Michał Goździk

MONOTORING I KONTROLA

AKTYWNYCH PROGRAMÓW RYNKU PRACY

 

2

 

Instytut Europejski

●

Studium Prawa Europejskiego

w Warszawie

 

ul. Prosta 2/14 lok. 204

00-850 Warszawa

tel./fax: [phone]

www.uniaeuropejska.net.pl.pl e-mail: [e-mail]

 

Copyright by

Instytut Europejski

 

3

SPIS TREŚCI:

I.

Programy aktywne i instytucje przeciwdziałające bezrobociu w Polsce
od 1989 roku – rys historyczny.

1.

Pierwsze uregulowania prawne

2.

Strategia i plany dotyczące rynku pracy

2.1. „Narodowa Strategia Wzrostu Zatrudnienia i Rozwoju Zasobów

Ludzkich w latach 2000–2006”

2.2. „Narodowy Plan Działań na Rzecz Zatrudnienia na lata 2000 –

2001 z czerwca 2000 r.”

2.3. Narodowy Plan Rozwoju (NPR) na lata 2004–2006
2.4.

K

luby pracy

3. Ustawa o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy z 2004

roku

4. Podstawy prawne organizowania klubów pracy

II.

Formy aktywizacji zawodowej bezrobotnych, przewidziane przez ustawę
o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy.

1. D

odatek aktywizacyjny

2. P

race interwencyjne

3.

P

race społecznie użyteczne

4.

Staż i przygotowanie zawodowe w miejscu pracy

5. P

ożyczki szkoleniowe

6. R

oboty publiczne

7. S

typendia w okresie kontynuowania nauki

8. S

zkolenia

9. W

sparcie działalności gospodarczej

10. Z

wrot kosztów przejazdu i zakwaterowania

III.

Instytucje rynku pracy – zadania. Aktywne programy zwalczania
bezrobocia.

1. Instytucje rynku pracy
2. Programy aktywizacji i zwalczania bezrobocia

2.1. Program Pierwsza Praca

2.2. Program Banku Gospodarstwa Krajowego "Pierwszy Biznes"

2.3. Program „Junior”

2.4. Projekt „Talent”

 

4

I. Programy aktywne i instytucje przeciwdziałające

bezrobociu w Polsce od 1989 roku – rys historyczny.

1. Pierwsze uregulowania prawne

Zapoczątkowana w 1989 roku transformacja polskiej gospodarki wiązała się

z zasadniczymi zmianami na rynku pracy. W końcu lat osiemdziesiątych

charakterystyczną cechą polskiego rynku pracy było występowanie niedoborów siły

roboczej, czego wyrazem była wysoka liczba wolnych miejsc pracy przypadających na

jedną osobę poszukującą pracy (25,5 w 1989 roku) (Mały Rocznik Statystyczny 1990 r.,

GUS, Warszawa 1990). Sytuacja się zmieniła począwszy od 1990 roku. Pojawiły się

trudności ze znalezieniem pracy, spowodowane poważnymi nadwyżkami podaży siły

roboczej. Przeobrażenie ustroju gospodarczego i związane z tym procesy ekonomiczne

i społeczne zmuszały do zmiany myślenia o rynku pracy, o bezrobociu oraz sposobach

przeciwdziałania jego skutkom. Władza ustawodawcza uświadomiła sobie, że „wysokie

bezrobocie oznacza, że gospodarka nie produkuje tyle, ile mogłaby produkować, gdyby

wszyscy mieli pracę. Oznacza ono również nędzę, społeczne niepokoje i brak nadziei

dla bezrobotnych” (D. Begg i inni: Mikroekonomia, PWE, Warszawa 1994). Dlatego też,

już w 1989 roku podjęto pracę nad ustawowymi regulacjami problemu. Efektem była

ustawa z 29 grudnia 1989 roku o zatrudnieniu (Dz. U., nr 75, poz. 446).

Jednak poważne braki koncepcyjne i legislacyjne tej ustawy, widoczne

szczególnie w definicji „bezrobotny” spowodowały, że w 16 października 1991r.

uchwalono ustawę o zatrudnieniu i bezrobociu (Dz. U., nr 106, poz. 457). Nowa

ustawa wprowadziła istotne zmiany w definicji pojęcia „bezrobotny”, jego uprawnieniach

i obowiązkach. Ustawą tą powołano Urząd Pracy, jako centralny urząd administracji

państwowej, podlegający Ministrowi Pracy i Polityki Socjalnej. Urząd ten następnie

został przekształcony w Krajowy Urząd Pracy.

Mimo wielokrotnych nowelizacji ustawy z 1991 roku, stosowanie jej umożliwiało

liczne nadużycia, szczególnie popełniane przez osoby zatrudnione w niepełnym

wymiarze czasu pracy, posiadające jednocześnie prawo do zasiłku dla bezrobotnych. W

 

5

tym stanie rzeczy Sejm RP, 14 grudnia 1994 roku, uchwalił ustawę o zatrudnieniu

i przeciwdziałaniu bezrobociu (Dz. U. z 1995 r., nr 1, poz. 1), która weszła w życie

1 stycznia 1995 roku. W ustawie pojawiło się nowe pojęcie „Klub pracy”. Pojęcie to

oznaczało „zajęcia dla bezrobotnych w celu nabycia umiejętności poszukiwania

i uzyskiwania zatrudnienia”.

Zgodnie z rozwiązaniami ustawowymi, bezrobotnym uczestniczącym w szkoleniu

przysługiwał dodatek szkoleniowy (stypendium) i zwrot kosztów dojazdu na szkolenie.

Jednakże, za „szkolenie” uznawano jedynie przyuczenie do zawodu. Uczestnikom zajęć

w klubach pracy takie świadczenie nie przysługiwało. Dopiero zmiana ustawy

wprowadzona w grudniu 1996 roku (Dz. U., nr 147, poz. 687) zmieniła sytuację. Jako

formę szkolenia uznano również „naukę poszukiwania pracy”. Zrównano więc

status wszystkich bezrobotnych uczestniczących w szkoleniach.

Utrzymująca się wysoka stopa bezrobocia i związane z nią poważne

konsekwencje finansowe i społeczne spowodowały, że w ustawie położono nacisk na

„przeciwdziałanie bezrobociu”.

Ustawa określała zadania państwa w zakresie łagodzenia skutków bezrobocia,

zatrudnienia oraz aktywizacji zawodowej bezrobotnych i innych osób poszukujących

pracy. Realizację tych zadań zlecono wówczas ministrowi właściwemu do spraw pracy,

Prezesowi Krajowego Urzędu Pracy (do którego m.in. należało wspieranie działalności

klubów pracy), dyrektorom wojewódzkich urzędów pracy oraz kierownikom rejonowych

urzędów pracy, działających w ramach samorządów terytorialnych.

Wdrożenie ustawowych zadań wymagało współdziałania z organami,

organizacjami i instytucjami zajmującymi się problematyką zatrudnienia

i przeciwdziałania bezrobociu, a w szczególności z gminami oraz organizacjami

związków zawodowych, pracodawców i bezrobotnych. Wymienione organy miały działać

przy pomocy – odpowiednio – Naczelnej Rady Zatrudnienia, wojewódzkich

i powiatowych rad zatrudnienia.

W 1998 roku Sejm RP uchwalił szereg ustaw określanych zbiorczą nazwą

reforma samorządowa (ustawa z 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym,

 

6

ustawa z 5 czerwca 1998 r. o samorządzie wojewódzkim, ustawa z 1 lipca 1998 r.

o zmianie niektórych ustaw określających kompetencje organów administracji publicznej

– w związku z reformą ustrojowa państwa, ustawa z 24 lipca 1998 r. o wprowadzeniu

trójstopniowego zasadniczego podziału państwa, ustawa z 24 lipca 1998 r. o wejściu

w życie ustawy o samorządzie powiatowym, ustawy o samorządzie wojewódzkim oraz

ustawy o administracji rządowej w województwie).

W ramach reformy dokonano nowego podziału administracyjnego kraju.

