Etyka wykład nr 3

21.10.2010

Relatywizm moralny: - a absolutyzm. Spór o to czy istnieją jakieś stałe niezmienne zasady
postepowania, czy też takich zasad nie ma. Czy zasady moralne mają charakter zmienny w czasie
czy nie.

Relatywizm moralny - skonstruowała je polska uczona prof. Pawłowska.
Rozróżnia 4 znaczenia relatywizmu:

1.

Rozumiany jako relatywizm aksjologiczny - przeciwstawiany jest absolutyzmowi. Opinie
moralne oceny osądy są tylko względnie słuszne. 2 sprzeczne ze sobą opinie moralne w
tej samej sprawie mogą być jednocześnie słuszne i niesłuszne za razem. Zwolennik tej
teorii widzi moralność jako emocje, pogląd głoszący że opinie moralne tak naprawdę
tylko efektem pewnych konwencji, społecznych umów zwyczajów które nie sa oparte na
żadnym obiektywnym podłożu.

Zwolennik absolutyzmu aksjologicznego - uważa że każda opinię moralna można uznać za
słuszną lub nie w oparciu o pewne kryteria np. właściwości natury człowieka czy świata. Mogą
to być stałe normy postepowania ustalone przez boga.

Są stanowiska pośrednie :
Relatywizm aksjologiczny w wersji umiarkowanej czy absolutyzm aksjologiczny w wersji
umiarkowanej. Uważają że stanowiska są względnie słuszne.

2.

2 postać relatywizmu - metodologiczny relatywizm - przeciwstawione jest to
naturalizmowi metodologicznemu.
Relatywizm metodologiczny - uzasadnienia osadów moralnych mają tylko względny
charakter, bo one mają tylko względną moc przekonująca. Nie każdego się przekona
Naturalizm metodologiczny - istnieje metoda uzasadniania sadów moralny w sposób
obiektywny i uniwersalny. Każdego da się przekonać, metoda jest uniwersalna.

3.

Relatywizm sytuacyjny przeciwstawiany pryncypializmowi- zwolennicy relatywizmu -
wszelkie normy moralne obowiązują tylko względnie, nie ma takich norm moralnych
które obowiązywałyby zawsze wszędzie i w każdej sytuacji. Istnieją dylematy który
wymagają naruszenia zasad moralnych by przestrzegać innych. Pryncypialiści -
uważają że można wskazać normy moralne o charakterze zasad ogólnych których
zawsze trzeba przestrzegać. TO MOŻE BYĆ NA EGZAMINIE ZATRZYMAŁ SIĘ PRZY TYM.
Zwolennicy pryncypializmu - uważają że normy moralne można przedstawić za pomocą
swego rodzaju kodeksu, podejmowali próby stworzenia takiego kodeksu. Zwolennicy
relatywizmu - są przeciwni tworzeniu kodeksu mówią że normy moralne wchodzą ze
sobą w kolizje , tak dzieje się bardzo często. Człowiek musi rozstrzygać pewne sprawy
sam, i kodeks może czasem nawet przeszkodzić zamiast pomóc. Kodeks mógłby jedynie
odnosić się do sytuacji oczywistych które nie mają sprzeczności, ale dla tych norm
kodeks jest zbędny ponieważ każdy normalny człowiek bez trudu rozpozna jakie
postepowanie jest właściwe więc kodeks byłby bezużyteczny.

Obowiązki moralne PRIMA FACIE – twórca jest daevid Rossę. Ustalają pierwszeństwa wyboru,
norma jest rozstrzygana na 1 rzut oka.

4.

relatywizm kulturowy pojmowany na 2 sposoby:
a.

w wersji opisowej - przeciwstawiany uniwersalizmowi - zwolennicy relatywizmu
stoją na stanowisku ze wszelkie normy moralne obowiązują względnie w
odniesieniu do danej kultury, nie ma takiej normy która obowiązywałaby wszędzie.
Uniwersaliści - mówią że są takie normy moralne które obowiązują wszędzie i
zawsze w każdej kulturze. Jest to spór natury antropologicznej , socjologicznej.
Tutaj można to sprawdzić badaniami czy jakaś norma obowiązuje wszędzie.

b.

W wersji normatywnej przeciwstawiany absolutyzmowi - relatywizm kulturowy w
wersji normatywnej głosi ze wartość każdej kultury jest względna, nie można uznać
żadnej kultury za lepszą lub gorszą od kultury innej, nie można oceniać moralnych
standardów funkcjonujących w danej kulturze z punktu widzenia swojej własnej. Jest
to podstawowy błąd że oceniamy postepowanie innych osób , ich normy moralne
z punktu widzenia własnej kultury. A może jednak istnieją pewne reguły moralne
ponad kulturowe ? Może da się kulturę ocenić ze względu na niektóre normy? Czasem
postepowanie niektórych w odległych narodach nami wstrząsa ale czy to upoważnia
nas do wkraczania na ich teren i usiłowania narzucić im naszych norm moralnych.
Nie jest to możliwe do pogodzenia z prawami człowieka, które obowiązują. Somalia
(kwiat pustyni) byłby dobrym przykładem , czy mamy prawo ingerować i narzucać
własne normy ? Nie ma tam rządu od kilkunastu lat przynajmniej nie w tym znaczeniu
jakie my mamy na myśli. Zjawisko głodu jest tam powszechne i stałe. Organizacje
pozarządowe zaoferowały pomoc ale została ona przyjęta w całości przez przywódców
watahy xD i nie trafiła do miejscowych.
Absolutyzm – jest zapewne przeciwny.

