Patomorfologia - kolokwium wykłady

patomorfologia - nauka o istocie procesu chorobowego (metody naukowe dociekań)

1)Patologia kliniczna (ocena narządów i tkanek ludzkich) - dostarcza informacji o istocie procesu
chorobowego na podstawie wyglądu morfologicznego zmiennych narządów, tkanek i komórek

2)Patologia doświadczalna (ocena tkanek i narządów zwierzęcych podczas eksperymentów i badań
naukowych)

3)Patologia sądowa

4) Patologia weterynaryjna

diagnostyka patomorfologiczna - na niej baduje diagnostyka kliniczna

Patomorfologia

OGÓLNA

-bez względu na miejsce zapalenia
-zmiany wsteczne

-zaburzenia w krążeniu
-zmiany postępowe (zwiększenie liczby komorek)

-zapalenia
-nowotwory

NARZĄDOWA (SZCZĄTKOWA) MATERIAŁU CHOROTWÓRCZEGO

-poszczególne procesy danego narządu lub układu anatomicznego

Komórkowe mechanizmy adaptacyjne

-procesy następują w komórkach i tkankach w wyniku przedłużonego dzialania czynników
niekorzystnych

-procesy adaptacyjne są wynikiem dążenia do równowagi
apoptoza - proces ściśle kontrolowany

przyczyny uszkodzeń komórki

-niedobór tlenu - hipoksja, która w stanach niedostatecznego utlenowania krwi (zapalenie pluc),
zmniejszeniu zdolności krwi do przenoszenia tlenu

-czynniki chemiczne - hormony, azbest, środki owadobójcze, leki, alkohol
-czynniki zakaźne - pasożyty, bakterie, wirusy, grzyby

-czynniki immunologiczne
-defekty genetyczne

-zaburzenia odżywiania - niskobiałkowa i niskoenergetyczna dieta
-czynniki fizyczne (uraz mechaniczny, wysoka temperatura promieniowania, porażenia pradem)

-starzenie się - powoduje zmniejszenie odpowiedzi na bodźce i urazy zewnętrzne, prowadząc do
śmierci

Podstawowe odpowiedzi adaptacyjne to:

-zanik
-przerost

-rozrost
-metaplazja

ZANIK- zmniejszenie wymiarów komórki lub liczby komórek

-może prowadzić do zmniejszenia całego narządu (nie zawsze, bo może w to miejsce wstąpić tkanka
łaczna)

-nasilone procesy rozpadu (białek)

a) zanik prosty - polega na równomiernym zmniejszeniu się wszystkich komórek i ich ubożeniu w
organelle komórkowe. Dochodzi do zmniejszenia narządu bez zmiany jego kształtu

b)zanik brunatny, barwnikowy - polega na gromadzeniu sie w hepatocytach, adipocytach i
kardiomiocytach ziaren barwnika zużycia, czyli lipofuscyny. Narząd zmniejsza się i przybiera barwę
brunatną. Wynika to z tego, że w tych komórkach katabolizm doprowadza do niepelnego spalania
tłuszczu.

c)zanik z surowiczym obrzmieniem komórek - dotyczy tkanki tłuszczowej, najczęściej ludzi
wyniszczonych. Adipocyty tracą tłuszcz, a jego miejsce zajmuje płyn ubogobiałkowy. Makroskopowo
tkanka przyjmuje wygląd galaretowaty

d) zanik włóknisty - polega na zanikowi komórek funkcyjnych, a na ich miejsce tkanka łączna
-narząd twardszy; może być cięższy
- płuco jest b. twarde
- często o ziarnistej powierzchni

e) zanik limfatyczny
-zanik komórek miąższowych i gromadzeniu sie w tych miejscach limfocytów
-często występuje w chorobach autoimmunizacyjnych (tarczyca, nadnercza, ślinianki)

Przyczyny zaników:

1) niedożywienie ogólnoustrojowe (zanik z niedożywienia)
-głodowanie
-choroby wyniszczające (nowotwory)

2)Niedożywienie miejscowe
-zanik nerki w miażdżycy tętnicy nerkowej
-przewlekłe niedokrwienie (zmiany w ścianie naczyń, ucisnięcie naczyń)

3) Niedoczynność - zanik z braku czynności
-zanik mięśni unieruchomionej kończyny
-zanik kory nadnerczy w przewlekłym leczeniu steroidami nadnerczowymi

4)nadczynność
-zanik narządu po wyczerpaniu się komórek z ich nadczynności, np. w cukrzycy typ II - zanik komórek
Beta

