analizie
mikroekonomicznej => teoria oczyszczania się rynków, teoria równowagi ogólnej Walrasa)
To co wydaje się racjonalne i korzystne dla stron kontraktu, umów w skali makro może być niekorzystne dla
społeczeństwa jako całości, gdyż pewne zależności i potrzeby ujawniają się dopiero na poziomie
społeczeństwa.
Ochrona przestrzegania wzajemnych ustaleń i ochrona interesów i własności prywatnej – zwłaszcza tych
uprzywilejowanych lub „usposobionych” nie oznacza, że chronione były interesy wszystkich razem
Rynek nie rozwiązuje wszystkich problemów
Podejście utylitarne rynku nie reprezentuje wszystkich motywów działania człowieka. Człowiek oprócz
rozumu ma również emocje.
Efekty zewnętrzne
Dobra publiczne
Neoklasyczny rynek kieruje się „niskimi” wartościami związanymi często z zaspokajaniem niskich
potrzeb.
Logika rynkowa odpowiada logice darwinizmu społecznego
Człowiek ma również potrzeby wyższego rzędu i kieruje się wyższymi wartościami. Dopuszczenie do
całkowicie wolnego rynku spowodowało by odchodzenie tych wartości.
Rynek propaguje utylitaryzm i pragmatyzm i egoizm jako podejście potencjalnie rozwiązujące wszystkie
problemy. Dramatu rozwodu jednak nie rozwiąże…
Czy państwo powinno ingerować w
gospodarkę? (c.d.)
2012-03-26
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
54
Rynek (jego podmioty, zwłaszcza najsilniejsze) uzasadnia swoją uniwersalność dążeniem do
wolności, jednak popełnia 2 błędy
Myli rodzaje wolności: wolność „do” i wolność „od”. Mówi o wolności „do” (do zawierania
umów), a ma na myśli wolność „od” (nikt przedsiębiorcy nie będzie mówił co ma robić)
Myli wolność związaną z godnością człowieka (ta powinna być nieograniczona i tej żadne
regulacje nie zmienią) z wolnością działalności gospodarczej, zawierania umów (ta nie może
być nieograniczona), bo paradoksalnie prowadzi ona do zniewolenia… *
Istnieją nierówności wbudowane w świat, a rynek je amplifikuje.
Rodzimy się w różny sposób naturalnie usposobieni (zdolności intelektualne, manualne,
społeczne)
Rodzimy się i wychowujemy w różnych środowiskach społecznych
Nasze decyzje świadome i nieświadome różnicują nasze życie, a na „wolnym” rynku wygrywają
silniejsi
Człowiek popełnia błędy, jeśli ktoś jest poszkodowany ze względu na nie – ktoś powinien
egzekwować odpowiedzialność za nie
=> Powinien istnieć mechanizm, który zniweluje wszystkie te problemy. Wydaje się, że na poziomie
makro może nim być tylko państwo.
Rola państwa w gospodarce: poglądy
2012-03-26
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
55
Współcześnie poglądy ekonomistów na rolę państwa
w gospodarce można podzielić na dwie kategorie:
podstawowe funkcje państwa, co do których istnieje
ogólny konsensus,
funkcje państwa jako zarządcy i regulatora, co do których
nie wszyscy są zgodni.
Do pierwszej grupy (konsensus) można zaliczyć:
zapewnienie podaży dóbr tzw. publicznych, a wiec takich,
których rynek nie dostarczyłby w należytej ilości,
zapewnienie ładu i porządku wewnętrznego,
organizacja systemu pieniężnego.
2012-03-26
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
56
Alternatywne funkcje państwa:
stabilizacja gospodarki przy użyciu dostępnych narzędzi
polityki fiskalnej i monetarnej,
stymulowanie wzrostu gospodarczego,
protekcjonizm socjalny i gospodarczy,
redystrybucja dochodu,
utrzymywanie sektora przedsiębiorstw państwowych w
celu zapewnienia podaży niektórych dóbr prywatnych (np.
w Polsce hutnictwo, górnictwo),
interwencje ingerujące w mechanizm rynkowy (np. w
Polsce, ale również w UE władze często interweniują na
rynku rolnym).
Trudne pytania
2012-03-26
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
57
Czy rząd powinien zwiększyć pomoc na rzecz biednych, czy też
w większym stopniu powinny przyjąć na siebie ten ciężar
instytucje prywatne?
Czy ochraniać niektóre sektory przemysłu za pomocą
wyższych ceł i polityki cenowej?
Czy rząd powinien dążyć do ograniczenia roli i wpływów
związków zawodowych?
Czy aby zapobiegać bezrobociu, należy dotować nierentowne
przedsiębiorstwa?
Czy rząd powinien aktywnie wspierać podmioty gospodarcze
w czasach kryzysu?
Regulacja czy deregulacja gospodarki?