Zlikwidowano dotychczasowe województwa i rejony administracyjne, a w konsekwencji

rejonowe urzędy pracy wykonujące zadania związane z przeciwdziałaniem bezrobociu.

Zadania te przejęły samorządy powiatowe. Urzędy pracy weszły w skład powiatowej

i wojewódzkiej administracji zespolonej.

2. Strategie i plany dotyczące rynku pracy

2.1. „Narodowa Strategia Wzrostu Zatrudnienia i Rozwoju Zasobów

Ludzkich w latach 2000–2006”

Wprowadzone zmiany legislacyjne nie przynosiły efektów w postaci zmniejszonej

stopy bezrobocia. Dlatego też władze państwa podjęły inicjatywy mające na celu

rozwiązanie problemu. W styczniu 2000 roku został przyjęty przez Radę Ministrów

dokument, przedstawiony przez Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, zatytułowany

„Narodowa Strategia Wzrostu Zatrudnienia i Rozwoju Zasobów Ludzkich w latach

2000–2006”.

W „Strategii” sformułowano cele polityki rynku pracy i środki służące ich

osiągnięciu. Celem głównym było osiągnięcie wyższego zaangażowania ludności

w procesy pracy. Zasygnalizowano, że nowa sytuacja, powstała w wyniku reformy

administracji publicznej, wymaga „skonstruowania nowego modelu oddziaływania Rządu

na rynek pracy i określenia możliwej skali i zasad interwencji o przypadkach wystąpienia

poważnych zagrożeń na lokalnym rynku pracy”. Podkreślono konieczność wzmocnienia

instytucjonalnego publicznej służby zatrudnienia, wzrostu jakości oferowanych usług,

 

7

odciążenia urzędów pracy od zadań niezwiązanych z aktywizacją zawodową

bezrobotnych oraz umożliwiono, w szerszym niż dotychczas zakresie, funkcjonowanie

niepublicznych instytucji obsługi rynku pracy.

2.2. „Narodowy Plan Działań na Rzecz Zatrudnienia na lata 2000 – 2001

z czerwca 2000 r.”

Konsekwencją „Strategii” był „Narodowy Plan Działań na Rzecz Zatrudnienia

na lata 2000 – 2001 z czerwca 2000 r.”. Do priorytetów tego Planu zaliczono między

innymi „stosowanie aktywnych form przeciwdziałania bezrobociu opartych

o indywidualne i grupowe programy aktywizacji zawodowej i aktywne pośrednictwo

pracy”. Nadzór nad wdrożeniem większości zadań, z terminem realizacji do 2006 roku,

powierzono Krajowemu Urzędowi Pracy.

Ustawą z 1 marca 2002 r. o zmianach w organizacji i funkcjonowaniu centralnych

organów administracji rządowej i jednostek im podporządkowanych oraz zmianie

niektórych ustaw (Dz. U. nr 25, poz. 253 z późn. zm.) został zniesiony Krajowy Urząd

Pracy. Ustawa ta zmieniła również ustawę o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu.

Dotychczasowe zadania realizowane przez ministra „przy pomocy Prezesa Krajowego

Urzędu Pracy” przypisano bezpośrednio ministrowi właściwemu do spraw pracy. Nowy

zapis stanowił, że minister właściwy do spraw pracy, między innymi:

• realizuje politykę państwa w zakresie rynku pracy,
• zapewnia

jednolitość stosowania prawa, w szczególności przez:

- udzielanie wyjaśnień dotyczących przepisów ustawy,

- określanie standardów realizacji pośrednictwa pracy, poradnictwa zawodowego,

organizacji szkoleń oraz prowadzenia centrów informacji zawodowej i klubów

pracy,

- wprowadzanie i rozwijanie jednolitego systemu informatycznego w urzędach

pracy.

 

8

2.3. Narodowy Plan Rozwoju (NPR) na lata 2004–2006

14 stycznia 2003 r. Rada Ministrów przyjęła Narodowy Plan Rozwoju na lata

2004–2006 (NPR). „Celem strategicznym Narodowego Planu Rozwoju jest rozwijanie

konkurencyjnej gospodarki opartej na wiedzy i przedsiębiorczości, zdolnej do

długofalowego, harmonijnego rozwoju, zapewniającej wzrost zatrudnienia oraz poprawę

spójności społecznej, ekonomicznej i przestrzennej z Unią Europejską na poziomie

regionalnym i krajowym”.

Cel strategiczny nawiązywał do Strategii Lizbońskiej. Dla realizacji tego celu,

w NPR określono priorytety i osie rozwoju. Jedną z tych osi był rozwój zasobów ludzkich

i zatrudnienia. Skuteczność działań objętych tą osią warunkuje powodzenie realizacji

procesów modernizacyjnych i rozwojowych w skali całej gospodarki narodowej.

Wymaga jednak wyraźnej poprawy jakości funkcjonowania systemów rynku pracy

i edukacji oraz zwiększenia środków finansowych przeznaczonych na:

• zwiększenie poziomu wykształcenia i kwalifikacji zawodowych młodzieży

i dorosłych,

• podwyższenie efektywności i jakości działania systemu edukacji i kształcenia

ustawicznego,

• podwyższenie skuteczności funkcjonowania instytucji i instrumentów rynku pracy,
• wspomaganie tworzenia nowych przedsiębiorstw i adaptację kadr istniejących do

funkcjonowania na jednolitym rynku pracy.

Założono, że wdrożenie planu odbywać się będzie miedzy innymi poprzez

wykorzystanie środków z Europejskiego Funduszu Społecznego, przeznaczonych na

projekty w ramach Sektorowego Programu Operacyjnego „Rozwój Zasobów

Ludzkich”. Realizacja tych projektów miała przyczynić się do rozwoju

i modernizacji instrumentów i instytucji rynku pracy, w tym:

• wzmocnienie

potencjału publicznych służb zatrudnienia,

• rozwój oferty instytucji rynku pracy.

Realizacja drugiego punktu polegała ma między innymi na:

• doskonaleniu kadr publicznych służb zatrudnienia i instytucji rynku pracy przez

szkolenia, wsparcie, doradztwo oraz instruktaż,

 

9

• rozwijaniu dialogu społecznego w celu popularyzacji idei aktywizacji zawodowej,
• popularyzacji najlepszych praktyk.

Uwzględniając zapisy Narodowego Planu Rozwoju – Ministerstwo Gospodarki, Pracy

i Polityki Społecznej dokonało oceny sytuacji dotyczącej systematycznie rosnącego

bezrobocia i efektów działań instytucji rządowych i samorządowych, którym w ustawie

powierzono zadania z tym związane. Opracowano „Założenia do ustawy o promocji

zatrudnienia i instytucjach rynku pracy” (sierpień 2003 roku).

2.4. Kluby pracy

W wykonaniu przepisów ustawy o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu

Minister Pracy i Polityki Socjalnej wydał rozporządzenie z 16 czerwca 1995 roku

w sprawie szczegółowych zasad prowadzenia pośrednictwa pracy, poradnictwa

zawodowego, organizowania szkoleń bezrobotnych, tworzenia zaplecza metodycznego

dla potrzeb informacji zawodowej i poradnictwa zawodowego oraz organizowania

i finansowania klubów pracy (Dz. U., nr. 73, poz. 364).

Na podstawie powyższego rozporządzenia urzędy pracy mogły (zapis

fakultatywny) tworzyć kluby przeznaczone dla bezrobotnych napotykających

trudności w uzyskaniu zatrudnienia.

Rejonowe urzędy pracy miały przygotowywać i udostępniać nieodpłatnie uczestnikom

zajęć w klubie pracy materiały informacyjne i podręczniki, a także artykuły piśmienne

niezbędne przy realizacji programu klubu pracy.

Kluby pracy, oparte na zasadzie dobrowolności uczestnictwa, działały na podstawie

regulaminu i programu zatwierdzonego przez kierownika rejonowego urzędu pracy.

Wydatki na utworzenie klubu pracy i prowadzenie w nim zajęć były finansowane

z budżetu rejonowego urzędu pracy oraz ze środków Funduszu Pracy, w wysokości

limitu określonego przez dyrektora wojewódzkiego urzędu pracy.

