K.Czopek, M.Zazulak – Notatki w internecie. Wstęp do fizyki atomowej i kwantowej.
VIII.
VIII.1. ORBITALNY MOMENT MAGNETYCZNY ELEKTRONU,
L=r×p
(VIII.1.1)
p=mv
(VIII.1.2)
Z (VIII.1.1) i (VIII.1.2) wynika (VIII.1.1a):
L
=| L |=mvr
(VIII.1.1a)
r ⊥v
r=v
(VIII.1.3)
Z zależności (VIII.1.1a) oraz (VIII.1.3) wynika, że kręt elektronu jest równy:
L
=mr
2
(VIII.1.1b)
Elektron jest to cząstka obdarzona masą, ale równocześnie jest ładunkiem poruszającym
się. Jest on równoważny bezprzewodowemu przepływowi prądu. Elektron orbitalny ma
własności magnetyczne (jest dipolem magnetycznym |
| ).
∣∣==i S
(VIII.1.4)
– 1 –
K.Czopek, M.Zazulak – Notatki w internecie. Wstęp do fizyki atomowej i kwantowej.
S – powierzchnia obwodu,
i – natężenie prądu w obwodzie, wyraża się ono wzorami (VIII.1.5a) – w układzie Gaussa
oraz (VIII.1.5b) – w układzie SI:
i
=
e
c
(VIII.1.5a)
i
=
e
(VIII.1.5b)
τ – okres obiegi elektronu po orbicie
Rys.VIII.1. Schematyczne przedstawienie orbity atomu.
dS
=
1
2
rdl
(VIII.1.6)
dl
= rd
(VIII.1.7)
– 2 –
K.Czopek, M.Zazulak – Notatki w internecie. Wstęp do fizyki atomowej i kwantowej.
dS
=
1
2
r
2
d
(VIII.1.8)
S
=
∫
dS
=
1
2
∫
0
2
r
2
d
(VIII.1.9)
L
≡ p
, gdzie p
oznacza pęd uogólniony ze względu na współrzędną φ.
Z wzoru (VIII.1.1b) wynika:
r
2
=
p
m ˙
=
p
m
dt
d
(VIII.1.10)
Z wzorów (VIII.1.9) i (VIII.1.10) otrzymujemy, że powierzchnia S obwodu wynosi:
S
=
1
2
∫
0
2
p
m
dt
d
d
=
p
2m
∫
0
τ
dt
=
p
2m
(VIII.1.11)
Wyrażenie (VIII.1.11) otrzymaliśmy przechodząc z całkowania po kącie na całkowanie po
czasie, przy czym: jeżeli
є [0, 2 ), to t є [0,]
Z wzorów: (VIII.1.4), (VIII.1.5) oraz (VIII.1.11) otrzymujemy wzór na moment magnetyczny
elektronu:
= iS =
e
c
p
2m
=
e
2mc
p
(VIII.1.12)
p
=
e
2mc
= const
(VIII.1.13)
Stosunek momentu magnetycznego dipolowego do momentu pędu (krętu) jest wielkością
stałą.
Wektorowo:
=
e
2mc
p
(VIII.1.14)
A ponieważ
L
≡ p
:
– 3 –
K.Czopek, M.Zazulak – Notatki w internecie. Wstęp do fizyki atomowej i kwantowej.
=
e
2mc
L
(VIII.1.15)
Z teorii Wilsona – Sommerfelda wynika, że
p
= L = n
ℏ
(VIII.1.16)
Z wzorów (VIII.1.13) oraz (VIII.1.16) otrzymujemy:
=
eh
4
mc
n
=
df
B
n
(VIII.1.17)
gdzie n
=1,2 ,3 ,...
Magneton Bohra:
– w układzie Gaussa
B
=
eh
4
mc
=
e ħ
2mc
(VIII.1.18)
Z (17) i (18) wynika, że dla
n
= 1
:
B
=
Jest to wówczas moment magnetyczny atomu wodoru w stanie podstawowym.
–
w układzie SI:
B
=
e
ℏ
2m
(VIII.1.18a)
Wartość liczbowa magnetonu Borha wynosi:
μ
B
= 0,927×10
−20
erg
/Oe = 9,274×10
−24
J
/T
VIII.2. PRECESJA LARMORA
Jest to częstość wirowania momentu magnetycznego, który ustawiony pod kątem α do
pola magnetycznego precesuje wokół pola.
– 4 –
K.Czopek, M.Zazulak – Notatki w internecie. Wstęp do fizyki atomowej i kwantowej.
a) częstość kołowa
L
=
eB
2mc
(VIII.2.1a)
b) częstość liniowa
f
L
=
eB
4
mc
(VIII.2.1b)
Z (VIII.2.1a) wynika, że:
L
≠ f
oraz że
ω
L
~B
VIII.3. KWANTOWANIE PRZESTRZENNE
L ,μ
Jeśli zbiór wartości danej wielkości nie jest ciągły – to jest skwantowany. Orientacja
przestrzenna wektorów również jest skwantowana, co nazywa się kwantyzacją
przestrzenną.
