Pielęgnacja chorego w chorobach układu krążenia, oddechowego i pokarmowego

Pielęgnacja chorego w chorobach układu krążenia,

oddechowego i pokarmowego

1. Rola

pielęgniarki w diagnostyce i leczeniu zawału serca

1.1. Obserwacja pielęgniarska

1.2. Metody inwazyjne

1.3. Postępowanie pielęgniarki wobec chorego we wstrząsie kardiogennym

2. Problemy

pielęgnacyjne pacjenta w ostrej i przewlekłej niewydolności krążenia

2.1. Istota schorzenia

2.2. Profilaktyka wobec pacjenta z nadciśnieniem tętniczym

2.2.1. Patogeneza nadciśnienia pierwotnego

3. Pielęgnowanie w schorzeniach układu oddechowego

3.1. Zapalenie płuc (pneumonia)

3.2. Dychawica oskrzelowa (asthma bronchialae)

3.3. Gruźlica płuc (tuberculosis pulmonum)

3.4. Badania diagnostyczne

4. Pielęgnowanie chorego w schorzeniach układu pokarmowego

4.1. Choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy (morbus ulcerosus ventri culi et duodeni)

4.2. Marskość wątroby (cirrhosis hepatis)

4.3. Rola pielęgniarki w przygotowaniu pacjenta do badań diagnostycznych w chorobach układu

pokarmowego

5. Pielęgnowanie chorego w schorzeniach dolnego odcinka przewodu pokarmowego

5.1. Rola pielęgniarki wobec pacjenta z zapaleniem jelit

5.2. Przygotowanie do badań

5.3. Choroby pasożytnicze (tasiemiec, lamblia, owsik) — zadania pielęgniarki

5.4. Standard edukacji pacjenta w profilaktyce chorób układu pokarmowego

1

Pielęgnacja chorego w chorobach układu krążenia, oddechowego i pokarmowego

1. Rola pielęgniarki w diagnostyce i leczeniu zawału serca

Zawałem nazywamy niedokrwienną martwicę mięśnia sercowego w wyniku nagłego

zamknięcia tętnicy wieńcowej serca. Zawał serca często rozpoczyna się od pęknięcia

blaszki miażdżycowej i powstania zakrzepu zatykającego naczynie. Jest to choroba

o różnej etiologii i o wspólnym mechanizmie patofizjologicznym niewydolności

naczyń wieńcowych. W 90% przypadków przyczyną zawału jest miażdżyca tętnic

wieńcowych. Czynnikami ryzyka są: wiek, płeć (męska), obciążenia rodzinne (zawał

w wywiadzie rodzinnym), palenie tytoniu, nadciśnienie tętnicze, zaburzenia

gospodarki tłuszczowej (wzrost stężenia całkowitego cholesterolu frakcji LDL,

zmniejszenie stężenia cholesterolu frakcji HDL, wzrost stężenia lipoproteiny A

i hiperfibrynogemia), cukrzyca, otyłość, brak ruchu, stres emocjonalny i typ

osobowości.

Rozpoznanie zawału bywa trudne i nie ma powszechnie akceptowanych kryteriów

diagnostycznych. Opiera się na:

1) typowym wywiadzie klinicznym:

— charakterystyczny ból w klatce piersiowej, promieniujący do żuchwy lub ręki

(nieustępujący po nitroglicerynie),

— duszność,

— niepokój,

— dolegliwości żołądkowo-jelitowe (tzw. postać brzuszna zawału),

— inne objawy, tj. kołatanie serca, zawroty głowy, omdlenia,

— w rozległym zawale może dojść do nagłego zatrzymania krążenia;

2) zmianach w zapisie EKG (patologiczne załamki Q, uniesienie odcinka ST,

przeciwległe obniżenie odcinka ST, odwrócenie załamka T).

Lokalizacja zawału na podstawie EKG:

— przednio-boczny,

— przednio-przegrodowy,

— przednio-wierzchołkowy,

— dolny (przeponowy),

— tylny;

2

Pielęgnacja chorego w chorobach układu krążenia, oddechowego i pokarmowego

3) podwyższeniu poziomów enzymów sercowych (CPK — fosfokinaza

kreatynowa — wzrasta po 6–8 godzinach od rozpoczęcia zawału, osiągając

najwyższe stężenie po 24 godzinach. Po kolejnych 24 godzinach wraca do

wartości prawidłowych);

4) wzroście troponin (białka pełniącego rolę regulacyjną w aparacie kurczliwym

miocytów, stanowiącego czuły wskaźnik uszkodzenia komórek mięśnia

sercowego);

5) potwierdzeniu anatomopatologicznemu;

6) gorączce występującej 48 godzin później;

7) podwyższonej leukocytozie i OB.

Leczenie

1. Faza przedszpitalna

Przy najmniejszym podejrzeniu zawału chorego należy niezwłocznie przewieźć

do szpitala karetką pogotowia w obecności lekarza. Założyć drogę żylną

i rozpocząć podawanie leków. Nie wolno wykonywać wstrzyknięć

domięśniowych. Choremu należy zapewnić możliwość defibrylacji i

monitorowanie w karetce (założenie elektrod i podłączenie do monitora). Tlen

podaje się przez cewnik donosowy. W następnej kolejności należy zmierzyć RR

i według niego podać azotany we wlewie (przeciwwskazaniem jest RR poniżej

100 mmHg). Istotne znaczenie ma również zastosowanie leków przeciwbólowych,

a w niektórych przypadkach również leków uspokajających. Nie odczuwający

bólu, odprężony pacjent jest w mniejszym stopniu narażony na wystąpienie

zaburzeń rytmu serca. Podanie heparyny (5000 j.) zmniejsza ryzyko zatorowości

układowej i płucnej. Przy niestabilnym i długim czasie transportu zalecane jest

rozpoczęcie leczenia trombolitycznego.

2. Faza leczenia szpitalnego

W izbie przyjęć powinna nastąpić szybka ocena stanu ogólnego pacjenta,

założenie drogi żylnej (jeśli nie była założona w karetce). Następnie wykonujemy

zapis EKG w 12 odprowadzeniach, pobieramy krew na badania podstawowe

i biochemiczne (glukoza, elektrolity, mocznik, kreatynina, CPK, CK-MB), grupę

krwi, APTT, PT, troponiny. Podajemy doustne 150 mg aspiryny, dożylnie

3

Pielęgnacja chorego w chorobach układu krążenia, oddechowego i pokarmowego

diamorfinę w dawce 2,5–5,0 mg, metoclopramid w dawce 10 mg (również

dożylnie), nitroglicerynę w sprayu w 2 dawkach (jeśli nie ma hipotensji). Pacjenta

układamy w łóżku, uspokajamy farmakologicznie (Diazepam 5 mg, powoli

dożylnie) i podajemy tlen przez cewnik. Leczenie bólu zawałowego polega na

podaniu azotanów odciążających serce, nitrogliceryny (1–2 tabl. po 0,5 mg

podjęzykowo) lub dwuazotanu izosorbiolu (2–10mg% we wlewie pod kontrolą

RR), leków przeciwbólowych (opiaty 2–5 mg powoli dożylnie). Zalecane jest

podawanie łatwostrawnych posiłków i regularne wypróżnienia.

3. Leczenie reperfuzyjne

Leczenie reperfuzyjne zachowawcze polega na podaniu leków trombolitycznych

(Actilysa, Streptokinaza) w przypadku opóźnienia przekazania chorego do OIOK-

u lub braku możliwości wykonania zabiegu inwazyjnego (PTCA — Percutaneous

Transluminal Coronary Angioplasty).

Śmiertelność w tej chorobie — bez leczenia — wynosi 40% w ciągu pierwszych 4-

tygodni, spośród czego połowa pacjentów umiera w pierwszych dwóch godzinach od

wystąpienia objawów. Znaczne opóźnienia w podejmowaniu opieki szpitalnej są

zwykle związane z odwlekaniem przez chorego decyzji o szukaniu pomocy

lekarskiej. U 90% chorych w ciągu 4-godzin od wystąpienia bólu dochodzi do zawału

pełnościennego w następstwie całkowitego zamknięcia tętnicy wieńcowej. Gdy

pozwala na to rodzaj zmiany, korzystne jest wykonanie PTCA, a w przypadku

rozsianych zmian miażdżycowych w naczyniach wieńcowych wskazane jest leczenie

kardiochirurgiczne.

1.1. Obserwacja pielęgniarska

Obserwacja pielęgniarska w chorobie serca jest sprawą bardzo ważną.

Podstawowym elementem, jaki powinien być obserwowany, jest kontrola tętna.

Częstość tętna jest wyrazem szybkości pracy serca i przedstawiamy ją liczbą

uderzeń na minutę. Nadmierne zwolnienie czynności serca może być spowodowane

utrudnieniem przewodnictwa między przedsionkami a komorami lub zwolnieniem

4

Pielęgnacja chorego w chorobach układu krążenia, oddechowego i pokarmowego

czynności zatokowo-przedsionkowej. Przyspieszenie czynności serca (tachykardia)

występuje fizjologicznie pod wpływem wysiłku fizycznego, emocji lub jest objawem

wielu chorób (np. gorączki, nagłego spadku RR, w wielu chorobach serca —

zapalenia mięśnia sercowego). Do obserwacji chorego należy również oznaczenie

RR. W przypadku ciężkiego stanu należy założyć kartę kontroli, w której

odnotowujemy datę, godzinę, tętno, RR, liczbę oddechów oraz inne dane

kontrolowane w zależności od zlecenia lekarza. Ważna jest również kontrola

gospodarki wodno-elektrolitowej. Stan nawodnienia chorego jest wyrazem stopnia

niewydolności serca oraz wpływu leków nasercowych i odwadniających. Pielęgniarka

powinna spytać i zanotować masę ciała chorego ze względu na dawkę heparyny lub

innych leków. Bardzo ważna jest również realizacja podstawowych potrzeb chorego,

do których należy zaliczyć:

— dopływ świeżego powietrza,

— ułożenie wysokie w łóżku lub niskie po badaniu koronarografii,

— bezwzględne leżenie, które przyczynia się do utrudnień w zaspokajaniu potrzeb

fizjologicznych.