 

10

Rejonowe urzędy pracy zostały zobowiązane do inicjowania i wspierania klubów

pracy prowadzonych przez inne instytucje i organizacje oraz udzielania im pomocy

organizacyjnej i metodologicznej.

W związku z reformą administracji powyższe rozporządzenie zostało zastąpione

rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 9 lutego 2000 roku o takim

samym tytule (Dz. U. Nr 12, poz.146).

Dla realizacji zadań objętych ustawą MGPiPS (Departament Rynku Pracy) opracowało

„Standard usługi: Klub pracy” w 2003 roku. Dokument ten nie zyskał rangi prawnej

(nie został opublikowany w formie rozporządzenia), niemniej jednak przez szereg lat

służył jako materiał pomocniczy (rekomendowany) przy rozstrzyganiu dylematów

związanych z realizacją usługi „pomoc w aktywnym poszukiwania pracy”.

3. Ustawa o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy

z 2004 roku

Ustawę o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy uchwalono 20 kwietnia

2004 roku (Dz. U., nr 99, poz. 1001).

W uzasadnieniu uchwalonej ustawy wskazano jej cel, którym jest:

• usprawnienie funkcjonowania sytemu publicznych służb zatrudnienia, które

zostały rozproszone po reformie samorządowej w 1999 roku;

• dostosowanie tego systemu do efektywniejszego i kompleksowego

rozwiązywania problemów społecznych wymagających interwencji państwa,

zwłaszcza takich jak bezrobocie, ubóstwo i wykluczenie społeczne, również

w związku z reformą systemu zabezpieczenia społecznego;

• ukierunkowanie działań i instrumentów rynku pracy na rzecz promocji

zatrudnienia, a nie łagodzenia skutków bezrobocia – w szczególności na rzecz

rozwoju zasobów ludzkich poprzez rozwój kształcenia ustawicznego;

• dostosowanie systemu instytucji i instrumentów rynku pracy do wymogów

i standardów Unii Europejskiej w celu efektywnego włączenia się w realizację

 

11

Europejskiej Strategii Zatrudnienia, europejskich instytucji rynku pracy oraz

skutecznej absorpcji środków Europejskiego Funduszu Społecznego;

• wykorzystanie nowych możliwości stworzonych przez technologie

teleinformatyczne w zakresie realizacji zadań w obszarze aktywizacji zawodowej;

• szersze włączenie partnerów społecznych do działań na rzecz promocji

zatrudnienia oraz poprawy efektywności i skuteczności działań służb publicznych

na rynku pracy.

Nowa ustawa porządkuje zasady funkcjonowania i struktury służb

zatrudnienia, określa realizowane przez nie usługi oraz systematyzuje wymagania

kwalifikacyjne pracowników publicznych służb zatrudnienia.

W ustawie po raz pierwszy wydzielono w przepisach dotyczących bezrobocia i służb

zatrudnienia część poświęconą polityce rynku pracy oraz wskazano cele polityki

zatrudnienia. Cele te realizują instytucje rynku pracy, które wypełniają zadania państwa

w zakresie promocji zatrudnienia, łagodzenia skutków bezrobocia oraz aktywizacji rynku

pracy

Celami polityki zatrudnienia jest osiągnięcie:

1) pełnego i produktywnego zatrudnienia;

2) rozwoju zasobów ludzkich;

3) wysokiej jakości pracy;

4) wzmocnienia integracji oraz solidarności społecznej.

Głównymi instytucjami rynku pracy, które realizują cele i zadania określone w ustawie

o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy są publiczne służby zatrudnienia

(PSZ). Ustawa definiuje PSZ jako system powiatowych i wojewódzkich urzędów pracy,

realizujących zadania związane bezpośrednio z rynkiem pracy.

Zadania te są finansowane z budżetu państwa, środków samorządu terytorialnego oraz

Funduszu Pracy. Ustawa definiuje też inne instytucje rynku pracy: Ochotnicze Hufce

Pracy, agencje zatrudnienia, instytucje szkoleniowe, instytucje dialogu społecznego

i instytucje partnerstwa lokalnego.

 

12

Ustawa określa nomenklaturę stanowisk w publicznych służbach zatrudnienia,

wśród których umieszczono stanowisko lidera klubu pracy.

Struktura PSZ oparta jest na podstawowym podziale terytorialnym kraju. Kluczową rolę

w promocji zatrudnienia powierzono powiatowym urzędom pracy, działającym

w strukturze samorządów powiatowych.

Zadania powiatowych urzędów pracy, dotyczące promocji zatrudnienia to.:

• opracowanie i realizacja programu promocji zatrudnienia oraz aktywizacji

lokalnego

• rynku

pracy;

• udzielanie pomocy bezrobotnym i poszukującym pracy w znalezieniu pracy;
• inicjowanie i wspieranie tworzenia klubów pracy;
• współpraca z gminami w zakresie upowszechniania ofert pracy, upowszechniania

informacji o usługach poradnictwa zawodowego i szkoleniach.

W ramach wojewódzkiego urzędu pracy funkcjonują centra informacji

i planowania kariery zawodowej, będące wyspecjalizowanymi jednostkami

organizacyjnymi, które między innymi:

• wspomagają powiatowe urzędy pracy w prowadzeniu poradnictwa zawodowego

przez świadczenie wyspecjalizowanych usług w zakresie planowania kariery

zawodowej na rzecz bezrobotnych i poszukujących pracy;

• prowadzą zajęcia aktywizujące na rzecz bezrobotnych i poszukujących

pracy;

• współdziałają z powiatowymi urzędami pracy w opracowywaniu i realizowaniu

indywidualnych planów działań;

• współdziałają z powiatowymi urzędami pracy w opracowywaniu informacji o rynku

pracy dla potrzeb klubów pracy.

Zgodnie z art. 39 ustawy usługa: pomoc w aktywnym poszukiwaniu pracy

polega na przygotowaniu bezrobotnych i poszukujących pracy do lepszego radzenia

sobie w poszukiwaniu i podejmowaniu zatrudnienia, w szczególności przez:

1) uczestnictwo w szkoleniach z zakresu umiejętności poszukiwania pracy;

2) uczestnictwo w zajęciach aktywizujących;

 

13

3) dostęp do informacji i elektronicznych baz danych służących uzyskaniu

umiejętności poszukiwania pracy i samozatrudnienia.

Pomoc w aktywnym poszukiwaniu pracy, o której mowa w pkt. 1 i 2., jest przeznaczona

dla bezrobotnych poszukujących pracy. Z pomocy określonej w pkt. 3. mogą

korzystać wszyscy zainteresowani.

Pomoc w aktywnym poszukiwaniu pracy jest udzielana przez powiatowe urzędy pracy

w ramach klubów pracy oraz przez centra informacji i planowania kariery zawodowej

wojewódzkich urzędów zatrudnienia.

4. Podstawy prawne organizowania klubów pracy

Art. 35 ust. 4 ustawy przewiduje, iż minister właściwy do spraw pracy określi,

w drodze rozporządzenia, szczegółowe warunki prowadzenia przez publiczne służby

zatrudnienia usług pośrednictwa pracy, usług EURES, poradnictwa zawodowego,

informacji zawodowej i organizowania szkoleń oraz pomocy w aktywnym poszukiwaniu

pracy, mając na uwadze ujednolicenie procedur usług rynku pracy realizowanych przez

publiczne służby zatrudnienia oraz konieczność zapewnienia zgodności udzielenia

pomocy publicznej dla przedsiębiorstw z warunkami jej dopuszczalności.

Przez szereg lat kluby pracy działały na podstawie przepisów rozporządzenia

Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 9 lutego 2000 roku w sprawie szczegółowych

zasad prowadzenia pośrednictwa pracy, poradnictwa zawodowego, organizowania

szkoleń bezrobotnych, tworzenia zaplecza metodycznego dla potrzeb informacji

zawodowej i poradnictwa zawodowego oraz organizowania i finansowania klubów pracy

(Dz. U. nr 12 poz. 146 z póź. zm.).

