Etyka wykład nr 1

07.10.2010

Brak listy zajęcia nie obowiązkowe.
EGZAMIN pisemny- tutaj będziemy opisywać pewne zagadnienia. W przeciwieństwie do logiki gdzie
były zadania. JEST PORGRAM WYKŁADU W POSTACI SYLABUSSA.
TEMATY:

1.

Zagadnienia ogólne – metaetyka.

2.

Wybrane zagadnienia szczegółowe – etyka stosowana.

Etyka jest przedmiotem który nienajlepiej się wykłada, dobrze jest prowadzić dialog. Tematy które
są przedmiotem wzbudzają kontrowersję bo ludzie mają różne poglądy. Będziemy prowadzić dialogi.
Umiejętność prowadzenia racjonalnego sporu, musimy racjonalnie uzasadniać swoje stanowiska
moralne. Istotne jest to aby umieć uzasadniać takie a nie inne zdanie. Etyka na pewno nie jest
matematyką – tu nic nie wynika w sensie absolutnie pewnym. EGZAMIN BĘDZIE W LUTYM.
ZERÓWKA - umówimy się później.

Podręczniki:
Nie jest łatwo wskazać 1 podręcznik który by nas przygotował do egzaminu. Co prawda wykład
jest podstawa do zdania egzaminu ale literatura się przyda.

1.

Maria Ossowska – „Podstawy nauki o moralności” – pisana podczas okupacji. Wydanie 2
1957 rok. Potem w latach 60-tych wydanie następne, nowej nie ma zostaje biblioteka ,
allegro, i antykwariaty.

2.

„Normy moralne, grupa systematyzacji” – ta sama autorka co w 1 punkcie. – wznowiona
kilka lat temu.

3.

„Moralność mieszczańska” - chyba ta sama autorka.

4.

NAJBARDIZJE PRZYDANTY- 2009r. „Wiedza o etyce” Jan Hartman i Jan Woleński. 39zł.

5.

Peter Vardy i P. Grosch „ Etyka” wydanie z 1995r. jedyne po polsku ciężko dostać.

6.

F. Richen „ Etyka ogólna” – 2001r. wydanie polskie

7.

A. Anzenbacher – „Wprowadzenie do etyki” 2008r. wydanie polskie.

3 ostatnie książki - korzysta doktor w różnym zakresie na różnych tematach. Jak ktoś nie będzie
na wykładzie może do nich sięgnąć.

Etyka, kojarzy nam się z tym moralność.
Etymologia – pochodzenie wyrazów
ETYKA – pochodzi od greckiego słowa (ETHOS).
Zapisywany na 2 razy:

1.

Stajnia obora albo chlew w 1 zapisie ( dziwne N o z kreska w środku zwykłe o i dziwaczne
s).

2.

Znaczenie sposobów życia, miejsce w którym żyje. ( duże e dziwne o z kreska w środku
zwykłe o i dziwaczne s) Znaczy to w przybliżeniu charakter , zwyczaj, obyczaj.

Polskie słowo moralność pochodzi to od języka łacińskiego (MOS) mnoga (mores) i Morales.
Znaczenie wyrazu MOS to charakter obyczaj norma narzucona przez bogów. Jego znaczenie jest
praktycznie identyczne ze znaczeniem greckiego tego 2-go.
Od łaciny MOS utworzono słowo moralność.
MORALNOŚĆ - to oceny normy pewien ich system pewne ideały wyznaczające wzór dobrego
zachowania.
Moralność może być jednej osoby czyli zespołem jej przekonań które wyznaje. Może być też
własnością grupy społecznej. Moralność społeczna tak zwana czy dla grupy społecznej.
Moralność - mamy tu dwuznaczność z moralny.

1.

Wartościujące= ktoś zachował się w sposób nie moralny. Nazwanie jakiegoś zachowania
niemoralnym wiąże się z pozytywna lub negatywną oceną.

2.

Nie wartościujące- na oznaczenie czegoś co podlega moralnym cechom, czy pewne
zachowania podlegają moralnej ocenie?

