Etyka wykład nr 4

28.10.2010

Historia idei etycznej kontynuacja:

Arystoteles:
Najwybitniejszy filozof starożytności. W średniowieczu kiedy odkryli na nowo jego pisma stał się
kanonem filozofii. Był on wybitnym metafizykiem od tytułu dzieła „metafizyka” pochodzi cała
dziedzina filozofii właśnie metafizyka. Teoria bytu - Arystoteles zerwał z platońskim pomysłem
świata idei. 3 najwyższe wartości zidentyfikowane przez Platona prawda dobro piękno śa
zawarte w samym bycie. To byt jest dobry prawdziwy i piękny.

Dobro moralne - Arystoteles utożsamiał ze szczęściem Eudemonizm – stanowisko w etyce gdzie
dobro moralne jest utożsamiane ze szczęściem , dobre jest to co prowadzi do szczęścia.
Życie szczęśliwe to życie mądre. Mądrość powinna być najwyższą cnotą, polega ona na
wybieraniu złotego środka, odejście do skrajności. Człowiek mądry sam wybiera hojność odrzuca
chciwość. Człowiek odrzuca brawurę i tchórzostwo a wybiera po środku odwagę.
Arystoteles przykładał wagę do relacji człowieka z innymi ludźmi, jest on autorem niezwykle
trafiającej w sedno definicji człowieka jako istoty społecznej, zoo politicus. Człowiek może osiągnąć
szczęście jedynie wchodząc w dobre relację z innymi ludźmi, sam w sobie nie może być szczęśliwy.
Człowiek ma pewne etyczne obowiązki wobec innych ludzi, nie ma eudajmonii bez relacji z innymi
ludźmi. Arystoteles najwyżej stawiał przyjaźń, 2 wolnych ludzi, uważał że bez doświadczenia
przyjaźni człowiek nie może być szczęśliwy. Arystoteles jest twórcą samego terminu ETYKA, używał
tego terminu w swoich dziełach. 3 dzieła Arystotelesa:

1.

Etyka wielka

2.

Etyka euganejska

3.

Etyka nikomachejska

Polityka - była przez niego definiowana jako sposób organizowania życia społecznego który
zapewnia ludziom szczęście?
Pojęcie moralności w wymiarze społecznym….
Arystoteles jest twórca złożoności bytu z formy Hylemorfizmu – hyle-materia morfe-forma
W przeciwieństwie do Platona Arystoteles uważał że byt składa się z materii i formy.
Formą człowieka jest jego człowieczeństwo formą krzesła jest jego krzeslowatość xD - zespół cech
które sprawiają że dany przedmiot należy do zbioru krzeseł itd.
Materia jest tym składnikiem bytu który decyduje o indywidualnej tożsamości tego czy innego
przedmiotu.
Hylemorficzna koncepcja bytu jest inspiracją dla późniejszych myślicieli.
Etyka hedonistycznej - opiera się na przyjemnościach.
Epikur szeroko rozumiał przyjemność uważał ze nie należą tu tylko przyjemności z wrażeń o
charakterze zmysłowym ale także jakieś wrażenia intelektualne. Trzeba minimalizować cierpienia
są one z natury i etycznego punktu widzenia złe. Pewna doza przyjemności może zrównoważyć
cierpienie.
Śmierć – Epikur jest autorem - źródłem cierpienia człowieka jest przede wszystkim strach/
lęk człowiek bał si przede wszystkim bogów i śmierci. Ale jest to zbędny strach bo bogowie
nie ingerują w życie człowieka bezpośrednio a śmierć nie ingeruje bezpośrednio w człowieka
bo kiedy jestem ja to nie ma śmierci a kiedy jest śmierć to już nie ma mnie więc się z nią nie
spotkam.

Św. Tomasz – był dominikaninem, miał komfortowe warunki pracy , był wykładowcą
uniwersyteckim w Paryżu. Uważał się przede wszystkim za teologa.
Nie zawsze św. Tomasz był przez kościół uważany za świętego jego pracę za życia były
krytykowane. Odrodzenie hedonizmu ma swój początek w encyklice papieskiej, stała się
impulsem do powstania nowego kierunku Neo-hedonistycznego.

Św. Tomasz był zwolennikiem idei zgodnie z która normy moralne mają charakter obiektywny
i niezależny od ludzkiej woli. Jak człowiek poznaje dobro i zło? Odpowiedzią jest koncepcja
synterezy - wspólna jest wszystkim ludziom rozpoznawania fundamentalnych podstawowych
norm moralnych. Każdy człowiek posiada umiejętność rozróżniania dobra i zła.
Odróżniał od tego SYNDEREZE - sumienie jednostkowe. Człowiek umie kwalifikować pewne
sytuacje potrafi kwalifikować jako dobre lub złe poprzez odniesienie ich do konkretnych norm
moralnych. Umiejętność poznawania zasad moralnych odróżnił od rozstrzygania konkretnych
sytuacji. Człowiek ma moralny obowiązek postępowania w zgodzie ze swoim sumieniem
nawet wtedy gdy jego sumienie narusza porządek norm moralnych, co najwyżej może ponosić
odpowiedzialność za to że jego sumienie zostało źle ukształtowane.
Czym są ogólne normy moralne?
LEX - rozumne rozporządzenie tego kto sprawuje władze nad okolicznością mające na celu
realizacje dobra wspólnego daje społeczności.