(6) Rola państwa w gospodarce
POLITYKA GOSPODARCZA
2012-03-26
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
59
Definicje
2012-03-26
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
60
Winiarski: świadome oddziaływanie władz państwowych na
gospodarkę narodową – na jej dynamikę, strukturę i funkcjonowanie,
na stosunki ekonomiczne w państwie oraz na jego relacje z zagranicą
Secomski: działalność państwa, polegającą na określeniu bieżących i
perspektywicznych celów społeczno-gospodarczych oraz ich
realizacji, w oparciu o poznane prawa społeczno-ekonomiczne oraz
za pomocą metod i środków wynikających z zasady racjonalnego
gospodarowania
Adam Smith: EKONOMIA STOSOWANA
John Maynard Keynes: URUCHAMIANIE ŚRODKÓW ZWŁASZCZA
INWESTYCYJNYCH, SKIEROWANYCH NA PRZYROST KAPITAŁU
Polityka gospodarcza polega na ingerencji w procesy produkcji,
podziału wytworzonych dóbr oraz ich konsumpcji
Podmioty polityki gospodarczej
2012-03-26
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
61
Sektor
Międzynarodowy
Podmioty ponadnarodowej polityki gospodarczej:
Organizacja Narodów Zjednoczonych, Wspólnoty Europejskie, Międzynarodowy
Fundusz Walutowy, Bank Światowy, Światowa Organizacja Handlu (WTO)
Sektor
Państwowy
Podmioty państwowej polityki gospodarczej
legislatywa: Senat, Sejm, rady gminy
egzekutywa: rząd, zarządy gmin
jurysdykcja: Trybunał Konstytucyjny, Naczelny Sąd Administracyjny, sądy pracy.
Sektor
Pośredni
Autonomiczne podmioty polityki gospodarczej
Bank Centralny, towarzystwa ubezpieczeniowe, Krajowa Izba Gospodarcza, izby
przemysłowo-handlowe, izby rzemieślnicze.
Podmioty polityki gospodarczej o funkcjach wykonawczych
Urząd Pracy, Urząd Antymonopolowy, Urząd ds. Ochrony Środowiska
Sektor
Podmioty polityki gospodarczej o funkcjach decyzyjnych i informacyjnych
Prywatny
związki zawodowe, związki pracodawców
Główne cele polityki gospodarczej (1)
2012-03-26
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
62
„Szeroko rozpowszechniona jest zgoda co do tego, że głównymi celami
polityki gospodarczej są wysokie zatrudnienie, stałe ceny i szybki
wzrost gospodarczy. Mniej zbieżne są poglądy na temat tego, czy cele
te są możliwe do pogodzenia, a wśród osób, które widza tu
sprzeczność, na temat warunków, na jakich można i należy dokonywać
między nimi substytucji. Najmniejsza zgoda panuje co do tego, jaką
rolą mogą i powinny odgrywać różne narzędzia polityki gospodarczej
w osiąganiu kilku celów.” /Friedman 1968/
Nie można jednak dodać, że wymienione czynniki są potrzebne, by
uzyskać dobrobyt społeczeństwa i wspierać rozwój wszystkich
jednostek (jeżeli tylko one tego chcą) bez powiększania nierówności.
Główne cele polityki gospodarczej (2)
2012-03-26
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
63
Dobrobyt ogółu społeczeństwa (niwelowanie różnic dochodowych)
Stabilny i zrównoważony rozwój organiczny gospodarki
wzrost PKB per capita,
stabilny poziom cen,
zrównoważony bilans płatniczy i handlowy,
zrównoważony budżet państwa,
uznanie na arenie międzynarodowej,
wysoki stopień wykorzystania czynników wytwórczych:
efektywność wykorzystania kapitału
zachęcanie do wysiłku i przedsiębiorczości
walka z bezrobociem (motywowanie do pracy i zapewnienie jej tym, którzy chcą
pracować)
Zapewnienie równych (dobrych) warunków rozwoju obywatelom i
przedsiębiorstwom
Instrumenty oddziaływania państwa
na gospodarkę
2012-03-26
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
64
Administracyjno-prawne
(zakazują lub nakazują uczestnikom życia
publicznego określonych działań/zachowań, ograniczając im swobodę wyboru)
Ustawy
Normy prawne (antymonopolowe, normy ochrony środowiska)
Administracyjne zakazy produkcji dóbr społecznie szkodliwych,
ograniczenia posiadania broni, wywozu dzieł sztuki itp.)
Ekonomiczne
(nie nakazują i nie zakazują = nie ograniczają swobody wyboru,
ale narzucają pewne warunki ekonomiczne, które czynią dane działania mniej lub
bardziej korzystne)
Polityka makroekonomiczna (monetarna, fiskalna, kursu walut, cen)
Polityka mezoekonomiczna (badań naukowych, oświatowa)
Polityka sektorowa (rolna, przemysłowa itp.)
Makroekonomiczne instrumenty oddziaływania
państwa na gospodarkę
2012-03-26
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
65
Polityka pieniężna (monetarna)
,
zwykle stosowana przez bank centralny kraju – oddziałuje
na podaż pieniądza, by osiągnąć cele: ograniczenie inflacji, pobudzanie inwestycji, wzrostu gospodarczego, ochrona
kursu walut
Emisja pieniądza
Stopa rezerw obowiązkowych
Stopy refinansowe i redyskontowe
Operacje otwartego rynku
Polityka fiskalna (skarbowa)
,
oddziaływanie na gospodarkę przez wykorzystanie instytucji
budżetu państwa
Wydatki rządowe
Podatki
Polityka cen i dochodów
,
oddziaływanie na procesy gospodarcze przez regulowanie pośrednie i
bezpośrednie cen i dochodów
Ceny minimalne
Dochody minimalne, dochody w „budżetówce”
Wysokość zasiłków, rent
(6) Rola państwa w gospodarce
(4) KONTROLA AKTYWNOŚCI PAŃSTWA,
MIERZENIE
2012-03-26
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
66
Mierniki stopnia aktywności
państwa w gospodarce
2012-03-26
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
67
Udział budżetu państwa w podziale PKB
Udział państwa we własności majątku produkcyjnego
(czynników produkcji)
Udział państwa w zatrudnieniu ogółem
Udział produkcji sektora państwowego w produkcji
krajowej
Udział wydatków rządowych w wydatkach ogółem
Ilość ustaw w Dzienniku Ustaw w danym roku
Ilość artykułów o działaniach państwa w danym roku
Ilość programów międzynarodowych
Itp..