Pielęgniarka musi też regulować czas odwiedzin rodziny ze względu na konieczny

bezwzględny spokój w trakcie leczenia. Dużą rolę w leczeniu chorób serca spełnia

właściwa dieta — u chorych z nadwagą, nadciśnieniem tętniczym i świeżym zawałem

stosujemy dietę lekkostrawną, nie ograniczamy zapotrzebowania na białko.

Ograniczamy natomiast spożywanie tłuszczów i węglowodanów prostych.

1.2. Metody inwazyjne

Koronarografia (cewnikowanie naczyń wieńcowych, angiografia) jest radiologicznym

zabiegiem diagnostycznym, którego wynik umożliwia precyzyjną ocenę zmian

drożności w tętnicach doprowadzających krew do mięśnia sercowego.

Koronaroplastyka (PTCA) jest to przezskórna angioplastyka tętnic wieńcowych,

polegająca na poszerzeniu zwężonego naczynia za pomocą stentu lub balonu.

Przyczyną zwężenia tętnic wieńcowych są najczęściej zmiany miażdżycowe, które

5

Pielęgnacja chorego w chorobach układu krążenia, oddechowego i pokarmowego

stopniowo doprowadzają do całkowitego zamknięcia naczynia, czyli do zawału

mięśnia sercowego.

Wskazania do koronarografii:

— choroba niedokrwienna serca (ocena rokowania pacjenta),

— dodatnia próba wysiłkowa,

— nabyte i wrodzone wady serca,

— nadciśnienie tętnicze,

— chorzy przed zabiegami kardiochirurgicznymi,

— chorzy po przebytym zawale serca.

Do zabiegu PTCA kwalifikują się chorzy z objawami nie reagującymi na leczenie

farmakologiczne, czyli:

— z potwierdzoną niewydolnością wieńcową,

— ze świeżym zawałem mięśnia sercowego,

— we wczesnym okresie rehabilitacji pozawałowej (po 4 tygodniach od zawału).

Do badania chory powinien być odpowiednio przygotowany. Musi mieć wykonane:

badania podstawowe krwi (morfologia, grupa krwi, APTT, PT, biochemia), EKG, RTG

klatki piersiowej, USG serca, próbę wysiłkową. Należy również zapoznać go z celem

i przebiegiem badania, powinien także wiedzieć, jakie korzyści przyniesie wykonanie

koronarografii bądź zabiegu PTCA.

Rola pielęgniarki

Ważną rolę w przygotowaniu pacjenta do badania odgrywa pielęgniarka. W

przeddzień badania choremu wykonuje się próby uczuleniowe i zapis EKG, goli mu

się pachwiny, zakłada drogę żylną, uprzedza, aby w dniu badania pozostał na czczo

i wyjął sztuczną szczękę (jeśli taką posiada). Panie proszone są o zmycie lakieru

z paznokci i zdjęcie biżuterii.

Pielęgniarka w pracowni hemodynamicznej musi przed zabiegiem dokładnie zapoznać

się z dokumentacją chorego, sprawdzić czy jest załączone skierowanie i pisemna

zgoda pacjenta na badanie. Następnymi czynnościami są przygotowanie potrzebnego

6

Pielęgnacja chorego w chorobach układu krążenia, oddechowego i pokarmowego

sprzętu, testowanie sprawność urządzeń (np. defibrylatora, ssaka elektrycznego,

pomp infuzyjnych, dopływu tlenu). Przez cały czas dba również o dobre samopoczucie

chorego, jego wygodne ułożenie na stole RTG, nieobnażanie intymnych części ciała

oraz wyciszenie i uspokojenie chorego podczas badania.

Podczas badania pielęgniarka dba o sprawny jego przebieg, często kontroluje

podstawowe parametry życiowe, bacznie obserwuje monitoring pacjenta. Po

zakończeniu badania, w przypadku koronarografii, zakłada opatrunek uciskowy, a po

zabiegu PTCA zabezpiecza „koszulkę” jałowymi gazikami. Udziela pacjentowi

informacji o dalszym postępowaniu po badaniu. Pacjent z pracowni hemodynamicznej

przewożony jest wózkiem leżącym na OIOK.

Chory po koronarografii lub koronaroplastyce jest unieruchomiony w łóżku i ściśle

monitorowany. Pielęgniarka często sprawdza ciśnienie, tętno oraz opatrunek uciskowy

w pachwinie, zwraca uwagę czy kończyna dolna jest ciepła, z zachowanym tętnem na

stopie. Pomaga choremu w czynnościach, takich jak: spożywanie posiłków, toaleta

ciała, zaspokajanie potrzeb fizjologicznych.

Ponieważ podczas badania pacjent ma podawany kontrast, ważne jest, by po zabiegu

przyjął od 1–1,5 litra płynu (wodę mineralną niegazowaną), aby wydalić z organizmu

nadmiar kontrastu.

Pacjent po koronarografii następnego dnia rano ma usunięty opatrunek uciskowy

i może wstać. Należy obserwować czy nie dochodzi do podskórnego wylewu

w miejscu wkłucia. Chory po PTCA w zależności od leków jakie otrzymał ma usuniętą

„koszulkę” w dniu badania, bądź następnego dnia rano. Opatrunek uciskowy zakłada

się na około 12–15 godzin, po jego zdjęciu chorego stopniowo uruchamiamy. Przy

wypisie pacjent ma udzielone wskazówki dotyczące sposobu życia, a mianowicie:

— szkodliwości palenia tytoniu, picia alkoholu, kawy,

— konieczności przyjmowania leków,

— przestrzegania diety,

— otrzymuje skierowanie do poradni kardiologicznej.

7

Pielęgnacja chorego w chorobach układu krążenia, oddechowego i pokarmowego

Rysunek 1. Sposób zachowania się naczyń wieńcowych w czasie trwania koronarografii,

po podaniu środka cieniującego i badaniu poszerzenia tętnic wieńcowych na skutek zawału serca

8

Pielęgnacja chorego w chorobach układu krążenia, oddechowego i pokarmowego

LCx

LAD

S

OMB

D

LAO Cranial

LAD

LCx

LAO Caudal

LMCA

LCx

LAD

AP Caudal

LCx

LMCA

S

LAD

AP Cranial

9

Pielęgnacja chorego w chorobach układu krążenia, oddechowego i pokarmowego

LCx

LAD

S

RAO Cranial

LAD

OMB

LCx

RAO Caudal

Rysunek 2. Ułożenie lewych tętnic wieńcowych (LAD i Cx) względem siebie, w zależności od

ustawienia lampy

1.3. Postępowanie pielęgniarki wobec chorego we wstrząsie kardiogennym

Wstrząs jest to stan charakteryzujący się niedostatecznym przepływem krwi przez

ważne dla życia narządy lub utrudnienie użytkowania tlenu przez komórki tych

narządów. Zależnie od mechanizmu, który jest bezpośrednią przyczyną wstrząsu,

wyróżniamy:

1) wstrząs hipowolemiczny — spowodowany utratą krwi, osocza, wody,

2) wstrząs kardiogenny — spowodowany pierwotnym zmniejszeniem objętości

minutowej serca,

3) wstrząs septyczny — spowodowany toksycznym uszkodzeniem procesów

utleniania komórkowego,

4) wstrząs anafilaktyczny — spowodowany ostrą reakcją uczuleniową (antygen–

przeciwciało).

10

Pielęgnacja chorego w chorobach układu krążenia, oddechowego i pokarmowego

Wstrząs kardiogenny występuje wówczas, gdy martwica obejmuje więcej niż 40%

masy lewej komory. Konsekwencją tak dużego ubytku elementów kurczliwych jest

obniżenie objętości minutowej serca, powodującej niedostateczną perfuzję tkanek

i RR skurczowego poniżej 90 mmHg. Śmiertelność jest bardzo wysoka i sięga 80–

90%.

Objawy:

— stan chorego jest ciężki lub ekstremalnie ciężki, zwykle bywa on pobudzony,

niespokojny, występuje u niego uczucie lęku, kontakt logiczny jest utrudniony na

skutek niedokrwienia O.U.N. z objawami splątania, dezorientacji lub głębszych

zaburzeń świadomości,

— skóra jest blada, bladosina, w obwodowych partiach ciała pokryta zimnym lepkim

potem,

— tętno na tętnicy promieniowych jest słabo wyczuwalne lub niewyczuwalne,

— diureza poniżej 20 ml/h świadczy o istnieniu głębokiego wstrząsu.

RR krwi

Podwyższone

Częstość tętna

Przyspieszona lub zwolniona

OCŻ (ośrodkowe ciśnienie żylne) Wzrasta

Diureza Zmniejsza

się

pO

2

na krwi tętniczej

Zmniejsza się

Tętnico-żylna różnica wysycenia

Wzrasta

Reakcja na podanie płynów Zwykle

pogorszenie

Przyczyny:

— zawał mięśnia sercowego,

— powikłania zawału serca (pęknięcie dolnej ściany serca, pęknięcie przegrody

międzykomorowej),

— trzepotanie i migotanie komór = zatrzymanie krążenia — śmierć O.U.N. w ciągu

kilku minut, konieczny masaż zewnętrzny serca i defibrylacja,

— ostre zapalenie mięśnia sercowego,

— wady zastawkowe serca,

— nadciśnienie tętnicze,

11

Pielęgnacja chorego w chorobach układu krążenia, oddechowego i pokarmowego

— urazy serca,

— zator tętnicy płucnej.