2 marca 2007 roku Minister Pracy i Polityki Społecznej wydał rozporządzenie

w sprawie szczegółowych warunków prowadzenia przez publiczne służby

zatrudnienia usług rynku pracy (Dz. U., nr 47, poz. 315). Rozporządzenie w sposób

szczegółowy reguluje zagadnienia usług rynku pracy, w tym usługi określane jako

„pomoc w aktywnym poszukiwaniu pracy”. Dotyczy ono jedynie klubów pracy

działających w ramach publicznych służb zatrudnienia i w Ochotniczych Hufcach

 

14

Pracy Kluby pracy mogą także być utworzone w innych instytucjach i organizacjach

pozarządowych.

II.

Formy aktywizacji zawodowej bezrobotnych,

przewidziane przez ustawę o promocji zatrudnienia

i instytucjach rynku pracy.

Ustawa zawiera kilka instrumentów wspomagających aktywizację bezrobotnych.

Są one stymulatorami do podejmowania pracy lub podnoszenia kwalifikacji.

1. Dodatek aktywizacyjny

Osoba bezrobotna może złożyć do urzędu pracy wniosek o przyznanie dodatku

aktywizacyjnego w przypadku, gdy jest zarejestrowana w urzędzie pracy, posiada prawo

do zasiłku oraz gdy podejmie:

●- zatrudnienie w wyniku skierowania przez urząd w niepełnym wymiarze

czasu pracy obowiązującym w danym zawodzie lub służbie i otrzymuje

wynagrodzenie niższe od minimalnego wynagrodzenia za pracę;

● - zatrudnienie z własnej inicjatywy lub inną pracę zarobkową.

W pierwszym przypadku dodatek aktywizacyjny przysługuje w wysokości stanowiącej

różnicę między minimalnym wynagrodzeniem za pracę a otrzymywanym

wynagrodzeniem, nie większej jednak niż 50 proc. zasiłku, przez okres, w jakim

przysługiwałby bezrobotnemu zasiłek.

Jeżeli podjęcie zatrudnienia nastąpiło z własnej inicjatywy, wówczas można ubiegać się

o dodatek aktywizacyjny przysługujący w wysokości do 50 proc. zasiłku, przez połowę

okresu, w jakim przysługiwałby bezrobotnemu zasiłek.

 

15

Dodatek aktywizacyjny nie przysługuje w przypadku:

• skierowania bezrobotnego przez powiatowy urząd pracy do prac interwencyjnych,

robót publicznych lub na stanowisko pracy, którego koszty wyposażenia lub

doposażenia zostały zrefundowane z Funduszu Pracy;

• podjęcia przez bezrobotnego z własnej inicjatywy zatrudnienia lub innej pracy

zarobkowej u pracodawcy, u którego był zatrudniony lub dla którego wykonywał

inną pracę zarobkową bezpośrednio przed zarejestrowaniem jako bezrobotny;

• podjęcia przez bezrobotnego z własnej inicjatywy zatrudnienia lub innej pracy

zarobkowej za granicą Rzeczypospolitej Polskiej u pracodawcy zagranicznego.

2. Prace interwencyjne

Powiatowe urzędy pracy w razie braku propozycji odpowiedniego zatrudnienia dla

bezrobotnych mogą inicjować oraz finansować prace interwencyjne.

W ramach prac interwencyjnych zatrudniani są bezrobotni, którzy są w szczególnej

sytuacji na rynku pracy. Pracodawcy otrzymują z urzędu pracy refundację części

kosztów wynagrodzenia oraz składek na ubezpieczenia społeczne.

Do grupy bezrobotnych w szczególnej sytuacji na rynku pracy zalicza się:

1) bezrobotnych do 25 roku życia,

2) bezrobotnych długotrwale lub kobiet, które nie podjęły zatrudnienia po

urodzeniu dziecka,

3) bezrobotnych powyżej 50 roku życia,

4)

bezrobotnych bez kwalifikacji zawodowych, bez doświadczenia

zawodowego lub bez wykształcenia średniego,

 

16

5) bezrobotnych samotnie wychowujących co najmniej jedno dziecko do 18

roku życia,

6) bezrobotnych, którzy po odbyciu kary pozbawienia wolności nie podjęli

zatrudnienia,

7) bezrobotnych niepełnosprawnych.

Prace interwencyjne dla wymienionych grup bezrobotnych mogą trwać od sześciu

miesięcy (do 12 miesięcy, jeżeli refundacja obejmuje co drugi miesiąc).

Prace interwencyjne mogą trwać dłużej, czyli do 12 miesięcy (do 18 miesięcy, jeżeli

refundacja obejmuje co drugi miesiąc) w przypadku:

• bezrobotnych

do

25

roku

życia,

• długotrwale bezrobotnych lub kobiet, które nie podjęły zatrudnienia po urodzeniu

dziecka,

• bezrobotnych, którzy po odbyciu kary pozbawienia wolności nie podjęli

zatrudnienia,

• bezrobotnych

niepełnosprawnych.

Dla bezrobotnych powyżej 50 roku życia prace interwencyjne mogą trwać najdłużej,

a mianowicie do 24 miesięcy (do 48 miesięcy jeżeli refundacja obejmuje co drugi

miesiąc).

Wysokość refundacji jaką otrzymuje pracodawca określona jest w umowie zawartej

z urzędem pracy.

Prace interwencyjne organizują pracodawcy, czyli jednostki organizacyjne, chociażby

nie posiadały osobowości prawnej, a także osoby fizyczne, jeżeli zatrudniają co najmniej

jednego pracownika.

 

17

3. Prace społecznie użyteczne

Prace społecznie użyteczne są nową formą aktywizacji bezrobotnych, którą

wprowadziła nowelizacja ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy

(weszła w życie 1 listopada 2005 roku).

Prace społecznie użyteczne są wykonywane przez bezrobotnych, którzy nie posiadają

prawa do zasiłku. Prace te organizują gminy w jednostkach organizacyjnych pomocy

społecznej, organizacjach lub instytucjach statutowo zajmujących się pomocą

charytatywną lub problematyką kultury, oświaty. sportu, turystyki, opieki zdrowotnej.

Prace takie mogą wykonywać bezrobotni, którzy wyczerpali możliwości pobierania

zasiłku bądź nie nabyły prawa do zasiłku (prawa takiego nie ma około 87 proc.

bezrobotnych). Prace społecznie użyteczne prowadzone są w miejscu zamieszkania lub

pobytu w wymiarze do 10 godzin tygodniowo (przy wynagrodzeniu co najmniej 6 zł za

godzinę).

Ustawa nie zawiera ograniczenia czasowego dla realizacji tych prac - co oznacza, iż

osoba bezrobotna może cały rok (i dłużej) wykonywać prace społecznie

użyteczne, przy czym zachowuje status osoby bezrobotnej. Osoba wykonująca

prace społecznie użyteczne jest objęta ubezpieczeniem zdrowotnym (z tytułu

posiadania statusu osoby bezrobotnej) oraz ubezpieczeniem wypadkowym. Trzeba w

tym miejscu jednak zaznaczyć, że odmowa podjęcia takiej pracy oznacza utratę

statusu bezrobotnego.

Przepisy znowelizowanej ustawy mocno ograniczyły krąg podmiotów, na rzecz których

prace takie mogą być wykonywane. Wynika z tego dobitnie, że mają one służyć

wsparciu lokalnych społeczności (przede wszystkim gmin nie mających na celu

maksymalizacji zysku). Gminy powinny przygotowywać plany określające rodzaj i ilość

prac niezbędnych dla gminy i przekazywać je powiatowym urzędom pracy oraz

kierownikom ośrodków pomocy społecznej. Na wniosek starosty kierownicy ośrodków

 

18

pomocy społecznej powinni przedstawiać informacje o liczbie osób bezrobotnych

bez prawa do zasiłku korzystających ze świadczeń pomocy społecznej, które

powinny być skierowane do wykonywania prac społecznie użytecznych na terenie

gminy. Na podstawie tych informacji starosta zawiera z gminą porozumienie

i powiatowy urząd pracy kieruje bezrobotnych do wykonywania prac społecznie

użytecznych. W miastach na prawach powiatu nie zawiera się porozumienia lecz

organizuje prace społecznie użyteczne na podstawie wniosku prezydenta miasta.