5)mechanizmy immunologiczne
-w wyniku immunizacji i zanik gruczołów dokrewnych (tarczyca - w chorobie Hashimoto, kora
nadnerczy, gruczoły ślinowe, łzowe w chorobie Sjorgona)

6) Zanik z denerwacji
-zanik wskutek zniszczenia komórek rdzenia (Heinego-Medina) - obumierają komórki ruchowe rdzenia
kręgowego, co doprowadza do niedowładu mięśni. Mięśnie te pozbawione są normalnej stymulacji
nerwowej, zmian w ukrwieniu, itp. W konsekwencji mamy zanik mięśnia.

7)Zanik hormonalny
-zanik braku stymulacji hormonalnej może dochodzić do zaniku: przy braku ACTH dochodzi do zaniku
kory nadnerczy u kobiet w okresie menopauzy (obniżony poziom estrogenów) dochodzi do zmian
zanikowych endometrium, nabłonka pochwy, sutka

8)starość
-konsekwencja sumowania się czynników. Najbardziej widoczne są ubytki komorek, które się nie
odnawiają, np. w mózgu i sercu

ZANIK - PRZYCZYNY ROZWOJOWE

1)AGENEZJA- niewykształcenie się zawiązka narządu, co powoduje brak tego narządu

2)APLAZJA- brak rozwinięcia się istniejącego zawiązka narządu, co również powoduje brak tego
narządu

3)HIPOTROFIA, HIPOPLAZJA- niedorozwój barządu prowadzący do nieosiągnięcia przed narząd
odpowiedniej wielkości

4)INNOLUCJA- zanik fizjologiczny
-w zyciu płodowym (pranercza, przednercza, narząd szkliwotwórczy, błona źrenicza)
-w wieku dojrzałym (macica ciężarna, granica, zastawki żylne)
-starczym (układ chłonny, układ nerwowy, kości, mięśnie)

PRZEROSTY - HIPERTROFIE

-jest to zwiększenie rozmiarów komórek i całych narządów
-fizjologiczny i patologiczny

-w wyniku zapotrzebowania funkcjonalnego lub stymulacji hormonalnej
-przerost i rozrost mogą wystapić jednocześnie (macica w ciąży)

PRZEROST

-fizjologiczny - przerost mieśni u pracowników fizycznych i sportowców, przerost włókien mięśni
gładkich macicy w czasie ciąży

ROZROST - HIPERPLAZJA

-zwiększenie liczby komórek narządu lub tkanki
-fizjologiczny - hormonalny - sutek w ciąży (kompensacyjny - po usunięciu lub uszkodzeniu narządu
lub gojenie ran)
-patologiczny- jest w większości spowodowany nadmierną stymulacją przez hormony lub czynniki
wzrostu (np. nowotwory)

METAPLAZJE

-jest to odwracalna zmiana jednego typu dojrzałych komórek w inny dojrzały typ, który lepiej toleruje
niekorzystne warunki
-np. pojawienia się nabłonka płaskiego w miejscu oddechowego palaczy
- nowy nabłonek jest twardszy, ale oznacza utratę ważnych elementów obronnych
-utrzymujące się czynniki, które wywołały metaplazje mogą prowadzić do powstania nowotworu w
nabłonku zmienionym mataplastycznie
-metaplazja powstaje często jako wyraz przewlekłego drażnienia
metaplazja jest próbą adaptacji
-ryzyko metaplazji zwiększa się wraz z wiekiem
-jest zmianą odwracalną

MARTWICA

-śmierć komórki, tkanki czy narządu w zywym ustroju pod wplywem dzialania czynników
uszkadzających o dużym nasileniu (niedokrwienie, toksyny, bakterie, wirusy, niska lub wysoka
temperatura, promieniowanie jonizujące, uraz i inne)

-zwykle obejmuje większość komórek danego obszaru (ale czasem dotyczy małej grupy komórek lub
komórek pojedynczych) oraz wywołuje reakcje sąsiadujących tkanek zywych w postaci zapalenia, co
prowadzi do fagocytowania i usuwania w ten sposób mas martwiczych

-zmiany morfologiczne w martwicy pojawiają się po pewnym czasie (zwykle nie krótszym niż 5h) i
polegają na:

•

uszkodzeniu jądra komórkowego pod postacią: znacznego zagęszczenia chromatyny

•

rozpadzie błon komórkowych

•

fragmentacji cytoplazmy

•

komórkowym przekształceniu się w homogenną, kwasochłonną bryłkę lub ulega
rozpuszczeniu