Postępowanie we wstrząsie:

1) najistotniejszą rolę w leczeniu wstrząsu kardiogennego odgrywa udrożnienie

tętnicy zawałowej. Wykonuje się zabieg PTCA, polegający na udrożnieniu

zamkniętego naczynia wieńcowego lub poszerzeniu krytycznie zwężonej tętnicy

zawałowej,

2) opanowanie bólu zawałowego,

3) wyrównywanie zaburzeń hemodynamicznych,

4) wyrównanie zaburzeń elektrolitowych, gazowych i równowagi kwasowo-zasadowej

(potas, magnez, tlen, dwuwęglan sodu),

5) zwalczanie arytmii, migotania przedsionków — kardiowersja elektryczna,

6) wspomaganie krążenia metodą balonowej kontrapulsacji wewnątrzaortalnej.

Zadania pielęgniarki:

1. Prowadzi wnikliwą obserwację pacjenta:

— dokonuje pomiaru i oceny objawów wstrząsu:

• wartość RR (< 80 mmHg),
• spadek diurezy < 20 ml\h,
• hipoperfuzja (chłodna, blada i wilgotna skóra, tachykardia, zaburzenia

świadomości, duszność).

2. Prowadzi intensywny nadzór i pielęgnowanie — układa chorego w łóżku, unosząc

lekko głowę i klatkę piersiową:

— zapewnia spokój i informuje o wykonywanych czynnościach,

— zapewnia drożność dróg oddechowych, w razie potrzeby prowadzi sztuczną

wentylację i masaż serca,

— podaje tlen przez cewnik donosowy (10–15 l\min), aby utrzymać pO

2

w granicach 75–120 mmHg, poniżej konieczność intubacji,

— zakłada dwie kaniule obwodowe (nr 1, 2),

— zabezpiecza i pielęgnuje założone wkłucia dożylne, obwodowe i centralne,

— pobiera krew do badań w celu oznaczenia poziomu hematokrytu, leukocytozy,

mocznika, wskaźników krzepnięcia, kreatyniny, mocznika, enzymów sercowych

12

Pielęgnacja chorego w chorobach układu krążenia, oddechowego i pokarmowego

(CK-MB, CK, GOT), markerów sercowych, troponiny, enzymów wątrobowych

oraz gazometrii,

— podłącza płyny opanowujące hipowolemię,

— jeśli zachodzi potrzeba, zakłada cewnik do pęcherza moczowego i prowadzi

pomiar diurezy,

— prowadzi kartę bilansu płynów,

— wykonuje zapis EKG.

3. Monitoruje: tętno, RR, temperaturę ciała, saturację krwi tętniczej, częstość

i charakter oddechu, zapis EKG, OCŻ, wyniki badań laboratoryjnych (poziom

potasu, mocznika).

4. Interpretuje i analizuje wyniki powyższych pomiarów.

5. Rejestruje wyniki uzyskanych pomiarów w indywidualnej dokumentacji chorego.

6. Utrzymuje kontakt z chorym, zapewnia poczucie bezpieczeństwa.

7. Przygotowuje chorego do specjalistycznych badań diagnostycznych i zabiegów

terapeutycznych:

— informuje o badaniu, sposobie wykonania i konieczności współpracy,

— układa chorego w określonej pozycji,

— obserwuje zachowanie chorego oraz parametry życiowe w trakcie i po

zakończeniu badania,

— przed wykonaniem koronarografii przygotowuje miejsce nakłucia —, przez

ogolenie i zastosowanie środków antyseptycznych na skórę,

— przygotowuje wyniki badań krwi, transportuje chorego do pracowni.

8. Pielęgnuje chorego po zabiegu:

— kontroluje opatrunek pod kątem krwotoku,

— ocenia stan ukrwienia kończyny, sprawdza tętno na tętnicy grzbietowej stopy,

— przypomina choremu o konieczności leżenia przez 24 godziny,

— usuwa opatrunek.

9. Uczestniczy w leczeniu przyczynowym nieinwazyjnym, przez podanie leków, które

mają na celu:

— opanowanie bólu i lęku (morfina, fentanyl),

— udrożnienie zamkniętej przez zakrzep tętnicy wieńcowej przez podanie we

wlewie dożylnym Streptokinazy lub Actilyse. Po podaniu tych leków obserwuje

13

Pielęgnacja chorego w chorobach układu krążenia, oddechowego i pokarmowego

chorego pod kątem krwawienia i krwotoku, kontroluje zapis EKG na monitorze

przez godzinę.

10. Obserwuje chorego i informuje lekarza o pojawieniu się reakcji ubocznych po

zastosowaniu leków:

— Morfina — osłabienie czynności oddechowych, nudności, wymioty, bradykardia,

skurcz oskrzeli, w przypadku pojawienia się objawów ubocznych podaje się

Naloksan, który poprawia czynność oddechową;

— Streptokinaza — krwawienia ze śluzówek, z miejsc wkłuć, czerwone

zabarwienie moczu, smoliste stolce, krwioplucie. W czasie podawania leku

może dojść do zatrzymania krążenia z powodu oderwania się skrzepliny

i zamknięcia światła mniejszego naczynia;

— Heparyna — wydłuża czas krzepnięcia i krwawienia, w przypadku nadmiernego

krwawienia podaje się na zlecenie lekarza antagonistę heparyny — siarczan

protaminy;

— Nitrogliceryna — spadek ciśnienia, tachykardia.

14

Pielęgnacja chorego w chorobach układu krążenia, oddechowego i pokarmowego

2. Problemy pielęgnacyjne pacjenta w ostrej i przewlekłej

niewydolności krążenia

2.1. Istota schorzenia

Choroba polega na zmniejszeniu przepływu krwi przez tkanki i narządy w wyniku

upośledzenia funkcji mięśnia sercowego lub zaburzeń krążenia pochodzenia

obwodowego. Upośledzenie przepływu tkankowego prowadzi do niedotlenienia,

niedożywienia, niedostatecznego dopływu hormonów oraz niedostatecznego

usuwania produktów przemiany materii, prowadzącego do rozwoju kwasicy.

W przypadku niewydolności pochodzenia sercowego, w wyniku niedokrwienia,

zawału, urazu, tętniaka, zakażenia, zapalenia, kwasicy, zaburzeń elektrolitowych, wad

serca, nadciśnienia i innych, serce nie może pompować na obwód całej krwi,

zmniejsza się pojemność wyrzutowa, a niewypompowana krew zalega w jamach.

Spada przepływ krwi przez nerki, co uruchamia mechanizmy wyrównawcze.

Następuje zatrzymywanie sodu i wody, co powoduje wzrost objętości krwi. Mięsień

serca przerasta, aby wyrzucać w skurczu większą ilość krwi. Przerost serca prowadzi

do pogorszenia jego czynności w postaci tachykardii zatokowej, niedokrwienia

i zaburzeń rytmu serca. Na występowanie niedokrwienia serca ma wpływ

niehigieniczny styl życia — palenie tytoniu, brak aktywności fizycznej i hiperlipidemia,

prowadzące do nadciśnienia tętniczego.

Pierwotną przyczyną niewydolności pochodzenia obwodowego są zmiany w obrębie

naczyń krwionośnych, wynikające ze słabego wypełnienia w wyniku krwotoku lub

odwodnienia czy też zaburzeń kurczliwości naczyń. Stan taki może dotyczyć całego

ustroju i przebiega z objawami wstrząsu lub dotyczy mózgu i przebiega w postaci

omdlenia.

15

Pielęgnacja chorego w chorobach układu krążenia, oddechowego i pokarmowego

Niewydolność krążenia może przebiegać w postaci ostrej — jako:

1) obrzęk płuc, spowodowany niewydolną pracą lewej komory, w wyniku nagłego

nagromadzenia się znacznej ilości krwi w łożysku naczyniowym krążenia

płucnego,

2) ostra niewydolność prawej komory serca, najczęściej w wyniku zatoru tętnicy

płucnej

lub w postaci przewlekłej — jako:

1) przewlekła niewydolność lewokomorowa, z dominującymi objawami duszności

wysiłkowej lub spoczynkowej, w wyniku zastoju w krążeniu płucnym,

2) przewlekła niewydolność prawokomorowa, w wyniku nadciśnienia w tętnicy płucnej

i zwężenia ujścia tętniczego prawego z objawami: powiększenie wątroby, obrzęku,

przesięków, skąpomoczu, zakrzepów żylnych kończyn dolnych.

Stan ostry i przewlekły wymagają innych działań ze strony personelu medycznego.

Celem opieki pielęgniarskiej w odniesieniu do pacjenta z przewlekłą niewydolnością

krążenia jest tworzenie, we współpracy z pacjentem, warunków zapewniających

postęp w procesie leczenia i utrzymanie dobrej jakości życia. Natomiast celem opieki

pielęgniarskiej w odniesieniu do pacjenta z ostrą niewydolnością krążenia jest

intensywny nadzór nad podstawowymi funkcjami życiowymi i stanem psychicznym

pacjenta oraz udział w czynnościach ratujących życie.

Problemy pacjenta:

1. Obrzęki wokół kostek w wyniku wzrostu objętości płynu śródmiąższowego.

2. Duszność wysiłkowa, uczucie braku powietrza, zwiększony wysiłek oddechowy

i suchy, drażniący kaszel ze świstem, w wyniku przesięku do opłucnej oraz

obrzęku błony śluzowej oskrzelików.