Mierniki efektywności działania państwa w gospodarce
(efektywności polityki gospodarczej
2012-03-26
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
68
Stopień realizacji zamierzonych celów gospodarczo-
społecznych na dany rok
Poparcie społeczeństwa (badania opinii publicznej)
Spełnianie kryteriów zdrowej gospodarki (np. kryteria
konwergencji z Maastricht: inflacja, sytuacja fiskalna, kurs
walutowy, stopy procentowe)
Efektywność administracji publicznej
Indeks społeczeństwa obywatelskiego
Kontrola instytucjonalna (NIK, Trybunały międzynarodowe,
organizacje międzynarodowe)
Wybór na kolejną kadencję?
Jakie inne???
Przykłady mierników
2012-03-26
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
69
(tu szansa na pierwsze extra punkty )
2012-03-26
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
70
Państwo zatem jest POTRZEBNE
=> ale ile tego państwa?
… na to pytanie różne szkoły ekonomii odpowiadają
teoretycznie, na podstawie analizy gospodarki,
jaką proponują (różne założenia i sposoby analizy
=> różne wnioski).
… a różne kraje stosują różne rozwiązania
praktyczne
(7) Paradygmaty i szkoły w
makroekonomii
Więcej o szkołach ekonomicznych w odrębnej prezentacji na
ekono.net (pobranej z http://usfiles.us.szc.pl/getfile.php?pid=9044 =>
ciężko określić autora…)
2012-03-26
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
71
Paradygmat
2012-03-26
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
72
Wg T. Kuhna: zbiór pojęć i teorii tworzących podstawy danej nauki. Teorii i
pojęć tworzących paradygmat raczej się nie kwestionuje, przynajmniej do
czasu kiedy paradygmat jest twórczy poznawczo – tzn. za jego pomocą
można tworzyć teorie szczegółowe zgodne z danymi doświadczalnymi
(historycznymi), którymi zajmuje się dana nauka.
Paradygmat od dogmatu odróżnia kilka zasadniczych cech:
nie jest on dany raz na zawsze, lecz jest przyjęty na zasadzie konsensusu
większości badaczy (co nie oznacza, że naukowcy głosują nad przyjęciem
lub odrzuceniem paradygmatu, liczy się zgodność paradygmatu z
dotychczasową wiedzą i spełnienie wielu warunków (w zakresie np.
istniejących dowodów)
może okresowo ulec zasadniczym przemianom prowadzącym do głębokich
zmian w nauce zwanych rewolucją naukową
podważa sens absolutnej słuszności (pojęcie "absolutnej słuszności" nie ma
charakteru naukowego)
2012-03-26
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
73
2012-03-26
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
74
Paradygmaty makroekonomiczne (1)
2012-03-26
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
75
Klasyczny, neoklasyczny (liberalny, neoliberalny)
Mechanizm rynkowy w długim okresie doprowadzi do optymalnej
alokacji zasobów, w tym pełnego zatrudnienia (równowagi rynków i
gospodarki) oraz neutralności pieniądza
Kluczową rolę w stabilizacji odgrywa zatem sam mechanizm rynkowy
=> Państwo nie powinno ingerować w gospodarkę, a pieniądz nie
odgrywa jako odrębny instrument istotnej roli
Rolą państwa jest (za A. Smithem) przestrzeganie praworządności,
utrzymywanie porządku, dostarczanie pewnych dóbr publicznych i
obrona narodowa
Przyjmuje założenia leseferyzmu i libertarianizmu
W ramach paradygmatu szkoły: ekonomia neoklasyczna, monetaryzm,
szkoła chicagowska, szkoła austriacka (rozwinięcie)
Paradygmaty makroekonomiczne (2)
2012-03-26
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
76
Keynesowski, etatystyczny
Gospodarka z natury jest niestabilna: ceny i bezrobocie mają
tendencję do wzrostu
=> Gospodarka wymaga pomocy ze strony państwa – stosowania
aktywnych, doraźnych posunięć polityki gospodarczej w celu
łagodzenia skutków niekorzystnych zjawisk gospodarczych, m. in.
wyeliminowania bezrobocia (zwiększanie wydatków budżetowych) i
inflacji (zmniejszanie wydatków budżetowych)
Kluczową rolę w stabilizacji odgrywa popyt globalny, który wyznacza
poziom podaży i rezultacie zatrudnienia
W ramach paradygmatu szkoły: keynesizm, postkeynesizm,
neokeynesizm
Szkoły ekonomiczne – szczegóły (1)
2012-03-26
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
77
Keynesizm (J. M. Keynes, lata 30. XX w.)
