1

Mgr Jolanta Sadek

UŁOŻENIE POTYLICOWE TYLNE

HABITUS OCCYPITALIS POSTERIOR =

= HABITUS OCCYPITOPOSTERIOR

Odmiana tylna ułożenia potylicowego występuje wtedy, gdy grzbiet płodu

zwrócony jest do tyłu = do kręgosłupa matki (ustawienie I B lub II B), główka
w przygięciu, potylica od strony kości krzyżowej.

(Wg Pschyrembla – nieprawidłowość ustawienia.)

Jest to najmniejsze odchylenie od ułożenia prawidłowego.
0,5 – 1% wszystkich położeń główkowych

 Przyczyny:

1. Nieprawidłowa miednica kostna = nieprawidłowości kanału rodnego

▪ miednice typu androidalnego i antropoidalnego
▪ miednice z bardzo wysokim spojeniem łonowym

2. Małe płody (niedonoszone lub martwe)
3. Liczne wieloródki z wiotkimi powłokami brzusznymi

 Rozpoznanie:

1. w badaniu zewnętrznym: II chwytem Leopolda – ustawienie I lub II: odmiana B
2. w badaniu wewnętrznym:

* szew strzałkowy w wymiarze skośnym lub prostym
* ciemiączko przednie pod spojeniem łonowym,
* ciemiączko tylne od strony kości krzyżowej, trudne do wybadania przedgłowie.
Zahamowanie postępu porodu na dnie miednicy, czasem już w próżni.

Rozpoznanie ciemiączek:

! Ułożenie potylicowe tylne rozpoznajemy tylko wtedy, gdy główka płodu znajduje się w
płaszczyźnie próżni, cieśni lub wychodu.

W płaszczyźnie wchodu usytuowanie główki może jedynie oznaczać pewną

predyspozycję do zwrotu nieprawidłowego.

2

Dane położnicze:

1. część przodująca
2. punkt prowadzący
3. płaszczyzna miarodajna
4. wymiar główki
5. punkt podparcia
6. mechanizm porodu
7. kształt główki
8. przedgłowie

- główka, potylica
- okolica ciemiączka tylnego
- podpotyliczno-ciemieniowa, obwód 32cm
- skośny mały 9,5 cm
- okolica ciemiączka przedniego
- maksymalne przygięcie, następnie odgięcie
- długogłowie
- w ustawieniu I – okolica ciemiączka tylnego i lewej

kości ciemieniowej, w ustawieniu II – okolica
ciemiączka tylnego i prawej kości ciemieniowej

Przebieg porodu:
I akt:
Główka wstawia się szwem strzałkowym w jeden z wymiarów skośnych:

ustawienie I (lewe)

w wymiar skośny II (lewy)

ustawienie II (prawe)

w wymiar skośny I (prawy)

Rzadko szew strzałkowy wstawia się w wymiar prosty płaszczyzny wchodu.

Ułożenie potylicowe tylne I Ułożenie potylicowe tylne II

(ustawienie ciemiączka tylnego odpowiada zawsze ustawieniu grzbietu)
I zwrot główki bz.

II akt – dwie możliwości przebiegu:

1.

zwrot potylicy o 135

0

(długi obrót)

Główka przechodząc przez kanał rodny, na wysokości próżni lub cieśni może dokonać

zwrotu o 135

0

, i z wymiaru skośnego, z potylicą od strony kości krzyżowej, znaleźć się

w wymiarze prostym wychodu – z potylicą pod spojeniem łonowym

dalszy przebieg

porodu prawidłowy; (w około 50% przypadków).

Do dna miednicy główka zstępuje z potylicą skierowaną do kości krzyżowej.

Na dnie miednicy dokonuje się zwrot szwu strzałkowego z wymiaru skośnego, poprzez
poprzeczny, skośny do wymiaru prostego:
w ustawieniu I

z wymiaru skośnego lewego (II) poprzez wymiar poprzeczny, następnie poprzez skośny
prawy (I) do prostego, z potylicą pod spojeniem łonowym

3

w ustawieniu II

z wymiaru skośnego prawego (I) poprzez wymiar poprzeczny, następnie poprzez skośny
lewy (II) do prostego, z potylicą pod spojeniem łonowym

Dalszy przebieg porodu jak w ułożeniu potylicowym przednim.