Napadowa duszność nocna, wyzwalająca u pacjenta lęk.

Duszność spoczynkowa z obiektywnymi objawami utrudnionego oddychania, na

skutek zaostrzenia procesu niewydolności krążenia i zastoju płynu w tkance

płucnej.

3. Nawracające zakażenia i zapalenia oskrzeli w wyniku obrzęku błony śluzowej

oskrzeli i zmniejszonej ruchliwości pacjenta, sprzyjające rozwojowi infekcji.

16

Pielęgnacja chorego w chorobach układu krążenia, oddechowego i pokarmowego

4. Wzrost wysiłku wydatkowanego na oddychanie i ograniczone ruchy przepony

w wyniku przesięku do jamy otrzewnowej (puchlina brzuszna).

5. Budzące lęk i niepokój uczucie kołatania serca — z bólem, dusznością i zawrotami

głowy na skutek tachykardii.

6. Omdlenia w wyniku spadku rzutu serca i zaburzenia przepływu mózgowego.

Zawroty głowy w wyniku zaburzeń rytmu serca, powodujących obniżenie ciśnienia

tętniczego krwi.

Hipotonia ortostatyczna u pacjentów długo pozostających w łóżku, przy zmianie

z pozycji leżącej na stojącą.

7. Uczucie zmęczenia, osłabienie mięśniowe i kurcze w wyniku małego rzutu

i ubocznego działania diuretyków oraz zaburzenia równowagi elektrolitowej.

8. Senność, zniechęcenie i przygnębienie w wyniku małego rzutu serca.

9. Mdłości i wstręt do jedzenia, zaparcia, a także w długotrwałej niewydolności

krążenia — stolce tłuszczowe. Objawy te wywołane są podwyższonym ciśnieniem

w układzie żyły wrotnej, wywierającym negatywny wpływ na czynność jelit.

Zmniejszenie masy mięśniowej i tkanki tłuszczowej w wyniku utraty apetytu

i ograniczenia aktywności ruchowej.

10. Uczucie pragnienia w wyniku podawania diuretyków.

11. Żylaki i trudno gojące się owrzodzenia żylakowate kończyn dolnych, spowodowane

wysokim ciśnieniem żylnym.

12. Uczucie chłodu części dystalnych w wyniku niedostatecznego przepływu

obwodowego.

13. U pacjentów leżących ryzyko odleżyn.

Plan pielęgnacji — adekwatny do rozpoznanych problemów — polega na:

1. Nadzorze nad systematycznym przyjmowaniem leków.

Obserwacji w kierunku pojawiania się i narastania obrzęków i przesięków.

Kontroli ciśnienia tętniczego krwi.

Obserwacji występowania obrzęków.

Kontroli masy ciała.

Prowadzeniu bilansu płynów.

Edukacji pacjenta w zakresie kontroli nad gospodarką płynową (zachęcanie do

samodzielnego prowadzenia bilansu płynów).

17

Pielęgnacja chorego w chorobach układu krążenia, oddechowego i pokarmowego

2. Stosowaniu wysokiej pozycji ułożeniowej, z podparciem kończyn górnych

w przypadku nasilającej się duszności.

Obserwacji w kierunku pojawiania się i narastania duszności wysiłkowej

i spoczynkowej.

Wietrzeniu sali w sposób bezpośredni lub pośredni, w zależności od pory roku.

Stosowaniu diety ubogiej w sól, z ograniczeniem płynów.

3. Zapobieganiu zapaleniu płuc przez stosowanie gimnastyki oddechowej, wczesnym

uruchamianiu oraz ochronie przed kontaktami z osobami zakażonymi.

4. Dyskomfort wywołany powiększoną śledzioną, wodobrzuszem i suchym,

męczącym kaszlem nie pozwala choremu spać spokojnie. Dobry odpoczynek

pomaga organizmowi w łagodzeniu niedostatecznego rzutu serca. Podczas snu

organizm ma zmniejszone zapotrzebowanie na tlen, a więc sen oszczędza

niewydolne serce. W przypadku występowania puchliny brzusznej, którą pacjent

może kojarzyć z otyłością i unika przyjmowania posiłków, należy wyjaśnić jej istotę

i zachęcać do spożywania regularnych posiłków.

5. Łagodzeniu lęku i bólu przez rozmowę, wyjaśnianiu obaw związanych

z występującym bólem. Należy pamiętać, że lęk powoduje tachykardię

emocjonalną. Organizowanie komfortowych warunków do snu i odpoczynku

w nocy i w ciągu dnia.

6. W przypadku omdlenia należy ułożyć pacjenta w pozycji leżącej, z uniesionymi

kończynami dolnymi. Jeśli stan przedłuża się podać tlen i leki, zgodnie ze

zleceniem lekarskim. Wskazane jest nadzorowanie pacjenta podczas wstawania

z łóżka, zwłaszcza po dłuższym okresie leżenia ze względu na mogącą wystąpić

hipotonię ortostatyczną.

7. Stosowaniu diety bogatej w produkty zawierające elektrolity, zwłaszcza potas,

który jest wydalany w zwiększonych ilościach podczas przyjmowania leków

moczopędnych. Uzupełnianie niedoborów tego pierwiastka zapobiega osłabieniu

mięśniowemu i kurczom mięśniowym.

8. Zachęcaniu do przyjmowania posiłków, zgłaszaniu lekarzowi braku apetytu,

podawaniu na zlecenie lekarskie leków poprawiających apetyt.

Zapobieganiu zaparciom przez stosowanie diety lekkostrawnej z ograniczeniem

tłuszczów zwierzęcych i podawanie ziołowych środków przeczyszczających.

18

Pielęgnacja chorego w chorobach układu krążenia, oddechowego i pokarmowego

9. Łagodzeniu uczucia pragnienia towarzyszącego odwadnianiu farmakologicznemu

przez nauczenie pacjenta spożywania płynów małymi dawkami, porcjowania

płynów.

10. Zachęcaniu do ruchu, a u pacjentów leżących — prowadzeniu gimnastyki kończyn

dolnych, w celu zapobiegania zastojowi żylnemu i zapaleniu żył głębokich oraz

powikłaniom zatorowym.

11. Nadzorze nad właściwym ubiorem pacjenta. Uczucie chłodu odczuwane

w częściach dystalnych kończyn należy łagodzić ciepłą, bawełnianą odzieżą,

zwłaszcza skarpetami nieuciskającymi goleni.

12. Prowadzeniu pielęgnacji przeciwodleżynowej u pacjentów długo leżących.

Problemy pacjentów z ostrą niewydolnością krążenia :

1. Nudności i retencja moczu w wyniku mechanizmu kompensacyjnego.

2. Pogłębienie i przyspieszenie oddechu spowodowane podwyższonym płucnym

ciśnieniem żylnym i niedotlenieniem. Pacjent uruchamia dodatkowe mięśnie

i nasila oddechy. Może pojawić się oddech świszczący i kaszel z odpluwaniem

pienistej, podbarwionej na różowo plwociny w wyniku przesączania osocza

i krwinek czerwonych do światła pęcherzyków płucnych. Wyraźnie słyszalne

„gotowanie się” w płucach, spowodowane jest mieszaniem się powietrza z płynem

obrzękowym w drogach oddechowych. Sinica obwodowa widoczna w obrębie ust,

płatków usznych, łożysk paznokciowych, dłoni i stóp. Sinica centralna —

niebieskawo zabarwiona skóra twarzy i klatki piersiowej.

3. Niepokój spowodowany uczuciem lęku i grożącej śmierci.

4. Zaburzenia rytmu serca.

5. Zatrzymanie krążenia i oddechu: brak tętna na dużych tętnicach, brak tonów serca,

utrata świadomości, zaburzenia oddychania i ustanie akcji oddechowej, drgawki

toniczne i toniczno-kloniczne, szerokie źrenice, sinica uogólniona.

Postępowanie pielęgniarki w sytuacji nasilenia się objawów polega na ułożeniu

pacjenta w wysokiej pozycji, ponieważ zmniejszy ono dopływ krwi żylnej do prawego

serca, a tym samym niepokój. Należy również podać tlen przez cewnik nosowy lub

maskę z szybkością 5–6 l/min., aby zmniejszyć hipoksemię, podłączyć kardiomonitor

i obserwować czynności serca, a także zmierzyć ciśnienie tętnicze, tętno, czynności

19

Pielęgnacja chorego w chorobach układu krążenia, oddechowego i pokarmowego

elektryczne serca i OCŻ. Konieczna jest również obserwacja oddechu, a w przypadku

sztucznej wentylacji — utrzymanie drożności dróg oddechowych i nadzorowanie

respiratora. Kolejnymi etapami może być założenie wkłucia do naczynia obwodowego,

podanie zleconych leków, obserwacja ich działania i objawów ubocznych oraz

obserwacja diurezy. Nieodzowne jest również dokumentowanie pomiarów

i zastosowanej farmakoterapii.

Działanie pielęgniarki w nagłym zatrzymaniu krążenia (n.k.z.) polega na:

1) zapewnieniu drożności dróg oddechowych przez odgięcie głowy ku tyłowi lub za

pomocą rurki ustno-gardłowej czy przez intubację dotchawiczą,

2) podtrzymaniu oddychania z użyciem worka Ambu,

3) zapewnieniu krążenia przez stosowanie zewnętrznego masażu serca,

4) wykonaniu defibrylacji elektrycznej,

5) zabezpieczeniu wkłucia obwodowego lub asystowaniu lekarzowi podczas

zakładania wkłucia centralnego,

6) podawaniu zleconych leków,

7) dokumentowaniu działań terapeutycznych (karta intensywnego nadzoru),

8) opiece nad chorym po reanimacji.