Podaż pieniądza jest sprawą drugorzędną, zmiany jego ilości
nie powodują automatycznie wzrostu spożycia
=> aktywna rola państwa jako instytucji fiskalnej i
redystrybucyjnej: sterowanie popytem rządowym, transferami,
wykorzystując mnożnik popytowy (=> welfare state)
Celem polityki gospodarczej państwa regulowanie poziomu
zagregowanego popytu
Szkoły ekonomiczne – szczegóły (2)
2012-03-26
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
78
Szkoła austriacka (in. szkoła wiedeńska, prakseologiczna; C. Menger, E. von Böhm-
Bawerk, F. Hayek, L. von Mises, lata 70. XIX w.)
Opiera się na analizie marginalnej
Zagadnienie stabilność gospodarki nie należy do ekonomii w sensie stricte; istotne
jest działanie pojedynczych jednostek i analiza, jaki na nie wpływ mają działania
państwa, w szczególności polityka monetarna banku centralnego;
procesy gospodarcze charakteryzują się dużą dozą niepewności i stałymi
zakłóceniami równowagi, więc
=> ingerencja państwa w gospodarkę jest istotna, ale ograniczona
rola rządu przede wszystkim w ochronie wolnego mechanizmu rynkowego i swobody zawierania
umów;
likwidacja monopoli państwowych (nie zastąpią rynkowego mechanizmu alokacji bo mają za mało
informacji)
nie powinno być „wydatków rządowych”, płatności transferowych (redystrybucja dochodu)
kontrola cen jest niesprawiedliwa
Bank centralny powinien dbać o stabilność rynku finansowego, ale wspierać mechanizmy rynkowe
emisja pieniądza powinna być domeną również banków komercyjnych
należy hamować ekspansję związków zawodowych,
Szkoły ekonomiczne – szczegóły (3)
2012-03-26
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
79
Szkoła oczekiwań adaptacyjnych (Irving Fisher, pocz. XX w.)
Przyszłą wartość wskaźnika ekonomicznego można przewidzieć na
podstawie przeszłych wartości oraz wartości błędów popełnionych
podczas przewidywania tej samej zmiennej z przeszłości
Hipoteza O.A. nie sprawdziła się przy analizie zmiennych o dużej
zmienności (np. hiperinflacja)
Szkoła chicagowska (Milton Friedman, George Stigler, F. Knight, F.
Hayek, lata 50. XX w.)
neoklasyczna teoria cen pozwala wyjaśnić postępowanie podmiotów
gospodarczych a mechanizm wolnego rynku efektywnie alokuje zasoby
=> ograniczona rola państwa i sektora publicznego
wszystkie możliwości arbitrażu zostaną szybko zauważone i
wykorzystane, a tym samym są zwolennikami hipotezy rynków
efektywnych (ceny w pełni odzwierciedlają wszystkie informacje dostępne
na temat dóbr)
Szkoły ekonomiczne – szczegóły (4)
2012-03-26
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
80
Monetaryzm (M. Friedman, R. Lucas, lata 50. XX w.)
zajmuje się przede wszystkim badaniem wpływu polityki pieniężnej na dochód
narodowy (celem polityki gospodarczej państwa tak jak w keynesizmie regulowanie
poziomu zagregowanego popytu); opiera się na ilościowej teorii pieniądza (S.
Newcomb, I. Fisher, J. S. Mill, D. Hume, M. Kopernik)
Podkreślana jest długookresowa neutralność pieniądza (zmiany ilości powodują
zmiany wielkości nominalnych, nie realnych) i brak krótkookresowej; popyt na
pieniądz jest ściśle zależny od kilkunastu zmiennych ekonomicznych i może być na
ich podstawie stosunkowo łatwo obliczony; jeśli państwo zwiększy emisję pieniądza
ponad tę obliczoną wartość, spowoduje to uruchomienie mechanizmu, rezultatem
którego będzie inflacja
Jednocześnie interwencje fiskalne państwa są nieskuteczne
=>(za Friedmanem) polityka gospodarcza państwa powinna skupić się na kontroli
podaży pieniądza i walce z inflacją za pomocą zmian podstawowych stóp
procentowych
zakłada restrykcyjną politykę pieniężną, relatywnie wysoki poziom stóp
procentowych oraz likwidację deficytu budżetowego
Szkoły ekonomiczne – szczegóły (5)
2012-03-26
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
81
Szkoła racjonalnych oczekiwań (John Muth, R. Lucas, T. Sangret, N. Wallace, lata
70. XX w.)
Rozwój koncepcji monetarystów.