-zmiany morfologiczne w ognisku martwiczym są wypadkową dwóch przeciwstawnych procesów:

•

rozpuszczanie tkanki przez enzymy własnych lizosomów (autoliza) lub enzymów
pochodzących z neutrofilii (heteroliza)

•

rozpuszczania tkanki przez enzymy włsnych lizosomów (autoliza) lub enzymów pochodzących
z neutrofilii (heteroliza)

•

denaturacji białek w następstwie zwiększonej kwasowości tkanek

-przy przewadze rozpuszczania mamy do czynienia z martwicą rozpływową

-przy przewadze denaturacji mamy do czynienia z martwicą skrzepową

Martwica skrzepowa może byc następstwem:
-niedokrwienia (zawały wszystkich narządów z wyjątkiem mózgu)

-działania toksyn (np. soli metali ciężkich na nabłonek kanalików nerkowych)
-działania czynników fizycznych (niskiej lub wysokiej temp., naswietlenia)

-urazu

objawy
-tkanka martwa ma zwiększona konsystencję w stosunku do tkanek otaczających

-makroskopowo martwa tkanka jest żółtawa lub szarożółtawa homogenna matowa
-histologicznie martwa tkanka jest homogenna, eozymochłonna z niewidocznymi komórkami

homogenna=jednolita
eozymochłonna= cytoplazma zabarwia się na różowo

Do szczególnych postaci martwicy skrzepowej należą:

-martwica serowata
-martwica woskowa

-martwica enzymatyczna tkanki tłuszczowej

Martwica serowata
-powstaje ona w patologicznie zmienionych bogatokomórkowych i słabo unaczynionych tkankach pod
wpływem toksyn egzogennych
-nie dotyczy ona więc żadnych tkanek prawidłowych. Warunki takie powstają w ziarniakach
gruźliczych, kiłowych i niektórych nowotworach (ziarnica złośliwa, rak wątroby)
-tkanka martwicza jest krucha, matowa, białóżółta, przypominająca wysuszony twaróg

-histologicznie martwa tkanka jest całkowicie amorficzna, homogenna i kwasochłonna przyprószona
granatowym pyłem chromatynowym po rozpadłych jądrach

martwica woskowa

-przyczyna powstawania tej martwicy jest długotrwałe niedotlenienie mięśni poprzecznie
prążkowanych przy jednoczesnym działaniu toksyn bakteryjnych

-występuje ona najczęściej w durze brzusznym a poza tym niekiedy w przebiegu zakażeń
paciorkowych i błonicy. Zmiany lokalizują się w mięśniu prostym brzucha przy jego przyczepie do
spojenia łonowego
-makroskopowo mięsień ma wygląd woskowy

-uszkodzona zostaje sarkoplazma i włókienka mięśniowe, natomiast sarkolemma i jądra komórkowe
pozostają nieuszkodzone, co powoduje, że włókna mogą wrócić do stanu pierwotnego

-niewielkie ruchy powodują rozrywanie włokien i rozległe wylewy krwawe

martwica enzymatyczny tkanki tłuszczowej

-ten typ martwicy powstaje po uszkodzeniu miąższu trzustki i przedostaniu się soku trzustkowego do
sąsiadującej tkanki tłuszczowej

-uczynniona na miejscu lipaza rozkłada tłuszcze na glicerol i kwasy tłuszczowe, które ulegają nastepnie
zmydleniu. Glicerol oraz mydła sodowe i potasowe są rozpuszczalne w wodzie i zostają wchłaniane. W
tkance pozostają nierozpuszczone w wodzie mydła wapniowe
-makroskopowo tkanka tłuszczowa wygląda jakby była pochlapana kroplami wosku

-mikroskopowo w tkance tłuszczowej widoczne są bladoniebieskoróżowe złogi mydeł wapniowych,
kształtem odpowiadające obumarłym komórkom tłuszczowym

martwica rozpływowa

-w niej dochodzi do całkowitego rozpłynięcia się tkanki martwej w gęsta, kleistą masę wskutek
enzymatycznego stwardnienia komórki i tkanki

-ta postać martwicy najczęściej wystepuje w:
-zawale mózgu

-zapaleniu wirusowym wątroby
-błonie sluzowej, zwłaszcza żołądka i dwunastnicy jako zjawisko poprzedzające powstawanie wrzodu