20

Pielęgnacja chorego w chorobach układu krążenia, oddechowego i pokarmowego

100 uciśnięć na minutę

stosunek 15 : 2

Oceniać krążenie
co 1 minutę

Oznaki zachowanego
krążenia

2 skuteczne oddechy

Wzrokowo, słuchowo,
dotykiem

Odgięcie głowy,
uniesienie żuchwy

Potrząsnąć za ramię i zapytać
„Co się dzieje”

Jeśli ratowany oddycha:
pozycja bezpieczna

Obecne oznaki

zachowanego krążenia

Kontynuować oddechy ratownicze

Brak oznak

zachowanego krążenia

Uciskać klatkę piersiową

Ocenić krążenie

tylko 10 sekund

Podjąć oddech

ratowniczy

Ocenić

oddychanie

Udrożnić drogi

oddechowe

Sprawdź czy

ratowany reaguje

Rysunek 3. Podstawowe zabiegi resuscytacyjne u dorosłych (A-BLS)

Źródło: Międzynarodowe wytyczne resuscytacji 2000. Podsumowanie i schematy postępowania według Europejskiej Rady

resuscytacji, 2002: Polska Rada Resuscytacji, Kraków.

2.2. Profilaktyka wobec pacjenta z nadciśnieniem tętniczym

2.2.1. Patogeneza nadciśnienia pierwotnego

Bezpośrednią przyczyną podwyższenia ciśnienia jest wzrost oporów stawianych przez

naczynia obwodowe, spowodowany skurczem drobnych tętniczek. Skurcz ten jest

wynikiem rozregulowania mechanizmu utrzymującego prawidłowe ciśnienie. Opór

obwodowy i praca serca uzależnione są od czynności ośrodków naczynioruchowych

w podwzgórzu i działania hormonów. Na powstawanie nadciśnienia mają również

wpływ czynniki genetyczne, złe warunki życia — na przykład ciężka, wyczerpująca

praca czy stresy. Istotną rolę w powstawaniu nadciśnienia przypisuje się nerkom,

21

Pielęgnacja chorego w chorobach układu krążenia, oddechowego i pokarmowego

które na skutek niedokrwienia produkują więcej reniny. Prowadzi to w konsekwencji

do zwiększonego powstawania angiotensyny II oraz pobudzenia nadnerczy do

zwiększonego wydzielania aldosteronu. W wyniku tych mechanizmów powstaje

nadciśnienie, za które przyjmuje się wysokość ciśnienia skurczowego powyżej 150

mmHg oraz rozkurczowego powyżej 90 mmHg.

W przypadku chorób prowadzących do nadciśnienia, tj. choroby nerek, zaburzeń

hormonalnych, wad serca czy zatrucia ciążowego, istota postępowania polega na

leczeniu choroby podstawowej. W przebiegu wspomnianego nadciśnienia

pierwotnego istotne znaczenie mają takie czynniki, jak styl życia i systematyczne

kontrolowanie ciśnienia oraz farmakoterapia, której nie należy przerywać mimo

powrotu właściwego ciśnienia. Ma to znaczenie w zapobieganiu powikłań

nadciśnienia: zawału, udaru mózgu i krwotoku.

Jednym z pierwszych objawów nadciśnienia są bóle głowy. Występują najczęściej

rano i zlokalizowane są w okolicy potylicznej. Mogą pojawić się również takie objawy,

jak uczucie zmęczenia, zadyszka podczas wysiłku i pogorszenie wzroku.

Pielęgniarka ma do spełnienia ogromną rolę w diagnozowaniu i edukacji pacjentów.

Jej zadania w profilaktyce nadciśnienia tętniczego polegają na:

1) prowadzeniu badań przesiewowych,

2) prowadzeniu przez pacjenta z rozpoznanym nadciśnieniem samokontroli,

polegającej na uzupełnianiu zeszytu kontroli ciśnienia i dawek przyjmowanych

leków,

3) propagowaniu racjonalnej diety, dostosowanej do potrzeb człowieka:

— obliczaniu wskaźnika BMI (Body Mass Index),

— obliczaniu dobowego zapotrzebowania energetycznego,

— propagowaniu właściwego żywienia.

Zasadą diety w nadciśnieniu tętniczym jest ograniczenie kalorii, zwłaszcza u ludzi

otyłych. Osobom czynnym zawodowo należy zalecać dietę dostarczającą

30 kcal/kg wagi należnej. Białko powinno być przyjmowane zgodnie z normą, tj.

1 g/kg masy należnej. Spożycie tłuszczów należy zmniejszyć do 25%. Z uwagi na

22

Pielęgnacja chorego w chorobach układu krążenia, oddechowego i pokarmowego

zmniejszenie kaloryczności, dietę należy uzupełniać węglowodanami z dużą

zawartością błonnika, regulującego perystaltykę, a zawartego w jarzynach,

owocach i ziarnach zbóż z grubego przemiału. Należy eliminować cukry proste na

korzyść wielocukrów zawartych w kaszach, mące i ziemniakach. Istotne

znaczenie ma ograniczenie spożycia chlorku sodowego do 1–3 g na dobę. Z diety

należy wyeliminować frytki, solone ciastka, a w przypadku wysokich poziomów

ciśnienia — pokarmy zawierające w stanie naturalnym duże ilości sodu (seler,

marchew). Zwiększyć należy ilość soków owocowych i warzyw zielonych,

zawierających duże ilości witaminy C, której źródłem są warzywa (najwięcej

w brukselce) i owoce (najwięcej w pomarańczach). Z diety należy wyłączyć napoje

podnoszące ciśnienie — kawę, mocną herbatę czy alkohol.

Pacjent nie powinien przyjmować w nadmiarze pokarmów wzdymających, długo

pozostających w żołądku, smażonych, pikantnych, marynat i kiszonek. Potrawy

powinny być gotowane, duszone bez tłuszczu lub pieczone w pergaminie albo folii.

Niekiedy można zalecać jednodniowe diety specjalne, na przykład owocową

(1 kg owoców/dobę), ziemniaczaną czy mleczną (1000 ml mleka/dobę =

500 kcal/dobę).

W przypadku stosowania leczenia diuretykami mogą występować zaburzenia

elektrolitowe, zwłaszcza stany niedoboru potasu, który należy uzupełniać

zwiększoną podażą warzyw i owoców — pomarańczy, bananów, pomidorów, które

są bogate w potas.

Informowanie o skutkach palenia tytoniu

Przeprowadzone badania udowodniły ścisły związek między występowaniem

nadciśnienia i zwiększeniem poziomu cholesterolu, który wzrasta u palaczy tytoniu.

Palenie tytoniu prowadzi zatem do nadciśnienia i choroby niedokrwiennej serca,

schorzeń mózgowych i obwodowego układu naczyniowego. Umieralność

spowodowana chorobą niedokrwienną serca, u podłoża której leży palenie tytoniu jest

większa niż ta wywołana rakiem płuc. A więc palenie częściej zabija przez serce niż

przez płuca. Istotny jest również fakt, że niemożliwa jest „bezpieczna konsumpcja

papierosów”.

23

Pielęgnacja chorego w chorobach układu krążenia, oddechowego i pokarmowego

Propagowanie higienicznego stylu życia

Istota tego stylu polega na prowadzeniu uregulowanego trybu życia, do którego należy

właściwa ilość

snu w dobrze wywietrzonym pomieszczeniu, odpoczynek czynny

w postaci codziennych spacerów i bierny w postaci drzemki w stanach odczuwanego

zmęczenia. Uprawianie niemęczących sportów wywiera pozytywny skutek

w przypadku unormowanego farmakologicznie ciśnienia.

24

Pielęgnacja chorego w chorobach układu krążenia, oddechowego i pokarmowego

3. Pielęgnowanie w schorzeniach układu oddechowego

3.1. Zapalenie płuc (pneumonia)

Istota schorzenia polega na upośledzeniu wentylacji, pogorszeniu przepływu krwi

przez płuca i zaburzeniach dyfuzji. Celem opieki pielęgniarskiej jest poprawa

warunków wentylacji.

Ogólne zasady postępowania mają na celu ocenianie stanu zdrowia przez obserwację

i pomiary, postawienie diagnozy pielęgniarskiej z udziałem pacjenta. Pacjent powinien

czynnie uczestniczyć w procesie leczenia i pielęgnacji. Należy ustalić plan pielęgnacji

adekwatny do rozpoznania problemów, aktywizować chorego, realizować zlecenia

lekarskie oraz prowadzić dokumentację.

Problemy pacjentów z zapaleniem płuc:

1) dreszcze, wysoka gorączka,

2) kłucie w klatce piersiowej w czasie kaszlu,

3) duszność

i

sinica,

płatowe zapalenie płuc

4) opryszczka wargowa,

5) uczucie rozbicia,

6) bóle głowy i mięśni,

7) nieżyt błony śluzowej nosa, spojówek,

śródmiąższowe zapalnie płuc

8) gorączka,

9) suchy, męczący kaszel.