Jeżeli normalna do powierzchni jest skwantowana, to orientacja powierzchni jest
skwantowana.
Kwantyzacja orbity
Założenie 1:
B=const
(pole jednorodne).
Założenie 2: pole magnetyczne nie zaburza kształtu orbit (teoria Wilsona – Sommerfelda).
Współrzędne sferyczne:
P: (r,
ϑ,ϕ
)
x = r sin
ϑ
cos
ϕ
y = r cos
ϑ
sin
ϕ
z = r cos
ϕ
p
φ
= const α = const
– 5 –
K.Czopek, M.Zazulak – Notatki w internecie. Wstęp do fizyki atomowej i kwantowej.
p
= p
⋅cos
(VIII.3.1)
r
p
r
:
∮
p
r
dr
= n
r
h
(VIII.3.2a)
θ p
θ
:
∮
p
θ
dθ
= n
θ
h
(VIII.3.2b)
p
:
∮
p
d
= n
h
(VIII.3.2c)
n
r
, n
, n
θ
−liczby kwantowe
E
k
=
m
2
˙r
2
r
2
˙θ
2
r
2
sin
2
θ ⋅ ˙
2
(VIII.3.3)
p
r
=
∂ E
k
∂ ˙r
= m ˙r
(VIII.3.4a)
p
θ
=
∂ E
k
∂ ˙θ
= mr
2
˙θ
(VIII.3.4b)
p
=
∂ E
k
∂ ˙
= mr
2
sin
2
θ
⋅˙
(VIII.3.4c)
Z wzoru (VIII.3.1) wynika, że p
=const , więc:
∮
p
dψ
= p
∫
0
2
d = p
⋅2
(VIII.3.5)
Z zależności (VIII.3.5) oraz (VIII.3.2c) wynika:
2
p
= n
h
(VIII.3.6)
p
= n
ℏ
(VIII.3.7)
L
Z
=m ℏ
– rzut wektora L
m – magnetyczna liczba kwantowa – rzut na kierunek pola magnetycznego
– 6 –
K.Czopek, M.Zazulak – Notatki w internecie. Wstęp do fizyki atomowej i kwantowej.
p
=n
ℏ
(VIII.3.8)
n
=l – orbitalna liczba kwantowa
p
p
=
n
n
(VIII.3.9a)
Z wzoru (VIII.3.1) otrzymujemy:
p
p
=cos
(VIII.3.9b)
Z wzorów (VIII.3.9a) i (VIII.3.9b):
cos
=
n
n
(VIII.3.10)
Wzór (VIII.3.10) – skwantowanie α
∣cos ∣1
n
=m=0,±1, ±2, .... n
≡l
Przykłady kwantyzacji przestrzennej:
a)
n
=1
m
=0,±1
– trzy możliwe orbity
– 7 –
K.Czopek, M.Zazulak – Notatki w internecie. Wstęp do fizyki atomowej i kwantowej.
b)
n
=2
m
=0, ±1, ±2
5 możliwych orbit
VIII.4. ENERGIA ELEKTRONU NA ORBICIE ZORIENTOWANEJ.
W 2D (dwóch wymiarach): Energia E = E(r,
ϕ
)
W 3D (trzech wymiarach): Energia E = E(r,
ϑ,ψ)
E(r,
ϕ
) = E(r,
ϑ,ψ)
p
r
˙r p
˙= p
r
˙r p
p
˙
(VIII.4.1)
p
˙= p
˙ p
˙
(VIII.4.2)
p
d
= p
d
p
d
(VIII.4.3)
∮
p
d
=
∮
p
∮
p
d
(VIII.4.4)
Z reguł Wilsona – Sommerfelda otrzymujemy:
n
= n
n
(VIII.4.5)
E
n
= −
2
2
me
4
Z
2
h
2
n
2
= −
2
2
e
4
Z
2
m
h
2
n
r
n
2
= −
2
3
me
4
Z
2
h
2
n
r
n
n
2
(VIII.4.6)
– 8 –
K.Czopek, M.Zazulak – Notatki w internecie. Wstęp do fizyki atomowej i kwantowej.
Wniosek:
Energia zależy od sumy wszystkich liczb kwantowych.
VIII.5. KWANTYZACJA RZUTU
na B
.
'=⋅cos
cos
=
'
(VIII.5.1)
=
e
2mc
p
m
n
=
'
(VIII.5.2)
' =⋅
m
n
(VIII.5.3)
n
=
B
'=m
B
(VIII.5.4)
m
=0, ±1, ±2, .... ,±n
l
Kwantyzacja przestrzenna obejmuje oba wektory:
Li
– 9 –