Pomiędzy podmiotem organizującym prace społecznie użyteczne a skierowaną przez

starostę (urząd pracy) osobą bezrobotną nie jest nawiązywany stosunek pracy oraz

nie jest zawierana żadna umowa. Ten rodzaj relacji ma charakter stosunku

zobowiązaniowego według prawa cywilnego. Dwie strony (podmiot i osoba

bezrobotna) mają wobec siebie zobowiązania, wyrażające się między innymi:

a) gmin lub podmiot zobowiązuje się do:

• stworzenia bezpiecznych i higienicznych warunków wykonywania pracy

społecznie użytecznej oraz przestrzegania przepisów prawa pracy

dotyczących wykonywania przez kobiety prac szczególnie uciążliwych lub

szkodliwych dla zdrowia,

• uwzględnienia przy przydziale prac społecznie użytecznych wieku

bezrobotnego, stanu jego zdrowia oraz w miarę możliwości posiadanych

kwalifikacji,

• pouczenia osoby bezrobotnej o konieczności przestrzegania ustalonego

w miejscu wykonywania pracy społecznie użytecznej porządku

i dyscypliny,

• zapoznania bezrobotnego z przepisami dotyczącymi bezpieczeństwa

i higieny pracy,

• ustalenia wysokości przysługującego bezrobotnemu świadczenia

(z uwzględnieniem rodzaju i efektów wykonywanej pracy) oraz do wypłaty

tego świadczenia pieniężnego w okresach miesięcznych z dołu.

b) osoba bezrobotna zobowiązana jest do:

 

19

• wykonywania

prac

społecznie użytecznych w miejscu, czasie i w sposób

wskazany przez gminę lub podmiot, w którym te prace są organizowane,

• do przestrzegania ustalonego w miejscu wykonywania pracy społecznie

użytecznej porządku, dyscypliny i zasad bezpieczeństwa.

Wykonywanie prac społecznie użytecznych może maksymalnie trwać 10 godzin na

tydzień. Zatem osoby bezrobotne wykonujące te prace nie są kierowane na badania

lekarskie na zasadach dotyczących pracowników (np. w celu ustalenia przeciwwskazań

zdrowotnych do wykonywania określonych czynności). Jednakże przy przydziale prac

należy uwzględniać stan zdrowia osoby bezrobotnej.

Starosta (powiatowy urząd pracy) na wniosek gminy refunduje ze środków Funduszu

Pracy świadczenia pieniężne wypłacone osobom wykonującym prace społecznie

użyteczne. Ustawa nie przewiduje możliwości wypłacania gminie zaliczek na wypłatę

świadczeń. Refundacja dokonywana jest w wysokości nie większej niż 60 proc. od 6 zł

za godzinę określonych w porozumieniu. Środki na refundację, o której mowa powyżej

mieszczą się w limicie środków Funduszu Pracy przekazywanych samorządom na

aktywne formy przeciwdziałania bezrobociu.

Jak już wspomniano - podmiotu, który wypłaca świadczenie pieniężne z tytułu

wykonywania prac społecznie użytecznych i osoby bezrobotnej nie łączy umowa.

Wynagrodzenie uzyskane z tego tytułu stanowi zatem dla osoby fizycznej

przychód z tzw. innych źródeł, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9 i art. 20 ust. 1

ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych. Od dochodów

tych podmiot wypłacający, jak też osoba otrzymująca wynagrodzenie nie odprowadzają

miesięcznych zaliczek na podatek dochodowy. Jednakże po zakończeniu roku

kalendarzowego - osoba bezrobotna będzie zobowiązana do samodzielnego

rozliczenia podatku.

Wprowadzenie prac społecznie użytecznych miało na celu, oprócz zapewnienia osobom

bezrobotnym możliwości uzyskania minimalnych przynajmniej środków do życia,

zdyscyplinowanie bezrobotnych i ograniczenie możliwości wykonywania przez nich

 

20

pracy "na czarno". Rozszerzenie tej formy wsparcia powinno spowodować

zracjonalizować kierowanie pomocy socjalnej do osób rzeczywiście jej potrzebujących.

Stosowana jest zasada, że odmowa pracy na rzecz gminy wiązać się będzie

z odmową udzielania pewnych rodzajów wsparcia.

4. Staż i przygotowanie zawodowe w miejscu pracy

Bezrobotni, którzy są w szczególnej sytuacji na rynku pracy mogą liczyć na

możliwość skorzystania ze specjalnych instrumentów aktywizacji zawodowej: stażu

i przygotowania zawodowego w miejscu pracy.

Staż przeznaczony jest dla młodych bezrobotnych do 25 roku życia oraz

bezrobotnych absolwentów szkół wyższych, którzy nie ukończyli 27 roku życia.

Natomiast przygotowanie zawodowe przeznaczone jest dla osób długotrwale

bezrobotnych, bezrobotnych bez kwalifikacji zawodowych, bezrobotnych powyżej 50

roku życia, bezrobotnych wychowujących samotnie co najmniej jedno dziecko do

siódmego roku życia oraz bezrobotnych będących osobami niepełnosprawnymi.

Staż służy nabywaniu przez bezrobotnego umiejętności praktycznych do wykonywania

pracy przez wykonywanie zadań w miejscu pracy bez nawiązania stosunku pracy

z pracodawcą; Staż może być odbywany maksymalnie przez 12 miesięcy.

Celem przygotowania zawodowego w miejscu pracy jest zdobywanie nowych

kwalifikacji lub umiejętności zawodowych poprzez praktyczne wykonywanie zadań

zawodowych na stanowisku pracy, według ustalonego programu uzgodnionego

pomiędzy starostą, pracodawcą i bezrobotnym.

Bezrobotni w trakcie odbywania stażu lub przygotowania zawodowego w miejscu pracy

otrzymują od starosty stypendium w wysokości 140 % kwoty zasiłku dla bezrobotnych.

Staż i przygotowanie zawodowe w miejscu pracy odbywają się na podstawie umowy

 

21

zawieranej pomiędzy pracodawcą organizującym staż lub przygotowanie a starostą.

Starosta przed skierowaniem bezrobotnego na staż lub przygotowanie zawodowe, może

go skierować na badania lekarskie, a jeśli charakter pracy tego wymaga na

specjalistyczne badania lekarskie lub testy psychologiczne. W umowie pracodawca

zobowiązuje się do przeprowadzenia stażu lub przygotowania zawodowego

zgodnie z ustalonym programem.

Pracodawca organizujący staż lub przygotowanie zawodowe w miejscu pracy jest

ponadto zobowiązany do:

• zapoznania bezrobotnego z programem stażu lub przygotowania

zawodowego,

• zapoznania bezrobotnego z jego obowiązkami i uprawnieniami,
• zapewnienia bezrobotnemu profilaktycznej ochrony zdrowia w zakresie

przewidzianym dla pracowników,

• przeszkolenia bezrobotnego na zasadach przewidzianych dla

pracowników w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów

przeciwpożarowych oraz zapoznania go z obowiązującym regulaminem

pracy.

Bezrobotny odbywający staż lub przygotowanie zawodowe w miejscu pracy

powinien:

• przestrzegać ustalonego rozkładu czasu pracy,
• sumiennie wykonywać zadania objęte programem stażu lub przygotowania

zawodowego,

• przestrzegać przepisów i zasad obowiązujących pracowników zatrudnionych

w zakładzie pracy, a w szczególności zasad bezpieczeństwa i higieny pracy oraz

przepisów przeciwpożarowych.

 

22

5. Pożyczki szkoleniowe

Osoby bezrobotne i żołnierze rezerwy mogą również ubiegać się o uzyskanie

pożyczki szkoleniowej ze środków Funduszu Pracy. Pożyczka ta może zostać

udzielona na koszty szkolenia, które umożliwi podjęcie zatrudnienia

wymagającego szczególnych kwalifikacji. Wysokość pożyczki nie może przekraczać

czterokrotnego przeciętnego wynagrodzenia obowiązującego w dniu podpisania umowy.

