Zaburzenia psychotyczne inne

niż schizofrenia

Katedra i Klinika Psychiatrii

Pomorskiego Uniwersytetu

Medycznego

Rodzaje zaburzeń

Psychotyczne

 Schizofrenia
 Zaburzenia schizoafektywne
 Uporczywe zaburzenia

urojeniowe

 Ostre i przemijające

zaburzenia psychotyczne

 Indukowane zaburzenie

urojeniowe

 Ciężkie epizody manii i

depresji (także z objawami

psychotycznymi).

Niepsychotyczne

 Zaburzenia lękowe

(tzw. nerwice)

 Zaburzenia osobowości
 Uzależnienia od substancji
 Zaburzenia adaptacyjne
 Zaburzenia

psychosomatyczne

Klasyfikacja ICD-10

• psychotyczny

– czyli taki, w którym występują

omamy, urojenia lub niektóre inne
nieprawidłowości zachowania jak znaczne
pobudzenie lub podwyższona aktywność,
wyraźne spowolnienie ruchowe lub
zachowania katatoniczne.

Psychozy

• Endogenne

Etiologia nieustalona,

związana

prawdopodobnie
z występowaniem
wrodzonych defektów
czynności oun
pochodzenia

metabolicznego

• Egzogenne

Etiologia jest związana
z wpływem czynników

egzogennych czyli
zewnętrznych

Zaburzenia psychotyczne inne niż

schizofrenia wg ICD 10.

- F 21 Zaburzenie typu schizofrenii (schizotypowe)

- F 22 Uporczywe (utrwalone zaburzenia urojeniowe)

- F 23 Ostre i przemijające zaburzenia psychotyczne:

a/ ostre wielopostaciowe zaburzenie psychotyczne bez objawów

schizofrenii

b/ ostre wielopostaciowe zaburzenie psychotyczne z objawami

schizofrenii

c/ ostre zaburzenie psychotyczne podobne do schizofrenii
d/ inne ostre zaburzenie psychotyczne z przewagą urojeń

Zaburzenia psychotyczne inne niż

schizofrenia wg ICD 10.

- F 24 Indukowane zaburzenie urojeniowe

- F 25 Zaburzenia schizoafektywne:

a/ typ maniakalny

b/ typ depresyjny

c/ typ mieszany

- F 28 Inne nieorganiczne zaburzenia psychotyczne

- F 29 nieokreślona psychoza nieorganiczna

Urojenia- podstawowe komponenty

Warstwa kognitywna

- Człowiek wie że tak jest

Warstwa afektywna

- Odczuwanie emocji z nimi związanych

Warstwa behawioralna

- Ukierunkowują działanie

Urojenia cd.:

Warstwa powierzchowna: związana z czynnikami

historyczno- kulturowymi

Warstwa głęboka zawiera ponadczasowe i

uniwersalne problemy człowieka: lęki, wyrzuty
sumienia, brak akceptacji siebie, zachwianie
tożsamości

Według hipotezy Ziglera i Levine zakładano iż

urojenia występują u osób z wyższym poziomem
rozwoju- późniejszy rozwój zaburzeń, co ma związek

z koniecznością występowania dojrzałej psychiki

Omamy związane są z niższym poziomem rozwoju

(bliskie wyobrażeniom ejdetycznym, marzeniom)

Urojenia cd.:

Uporczywe zaburzenia urojeniowe

(paranoja prawdziwa)

 początek w wieku średnim ( 40- 45 lat)
 pojedyncze albo zespół powiązanych ze sobą urojeń

(prześladowcze, hipochondryczne, wielkościowe, pieniacze,

zazdrości), które zwykle są trwałe i utrzymują się przez całe

życie

 struktura osobowości nienaruszona
 czas trwania: co najmniej 3 miesiące.