Wolność jako warunek moralnej kwalifikacji:
Wolność woli i człowieka jest warunkiem tego by można było ludzkie zachowania w ogóle
kwalifikować, nie można oceniać zachowania które zostało wymuszone. Ponieważ działanie nie
było zgodne z wolą człowieka.
Czy człowiek jest wolny czy zdeterminowany - czy wszystko co człowiek robi jest efektem
pewnego łańcucha przyczynowo skutkowego?
Na początku wszystkie drogi przed nami otwarte mamy wybory w każdym zakresie, np.
kim chcemy zostać itp. Ale im starsi się stajemy tym więcej drzwi zostaje zamkniętych.
Prezydentem nie zostanie bo się nie uczyłem i nie działałem w tym kierunku, kosmonauta też.
Potem wybory są ograniczone, więc czy coś nami kieruje ? Czy wolna wola się zacieśnia i
przestaje być wolna ?

DRUGI DZIAŁ ZAGADNIEŃ ETYCZNYCH: ZARYS HISTORI I IDEI ETYCZNEJ:
Starożytność:
Sokrates – koncentrował się na prowadzeniu dialogu z ludźmi. Żywił przekonanie że największy
sens ma dochodzenie do prawdy poprzez zadawanie pytań, nawiązujących do udzielonej
odpowiedzi na poprzednie pytanie. Za pomocą pytać rozmówca Sokratesa sam dochodził to
tych wniosków które Sokrates chciał przedstawić.
Jakie idee głosił ?
Głównie interesował się samym człowiekiem a nie jak ci przed nim światem. Wskazał samego
człowieka jako obiekt filozoficznej refleksji. Poszukiwał ARETE - cnoty w człowieku. Celem życia
człowieka jest dążenie do szczęścia. EUDAIMONIA - osiąga to tylko ktoś kto żyje w zgodzie z sobą ,
ludźmi i światem, to jest stan najwyższego szczęścia. Jak osiągnąć ten stan? Poprzez realizacje
ARETE - cnoty. To jest jakaś sprawność która pozwala człowiekowi osiągnąć szczęście. Różne
cnoty powinni urzeczywistniać różni ludzie tak mówił Sokrates. Cnota jest właściwe wypełnianie
swojej roli, jak dobrze kujesz podkowy to jesteś dobrym kowalem więc twoim ARETE jest bycie
dobrym kowalem. Sokrates uważał że tylko nieliczni mądrzy ludzie potrafią odpowiedzieć na
pytanie jak żyć, uważał że większość ludzi jest intelektualnie nie zdolna do tego by rozpoznać
ARETE i dlatego żyją źle. Sokrates przyjmował stanowisko zwane intelektualizmem etycznym
- wedle tego poznanie tego co jest dobre i złe jest gwarantem dobrego życia. Jeśli byśmy
wszyscy wiedzieli co jest dobre a co złe to wszyscy byśmy żyli dobrze. Można to łatwo
zaatakować ponieważ co z tymi którzy są źli świadomie?
Wiedza o tym co dobre a co złe sprzyja dobremu postepowaniu. A brak poruszania tematu
sprowadza demoralizację i ludzie chętniej czynią zło.
CNOTA TU JEST WAŻNA I STOSUNEK SOKRATESA DO CZŁOWIEKA.

Platon – za jego czasów powszechny był pogląd relatywistyczny, normy traktowano tylko
jako pewne wytyczne. Platon przeciwstawił się relatywizmowi. Uważał że świat w którym
żyjemy jest tylko swoistym odbiciem rzeczywistego świata, świata idei który poznawalny jest
przez człowieka jedynie za pomocą swoich odblasków? METAFORA JASKINI w której przykuci są
więźniowie. Wyrabiają oni sobie poglądy o tym co jest na zewnątrz tylko na podstawie cieni
dochodzących do nich. Podobnie człowiek działa w normalnym świecie ze światem idei.
Świat ten ma swoją hierarchię:
Najwyższe są prawda dobra i piękna.

1.

Dobro - jest bytem w pełnym tego słowa znaczeniu. Ono istnieje nawet bardziej niż
człowiek. Jakiś czyn zatem jest dobry dlatego że jest odbiciem idei dobra.

Platon zajmował się też:
Dziełem eutyfrona?. Jest on prostakiem ale przydarza się mu dziwna sytuacja. Niewolnik
ojca został ukarany i zamknięty w celi bez jedzenia. Więzień zmarł i syn tego człowieka szedł
zaskarżyć ojca za to co zrobił. Sokrates – dlaczego eutyfron chce postąpić tak a nie inaczej ?
Platon był zwolennikiem koncepcji społeczeństwa… Kontynuuje on po swoim mistrzu kult
Cnoty.
Platon unikał formułowania norm postepowania generalnych.