Podmioty gospodarcze podejmują swoje decyzje w oparciu o wszystkie dostępne
informacje o aktualnych uwarunkowaniach ekonomicznych oraz o potencjalnych
skutkach tych decyzji, posiadają umiejętność wyciągania wniosków ze zdarzeń w
przeszłości, co pozwala im przewidywać możliwe scenariusze wydarzeń w
przyszłości
Działalność państwa w kierunku przeciwdziałania recesji i bezrobociu poprzez
stosowanie aktywnej polityki finansowej nie przynosi efektów (prowadzi do inflacji),
a pojawienie się bezrobocia nie wynika z niedostatecznego popytu
=> państwo powinno dążyć do utrzymania stabilności cen oraz działać po
podażowej stronie gospodarki, jednocześnie zastrzegając, że nie powinno to
zachodzić przy użyciu bezpośrednich decyzji podmiotów rządowych, lecz dzięki
wypracowanym regułom, do których podmioty gospodarcze będą miały zaufanie
Inaczej niż w monetaryzmie dopuszcza się oddziaływanie państwa na rynek
pieniężny i równoważenie budżetu, sterowanie wydatkami rządowymi, cele realnego
kursu walutowego
Szkoły ekonomiczne – szczegóły (6)
2012-03-26
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
82
Szkoła podażowa (Robert Mundell, Arthur Laffer, lata 70. XX w.)
Przez oddziaływanie w sferze mikroekonomicznej można osiągnąć cele makroekonomiczne:
wzrost PKB, spadek bezrobocia i obniżenie poziomu inflacji. Rozwój gospodarczy następuje
najszybciej kiedy zapewnione jest odpowiednie powiązanie wysiłku (pracy) i podejmowania
ryzyka (inwestowania) z wynagrodzeniem (płacą lub zyskiem)
To podaż jest kluczem do dobrobytu, zaś konsumpcja jest jedynie jej efektem (istota prawa
Saya)
Zwolennicy ekonomii podaży ponad krótkookresowe wahania koniunktury przedkładali
długookresowy wzrost gospodarczy. Nie podzielali obaw swych przeciwników o pojawienie się
deficytu budżetowego.
=> państwo powinno działać po podażowej stronie gospodarki w postaci nakłaniania
przedsiębiorców (stosowanie bodźców) do zwiększenia produkcji i inwestycji poprzez
stosowanie zachęt, głównie w postaci redukcji stóp podatkowych (krzywa Laffera) i deregulację
(zmniejszenie barier dla działalności gospodarczej), a także zachęcanie do pracy, oszczędzania
(powiększania kapitału) i ułatwianie dostępu do kapitału ludziom przedsiębiorczym
Zwolennicy ekonomii podaży często są orędownikami powrotu do złota jako kotwicy systemu
pieniężnego jak w systemie z Bretton Woods, czym różnią się od monetarystów.
Znana w wariantach: Reagomika, Thatcheryzm; ważnym ośrodkiem popularyzacji powyższych
poglądów stał się dziennik The Wall Street Journal
2012-03-26
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
83
Kto ma rację?
2012-03-26
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
84
Wszyscy! Wszystko zależy od perspektywy, w której
rozpatrujemy problem determinantów wielkości produkcji.
Rzeczywistość jest złożona i wielowymiarowa
Krótki okres (rok, dwa lata) – zmiany produkcji zależą od
zmian w popycie – prowadzą do recesji lub ożywienia
Średni okres (kilka lat) – gospodarka ma tendencje do
powracania do wielkości produkcji wyznaczonej przez podaż
czynników produkcji oraz technologię; ponieważ w skali
kilku lat ich zasób jest względnie stały, można tę wielkość
produkcji uznać także za stałą.
Długi okres (kilkadziesiąt lat) – o poziomie produkcji (i jego
zmianach) decyduje stopa oszczędności, system kształcenia,
wydatki na działalność badawczą oraz „jakość rządu”
2012-03-26
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
85
„(…) ważna jest keynesowska idea roli państwa, jako dobrego rodzica, który zapewnia
dziecku szczęśliwe dzieciństwo. Szczęśliwe dzieciństwo to takie, w którym rodzice z
jednej strony pozostawiają dziecku jak najwięcej wolności, pozwalają mu się
samodzielnie rozwijać, nie narzucają zbędnych ograniczeń prowadzących do
dramatycznego buntu nastolatków, ale z drugiej kontrolują obecne w dzieciach
objawy zwierzęcej natury, popychające do nieracjonalnych, nazbyt ryzykownych
czy szkodliwych zachowań. (…) Problem polega na tym, że czarna legenda państwa
nadopiekuńczego, którego Keynes nigdy nie propagował, została zastąpiona przez
świetlistą, propagowaną prez Miltona Friedmana, legendę państwa totalnie
permisywnego, które jest jak rodzice w radykalny sposób stosujący tzw. bezstresowy
model wychowania. Jak w wychowaniu rygoryzm i permisywizm mają podobnie
negatywny efekt, tak w polityce gospodarczej nadopiekuńczość i leseferyzm mają skutki
podobnie opłakane, bo prowadzą do podobnej skali marnotrawstwa i są podobnie groźne
dla demokracji. Jedynym rozsądnym rozwiązaniem jest propagowana przez Keynesa
droga
roztropnego środka
. Czyli takie kontrolowanie naszej zwierzęcej natury, by mogła
ona wyzwalać w nas to, co najlepsze – kreatywność, odpowiedzialność, przedsiębiorczość,
zapobiegliwość – i żeby nas nie wciągała w wyniszczające szaleństwa.”