Pielęgnacja pacjenta — adekwatna do rozpoznanych problemów — polega na:

1) dostarczaniu pełnowartościowego powietrza:

— częste wietrzenie pomieszczenia, nawilżanie powietrza,

— podawanie tlenu o zleconym przepływie przez maskę lub „wąsy”,

2) wysokim ułożeniu w łóżku, w celu zwiększenia pojemności życiowej płuc,

zastosowaniu udogodnień, zapobieganiu zsuwaniu się pacjenta,

3) pozostawieniu chorego w łóżku, działaniach przeciwgorączkowych:

25

Pielęgnacja chorego w chorobach układu krążenia, oddechowego i pokarmowego

— zmiana bielizny osobistej i pościelowej,

— zmywanie ciała,

— podawanie dużej ilości płynów do picia,

— podawanie leków obniżających temperaturę,

— stosowanie okładów na czoło,

— dostarczanie kaczki lub basenu do łóżka,

— pokrywanie zapotrzebowania energetycznego,

— dbałość o toaletę jamy ustnej,

4) pouczaniu o zachowaniu się w czasie kaszlu i odksztuszania:

— stosowanie chusteczek jednorazowych,

— gromadzenie zużytych chusteczek,

— obserwacja odkrztuszonej treści,

— dokumentowanie rodzaju kaszlu,

— pomiar temperatury i tętna,

5) dokumentowaniu sposobu oddychania chorego,

6) zabiegach kinezyterapeutycznych stosowanych w zapaleniu płuc:

— inhalacje lub leki wykrztuśne i rozrzedzające wydzielinę,

— stosowanie drenażu ułożeniowego,

— nacieranie i oklepywanie pleców,

— odksztuszanie lub odsysanie wydzieliny,

— ćwiczenia oddechowe,

7) uaktywnianiu pacjenta w łóżku, dbałość o regularne wypróżnienia,

8) zapewnieniu spokoju fizycznego i psychicznego,

9) podawaniu leków przeciwkaszlowych przed snem, zabezpieczaniu organizmu

przed ubocznymi skutkami terapii antybiotykowej.

3.2. Dychawica oskrzelowa (asthma bronchialae)

Istota tego schorzenia polega na wystąpieniu napadowej duszności, spowodowanej

skurczem oskrzeli, jako reakcji alergicznej. Celem opieki pielęgniarskiej jest

wyeliminowanie alergenów ze środowiska chorego oraz działania doraźne,

zmierzające do przerwania napadu i uzyskania poprawy stanu chorego.

26

Pielęgnacja chorego w chorobach układu krążenia, oddechowego i pokarmowego

Problemy pacjentów:

1) chory budzi się z uczuciem duszności i przyjmuje pozycję siedzącą lub stojącą,

z pochyleniem do przodu,

2) świszczący, głośny oddech,

3) skóra sina, wyraźnie obrzęknięta przy trwającym dłużej napadzie,

4) rozszerzenie żył szyjnych,

5) napad kończy się kaszlem,

6) pacjent odksztusza gęstą wydzielinę.

Pielęgnacja pacjenta — adekwatna do rozpoznanych problemów — polega na:

1) przerwaniu napadu przez podanie leków zwiotczających błonę mięśniową oskrzeli;

droga podania zależy od intensywności napadu,

2) udostępnieniu dopływu świeżego powietrza, gdy zachodzi taka potrzeba, podaniu

tlenu,

3) zapewnieniu atmosfery spokoju i bezpieczeństwa,

4) poinstruowaniu o prawidłowym stosowaniu preparatów wziewnych,

5) ustaleniu i wyeliminowaniu alergenu ze środowiska chorego,

6) zastosowaniu leczenia odczulającego,

7) przekonaniu pacjenta do ćwiczeń rehabilitacyjnych układu oddechowego,

usprawniających wentylację oraz do leczenia uzdrowiskowego.

3.3. Gruźlica płuc (tuberculosis pulmonum)

Istota schorzenia, wywołanego przez prątek gruźlicy, polega na powstaniu swoistych

zmian zapalnych, umiejscowionych najczęściej w płucach. Celem opieki

pielęgniarskiej jest zatroszczenie się o prawidłowy przebieg leczenia, a także

odpowiednie oddziaływanie psychiczne na chorego oraz wyjaśnienie mu celowości

zleconego postępowania.

27

Pielęgnacja chorego w chorobach układu krążenia, oddechowego i pokarmowego

Problemy pacjenta:

1) brak łaknienia,

2) osłabienie,

3) stany podgorączkowe, poty,

4) suchy kaszel, najczęściej rano,

5) krwioplucie.

Pielęgnacja pacjenta— adekwatna do rozpoznanych problemów — polega na:

1) długotrwałym leczeniu ambulatoryjnym lekami przeciwprątkowymi, pod kontrolą

poradni przeciwgruźliczej,

2) zadbaniu o dostarczenie świeżego, nawilżonego powietrza,

3) unormowaniu trybu życia, wypoczynku,

4) zwróceniu uwagi na spożywanie pełnowartościowych produktów,

5) hospitalizacji pacjentów prątkujących, szczególnie dzieci,

6) nauczaniu chorego prawidłowych zachowań:

— postępowania przy kaszlu (zasłanianie ust),

— odksztuszania w sposób higieniczny i dyskretny,

— zapewnienie pacjentowi naczyń jednorazowego użytku,

— chory prątkujący odpluwa zalegającą wydzielinę do naczynia z przykrywką,

— mycia rąk,

— stosowania chusteczek jednorazowych,

7) kontroli ilości i wyglądu plwociny pacjenta,

8) dbałości o czystość skóry, bielizny osobistej i pościelowej chorego,

9) nadzorze nad przestrzeganiem zasad niepalenia papierosów przez pacjenta,

10) pobraniu plwociny do badania po głębokim kaszlu,

11) poinformowaniu chorego o konieczności powtarzania badań radiologicznych.

3.4. Badania diagnostyczne

Bronchoskopia to badanie endoskopowe oskrzeli. Przygotowując się do badania

chory pozostaje na czczo, otrzymuje informacje dotyczące przebiegu badania oraz ma

założoną kaniulę i podany środek narkotyczny. Po badaniu przez co najmniej 2

28

Pielęgnacja chorego w chorobach układu krążenia, oddechowego i pokarmowego

godziny nie powinien jeść i pić oraz palić papierosów, a także zostaje zaopatrzony

w ligninę i miskę nerkową.

Spirometria to badanie oceniające funkcję układu oddechowego (pomiar objętości

poszczególnych przestrzeni powietrznych płuc oraz ich sprawności czynnościowej).

Wynik testu spirometrycznego informuje o wielkości wentylacji, co pozwala ustalić

rodzaj niewydolności oddechowej oraz jej mechanizm. Osoby chorej nie przygotowuje

się do badania, w trakcie jego trwania pacjent wykonuje polecenia pielęgniarki.

Bronchografia to rentgenowska metoda kontrastowego badania oskrzeli, polegająca

na wprowadzaniu prze cewnik do tchawicy i oskrzeli środka cieniującego oraz

wykonaniu serii zdjęć w odpowiednich projekcjach. Bronchografia znajduje

zastosowanie w diagnostyce różnicowej chorób płuc i śródpiersia, pozwala uwidocznić

oskrzela płatowe, segmentowe.

29

Pielęgnacja chorego w chorobach układu krążenia, oddechowego i pokarmowego

4. Pielęgnowanie chorego w schorzeniach układu pokarmowego

4.1. Choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy

(morbus ulcerosus ventriculi et duodeni)

Choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy jest chorobą ogólnoustrojową, związaną

z wpływami cywilizacyjnymi, występującą częściej u mężczyzn. Wrzód żołądka to

ubytek w ścianie żołądka, obejmujący śluzówkę, podśluzówkę i mięśniówkę.

Celem opieki pielęgniarskiej jest uświadomienie chorego o wpływach odżywania,

niehigienicznego trybu życia i napięcia psychicznego na przebieg choroby oraz

o powikłaniach z nią związanych.

Problemy pacjenta z chorobą wrzodową żołądka i dwunastnicy:

1) ból bezpośrednio po spożyciu posiłku (wrzód w okolicy wpustu żołądka),

2) ból pojawiający się około 60 minut po jedzeniu (wrzód w okolicy odźwiernika),

3) ból na czczo, ustępujący po jedzeniu i powracający po około 2 godzinach (choroba

wrzodowa dwunastnicy),

4) okresowość sezonowa zaostrzania się bólu (wiosna, jesień),

5) nudności i wymioty po błędach dietetycznych,

6) spadek masy ciała, wynikający z ograniczenia jedzenia w obawie przed bólem,

7) zaparcia — zła tolerancja pokarmów kwaśnych, owoców, rosołu,

8) strach przed bólem.

Pielęgnacja pacjenta — adekwatna do rozpoznanych problemów — polega na:

1) zmianie dotychczasowych warunków życia pacjenta — zapewnieniu spokoju oraz

dostatecznej ilości godzin snu,

2) w okresie zaostrzenia — stosowaniu diety z ograniczeniami (dużo mleka, kasz,

potraw mlecznych),

3) podawaniu rozdrobnionych posiłków, w małych ilościach, 5, 6 razy na dobę,

4) przeciwwskazaniu spożywania ostrych przypraw, wywarów z mięsa, mocnej kawy

i herbaty, surowych owoców i warzyw, palenia papierosów oraz picia alkoholu,

30

Pielęgnacja chorego w chorobach układu krążenia, oddechowego i pokarmowego

5) stosowaniu diety, która powinna spełniać trzy zasadnicze zadania:

— nie pobudzać wydzielania soku żołądkowego,

— działać leczniczo na istniejące zmiany,

— zapobiegać utracie wagi ciała,

6) zwróceniu uwagi na konieczność dbania o czystość naczyń kuchennych,

7) przestrzeganiu zaleceń wynikających z leczenia farmakologicznego,

8) umiejętnym organizowaniu wypoczynku, normalizacji życia,

9) obserwacji stolca (czarny, smolisty oznacza krwawienie z wrzodu),

10) natychmiastowym zgłoszeniu się do szpitala w przypadku pojawienia się

fusowatych wymiotów,

11) zgłoszeniu się do lekarza w przypadku silnego, przeszywającego bólu

w nadbrzuszu, który może świadczyć o przedziurawieniu wrzodu.