Pożyczka jest nieoprocentowana, lecz powinna zostać spłacona w ciągu 18 miesięcy od

ustalonego w umowie dnia zakończenia szkolenia.

6. Roboty publiczne

Roboty publiczne mogą być organizowane przez gminy, organizacje

pozarządowe statutowo zajmujące się problematyką: ochrony środowiska, kultury,

oświaty, sportu i turystyki, opieki zdrowotnej, bezrobocia oraz pomocy społecznej.

Przy robotach publicznych instytucje mogą ubiegać się o zatrudnienie bezrobotnych

(w pełnym wymiarze czasu pracy) w okresie do sześciu miesięcy. Roboty publiczne

mogą dotyczyć realizowanych na terenie gminy lub województwa inwestycji

infrastrukturalnych oraz innych zadań inwestycyjnych finansowanych lub

dofinansowywanych ze środków budżetu państwa, samorządu terytorialnego, funduszy

celowych lub środków instytucji, organizacji oraz zadań związanych z opieką społeczną

i obsługą bezrobocia.

Do robót publicznych w pełnym wymiarze czasu pracy urząd pracy może

skierować wyłącznie:

• długotrwale bezrobotnych lub kobiety, które nie podjęły zatrudnienia po urodzeniu

dziecka,

• bezrobotnych

powyżej 50 roku życia,

 

23

• bezrobotnych

bez

kwalifikacji zawodowych, bez doświadczenia zawodowego lub

bez wykształcenia średniego,

• bezrobotnych samotnie wychowujących co najmniej jedno dziecko do 18 roku

życia,

• bezrobotnych, którzy po odbyciu kary pozbawienia wolności nie podjęli

zatrudnienia,

• bezrobotnych

niepełnosprawnych.

Do wykonywania przez okres do sześciu miesięcy pracy niezwiązanej z wyuczonym

zawodem, w wymiarze nie przekraczającym połowy wymiaru czasu pracy na zasadach

robót publicznych urząd pracy może skierować:

• bezrobotnych

do

25

roku

życia,

• długotrwale bezrobotnych lub kobiety, które nie podjęły zatrudnienia po urodzeniu

dziecka.

Urząd pracy po pozytywnym rozpatrzeniu wniosku pracodawcy zawiera

z organizatorem robót publicznych stosowną umowę, kieruje odpowiednich

kandydatów do pracy oraz refunduje organizatorowi robót publicznych przez okres do

sześciu miesięcy część kosztów poniesionych na wynagrodzenia (przy pełnym

wymiarze czasu pracy).

Refundacja nie może jednak przekroczyć 50 proc.

przeciętnego wynagrodzenia

obowiązującego na koniec każdego miesiąca i składki na ubezpieczenie społeczne

.

 

24

7. Stypendia w okresie kontynuowania nauki

Stypendia na naukę w szkołach przeznaczone są dla bezrobotnych do 25 roku

życia, który nie posiada kwalifikacji zawodowych.

Warunkiem przyznania stypendium jest niski dochód przypadający na osobę w rodzinie.

Nie może on przekraczać dochodu, który uprawnia do otrzymania świadczeń z pomocy

społecznej.

Bezrobotny, który ubiega się o stypendium na naukę w szkole powinien w okresie

sześciu miesięcy od zarejestrowania się w powiatowym urzędzie pracy podjąć dalszą

naukę w: szkole ponadpodstawowej dla dorosłych, w szkole ponadgimnazjalnej dla

dorosłych lub w szkole wyższej w systemie studiów wieczorowych lub zaocznych.

Stypendium przysługuje przez 12 miesięcy od dnia rozpoczęcia nauki. Wypłata

stypendium może być przedłużona do momentu ukończenia nauki, który jest

przewidziany w programie nauczania. Stypendium nie przysługuje w przypadku

przerwania nauki lub utraty statusu bezrobotnego. Wysokość stypendium wynosi 50

proc. kwoty zasiłku dla bezrobotnych. Stypendium wypłaca się: z dołu, za okresy

miesięczne, w terminach ustalonych przez powiatowy urząd pracy, nie później jednak,

niż w ciągu 14 dni od dnia upływu okresu, za który stypendium jest wypłacane.

Stypendium przysługuje również za okres choroby poświadczonej zaświadczeniem

lekarskim i macierzyństwa oraz za okres wakacji.

8. Szkolenia

Starosta inicjuje, organizuje i finansuje z Funduszu Pracy szkolenia

bezrobotnych, osób pobierających rentę szkoleniową i żołnierzy rezerwy w celu

zwiększenia ich szans na uzyskanie zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej,

podwyższenia kwalifikacji zawodowych lub zwiększenia aktywności zawodowej,

w szczególności w przypadku:

 

25

1) braku kwalifikacji zawodowych;

2) konieczności zmiany lub uzupełnienia kwalifikacji w związku z brakiem propozycji

odpowiedniej pracy;

3) utraty zdolności do wykonywania pracy w dotychczas wykonywanym zawodzie;

4) braku umiejętności aktywnego poszukiwania pracy.

Starosta może skierować bezrobotnego na szkolenie przez niego wskazane, jeśli

istnieje prawdopodobieństwo, że dzięki temu szkoleniu uzyska odpowiednią pracę.

Koszt szkolenia nie może przekroczyć 200 procent przeciętnego wynagrodzenia.

Na wniosek bezrobotnego starosta może też sfinansować ze środków Funduszu

Pracy koszty egzaminów umożliwiających uzyskanie świadectw, dyplomów,

zaświadczeń, określonych uprawnień zawodowych lub tytułów zawodowych oraz koszty

uzyskania licencji niezbędnych do wykonywania danego zawodu. Wysokość

dofinansowania nie może przekroczyć 50 procent przeciętnego wynagrodzenia.

Szkolenia organizowane przez powiatowe urzędy pracy mogą trwać do sześciu miesięcy

(w przypadkach uzasadnionych programem szkolenia - do 12 miesięcy). Wyjątek

stanowią szkolenia dla osób nie posiadających żadnych kwalifikacji zawodowych, które

mogą trwać do 24 miesięcy.

Osobom bezrobotnym w okresie szkolenia przysługuje dodatek szkoleniowy

w wysokości 20 proc. zasiłku. Młodzieży do 25 roku życia w okresie szkolenia

przysługuje stypendium w wysokości 40 proc. kwoty zasiłku.

Osoby bezrobotne mogą też otrzymać:

• zwrot kosztów przejazdu, zakwaterowania i wyżywienia, jeżeli szkolenie

odbywa się w miejscowości innej niż miejsce zameldowania uczestnika

szkolenia,

 

26

• zwrot kosztów egzaminów umożliwiających uzyskanie świadectw,

dyplomów, zaświadczeń, określonych uprawnień zawodowych lub tytułów

zawodowych oraz

kosztów uzyskania licencji niezbędnych do

wykonywania zawodu - do wysokości 50 proc.

przeciętnego

wynagrodzenia,

• zwrot kosztów studiów podyplomowych do wysokości 75 proc., jeżeli

osoba bezrobotna uprawdopodobni, że ukończenie danych studiów

zapewni uzyskanie odpowiedniej pracy.

Koszty szkolenia nie mogą przekroczyć

200 % przeciętnego wynagrodzenia

9. Wsparcie działalności gospodarczej

Osobom bezrobotnym mogą być przyznane jednorazowo środki z Funduszu

Pracy na podjęcie działalności gospodarczej, w tym na pokrycie kosztów pomocy

prawnej, konsultacji i doradztwa związanych z podjęciem tej działalności, w wysokości

określonej w umowie - nie wyższej jednak niż 5-krotna wysokość przeciętnego

wynagrodzenia.

Jeśli działalność jest podejmowana na zasadach określonych dla spółdzielni socjalnych

wysokość przyznanych środków nie może przekraczać 3-krotnego przeciętnego

wynagrodzenia na jednego członka założyciela spółdzielni oraz 2-krotnego przeciętnego

wynagrodzenia na jednego członka przystępującego do spółdzielni socjalnej po jej

założeniu spółdzielni.