”Zwierzęca natura rynku” [w] „Niezbędnik Inteligenta: Trzęsienie kapitalizmu”, 1/2012, Wydawca: Polityka. Rozmowa z
Robertem J. Shillerem współautorem książki „Zwierzęce instynkty” (razem z Noblistą 2001 George’em A. Akerlofem
sami oceńcie, pamiętając, że to jest jeden z możliwych ogólnych wniosków
(8) Różne rodzaje gospodarek
Niektóre slajdy zaczerpnięte z uczelnianych zasobów Uniwersytetu Szczecińskiego,
dostępnych w Internecie (http://usfiles.us.szc.pl/getfile.php?pid=9040 => ciężko
określić autora…)
•
Kowalik Tadeusz, Współczesne systemy ekonomiczne, WSzPiZ,
•
Sławomir Grzegorz Kozłowski, Systemy ekonomiczne Analiza porównawcza,
Wydawnictwo UMCS
2012-03-26
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
86
Systemy ekonomiczne
2012-03-26
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
87
Konsumenci i producenci funkcjonują w konkretnej
rzeczywistości gospodarczej zwanej gospodarką, której
zasady funkcjonowania określa system ekonomiczny.
SE to zespół organizacji, gospodarstw domowych oraz
jednostek działających wg określonych zasad, bodźców,
zakazów, nakazów w dziedzinie produkcji, podziału,
wymiany i konsumpcji dóbr i usług.
SE określa zasady na jakich funkcjonują wszystkie
rodzaje rynków w gospodarce oraz decyduje w jakim
zakresie procesy rynkowe regulowane są przez
mechanizm rynkowy, a w jakim przez państwo.
Państwo gospodarki
planowej
Państwo gospodarki rynkowej
Regulowana gospodarka
rynkowa
Model samoregulacyjny
(wolnorynkowy):
USA, Wlk. Brytania, Kanada
Rola państwa w gospodarce wg Maxa Webera
Typ I
cel zewn.
Japonia
„Azjatyckie
tygrysy”
Typ II cel wew. Państwo dobrobytu
Model
socjaldemokratyczny:
kraje skandynawskie:
Szwecja, Dania, Norwegia
Społeczna
gospodarka
rynkowa
Niemcy, Austria
2012-03-26
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
88
Podstawowe systemy gospodarcze
2012-03-26
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
89
Wolnorynkowy
Etatystyczny
Centralnie planowany
System wolnorynkowy
Zalety:
Racjonalne i efektywne
wykorzystanie czynników
wytwórczych
Duża innowacyjność gospodarki
Duża elastyczność gospodarki
Wady:
Rozwarstwienie dochodów uczestników
rynku
Produkcja dóbr najbardziej opłacalnych, a
społecznie niepożądanych
Nadmierne zanieczyszczenie środowiska
naturalnego
Występuje, gdy państwo ogranicza swoją aktywność do określania ładu i
porządku prawnego. Procesami gospodarczymi rządzi niewidzialna ręka
rynku. Najważniejszym elementem rynku jest konkurencja wśród jego
uczestników. Eliminuje ona z rynku słabsze firmy. Nie ma barier, by wejść na
rynek. Swobodnie kształtujące się na rynku ceny, na które żaden uczestnik
nie ma znaczącego wpływu, stanowią jedyny instrument informujący o tym,
jakie zmiany zachodzą w gospodarce. Producenci, zainteresowani
maksymalizacją zysku, dążą do zaspokojenia w jak największym stopniu
potrzeb konsumentów - takie działanie wyzwala innowacyjność - to w
konsekwencji doprowadza do rozwoju gospodarczego.
2012-03-26
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
90
System mieszany (etatystyczny)
Zalety
Równomierne rozmieszczenie
czynników wytwórczych
Racjonalne wykorzystanie
czynników wytwórczych
Wady
Utrudnione wejście na rynek
Zmniejszenie motywacji do
innowacyjności
Osłabienie przedsiębiorczości
Mechanizm rynkowy ograniczają różne działania państwa. Państwo
interweniuje w gospodarkę po to, by udoskonalić system rynkowy.
Interwencja państwa przybiera różne formy. Może ono mniej lub
bardziej radykalnie ingerować w procesy rynkowe, może również
prowadzić działalność gospodarczą. Może ingerować w rynkowy
mechanizm tworzenia się cen, ustalając ceny urzędowe. Wejście danej
firmy na rynek może być ograniczone koniecznością uzyskania
odpowiednich zezwoleń - koncesji. Państwo wprowadza także pewne
regulacje dotyczące zachowania się uczestników na rynku, np.
dotyczące działań antymonopolowych.
2012-03-26
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
91
Systemy centralnie planowane
Zalety
równowaga w gospodarce,
oparta na sprawiedliwym
podziale dochodów
Wady:
nieracjonalne wykorzystanie czynników wytwórczych,
brak innowacyjności,
małą elastyczność gospodarki, spowodowaną długim
czasem podejmowania decyzji, co utrudnia procesy
dostosowania się do zmieniającego się rynku
stałe niedobory dóbr
dominuje państwowa własność czynników wytwórczych,
istnieje nierynkowe rozmieszczenie czynników wytwórczych.
Głównym sektorem jest sektor państwowy.
Najważniejsze decyzje dotyczące tego: co, jak i dla kogo wytwarzać są
podejmowane przez aparat partyjno-państwowy. Mechanizm rynkowy jest
zastąpiony przez plan centralny, który określa wielkość produkcji dla każdej
gałęzi gospodarki.