4.2. Marskość wątroby (cirrhosis hepatis)

Istota tego schorzenia polega na uszkodzeniu miąższu wątroby, w następstwie

rozrostu tkanki łącznej w miejscu zniszczonych komórek wątrobowych. Celem opieki

pielęgniarskiej jest troska o wysoki poziom jakości życia, uwarunkowanej stanem

zdrowia pacjenta, przez ułatwienie procesu adaptacji do nowych, zmienionych przez

chorobę warunków.

Problemy pacjenta z marskością wątroby:

1) brak apetytu, gorzki smak w ustach,

2) ogólne osłabienie,

3) biegunka na zmianę z zaparciami,

4) powiększenie obwodu jamy brzusznej, na skórze brzucha siatka rozszerzonych

naczyń żylnych,

5) zażółcenie skóry, niekiedy z wybroczynami, świąd skóry,

6) dziąsła rozpulchnione, podkrwawiające,

7) zagrożenie krwotokiem z żylaków przełyku.

Pielęgnacja pacjenta — adekwatna do rozpoznanych problemów — polega na:

31

Pielęgnacja chorego w chorobach układu krążenia, oddechowego i pokarmowego

1) zachowaniu właściwej diety, chroniącej miąższ wątroby,

2) podawaniu zespołu witamin i preparatów osłaniających wątrobę,

3) regularnej kontroli stanu świadomości chorego,

4) dbałości o regularne wypróżnienia,

5) prowadzeniu bilansu wodnego, kontroli obwodu brzucha, ważeniu,

dokumentowaniu,

6) obserwacji zabarwienia skóry, zmniejszeniu świądu skóry,

7) przedłużeniu leżenia w łóżku — poprawie krążenia wątrobowego,

8) pomocy w myciu całego ciała chorego, będącego w złym stanie zdrowia,

9) profilaktyce przeciwodleżynowej,

10) obserwacji stolca pod kątem krwawienia z żylaków przełyku,

11) obserwacja chorego pod kątem abstynencji alkoholowej — psychoterapia

w zwalczaniu nałogu,

12) spożywaniu dobrze rozdrobnionych posiłków, najlepiej przecierów w przypadku

zdiagnozowania żylaków przełyku.

4.3. Rola pielęgniarki w przygotowaniu pacjenta do badań diagnostycznych

w chorobach układu pokarmowego

Przed wykonywaniem USG jamy brzusznej pielęgniarka powinna poinformować

pacjenta o przebiegu badania. W przeddzień badania chory powinien wypróżnić się,

a także zjeść niezbyt obfity posiłek wieczorem, rano zaś pozostać na czczo.

W przypadku przeprowadzania gastroskopii pielęgniarka wyjaśnia cel i przebieg

badania. Pacjent powinien pozostać na czczo, podawany jest mu środek uspokajający

i znieczulający gardło. Po badaniu, przez dwie godziny, chory nie powinien jeść, pić

i palić.

Test ureazowy na obecność Helicobacter pylori — oznaczony w surowicy krwi.

Przed przeprowadzeniem biopsji wątroby pielęgniarka informuje o celu i przebiegu

badania, oznacza grupę krwi, czas krwawienia i krzepnięcia. Pacjent, podobnie jak

32

Pielęgnacja chorego w chorobach układu krążenia, oddechowego i pokarmowego

przy opisanych wcześniej badaniach, pozostaje na czczo, ponadto opróżnia pęcherz

i jelita i ma oczyszczany pępek. Opieka po badaniu polega na dwugodzinnym ułożeniu

pacjenta na prawym boku, z poduszką uciskową, kontrolowaniu parametrów,

podawaniu leków zgodnie z zaleceniem oraz kontroli opatrunku.

33

Pielęgnacja chorego w chorobach układu krążenia, oddechowego i pokarmowego

5. Pielęgnowanie chorego

w schorzeniach dolnego odcinka przewodu pokarmowego

5.1. Rola pielęgniarki wobec pacjenta z zapaleniem jelit

Istota zapalenia jelit polega na zaburzeniach wodno-elektrolitowych i utracie

składników odżywczych w wyniku biegunki i wymiotów w przebiegu procesu

zapalnego jelit.

Czynnikami wywołującymi stan zapalny są: błędy dietetyczne, spożycie pokarmów

zakażonych bakteriami (najczęściej z grupy Salmonella i Shigella), ostre zatrucia lub

uczulenia na składniki pokarmowe. W przypadku wrzodziejącego zapalenia jelita

grubego, traktowanego jako choroba z autoagresji, zakażenia uruchamiają reakcje

immunologiczne, w wyniku których dochodzi do krwotocznych i wrzodziejących zmian

w błonie śluzowej jelita grubego. W tej postaci choroby pojawiają się stolce z krwią

i zaburzenia czynności serca. W 20% przypadków wrzodziejącego zapalenia jelita

nieodzowny jest zabieg operacyjny z powodu powikłań, takich jak krwotok lub

przebicie jelita.

Problemy pacjenta z zapaleniem jelit:

1) odwodnienie w wyniku oddawania licznych luźnych stolców wodnistych lub

śluzowatych i wymiotów;

2) utrata elektrolitów i innych składników odżywczych;

3) wzrost temperatury ciała w wyniku nasilania procesu zapalnego;

4) biegunka, bóle i wzdęcia brzucha;

5) niedokrwistość w przypadku choroby trwającej przewlekle w wyniku odbiałczenia

i niedoborów witaminowych. Chory jest wychudzony, nerwowy, bojaźliwy. Często

zmiany chorobowe nakładają się na istniejące cechy osobowości — wrażliwość,

chwiejność emocjonalną i poczucie niższej wartości;

6) zaburzenia rytmu serca w przebiegu wrzodziejącego zapalenia jelita,

34

Pielęgnacja chorego w chorobach układu krążenia, oddechowego i pokarmowego

7) niebezpieczeństwo wystąpienia powikłań: perforacja jelita, krwotok, zapalenie

otrzewnej i niedrożność porażenna jelit w przebiegu wrzodziejącego zapalenia,

8) brak wiedzy z zakresu zasad higienicznego i dietetycznego przygotowywania

posiłków.

Pielęgnacja pacjenta — adekwatna do rozpoznanych problemów — polega na:

1. Nadzorze nad leczeniem dietetycznym. W leczeniu stosowana jest dieta

pektynowa, której zadaniem jest osłona błony śluzowej jelita, zwolnienie

perystaltyki jelit, zmniejszenie wydzielania śluzu oraz uzupełnienie niedoboru

potasu. W ramach diety podawane są papki marchwiowe i jabłkowe. W miarę

zmniejszania ilości stolców i zmiany ich konsystencji dietę rozszerza się o kleiki

i rozgotowane kasze z dodatkiem soli kuchennej, w celu uzupełnienia niedoborów

sodu zatrzymującego wodę w organizmie. W celu zmniejszenia ilości stolców

podawane są galaretki i kisiele z czarnych jagód. W następnym etapie dieta

składająca się z mielonej cielęciny, ryb, chudej szynki i ziemniaków puree ma

zadanie uzupełnić niedobory białkowe i stabilizować pracę jelit. W przypadku

wrzodziejącego zapalenia jelit dieta musi być bogatobiałkowa (powyżej 1 g

białka/kg m.c./dobę) i wysokokaloryczna (3500 kcal/dobę) oraz ze znacznym

zmniejszeniem mleka. Niekiedy stosuje się również u tych chorych dietę

bezresztkową, uzupełniającą niedobory wszystkich składników pokarmowych.

Zadaniem pielęgniarki jest nadzór nad żywnością przynoszoną choremu przez

rodzinę. Należy również poinformować najbliższych o zasadach leczenia

dietetycznego i niebezpieczeństwach nie stosowania ograniczeń żywieniowych.

2. Uzupełnianiu niedoborów wodno-elektrolitowych drogą pozajelitową, w postaci

Płynu Wieloelektrolitowego i Płynu Ringera, podawanych zgodnie ze zleceniem

lekarskim, a także na obserwacji występowania osłabienia mięśniowego i kurczów

łydek, które są symptomami niedoborów elektrolitowych.

3. Obserwacji temperatury i informowaniu lekarza o podniesieniu ciepłoty ciała.

4. Obserwacji stolców (ilość, konsystencja, domieszki śluzu i krwi, barwa, woń),

obserwacji w kierunku wzdęć brzucha i zatrzymania gazów, które są objawami

niedrożności jelit i zapalenia otrzewnej.

5. Pielęgniarka powinna akceptować postawę chorego i z delikatnością zdobywać

jego zaufanie. Wszystkie zabiegi należy wyjaśniać.

35

Pielęgnacja chorego w chorobach układu krążenia, oddechowego i pokarmowego

6. Ochronie chorego przed oziębianiem i zakażeniami z uwagi na niedokrwistość

i obniżoną odporność. Przy znacznym wyniszczeniu należy natłuszczać skórę

i stosować zabiegi przeciwodleżynowe — materac przeciwodleżynowy, zmiana

ułożenia, mycie i masowanie miejsc narażonych na otarcia naskórka i odleżyny.

Jeśli pacjent długo korzysta z basenu należy jego brzegi osłonić gumowym

kółkiem.

7. Obserwacji tętna.

8. Obserwacji charakteru i miejsca występowania dolegliwości bólowych ze względu

na powikłania zapalenia jelit wrzodziejącego.