Kilka postaci prawa rozróżniał jak np.:

1.

Lex eterna - zamysł boży u podstaw stworzenia świata - lex eterna plan wedle którego
bóg którego świat stworzył i go teraz podtrzymuje. Prawo wieczne jest przez człowieka
nie poznawalne bezpośrednio bo jego umysł jest bardzo ograniczone w stosunku do
umysłu boga. W jaki sposób człowiek może poznawać to prawo ? - sam bóg może je
człowiekowi objawić poprzez dzieło objawienia; np. objawione w piśmie świętym.

2.

LEX DIVINA – prawo boskie - jest ogłaszane na bazie nadzwyczajnego aktu - ujawnienie
np. pisma świętego?? Ale prawo boskie zawarte w objawieniu jest poznawalne tylko dla
tych którzy zetknęli się z objawieniem więc co z innymi jak mogą zdobyć ta wiedze?
Czy te prawa są dla nich wiążące? Czy poganie mają moralne prawo postępowania w
sposób niemoralny :P?

3.

LEX NATURALIS – prawo naturalne – natura oznacza istotę rzeczy zespól cech które
sprawiają że coś jest tym a nie czymś innym. Również w czasach starożytnych była myśl
że człowiek może poznawać dobro i zło za pomocą rozumu. Taka idea była obecna w
listach św. Pawła do rzymian. Także poganie mogą poznać dobro i zło poprzez poznanie
stworzenia.

Cyceron – idea natury i obiektywnych norm moralnych poznawalnych poprzez rozum zeszły się w 1
i to cyceronowi przypisuje się nazwę prawo naturalne. Prawo poznawalne za pomocą rozumu.
Św. Tomasz - 3 rodzaj prawa jest rozumiany jako partycypacja udział ludzkiej rozumnej
natury w prawie wiecznym lex eterna. To to znaczy - człowiek jest częścią stworzenia może
zatem poznawać lex eterna poprzez obserwacje stworzenia również siebie jako stworzenia.
Ludzka rozumna natura - jest poznawalna za pomocą ludzkiego rozumu. Właśnie to czyni prawo
naturalne naturalnym właśnie ^^. Jaka jest treść prawa naturalnego ? jest to zasada - dobro jest
tym co należy czynić a zło tym czego należy unikać. Czyn dobro unikaj zła. Ale mamy tu błędne
koło bo dalej nie wiemy co jest dobre a co złe. Poznanie teoretyczne jest oparte na zasadzie
nie sprzeczności i innych. Jeśli ktoś odrzuca zasadę nie sprzeczności to nie stworzy żadnego
sensownego wskazania zasad postepowania. Św. Tomasz - wskazuje poznanie jak należy żyć.
Filozofia moralna współczesna - nowa teoria prawa naturalnego. Anglosaskie rozważania.
Tomasz wskazywał zasadę to stworzenia norm postepowania. Poznanie norm prawa
naturalnego dobywa się poprzez obserwacje do czego zmierza człowiek , nie konkretny ale
człowiek jako taki, chodzi o znalezienie najbardziej fundamentalnych skłonności:

1.

Dążenie do zachowania życia - wspólne dla wszystkiego co żywe.

2.

Skłonność do przekazywania życia, do zachowania swojego gatunku - również dla
wszystkich istot żywych.

3.

Dążenie do poznania prawdy - w szczególności o bogu. Ta skłonność szeroko rozumiana
jest czymś czemu trudno zaprzeczyć. Ludzie są ciekawi świata.

Te zasady kierunkują nasze myślenie. Nie ma tu zamkniętego katalogu norm postępowania
to raczej metoda poszukiwania odpowiedzi na pytanie jak należy w danej sytuacji postąpić.
Władza poznawacza rozumu pozwalająca ogarnąć ogromną liczbę opcji w celu wyprowadzenia tej
właściwej.