Przedsiębiorstwa nie są samodzielne i nie mogą podejmować suwerennych
decyzji. Kierownictwo przedsiębiorstw zabiega tylko o to, by otrzymać jak
największy przydział środków finansowych i rzeczowych, gdyż są one
rozdzielane centralnie.
92
Gospodarka kapitalistyczna
2012-03-26
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
93
Własność kapitalistyczna oznacza istnienie takiej struktury społ.-
ekonom., która umożliwia prywatnym właścicielom środków produkcji
prowadzenie działalności gospodarczej nastawionej na maksymalizację
zysku.
Własność środków produkcji w gospodarce kapit.:
1.
PRYWATNA – KAPITALISTYCZNA
a)
własność indywidualna
b)
własność grupowa /tj. spółki/
c)
własność międzynarodowa
2.
PRYWATNA – INNA
a)
drobnotowarowa
b)
pracownicza /akcjonariat pracowniczy/
3.
PUBLICZNA
4.
SPÓŁDZIELCZA
Typy (modele) gospodarki kapitalistycznej
(gospodarki rynkowej)
2012-03-26
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
94
1.
Wolnorynkowy kapitalizm (neoliberalny) anglo-amerykański (Wielka
Brytania, USA, Australia, Irlandia)
2.
Model socjaldemokratyczny/skandynawski – nordyckie państwo dobrobytu
(Norwegia, Szwecja, Dania, Finlandia)
3.
Model europejski kontynentalny / nadreński (społeczna gospodarka
rynkowa), socjo-kapitalizm (Niemcy, Francja, Szwajcaria, Holandia, Polska)
4.
Model azjatycji, państwowy rozwinięty kapitalizm, sterowana gospodarka
rynkowa (Singapur, Japonia, Korea Pd., Tajwan, Malezja)
5.
Model śródziemnoporski
6.
Dualne gospodarki rynkowe z dominacją autokratycznego państwa (Chiny,
Rosja, Indie, ZEA, Arabia Saudyjska)
Więcej w: Modele kapitalizmu a kierunek rozwoju gospodarczego Polski, Grzegorz Gołębiowski (SGH)
[w:] Współczesna Ekonomia nr 3/2007, kwartalnik naukowy WSFiZ w Warszawie
http://www.golebiowski.stansat.pl/publikacje_g/modele%20kapitalizmu.pdf
(1) Model anglosaski
2012-03-26
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
95
podstawą do oceny gospodarki są kryteria
efektywnościowe
każdy jest kowalem własnego losu
działanie samoczynnych mechanizmów rynkowych
powszechna komercjalizacja
odrzucenie interwencjonizmu państwowego
odchodzenie od nadmiaru funkcji opiekuńczych
państwo jako: strażnik ustroju i praworządności
norm, regulator polityki pieniężno-kredytowej
(2) Model skandynawski
2012-03-26
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
96
korzyści społeczne z ingerencji państwa >od strat
ekonomicznych z tyt. ograniczania wolności gospod.,
kompromis pomiędzy pryncypiami socjalizmu i kapitalizmu,
powszechny, rozbudowany system świadczeń socjalnych,
państwo dostarcza bezpłatnie takie usługi jak np. lecznictwo,
przedszkola, wykształcenie podst. i wyższe, a także dotuje
budownictwo mieszkaniowe,
dość niska stopa bezrobocia,
zachowana jest dominacja własności prywatnej w
gospodarce
wyjątkowo wysoki udział redystrybucji w dochodzie
narodowym (ponad 60%)
Szwecja
2012-03-26
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
97
Szwedzkie państwo socjalne zaczęło się wyraźnie rozwijać w latach 30’, ale w
pełnym zakresie wprowadzono je dopiero po drugiej wojnie światowej, już w
wysoce rozwiniętej gospodarce.
Jednym z elementów były silne instrumenty redystrybucji dochodów (bardzo
progresywne opodatkowanie dochodów osob.). towarzyszyły mu dość niskie podatki
od przedsiębiorstw.
Łączny ciężar podatkowy wynosił w 1985 r. w Szwecji 50,5 proc. DN, podczas gdy we
Francji 46 proc., w Niemczech i Wielkiej Brytanii 38 proc., a w Stanach
Zjednoczonych 29 proc.
Skutek: gospodarstwa domowe jako całość więcej pożyczały niż oszczędzały, tzn.
miały ujemną stopę oszczędności.
Drugi element modelu: szeroki zakres świadczeń finansowanych z budżetu.
Zapewniały one poczucie bezpieczeństwa socjalnego, ale wymagały właśnie
wysokich podatków.
"Model szwedzki" charakteryzował się dodatkowo tym, że publicznemu
finansowaniu wspomnianych świadczeń towarzyszył niemal całkowity publiczny
monopol na ich produkcję. Na przykład do niedawna w Szwecji niezwykle trudno
było założyć prywatną praktykę lekarską.