Bezrobotny, który zamierza podjąć działalność gospodarczą może ubiegać się

o przyznane dotacji. W tym celu powinien złożyć wniosek we właściwym urzędzie pracy.

Wniosek o przyznanie środków na podjęcie działalności gospodarczej może być

uwzględniony, w przypadku gdy bezrobotny spełnia m.in. następujące warunki:

 

27

• w

okresie

12

miesięcy poprzedzających złożenie wniosku nie odmówił bez

uzasadnionej przyczyny przyjęcia propozycji odpowiedniego zatrudnienia,

innej pracy zarobkowej, szkolenia, przygotowania zawodowego w miejscu

pracy, wykonywania prac interwencyjnych lub robót publicznych,

• nie otrzymał w okresie pięciu lat poprzedzających złożenie wniosku

pożyczki z Funduszu Pracy lub z innych funduszy publicznych, która

przeznaczona była na podjęcie działalności gospodarczej lub rolniczej.

10. Zwrot kosztów przejazdu i zakwaterowania

Bezrobotny może ubiegać się o zwrot kosztów przejazdu do miejsca, w którym

odbywa u pracodawcy staż, przygotowanie zawodowego, szkolenie lub zajęcia

z zakresu poradnictwa zawodowego.

Decyzję podejmuje starosta po rozważeniu wszystkich okoliczności dotyczących

konkretnej sytuacji. Może on wyrazić zgodę na refundację lub odmówić zwrotu tych

kosztów.

Warunkiem ubiegania się o zwrot kosztów przejazdu jest podjęcie - na podstawie

skierowania urzędu pracy - pracy, stażu, przygotowania zawodowego w miejscu pracy,

szkolenia lub zajęć z zakresu poradnictwa zawodowego poza miejscem zamieszkania.

Refundację mogą otrzymać osoby, których wynagrodzenie nie przekracza 200

proc. minimalnego wynagrodzenia za pracę.

O zwrot kosztów zakwaterowania może ubiegać się osoba, która spełnia łącznie

następujące warunki:

• na podstawie skierowania urzędu pracy podjęła pracę, staż, przygotowanie

zawodowe w miejscu pracy lub szkolenie poza miejscem zamieszkania

 

28

w miejscowości, do której czas dojazdu i powrotu do miejsca stałego

zamieszkania wynosi łącznie ponad 3 godziny dziennie;

• mieszka w hotelu lub wynajętym mieszkaniu w miejscowości lub w pobliżu

miejscowości, w której pracuje, odbywa staż lub przygotowanie zawodowe

w miejscu pracy w pobliżu tej miejscowości;

• uzyskuje wynagrodzenie w wysokości nieprzekraczającej 200

proc. minimalnego wynagrodzenia za pracę obowiązującego w miesiącu,

za który jest dokonywany zwrot kosztów zakwaterowania.

Koszty przejazdu i zakwaterowania mogą być refundowane przez 12 miesięcy.

III. Instytucje rynku pracy – zadania. Aktywne programy

zwalczania bezrobocia.

1. Instytucje rynku pracy

Ustawa o promocji zatrudnienia określa zadania państwa w zakresie promocji

zatrudnienia, łagodzenia skutków bezrobocia oraz aktywizacji zawodowej. Zadania te

są realizowane przez instytucje rynku pracy, których celem jest dążenie do pełnego

i produktywnego zatrudnienia, rozwoju zasobów ludzkich, osiągnięcia wysokiej jakości

pracy, wzmacniania integracji oraz solidarności społecznej.

W myśl ustawy instytucjami rynku pracy są nie tylko publiczne służby zatrudnienia oraz

Ochotnicze Hufce Pracy. Do tej grupy zaliczane są również agencje zatrudnienia,

instytucje szkoleniowe, instytucje dialogu społecznego oraz instytucje partnerstwa

lokalnego.

Publiczne służby zatrudnienia tworzą organy zatrudnienia wraz z powiatowymi

i wojewódzkimi urzędami pracy, urzędem obsługującym ministra właściwego do spraw

pracy oraz urzędami wojewódzkimi, realizującymi zadania określone ustawą. W skład

 

29

publicznych służb zatrudnienia wchodzi 16 wojewódzkich urzędów pracy oraz 340

urzędów powiatowych oraz ich filie. System organów zatrudnienia ma charakter

samorządowy, a jego istotną cechą jest niezależność każdej jednostki

organizacyjnej. Jest to model zdecentralizowany.

Ochotnicze Hufce Pracy są państwową jednostką wyspecjalizowaną

w działaniach na rzecz młodzieży, w szczególności młodzieży zagrożonej wykluczeniem

społecznym, oraz bezrobotnych do 25 roku życia.

Ponadto do rynku pracy należą:

• agencje zatrudnienia, czyli niepubliczne jednostki organizacyjne świadczące

usługi w zakresie pośrednictwa pracy, pośrednictwa do pracy zagranicą

u pracodawców zagranicznych, poradnictwa zawodowego, doradztwa

personalnego i pracy tymczasowej (art. 6 ust. 4);

• instytucje szkoleniowe – publiczne i niepubliczne podmioty prowadzące na

podstawie odrębnych przepisów edukację pozaszkolną, (art. 6 ust. 5);

• instytucje dialogu społecznego, czyli organizacje pozarządowe zajmujące się

problematyką rynku pracy, współpracujące z publicznymi służbami zatrudnienia

i Ochotniczymi Hufcami Pracy w zakresie zadań określonych ustawą (art. 6 ust.

5);

• instytucje partnerstwa lokalnego – to grupa instytucji, które realizują inicjatywy

partnerów rynku pracy. Tworzone są w celu realizacji zadań określonych ustawą

i wspierane przez organy samorządu terytorialnego (art. 6 ust. 7).

Ustawa o promocji zatrudnienia wskazuje różne formy współpracy publicznych

służb zatrudnienia z partnerami społecznymi. Nie nakłada na publiczne służby

zatrudnienia obowiązku realizacji wszystkich form współpracy, daje im możliwość

wyboru sposobu współdziałania. Jednakże nie zwalnia ich w ten sposób z obowiązku

współpracy z organizacjami pozarządowymi, wynikającego bezpośrednio z art. 21

ustawy o promocji zatrudnienia oraz ustawy o pożytku publicznym.

 

30

Organizacje pozarządowe, stosownie do art. 3 ustawy o promocji zatrudnienia, są

partnerem społecznym państwa w realizowaniu jego zadań z zakresu promocji

zatrudnienia, łagodzenia skutków bezrobocia oraz aktywizacji zawodowej. Te zadania

są realizowane na podstawie Krajowego Planu Działań oraz w oparciu o inicjatywy

samorządu, gminy, powiatu, województwa i partnerów społecznych (art. 3). Art. 21

ustawy o promocji zatrudnienia stanowi, iż polityka rynku pracy realizowana przez

władze publiczne opiera się na dialogu i współpracy z partnerami społecznymi.

Zgodnie z ustawą o pożytku publicznym do przykładowych form współpracy

należą nie tylko wzajemne informowanie się o podejmowanych działaniach, tworzenie

zespołów analityczno-doradczych oraz konsultowanie z partnerami społecznymi nowych

aktów regulacyjnych. Współpracą jest również zlecanie podmiotom niepublicznym

zadań, za zapewnienie których odpowiada administracja publiczna. Innymi słowy,

rozdzielenie płatnika od dostawcy usługi publicznej – podstawowe narzędzie poprawy

efektywności sektora publicznego – może i powinno być owocem współpracy na

szczeblu lokalnym i wojewódzkim. Mianem współpracy ustawa o pożytku publicznym

określa również działanie na rzecz zharmonizowania procesu świadczenia i rozwoju

usług publicznych. Wśród przykładowych form współpracy i dialogu znalazły się:

działalność rad zatrudnienia, partnerstwa lokalne, zlecanie zadań oraz uzupełnianie

i rozszerzanie oferty usług publicznych służb zatrudnienia przez partnerów społecznych

i agencje zatrudnienia.