ETOS- występuje teraz w językach współczesnych. Etos rycerski np. Zbiór wzorców postępowania
ideałów które są zawsze wspólną własnością pewnej grupy

ETYKA- rozumie się współcześnie dziedzinę filozofii która zajmuje się badaniem moralności
etyka jest działem filozofii poszukującym odpowiedzi na pytanie jak żyć jak postępować co jest
dobre a co złe jakie zachowania?. Te odpowiedzi poszukiwane musza mieć charakter racjonalny
muszą mieć pewne uzasadnienia. W tym sensie etyka jest częściom szerszego pojęcia Filozofii
praktycznej której obok etyki umieścić można politykę czy filozofię polityki.
Słowo etyka jest używane teraz w innych znaczeniach w języku polskim. Jako synonim
moralności wyrazu moralność. W języku potocznym często ludzie używają tych wyrazów
zamiennie. Większość jednak wprowadza rozróżnienie znaczeniowa i przez etykę rozumie
każdy wzór zasad postępowania z tym ze od moralności odróżnia ją to że etyka zawsze
zakłada pewien poziom systematyzacji, odpowiedzi na pytania jak żyć to wymagają poziomu
racjonalizacji dla etyki.
Moralność może być tylko zbiorem norm ocen ideałów.
W dyskusie zwykłym mało jest osób które usiłowałyby uzasadnić swoje zdanie tylko
przechodzą od razu do ostrej wymiany zdań gdy się z czymś Nie zgadzają nie podejmują prób
udowodnienia swojej tezy.

Etyka- to pojęcie odnoszone jest do pewnych usystematyzowanych kodeksów zachowań?
Tworzone są dla wyrażenia podstawowych zasad poszczególnych etyk zawodowych np. lekarze
mają swój kodeks etyki lekarskiej. Są specyficzne rozumienia etyki i moralności na gruncie
poszczególnych filozofii.
KANT – przypisywał duże rozróżnienie między etyką a moralnością ale o tym potem.

Etyka - dział filozofii poszukiwania jak postępować w życiu co jest dobre. Etyka tak rozumiana
może być nazwana filozofia moralna. Jako pierwszy terminu etyka na oznaczenie działu filozofii
użył Arystoteles.
Maria Ossowska – postulowała by wprowadzić wyraźne rozróżnienie pojęciowe pomiędzy nauką
moralności a Etyką.
PODZIAŁ 1
Czy filozofia jest nauką? Można jej przypisać cechy naukowości?
Uważała że m możliwe jest uprawianie nauki o moralności. Etyka poszukiwałaby odpowiedzi na
pytanie jak żyć jak postępować ? i zdaniem Ossowskiej nie ma nauki która byłaby w stanie
odpowiedzieć na to pytanie. Etyka w tym sensie nauką nie jest.
Nauka moralności - jest nauką ale musi spełniać pewne kryteria, nauka moralności której
uprawianie postulowałaby miałaby za swój przedmiot moralność ale nie rozważałaby na temat
jak rzyć co jest dobre i słuszne tylko miałaby szukać odpowiedzi na to co ludzie sadza na temat
moralności co ludzie sadzą o zachowaniach i dlaczego uważają tak a tak.
Psychologia moralności - jako dział nauki moralności szukałaby odpowiedzi na pytanie co ludzi
skłania by postąpić tak a nie inaczej. Jakie SA psychiczne uwarunkowania że robią jedno a sądzą
na ten temat co innego.
Socjologia moralności - jako kolejny ważny dział rozpoczęła sama Ossowska.
Kolejny dział
Metaetyka. – dyscyplina badawcza której przedmiotem jest etyka, język za pomocą którego
formułowane SA tezy etyki. Zainteresowaniem jest znaczenie podstawowych wyrazów języków
moralności takich jak dobry zły słuszny itp.

PODZIAŁ 2
Są autorzy którzy chcą inaczej rozdzielić te dyscypliny:
Rozróżnienie etyki opisowej - nauka moralności Ossowskiej
i normatywnej- to co nazywa Ossowska etyka.
Zwolennicy takiej systematyzacji proponują w etyce normatywnej odróżnić
Etyka ogólna - sens podstawowych pojęć jak norma moralna podmiot odpowiedzialności
moralnej - wina w sensie moralnym.
Etyka szczegółowa - poszukiwanie odpowiedzi na pytania szczegółowych kwestii np. ocena
wojny eutanazji itp.

Rozróżnienie 3: PODZIAŁ 3
Etyka spekulatywna – pytanie o znaczenie pojęć etycznych
Etyka stosowana (najprężniejsza dziś) – to etyka szczegółowa raczej. Wypracowują wyszukane
sposoby uzasadniania swoich stanowisk.