(3) Model nadreński
2012-03-26
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
98
godzenie liberalnej gospodarki z ustrojowym
zapewnieniem świadczeń socjalnych
względny egalitaryzm
odrzucanie ingerencji państwa w bieżące
funkcjonowanie gospodarki i jej mechanizmy
ekonomiczne
negowanie „przesocjalizowania” państwa
państwo oferuje dość szeroki zakres świadczeń
społecznych - nie może szkodzić mechanizmom
rynkowym i zmniejszać motywacji obywateli do
indywidualnej aktywności
(4) Model japoński
2012-03-26
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
99
wolność gospodarcza
preferowanie przedsiębiorców, a nie pracowników
niskie płace zapewniają niskie koszty wytwarzania i
wzrost konkurencyjności światowej
wysoka stopa inwestycji
autokratyzm państwa, w tym w sferze polityki
gospodarczej
ingerencja wspomagająca rozwój gospodarki
(eksportu, inwestycji rozwojowych)
ekspansja eksportowa, agresywna strategia
opanowywania rynków zagranicznych
Konsumpcja prywatna a publiczna
2012-03-26
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
100
Wykres przedstawia roczną konsumpcję publiczną i indywidualną kilku krajów
(ceny bieżące, mld USD) w różnych latach oraz linie regresji.
0
100
200
300
400
500
600
700
800
0
50
100
150
200
250
300
K
on
sump
cj
a
ind
yw
id
u
alna
Konsumpcja publiczna
Chiny
Polska
Indie
Szwecja
Francja
Hong Kong
2004 rok
1998 rok
1978 rok
1960 rok
2008 rok
Home (& you)
Zadania w slajdach na
www.ekono.net
(tak, to podstęp, żebyście
zajrzeli na stronę )
2012-03-26
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
101
Projekty domowe (1)
2012-03-26
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
102
Z uczelnią jest trochę jest jak z kościołem… część studentów wychodząc po
zajęciach znajduje się w innym świecie – nie widzą związku między tym, co na
zajęciach, a codziennym życiem czy biznesem i nie stosują w praktyce wiedzy..
Zadania są w dużej mierze teoretyczne. Projekty mają za zadanie pokazać Wam
możliwość zastosowania wiedzy w praktyce, albo sprawdzenia za pomocą
narzędzi, które dostajecie jak to jest w rzeczywistości – spojrzeć na gospodarkę
przez okulary, które Wam daje ekonomia.
Projekty domowe to małe zadania, do zrobienia jednego dnia. Często mają
charakter samodzielnego odnalezienia informacji (np. danych) z życia wziętych,
związanych z tematem zajęć i ich interpretacja lub analiza – zatem praktyczne
ujęcie omawianych zagadnień lub rozszerzenie ich na nowe zagadnienia.
Większe projekty, które wymagają raczej kilkudniowej pracy, gruntownego
przemyślenia, sięgnięcia do literatury i innych źródeł, analizy – są do zrobienia w
ramach referatu. Jeśli rozwiniecie projekcik domowy – też może stać się referatem
Projekty domowe (2)
2012-03-26
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
103
Oprócz wyraźnie zaznaczonych projektów, jako projekt domowy mogą także robić
nie-jedno-zdaniowa odpowiedź na pytania otwarte ze slajdów z zadaniami, pod
którymi nie ma odpowiedz (powiedzmy min 0,5 strony A4).
Robicie jedno, zgodnie z regułą, o której napiszę w newsie na ekono.net (tak, to
kolejny podstęp, żebyście zajrzeli na stronę ) albo powiem na zajęciach (tak,
żeby zachęcić, do chodzenia ).
Przy przesyłaniu rozwiązań PROSZĘ o zaznaczenie w mailu:
NUMERU INDEKSU
DATY ZAJĘĆ, których zadania dotyczą (ew. numeru tematu)
NUMERU ZADANIA
Punkty
Za zrobione zadanie: 1#
Za słabo zrobione: 0,5#
Za bardzo dobrze zrobione (widać wkład pracy i przemyślenia) 2#
Projekcik nr 1
2012-03-26
Makroekonomia, dr Grzegorz Sobiecki
104
•
Znajdź jak najwięcej aktualnych danych z różnych lat o
kształtowaniu się różnych
zmiennych
makroekonomicznych
dla Polski i innych krajów. Im
więcej różnych współczynników i wskaźników, tym lepiej.
•
Musisz rozumieć, co opisuje i jak wykorzystać dany
wskaźnik (!) => opisz definicje tych wskaźników i sposoby
ich liczenia, zbierania danych.
* Obowiązkowo podaj źródło, z którego korzystasz (może być link, jeśli źródło jest
internetowe).
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
Rola panstwa w gospodarce, Finanse i rachunkowość UMK notatki wykłady pytania egzaminy, II część, Ma
Rola państwa w gospodarce, makroekonomia
Wykład VII Rola państwa w gospodarce
6 Rola państwa w gospodarce
Rola państwa w gospodarce, administracja, I ROK, makro i mikroekonomia, MAKRO-ekonomia
Rola państwa w gospodarce
ekonomia rozwoju pytania, 27, Rola państwa w gospodarce Państwa, ja to rozumiem na zasadzie jakie fu
Rola państwa w gospodarce rynkowej
Rola państwa w gospodarce 5
Rola państwa w gospodarce, socjologia, skrypty i notatki, ekonomia
rola panstwa w gospodarce
rola państwa w gospodarce, Finanse i rachunkowość
Rola państwa w gospodarce
Rola państwa w gospodarce (6 stron)
Rola panstwa w gospodarce rynkowej, ekonomia, logika, biznes, info
Rola państwa w gospodarce, ekonomia
więcej podobnych podstron