Uwaga: w typowym obrazie klinicznym nie stwierdza się

występowania omamów

Uporczywe zaburzenia urojeniowe

(paranoja prawdziwa)

 brak wyraźnych zaburzeń afektywnych w okresie obecności

urojeń

 brak objawów typowo schizofrenicznych:

- formalne zaburzenia myślenia,
- niedostosowany afekt,
- objawy pierwszorzędowe,

 brak organicznych wykładników uszkodzenia OUN

Typy paranoi:

• Prześladowcza.
• Ksobna.
• Hipochondryczna.
• Pasożytnicza.
• Zazdrości.
• Pieniacza.
• Wynalazcza, genealogiczna, erotyczna, posłannictwa

religijnego, reformatorska.

• Głuchych i głuchoniemych.

Reakcje paranoiczne

• Następstwo niekorzystnej sytuacji (utrata bliskiej osoby,

katastrofa, klęska, własne kalectwo, niepowodzenie).

• Obraz kliniczny podobny do paranoi, treść urojeń mniej lub

bardziej związana z sytuacją.

• Na ogół czas trwania do 3 miesięcy.
• Predyspozycja u ludzi z cechami osobowości: podejrzliwość,

nieufność, brak pewności siebie, silna potrzeba kontroli
otoczenia.

Reakcje paranoiczne

Paranoja imigrantów
Paranoja głuchoniemych
Paranoja udzielona (zaburzenia indukowane)

Indukowane zaburzenia urojeniowe

• U osoby ( osób) rozwija się urojenie lub system urojeniowy

początkowo występujący u innej osoby.

• Między tymi osobami zachodzi niezwykle bliski, wzajemny

związek oraz względna izolacja od innych ludzi.

• Osoba ta nie podzielała urojeniowych przekonań przed

wejściem w kontakt z tą drugą osobą ani nie chorowała
wcześniej na jakiekolwiek inne zaburzenia psychotyczne.

Ostre i przemijające zaburzenia psychotyczne

• Heterogenna grupa zaburzeń psychotycznych.
• Początek: do dwóch tygodni od wystąpienia pierwszego

objawu rozwija się zespół objawów (urojenia, omamy,

złudzenia, zaburzenia zachowania).

• Objawy mijają bez śladu w ciągu kilku dni, tygodni lub

miesięcy.

• Kryteria wykluczające: nie mogą występować organiczne

zaburzenia psychiczne ani poważne zakłócenia metaboliczne

wpływające na OUN.

Zaburzenie schizotypowe

(typu schizofrenii)

SPEKTRUM

osobowość schizoidalna

zaburzenie schizotypowe

schizofrenia

Zaburzenie schizotypowe

(typu schizofrenii)

Schizotaksja- koncepcja stworzona przez Meehla

Zakładała istnienie hipotetycznej cechy genotypowej która
w zależności od działania czynników środowiskowych
powodowała podatność do wystąpienia schizotypii lub
schizofrenii

Zaburzenie schizotypowe

(typu schizofrenii)

 ekscentryczne zachowania i wygląd,
 nieprawidłowości myślenia i afektu,
 słaby kontakt emocjonalny z innymi,
 skłonność do wycofywania się
 dziwne przekonania i magiczne myślenie,
 podejrzliwość, nastawienie ksobne,
 ruminacje, często o treściach dysmorfofobicznej, seksualnej,

agresywnej.

Zaburzenie schizotypowe

(typu schizofrenii)

 są one traktowane jako zaburzenia niepsychotyczne
 współistnieją często z cechami osobowości schizoidalnej,

paranoicznej, a także (w mniejszym stopniu) lękliwej i
bordeline

 ponad połowa osób z zaburzeniem schizotypowym przebyła

epizod afektywny

Zaburzenie schizotypowe

wymiary:

 Wymiar pozytywny- niezwykłość interpretacji i percepcji,

niejasność myślenia i nieufność

 Wymiar negatywny- społeczne wycofanie, lękliwość, trudny

kontakt, ograniczenie reakcji, nieufność

 Wymiar dezorganizacji- dziwaczne wypowiedzi i zachowanie

Zaburzenia schizotypowe, leczenie:

 Psychoterapia
 Terapia społeczna (działania podtrzymujące oparcie społeczne

np. w rodzinie, poprawa umiejętności społecznych np. z
radzeniem sobie z poziomem wzbudzenia w sytuacjach
stresogennych)