Różne sposoby pojmowania moralności i etyki jako synonimu moralności.:
W dziejach etyki pojmowano bardzo różnie moralność. Ścierały się ze sobą 2 sposoby
pojmowania moralności:

1.

Moralność obowiązek – zbór norm postępowania w danej sytuacji , byłaby w tym ujęciu
zbiorem nakazów i zakazów

2.

Moralność cnota- zadaniem etyki jest wskazywanie człowiekowi pewnych idealnych
wzorców wskazywanie właściwości charakteru które człowiek powinien w sobie
wypracowywać aby być moralnie dobrym. Tu odnosi się to nie do czynu tylko do
człowieka czy jest moralnie dobry czy zły, jak w jaki m stopniu wypracował w sobie
moralne cnoty.

Te 2 ujęcia wiążą się z innym rozróżnieniem amerykańskiego prawnika Leona Fullera.
2 postacie moralności:

1.

Moralność obowiązku- operuje nakazami i zakazami , mówi czego nie wolno i co każdy
powinien. Skierowana jest do wszystkich ludzi, wyznacz poziom m oralnego minimum.
Chronią one fundamentalne dobra niezbędne by społeczeństwo przetrwało. Np. zakazy
kradzieży zabójstwa itp. Nieprzestrzeganie tych nakazów i zakazów wiąże się z moralnym
potępieniem, ktoś zasługuje wtedy na społeczną pogardę lub inne sankcje.

2.

Moralność aspiracji – Zamiast nakazów i zakazów , ona operuje sugestiami , radami i
wskazówkami formułowanymi w sposób warunkowy. Te rady, Jeżeli chcesz osiągnąć coś
więcej jeśli chcesz dążyć do moralnego ideału postępuj tak a tak. Niewypełnienie tych rad
nie powoduje sankcji moralnej i potępienia, ktoś taki zasługuje bardziej na współczucie niż
potępienie.

Immanuel Kant ten rodzaj moralności (aspiracji) przedstawiał jako Etyką supererogacyjna - jest
to etyka elitarna i wypełnienie jej wskazań nie jest możliwe dla wszystkich osiągnąć to tylko
najwytrwalsi. Ci którzy wypełnia wskazówki zasługują na najwyższe uznanie ale ci którym się
nie uda nie zasługują na potępienie. Np. ratowanie czyjego życia z narażeniem własnego.

Granica między etyką aspiracji a obowiązków gdzie ona jest czy dla wszystkich jest w tym
samym miejscu? Nie dla każdego gdzieś w którąś stronę jest to przesunięte. Np. nie od każdego
wymagamy aby ratował komuś życie ale od strażaka i lekarza tak. Co byśmy powiedzieli
lekarzowi który nie chce pomów bo się boi choroby zakaźnej ? no zasługuje na potępienie.

Stosunek etyki do innych systemów moralnych i obowiązków społecznych –
Niektórzy mówią że można wyznaczyć granice systemu prawnego to i można wyznaczyć granice
między etyką a moralnością. Gdzie się zaczyna moralność a kończy prawo? Prawo odsyła
czasem do systemów poza prawnych.

Konstrukcja norm prawnych a moralnych:

1.

Prawna
a.

Hipoteza - określa adresata, czasem wskazane są okoliczności

b.

Dyspozycja - warunki

c.

Sankcja – określa skutki

2.

Moralna
a.

Ma hipotezę? - niektórzy mówią że normy moralne mają charakter kategoryczny a
nie hipotetyczny. To znaczy nie określają kręgu adresatów bo musza się stosować
wszyscy kompletnie jest uniwersalna. Przykładem może być dekalog. Nie zabijaj nie
kradnij - przykazania nie określają podmiotów. Nie są określane żadne warunki.

b.

Dyspozycja – nie mają warunków.

c.

Sankcja – nie posiadają sankcji teoretycznie.

Ale nie każda norma prawna sankcje posiada. A z 2 storn jest tak ze nie jest powiedziane że
normy moralne nie posiadają sankcję. Moralne nie są sformalizowane - nie ma instytucji która
miałaby reagować i sankcjonować moralne zło.
Sankcja rozproszona w normach moralnych - są to reakcje różnych członków społeczeństwa np.
wykluczenie ze społeczeństwa pogarda potępienie, wyrażanym na różne sposoby np. z kimś takim
się nie zadajemy.