2. Programy aktywizacji i zwalczania bezrobocia

2.1. Program Pierwsza Praca

W ramach Programu "Pierwsza Praca" realizowanych jest wiele projektów

podejmowanych wspólnie z partnerami rynku pracy. Z większości z nich może

skorzystać również młodzież szkolna i studenci oraz osoby powyżej 27 roku życia.

Programy te umożliwiają młodym ludziom płynne wejście na rynek pracy.

 

31

Podstawowym celem Programu "Pierwsza Praca" jest zwiększenie szans na

uzyskanie doświadczenia zawodowego oraz podjęcie zatrudnienia przez młode

osoby.

Program "Pierwsza Praca" umożliwia m.in. uzyskanie wiedzy o współczesnym

rynku pracy, uczy planowania kariery zawodowej, motywuje do dalszego

podnoszenia kwalifikacji zawodowych, pozwala nabyć umiejętności praktyczne

niezbędne w skutecznym poszukiwaniu pracy, umożliwi zdobycie doświadczenia

zawodowego oraz podjęcie pracy.

Program adresowany jest do osób bezrobotnych (zarejestrowanych w urzędzie pracy

właściwym ze względu zameldowania stałego lub tymczasowego) do 25 roku życia

oraz do bezrobotnych absolwentów studiów wyższych do 27 roku życia (w przypadku

osób zarejestrowanych jako bezrobotne w okresie do 12 miesięcy od dnia

ukończenia szkoły wyższej).

Bezrobotnym do 25 roku życia jest osoba, który do dnia zastosowania wobec niej

usług lub instrumentów rynku pracy nie ukończyła 25 roku życia.

Bezrobotnym do 27 roku życia jest bezrobotny do dnia ukończenia 27 roku życia

w okresie do 12 miesięcy od dnia ukończenia studiów wyższych.

Osoba bezrobotna, która nie spełnia kryteriów wiekowych programu, może

skorzystać z pomocy świadczonej przez powiatowe urzędy pracy na zasadach

ogólnych, dostępnych dla wszystkich bezrobotnych i poszukujących pracy, w tym

m.in. z szerokiej gamy aktywnych działań rynku pracy przedstawionych wcześniej.

Program "Pierwsza Praca" jest również przeznaczony dla pracodawców, którzy

mogą liczyć m.in. na refundację kosztów utworzenia i utrzymania miejsca pracy dla

bezrobotnego.

Dodatkowo, w ramach usług rynku pracy Programu "Pierwsza Praca" można

skorzystać z grupowych zajęć informacyjno-szkoleniowych pn. "Samodzielność

w poszukiwaniu pierwszej pracy", które obejmują sześć zakresów:

• określenie praw i obowiązków młodego bezrobotnego - omówienie zagadnień

wynikających z przepisów ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku

 

32

pracy i przedstawienie uczestnikom zajęć zakresu usług, jakie na rzecz

młodych bezrobotnych świadczą urzędy pracy;

• określenie wartości płynących z podjęcia pracy - prezentacja informacji na

temat wartości pracy w życiu człowieka z różnych punktów widzenia oraz

określenie indywidualnie postrzeganych wartości pracy w formie ćwiczenia

praktycznego;

• przedstawienie sposobów szukania pracy - ogólna informacja o sytuacji na

rynku pracy w Polsce i główne metody poszukiwania pracy;

• mała przedsiębiorczość jako sposób na samozatrudnienie - wprowadzenie do

tematu planowania i tworzenia własnego przedsiębiorstwa oraz ćwiczenia

praktyczne dotyczące własnej przedsiębiorczości;

• dokumenty aplikacyjne, analiza predyspozycji - prezentacja zasad

przygotowywania podstawowych dokumentów wymaganych przy ubieganiu

się o pracę (życiorys, list motywacyjny) oraz praktyczna próba określenia

własnych cech, które mogą okazać się istotne przy sporządzaniu tych

dokumentów;

• autoprezentacja - ogólne zasady prowadzenia rozmowy o pracę (pierwsze

wrażenie, mowa ciała, negocjacje płacowe itp.).

2.2. Program Banku Gospodarstwa Krajowego "Pierwszy Biznes"

Jest to program preferencyjnych pożyczek udzielanych przez Bank

Gospodarstwa Krajowego na finansowanie kosztów rozpoczęcia działalności

gospodarczej przez młodych bezrobotnych. Program realizowany jest na podstawie

umowy zawartej w 2005 r. między ministrem pracy a prezesem BGK.

Wysokość pożyczki udzielonej na finansowanie kosztów rozpoczęcia działalności

gospodarczej nie może przekroczyć kwoty 40 tys. zł. Pożyczka jest preferencyjnie

oprocentowana (0,75 stopy redyskonta weksli przyjmowanych przez NBP - aktualne

dane znajdują na stronie www.nbp.pl), co oznacza niższą od komercyjnej stopę

 

33

procentową. Pożyczka może być udzielona na 36 miesięcy i w tym czasie możliwe

jest odroczenie spłaty kapitału maksymalnie do 6 miesięcy.

O pożyczkę może się starać bezrobotny do 25 roku życia lub bezrobotny legitymującym

się dyplomem wyższej uczelni do 27 roku życia (do 12 miesięcy od dnia ukończenia

studiów).

Pożyczka przeznaczona jest na finansowanie kosztów realizacji przedsięwzięcia

przedstawionego przez bezrobotnego, a w szczególności na:

• zakup wyposażenia technicznego niezbędnego do prowadzenia

rozpoczynanego przedsięwzięcia, albo utworzenia dodatkowego miejsca

pracy;

• dostosowanie

pomieszczeń do projektowanej działalności;

• zakup niezbędnych materiałów, surowców, itp., w przypadku

rozpoczynania samodzielnej działalności.

2.3. Program "Junior"

Program "Junior" jest realizowany od września 2002 r. wspólnie z Państwowym

Funduszem Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych. Program skierowany jest do osób

z orzeczonym znacznym, umiarkowanym lub lekkim stopniem niepełnosprawności, które

są bezrobotnymi do 25 roku życia lub bezrobotnymi absolwentami studiów wyższych do

27 roku życia (zarejestrowanymi w powiatowym urzędzie pracy do upływu 12 miesięcy

od dnia ukończenia szkoły wyższej).

Uczestnictwo w Programie "Junior" pozwala zwiększyć możliwości zawodowe młodych

bezrobotnych oraz stwarza szansę zatrudnienia i zdobycia doświadczenia

zawodowego w ramach odbywania stażu. Ułatwia też jego uczestnikom skuteczne

 

34

zaprezentowanie się ewentualnemu przyszłemu pracodawcy. W konsekwencji

program powinien przyczynić się do stworzenia miejsc pracy dla niepełnosprawnych,

młodych bezrobotnych

Efektem towarzyszącym realizacji programu jest przełamanie barier psychologicznych

u pracodawców, związanych z zatrudnianiem osób niepełnosprawnych.

2.4. Projekt „Talent”

Programu adresowany jest do absolwentów szkół i uczelni artystycznych oraz

kierunków związanych z kulturą (szkół państwowych i prywatnych), którzy są

bezrobotnymi do 25 roku życia lub bezrobotnymi, którzy nie ukończyli 27 roku życia

(w tym przypadku musi być spełniony warunek skierowania na staż w okresie do upływu

12 miesięcy od dnia określonego w dyplomie, świadectwie lub innym dokumencie

poświadczającym ukończenie szkoły wyższej), zarejestrowanymi w powiatowych

urzędach pracy, zgodnie z pobytem stałym lub tymczasowym.

W ramach programu bezrobotni absolwenci szkół i uczelni artystycznych oraz

kierunków związanych z kulturą, spełniający kryteria wiekowe będą mogli wziąć udział

w stażach zawodowych zgodnych z kierunkiem wykształcenia.

Staże będą odbywać się u pracodawców, którymi mogą być:

• państwowe i samorządowe instytucje kultury (instytucje artystyczne,

muzea, biblioteki, centra i domy kultury, instytucje filmowe itp.),

• jednostki

samorządu terytorialnego,

• wyższe uczelnie państwowe i niepubliczne,
•

organizacje pozarządowe, firmy prowadzące działalność w obszarze

kultury (m.in. wydawnictwa, media, firmy fonograficzne itp.)