4 wiedza Tomasza:
LEX HUMANO - prawo ludzkie lub prawo pozytywne - rozumiał tu prawo i władze króla
państwa, związków stowarzyszeń w tym tez kościelne. To co ludzkie to lex Humano. Każdy
zarzucał mu że w tej koncepcji nie ma miejsca na prawo ludzkie bo musi być wedle niego
zgodne z prawem natury, jeśli mało być sprzeczne to traciło wartość prawa, przestawało
być prawem a zaczynało być jego wypaczeniem i wtedy nie obowiązuje. Jednak kiedy jest
zgodne z prawem naturalnym to jest zbędne bo powtarza prawo naturalne więc jest zbędne. Bo
skoro ludzie są w stanie sami poznać prawo natury i wyczuć co jest właściwe to po co prawo
człowieka?
Prawo naturalne jest „zbiorem” norm bardzo ogólnych natomiast rzeczywistość i sytuacje przed
którymi staje składają się z ogromnej liczy elementów, jest przepaść między ogólnością prawa
naturalnego a tą wieka szczegółowością stanu faktycznego. Prawo ludzkie ma wypełniać ta
przepaść w ramach sfery pozostawionej przez prawo naturalne. Np. prawo ludzkie powinno
rozstrzygać jaka kara spotka kogoś za coś bo prawo naturalne tego nie dookreśla.

Koncepcja metafizyczna - widać związki między św. Tomaszem a Arystotelesem. Koncepcja
holomorficzna (forma i materia) Tomasz to rozwinął:

1.

Każdy byt składa się z 2 elementów:
a.

Istota

b.

Istnienie- ten składnik sprawia że z bytów możliwych stają się realnymi.

Św. Tomasz wskazywał na inne złożenie bytu:
Tomasz mówił że każdy byt składa się z :

1.

aktu

2.

Potencjalności

Każdy byt w pewnym sensie jest tym czym w tej chwili ale jest też tym czym stać się może.
Gdybyśmy chcieli scharakteryzować być to nie wystarczy wziąć pod uwagę czym on jest teraz
ale także to czym może być np. nasionko drzewa jest teraz małe i niepozorne ale kiedyś
będzie np. wielkim dębem. Potencjalność tkwiąca w naturze tworzy napięcie między tym co jest
teraz a tym co może się stać to napięcie zawiera element powinności moralnej w odniesieniu
do istot rozumnych. To kim być mogę wyznacza nam kierunek powinności jak powinienem
postępować. Rola człowieka w świecie może być tym sposobem odczytywana. W ten sposób
jest interpretowana koncepcja prawa naturalnego św. Tomasza.

Angielski filozof Tomasz Hobbes - 17 wiek w epoce burzliwej. Był uczestnikiem gwałtownych
wydarzeń mających miejsce w Anglii 1640r. Epoka wojny 30 letniej która sprawiła że ludzie byli
świadkami scen trudnych do wyobrażenia. Jak człowiek mógł być tak okrutny zastanawiano się na
tym.
Poszukiwał on odpowiedzi na pytanie o naturę organizacji życia społecznego jakie jest źródło
organizacji z jakom się styka skąd się wzięło państwo i jakie jest jego morale uzasadnienie?
LEWIATAN – (biblijna nazwa potwora morskiego) – rozważania rozpoczął od wizji społeczeństwa
pierwotnego gdzie ludzie żyli bez organizacji życia społecznego. 2 kategorie wizjonerów:

1.

Pesymiści antropologicznych

2.

Optymiści antropologiczni

Pesymistę od optymisty najłatwiej rozpoznać obserwując przedział kolejowy - optymista stawa
bagaż na ławce nad swoją głowa pesymista umieszcza na przeciw miejsca które zajmuje by
mieć dobry punkt obserwacji xD xD badani profesora :D.

Ludzie żyjąc w stanie pierwotnym byli wolni żyli tak jak chcieli. Nieszczęścia się zaczęły odkąd
zaczęła się cywilizacja. Hobbes – uważał że w stanie natury ujawniał się nieograniczony egoizm
człowieka, dążył do tego by innych podporządkować. Każdy mógł się stać obiektem ataku i
zabity, nie było tam poczucie bezpieczeństwa, wojna wszystkich przeciw wszystkich. Człowiek
człowiekowi jest wilkiem :P. Tomasz Hobbes uważał że istniało tu cos takiego jak prawo
naturalna nakazujące postępowanie humanitarne ale nie było niczego co by ludzi skłoniło do
jego przestrzegania. Taki chaos stal się nie do zniesienia dla ludzi i dlatego zdecydowali się
w pewnym momencie kosztem swojej wolności zyskać poczucie bezpieczeństwa i stworzyli 1
organizacje społeczną powierzając władze komuś, a raczej pełnię władzy. Ten kto posiadał
władze czuwał nad tym by nie dochodziło do agresji. W ten sposób powstało państwo i do
tego odnosi się nazwa l lewiatan to potwór który ma pełnię władzy nad człowiekiem ale
zapewnia bezpieczeństwo.
Co można zakwalifikować jako sprawiedliwe postepowanie? - był pesymista antropologicznym
i wiedział że ile ludzi tyle zdań i nigdy nie dojdzie do porozumienia. 1 sposobem rozstrzygania
tego co sprawiedliwe jest powierzenie prawa państwu - sprawiedliwe jest to co za takie uzna
państwo.