ZGORZEL(GANGRENA)
-jest powikłaniem martwicy skrzepowej i rozpływnej

-powstaje wtedy gdy do martwej tkanki dostaną się beztlenowe drobnoustroje gnilne z rodzaju
Clostridium

Typy zgorzeli:

-zgorzel sucha -gdy dominuje martwica skrzepowa
-zgorzel wilgotna - gdy dominuje martwica rozpływna

-zgorzel sucha - gdy jest martwica i jest możliwość osuszenia tej tkanki martwej (mumifikacja) na
zewnątrz części ciała, np. stopa cukrzycowa - u cukrzyków sprzyjają powstawaniu martwicy z
niedokrwienią do której szybko dołaczają sie bakterie gnilne. Zgorzelinowy palec może sam odpaść na
skutek tzw. samoamputacji.

zgorzel wilgotna- powstaje w tkankach bez możliwości wysychania, wilgotnych, ciepłych i mających
kontakt ze środowiskiem zewnętrznym

zgorzel sucha - w wyniku nieprawidłowego leczenia może przekształcić się w zgorzel wilgotną

zgorzej gazowa- odmiana gangreny wilgotnej

-powstaje najczęściej w brudnych ranach (np. szarpanych). Wywołana jest przez bakterie z rodzaju
Clostridium, które produkują gaz szerzący sie w tkankach w postaci pęcherzyków, co ułatwia
rozprzestrzenianie się zgorzeli gazowej
ZMIANY WSTECZNE - TORBIELE

torbiele - jama w narządzie o ścianie wysłanej nabłonkiem wypełnionym płynem, krwią lub treścią
galaretowatą

torbiel rzekoma - przestrzeń wypełniona płynem, bez torebki nabłonkowej

- często pojawia sie w trzustce jako następstwo ostrego zapalenia

-upłynnione martwicze masy tkanki tłuszczowej zostają zastąpione przez tkanke włóknistą, bez tkanki
nabłonkowej
-wydzieliny z uszkodzonych przewodów trzustkowych mogą przenikać do tej przestrzeni,
doprowadzając do znacznego powiększenia torbieli rzekomej

ZABURZENIA HEMODYNAMICZNE
-zaburzneia w wypełnianiu naczyn krwią w tętniczkach końcowychm przedwłośniczkach tętniczych,
sieci naczyń włosowatych, zawłośniczkach żylnych oraz początkowych drobnych naczyń zylnych
-wypływ krwi w pełnym składzie poza łoże sercowo-naczyniowe

-zaburzenia krzepliwości krwi
-zaburzenia ilości krwi krążącej do pojedynczego łoża sercowo - naczyniowego

-zatkanie światła naczynia
-gromadzenie się płynu w komórkach tkankach, zwłaszcza w przestrzeni tkankowej lub jamach
surowiczych
-martwica tkanek spowodowana zamknięciem światła naczynia doprowadzającego krew

PRZEKRWIENIE

-miejscowe zaburzenie w krążeniu polega na nadmiernym wypełnianiu naczyń krwią
-tętnice żylne mieszane

-fizjologiczne i patologiczne
-czynne i bierne

przekrwienie czynne, tętnicze

-nadmierne wypełnienie krwią naczyn tętniczych
-zjawisko krótkotrwałe, przyżyciowe

-mechanizm przekrwienia fizjologicznego i patologicznego jest taki sam
-tylko w narządach zywych

-narząd zaczerwieniony, powiększony, cieplejszy, lekko obrzmiały (przy zachowaniu kształtu)

fizjologiczne, np. podczas pracy mięśni, gruczołów trawiennych, wzwód prącia, emocje, mózg - przy
intensywnym wysiłku umysłowym

patologiczne-zależne od:

-zwiotczenia mięśni tętnic (porażenie słoneczne, pocieranie skóry, długotrwały ucisk)
-porażenie nerwów układu współczulnego (usunięcie zwojów współczulnych dla poprawienia
przepływu, w początkowej fazie zapalenia)

przekrwienie bierne, żylne
-nadmierne wypełnienie krwią żył i naczyń włosowatych wkutek zaburzeń odpływu krwi żylenj lub z
powodu niewydolności krążenia
-występuje tylko w stanach patologicznych!!!!!!!!!!