 Farmakoterapia (LPP, normotymiki, leki przeciwdepresyjne)

Zaburzenia schizoafektywne

 grupa psychoz o niejednolitej pozycji nozologicznej
 jednoczesne lub zrównoważone ilościowo występowanie

objawów typowych dla chorób afektywnych i schizofrenii

 przebieg okresowy w postaci nawrotów o podobnym lub

naprzemiennym charakterze przedzielonych okresami

względnie dobrej remisji

Zaburzenia schizoafektywne

 objawy schizofrenii i zaburzeń nastroju występują w

porównywalnym nasileniu i zwykle jednocześnie lub co
najwyżej w ciągu kilku dni po sobie

 struktura osobowości i funkcjonowanie (w porównaniu do

schizofrenii) względnie dobrze zachowane

Zaburzenia schizoafektywne

 PŁEĆ - częściej kobiety
 WIEK ZACHOROWANIA - niższy niż w chorobach

afektywnych, wyższy/ równy wiekowi dla schizofrenii

 Wyższa częstość czynników wyzwalających niż w schizofrenii
 RYZYKO SAMOBÓJSTA - podobne do ryzyka w chorobach

afektywnych

 HETEROTYPOWE OBCIĄŻENIE RODZINNE - zarówno

choroby afektywne jak i schi u krewnych pacjentów

 ZEJŚCIE - korzystniejsze niż w schizofrenii (znacznie rzadziej

objawy rezydualne), mniej korzystne niż w CHAD. objawy

schizofrenii i zaburzeń nastroju występują w porównywalnym

nasileniu i zwykle jednocześnie lub co najwyżej w ciągu kilku
dni po sobie

Zaburzenia schizoafektywne

Czynniki prognostyczne pogarszające rokowanie:

 przewaga lub trwałość objawów psychotycznych
 nieprawidłowe funkcjonowanie przed chorobowe
 zmieniona osobowość
 brak czynników reaktywnych wyzwalających zachorowanie
 objawy rezydualne, epizody mieszane

Zaburzenia schizoafektywne

 przebieg wielopostaciowy przeważa nad jednopostaciowym

 średnio chorzy są 6-7 razy hospitalizowani w trakcie trwania

choroby

 Zejście:
- pełne poprawy do 80%
- obecność przewlekłych objawów psychotycznych do 30%

Zab. schizoafektywne, leczenie:

 Epizody schizoafektywne z przewaga obj. psychotycznych lub

maniakalnych- tłumiące LPP (głównie klasyczne z powodu
silnego działania tłumiącego)

 Epizody maniakalne bliższe zaburzeniom afektywnym- leki

normotymiczne w skojarzeniu z LPP, w razie nieskuteczności
klozapina

Zab. schizoafektywne, leczenie:

 Epizody depresyjne wymagają zastosowanie

tymoneuroleptyków lub neuroleptyków nie działających
depresjonogennie

 W sytuacji depresji zbliżonej do zab. afektywnych do

zastosowania leków p/depresyjnych

Parafrenia

- kategoria obecnie nie jest

rozpoznawana

 późny wiek zachorowania (około 60 r.ż.)
 częściej u kobiet
 względnie uporządkowany i powiązany logicznie system

urojeń ( najczęściej prześladowcze lub wielkościowe)

 omamy (słuchowe, węchowe, dotykowe)
 zazwyczaj nienaruszona struktura osobowości
 działania motywowane urojeniami lub omamami

zwykle konsekwentne ale mało aktywne

Parafrenia cechy:

 Częste występowanie zaburzeń afektywnych (głównie

depresja)

 Niewystępowanie wyraźnej zmiany osobowości (autyzm,

niedostosowanie, ambiwalencja)

 Najczęściej przebieg przewlekły lub przewlekający się z

okresową aktywizacją treści wytwórczych

 Paratymiczne lub hipotymiczne wysycenie urojeń

Parafrenia podział:

 Zespół systematyczny
 Zespół ekspansywny
 Zespół konfabulacyjny
 Zespół fantastyczny

Zespół systematyczny-dominuje powolny, stopniowy

rozwój usystematyzowanych urojeń i omamów

Zespół ekspansywny-dominuje aktywnośc

ekspansywna z nastawieniem wielkościowym (

erotycznym, mistycznym) i wzmożeniem nastroju

Parafrenia podział:

Zespół konfabulacyjny- dominują liczne

zafałszowania(urojeniowe) pamięci, treści dotyczą

niecodziennych mało realnych wydarzeń, przygód,

podróży o zabarwieniu wielkościowym

Parafrenia podział:

Zespół fantastyczny- dominują liczne, fantastyczne,

absurdalne, dereistyczne doznania omamowe oraz

pomysły i interpretacje urojeniowe

Parafrenia podział:

Organiczne zaburzenia psychiczne

(na podłożu somatycznym)

Obraz kliniczny:
Organiczne zaburzenia urojeniowe ( utrzymujące się

lub nawracające urojenia, którym mogą towarzyszyć
omamy; mogą być podobne do schizofrenii)

Halucynoza organiczna
Organiczne zaburzenia katatoniczne
Organiczne zaburzenia nastroju ( maniakalne,

dwubiegunowe, depresyjne, afektywne mieszane)

Psychozy egzogenne

(dawna nazwa zaburzeń organicznych)

według Bonhoeffera są ostrą reakcją na czynniki

szkodliwe działające z zewnątrz, ale nie czynniki
psychologiczne (wtedy jest to psychoza reaktywna)

reakcje na różne czynniki szkodliwe mogą być

jednakowe i nie zależą od rodzaju czynnika

każda choroba somatyczna o ciężkim przebiegu, przy

zaistnieniu określonych warunków, może

doprowadzić do zaburzeń psychotycznych

Czynniki organiczne wewnątrzczaszkowe

zapalenia mózgu i opon mózgowo-rdzeniowych
napady padaczkowe i stany ponapadowe
krwotoki wewnątrzczaszkowe
guzy oun
urazy mózgu
choroby zanikowe, zwyrodnieniowe itp.

Czynniki organiczne zewnątrzczaszkowe

 zaburzenia endokrynologiczne (niedoczynność tarczycy,

niedoczynność i nadczynność kory nadnerczy,

 infekcje, stany septyczne,
 niewydolności wątroby, nerek, układu krążenia
 choroby metaboliczne: ch. Wilsona, ostra przerywana porfiria,
 zaburzenia metaboliczne (stany niedożywienia, niedotlenienia,

niedobory elektrolitowe, awitaminozy)

 choroby układowe: toczeń układowy, sklerodernmia,
 leki (anksjolityki, nasenne, antycholinergiczne, p/drgawkowe,

p/nadciśnieniowe, salicylany, sterydy, p/parkinsonowskie,
glikozydy nasercowe,cymetydyna)

 alkohol i narkotyki
 zatrucia metalami ciężkimi, tlenkiem węgla, i in.

Psychozy egzogenne- podział

1/ Zaburzenia świadomości – jeśli

czynnik zadziała w sposób ostry

ilościowe

jakościowe

Psychozy egzogenne- podział c.d.

2. Inne zespoły psychopatologiczne- jeśli

czynnik działa przewlekle:

halucynoza
zespół urojeniowy
zespół paranoidalny
zespół depresyjny, maniakalny
zespół katatoniczny
zespół otępienny, amnestyczny

Leczenie psychoz egzogennych

Konieczność leczenia przyczynowego- leczenie w

oddziałach niepsychiatrycznych

Leczenie objawowe:

o Zabezpieczenie fizyczne chorego (jeśli jest to

konieczne)

o Uspokojenie chorego (farmakologiczne)

obniżenie poziomu lęku

o Leczenie zespołów psychotycznych, jeśli

leczenie przyczynowe nie przyniosło rezultatu
(leki p/depresyjne, neuroleptyki, anksjolityki)

Dziękuję za uwagę