2.

zwrot potylicy o 45

0

Jeżeli główka płodu (szew strzałkowy) obróci się tylko o 45

0

potylica zwraca się

do kości krzyżowej poród nastąpi w ułożeniu potylicowym tylnym.
Na dnie miednicy szew strzałkowy zwraca się z wymiaru skośnego do wymiaru prostego

ciemiączko małe (tylne) kieruje się do kości krzyżowej.

w ustawieniu I w ustawieniu II

z wymiaru skośnego lewego (II) z wymiaru skośnego prawego (I)

Istniejące przygięcie główki musi jeszcze bardziej się pogłębić, bródka przyciskana

jest do mostka – takie ułożenie narzuca główce kształt kanału rodnego

osią główka-

szyja dopasowuje się maksymalnie do wygięcia wychodu (osi miednicy).

Poród trwa dłużej ponieważ mechanizm przechodzenia główki przez kanał rodny jest

mniej korzystny.

Pod spojenie łonowe (łuk łonowy) – węższa przestrzeń wędruje szerokie

przodogłowie, natomiast kark przemieszcza się do szerokiego zagłębienia krzyżowo-
biodrowego

gorsze przystosowanie.

Po kroczu wytacza się najpierw potylica.
Punktem podparcia jest ciemiączko przednie, które opiera się o dolny brzeg spojenia

łonowego.

Z chwilą urodzenia się potylicy po kark, ustępuje siła wymuszająca przygięcie

główka lekko odgina się spod spojenia łonowego rodzi się czoło, twarz i bródka.

4

Odrębności – mimo, że płaszczyzna miarodajna jest dokładnie taka sama jak w ułożeniu
potylicowym przednim to poród jest przedłużony, szczególnie II okres.
1. Zasadniczym powodem jest maksymalne, wymuszone przygięcie

wzmożone tarcie

między główką, a kanałem rodnym.

2. Po kroczu rodzi się szeroka potylica, a nie wąski wierzchołek

większe napięcie

i poprzeczne rozciągnięcie krocza.

3. W wąskim łuku łonowym punktem podparcia jest wierzchołek główki, a nie dobrze

przylegający kark większe napięcie krocza.

ryzyko głębokich pęknięć krocza

Prowadzenie porodu:
 Ważne jest wczesne rozpoznanie główka w próżni, szew w wymiarze skośnym

rodzącą układamy na bok odpowiadający potylicy płodu zwiększa to szanse na zwrot
ciemiączka tylnego pod spojenie łonowe, ponieważ główka zwraca się w stronę
przeciwną do obrotu jakiego dokonują pośladki.

 Cewnikowanie pęcherza moczowego – w tym ułożeniu często dochodzi do zatrzymania

moczu...

 Rodząca może odczuwać uciążliwy ból okolicy krzyżowej oraz skurcze parte przed

osiągnięciem całkowitego rozwarcia niezbędne dobre znieczulenie, wskazane zzo.

 Przy osłabionej czynności skurczowej wlew kroplowy z 5 j.m. oksytocyny.
 Wykonać szerokie nacięcie krocza.
 Przy wytaczaniu główki pamiętać:

1!

najpierw przygięcie w kierunku spojenia łonowego

2!

następnie lekkie odgięcie

 Jeżeli potylica nie dokonuje zwrotu lub szew strzałkowy długo utrzymuje się w wymiarze

prostym

zastosować próżniociąg położniczy lub kleszcze – ze wskazań: zagrożenie

matki! (przedłużający się poród, wtórne osłabienie czynności skurczowej, wyczerpanie,
zagrażające zakażenie wewnątrzmaciczne); zagrożenie płodu! (długotrwały ucisk główki
płodu, nieprawidłowy zapis KTG, kwasica płodu).

Powikłania:

- przedłużony II okres porodu,
- wyczerpanie rodzącej,
- wtórne osłabienie czynności skurczowej,
- rozległe pęknięcia krocza i pochwy,
- niedotlenienie płodu, urazy główki płodu.

Rozpoznanie różnicowe: w praktyce ułożenie potylicowe tylne bywa często mylone
z ułożeniem wierzchołkowym.

Literatura:

1. Bręborowicz G. (red): Położnictwo. Podręcznik dla położnych i pielęgniarek. PZWL, Warszawa

2002

2. Pisarski T. (red): Położnictwo i ginekologia. Podręcznik dla studentów. PZWL, Warszawa 2001
3. Pschyrembel W.: Położnictwo praktyczne i operacje położnicze. PZWL, Warszawa 1997
4. Troszyński M.: Ćwiczenia położnicze. PZWL, Warszawa 2009