-wyjątek: przekrwienie bierne w kończynach dolnych kobiet ciężarnych pod wplywem ucisku macicy
na naczynia miednicy - przekrwienie fizjologiczne

-w przekrwieniu biernym krew płynie wolniej, zalega w naczyniach lub dochodzi do zatrzymania krwi
(zastój żylny)

-narząd nieco powiększony, cięższy, sinawy
-powazne konsekwencje, gdy odpływ jest utrudniony z naczyń dużych

-przyczyny: zakrzepica, ucisk z zewnątrz, zapalenie, nowotwór

-objawy: obrzęk, wytworzenie krążenia obocznego, zapalenie przekrwienne

Przekrwienie - skutki:

-obrzeki w tkance łacznej luźnej i przesięki do jam surowiczych - przesiąkanie płynnych składników
krwi do szczelin tkankowych, często na skutek wzrostu ciśnienia żylnego

-zasinienie powłok - przepełnienei sieci naczyniowej źle utlenowaną krwią
-nieżyt błon śluzowych - w gorzej zaopatrywanej w tlen błonie śluzowej rozwija się wysiękowe w
drogach pokarmowych i oddechowych

KRWOTOK
-wypływ z układu naczyniowego krwi w pełnym składzie, po przerwaniu ciągłości ściany naczynia lub
serca

krwotoki w zależności od źródła krwawienia mogą być:
-sercowe

-tętnicze (krew jasnoczerwona, wypływ gwałtowny, strumień wyraźnie tętni)
-żylne (krew ciemno czerwona, wypływ powolny)

-miąższowe - z naczyń włosowatych (wypływ sączy się z pewnego obszaru, nie widać źródła
krwawienia)

Krwotoki w zależności od miejsc do którego krew wycieka:

-zewnętrzne (bezpośrednie i pośrednie - droga kanałów naturalnych)
-wewnętrzne ( do tkanek lub jam)

Przyczyny krwotoków:

-urazowe - powstają w następstwie działania gwałtownej siły rozrywającej ścianę naczynia lub serca
(skaleczenia, rany cięte, kłute)

-samorodne- (na skutek procesów patologicznych w scianie naczynia lub serca lub sąsiedztwie)
a)z pęknięcia

b) z nadżarcia

Anatomia krwotoków wewnętrznych

KRWIAK- wylew krwi, który nie niszczy tkanek, a krew rozsuwa jedynie komórki, czy tkanki i
przejściowo je uciska

-z czasem krew ulega wchlonięciu, a narząd powraca do stanu prawidłowego (np. siniak, wylew do
jam ciala:otrzewnej, osierdziowej, opłucnej, stawowej)

OGNISKO KRWOTOCZNE- wylew krwi, który niszczy tkanki; spotykany w narządach miąższowych i
tkankach o małej zawartości tkanki łacznej (mózgu, trzustce, wątrobie); w świezym ognisku widać trzy
składowe:

-krew płynna i skrzepła (centralna cz. zmiany)
-obrzęk ogniska krwotocznego (silnie przekrwiony)

-tkanka otaczająca (o żółtawym zabarwieniu, wzmożonej spoistości - reakcja tkankowa na wylew;
rozlew tkanki łacznej, w celu uzupełnienia ubytku tkanki zniszczonej wylewem - blizna

JAMA POLIDAROWA- ubytek tkanki po wylewie krwi - wypełniony przeźroczystym płynem
tkankowym

-powstaje w mózgu i trzustce

nastepstwa krwotoków:

-zależą od ilości wylanej krwi, szybkości wypływu i miejsca wylewu

miejscowe
-siniak

-punkcikowaty do rdzenia przedłużonego
-do worka osierdziowego przy pęknięciu serca

-krwotoki śródczaszkowe
-ogólnoustrojowe

WSTRZĄS - zespół zaburzeń ogólnoustrojowych spowodowanych dysproporcja miedzy ilością krwi
krążącej a pojemnością łożyska naczyniowego, co prowadzi do spadku cisnienia i niedotlenienia
tkanek

ZATOR- jest to zaburzenie które polega na zamknięciu światła naczynia (może to zaburzyć substancja
pochodzenia endogennego lub egzogennego) lub czop przeniesiony z innego naczynia

Podział ze względu na materiał zatorowy
-zator z ciał płynnych i półpłynnych (tłuszczowy i płynem owodniowym) - w naczyniach przegród
miedzypęcherzykowych płuc
- zator z materiału gazowego (powietrzny, ich dekompresja)

-zator z ciał stałych (skrzepliny, bakterie, hepatocyty, kosmki łozyskowe i komórki łożyska, kryształy
cholesterolu, blaszki miażdżycowe, komórki nowotworowe, czopy zakaźne - czynne biologicznie, ciała
obce