9. Edukacji pacjenta oraz rodziny w zakresie diety i higieny przygotowania posiłków.

Potrawy, które muszą być całkowicie wyeliminowane z diety: zawierające duże

ilości błonnika (kapusta, ogórki, fasola, groch, dynia, grzyby oraz wędliny,

konserwy, suszone i niedojrzałe owoce, a także używki i ostre przyprawy). Potrawy

muszą być przygotowywane na parze lub gotowane. Najwłaściwszą metodą

konserwowania żywności jest mrożenie. Dozwoloną ilość tłuszczu należy dodawać

w postaci surowej do ugotowanych potraw. Zabrania się podawania potraw

smażonych i pieczonych oraz zasmażanych. Zasadą diety jest podawanie

pokarmów niskoresztkowych, bogatych w białko, zwłaszcza zwierzęce oraz

składniki mineralne i witaminy. Ilość tłuszczów, zwłaszcza o wysokim punkcie

topnienia, należy ograniczyć, ponieważ chory ich nie toleruje. Często w tych

stanach występuje nietolerancja mleka i wówczas należy je ograniczać lub

wyeliminować całkowicie. Posiłki powinny być przyjmowane 4–5 razy dziennie

w małych ilościach. Pacjent powinien jeść regularnie, w jednakowych porach dnia.

Przed jedzeniem powinien odpocząć, a w czasie jedzenia nie spieszyć się, nie

denerwować, nie czytać. Podczas jedzenia należy pić umiarkowanie. Posiłki

powinny być urozmaicone, higienicznie przygotowane, estetycznie podane

i smaczne. Istotne znaczenie ma dbałość o uzębienie (częste kontrole

u stomatologa).

Wdrażanie do przestrzegania tych zasad powinno się rozpocząć w czasie pobytu

pacjenta w szpitalu. Pacjent wdrożony do systematycznego i higienicznego

przyjmowania posiłków wraz z procesem zdrowienia doświadczy znaczenia

przestrzegania zasad w profilaktyce chorób przewodu pokarmowego. Estetycznie

podany ciepły posiłek, uwagi pielęgniarki o konieczności umycia rąk przed

36

Pielęgnacja chorego w chorobach układu krążenia, oddechowego i pokarmowego

jedzeniem i koncentrowanie się na zaleceniach dietetycznych są pierwszą fazą

wychowania zdrowotnego pacjenta.

5.2. Przygotowanie do badań

Badanie per rectum oraz anoskopię można wykonać bez przygotowania chorego do

badania. Natomiast w przypadku rektoskopii i kolonoskopii przygotowanie odgrywa

pierwszoplanową rolę. Za przygotowanie odpowiedzialna jest pielęgniarka. Złe

przygotowanie niweczy trud pacjenta poddającego się czynnościom

przygotowawczym i badaniu.

Rektoskopia polega na wprowadzeniu do odbytnicy i okrężnicy esowatej sztywnego

wziernika, za pomocą którego lekarz ogląda 30 cm dolnego odcinka przewodu

pokarmowego. W dniu poprzedzającym i na 3 godziny przed badaniem pielęgniarka

wykonuje lewatywę oczyszczającą. W niektórych klinikach stosuje się jednorazową

wlewkę na pół godziny przed badaniem, złożoną ze 150 ml roztworu soli

fosforanowych podgrzanego do 37°C. Chorzy oddają wówczas stolec 15 minut po

wlewce, a rektoskopia powinna być wykonana 20 minut od wypróżnienia, gdyż inaczej

stolec z wyższych partii jelit spływa do odbytnicy. Do badania instrumentem sztywnym

pacjent musi przyjąć pozycję kolanowo-łokciową lub kolanowo-piersiową

.

To ułożenie

powoduje przesunięcie się trzewi w kierunku dogłowowym i prostowanie się jelita

krętego. Ta pozycja może być niewygodna dla pacjenta, zwłaszcza starszego —

w takich przypadkach stosuje się ułożenie na plecach z nogami uniesionymi do góry

lub ułożenie lewoboczne Simsa, które stosuje się również do badania

kolonoskopowego.

Kolonoskopia polega na wprowadzeniu miękkiego fiberoskopu doodbytniczego,

przez który lekarz ogląda wszystkie odcinki okrężnicy i jelito ślepe. Przez 3 dni przed

badaniem pacjent pozostaje na diecie płynnej — bezresztkowej, składającej się

z bulionów, herbaty z cukrem i soków owocowych. Wieczorem, dzień przed badaniem,

chory otrzymuje 25 ml oleju rycynowego lub parafiny. W dniu badania wykonuje się

dwukrotnie wlew oczyszczający — 3 godziny i godzinę przed badaniem. Istotne jest,

37

Pielęgnacja chorego w chorobach układu krążenia, oddechowego i pokarmowego

aby na koniec z jelit wypływała czysta woda. Kolonoskopia jest zabiegiem

nieprzyjemnym, a często również bolesnym. Ze względu na jej traumatyzujący

charakter przed badaniem chory otrzymuje środek przeciwbólowy (np. Dolantyna) lub

lek z grupy sedativa (np. Relanium). W niektórych klinikach na pół godziny przed

badaniem podaje się również Buscopan, co ułatwia wykonanie badania, zwłaszcza

w stanach spastycznych jelita. Do badania układamy pacjenta w pozycji Simsa — na

lewym boku z podkurczonymi nogami. Podczas badania może być wykonane

pobranie tkanki jelita do badania histologicznego.

5.3. Choroby pasożytnicze (tasiemiec, lamblia, owsik) — zadania pielęgniarki

Istota chorób pasożytniczych polega na wykorzystywaniu przez pasożyty składników

pokarmowych chorego, w wyniku czego występują objawy ze strony przewodu

pokarmowego i ogólnoustrojowe oraz objawy uszkodzenia narządów, w których

pasożyty bytują i rozmnażają się.

Do zakażenia dochodzi na skutek spożycia pokarmów i wody, zakażonych cystami

(lamblia), larwami (tasiemiec) oraz w wyniku nie przestrzegania zasad higieny —

bezpośrednie przeniesienie zakażenia na drugiego człowieka (owsik).

Cysty lamblii są często wykrywane u ludzi zdrowych (nosicielstwo bezobjawowe). Jeśli

ich ilość namnoży się, wówczas dochodzi do lambliozy, w przebiegu której występują

objawy zapalenia błon śluzowych dwunastnicy i jelita czczego — ostre lub przewlekłe

biegunki, a także objawy ogólne: zmęczenie, utrata masy ciała, bóle brzucha

i wzdęcia. Jeśli lamblie dostaną się do dróg żółciowych i pęcherzyka żółciowego

dołączają się objawy zapalenia tych narządów.

Zakażenie tasiemcem następuje w wyniku spożycia mięsa z larwami (zwierzę jest

żywicielem pośrednim, w którego organizmie zarodki przeobrażają się w larwy).

Zakażenie tasiemcem nieuzbrojonym, uzbrojonym i karłowatym następuje po spożyciu

mięsa świńskiego lub wołowego, natomiast bruzdogłowcem szerokim — w wyniku

38

Pielęgnacja chorego w chorobach układu krążenia, oddechowego i pokarmowego

spożycia mięsa ryb, nie poddanego właściwej obróbce termicznej lub poddanego

słabemu wędzeniu.

W przypadku owsika człowiek jest jedynym nosicielem. Robaki obojga płci żyją

w jelicie cienkim, a larwy składane są w zewnętrznej części odbytu. Stąd mogą być

powtórnie przeniesione do górnego odcinka przewodu pokarmowego zakażonej osoby

lub za pośrednictwem brudnych rąk na przedmioty i żywność, z których korzystają

inne zdrowe osoby.

Zadania pielęgniarki w leczeniu i profilaktyce chorób pasożytniczych

1. Obserwacja:

— umiejscowienia bólu (w prawym podżebrzu w przebiegu lambliozy, bóle

głodowe i bóle głowy w tasiemczycy),

— zaburzeń ze strony przewodu pokarmowego — nudności, wymioty, wolne

stolce, zaparcia, zgaga, czkawka, ślinotok, utrata apetytu,

— w kierunku występowania objawów neurowegetatywnych w przebiegu

lambliozy — kołatanie serca, stany rozdrażnienia, bóle głowy,

— skóry pod kątem występowania wysypki skórnej w przebiegu zakażenia

bruzdogłowcem,

— samopoczucia i masy ciała. W przebiegu zakażeń pasożytami na skutek

„odjadania” żywiciela, nudności i wymiotów dochodzi do ubytku masy ciała

i niedokrwistości.

2. Diagnostyka:

— wykonanie badania treści dwunastniczej (w zakażeniu lamblią w ciepłej żółci

„C” można stwierdzić żywe pasożyty),

— wykonanie zgłębnikowania żołądka na poziom kwaśności soku żołądkowego,

która obniża się w przebiegu zakażenia bruzdogłowcem szerokim,

— pobranie kału na obecność pasożytów i ich jaj,

— pobranie krwi na badania biochemiczne, zgodnie ze zlecenie lekarskim.

3. Udział w farmakoterapii.

4. Edukacja w zakresie:

— higieny przygotowywania posiłków, zwłaszcza mycia warzyw, obróbki

termicznej,

39

Pielęgnacja chorego w chorobach układu krążenia, oddechowego i pokarmowego

— spożywania mięsa poddawanego kontroli weterynaryjnej,

— higieny odzieży i ciała. W przebiegu zakażenia owsikiem — częste mycie rąk,

pranie i prasowanie bielizny osobistej i prześcieradła oraz częste mycie okolicy

odbytu (jaja składane są na zewnątrz odbytu, co powoduje świąd i potrzebę

drapania).

5.4. Standard edukacji pacjenta w profilaktyce chorób układu pokarmowego

Oświadczenie standardowe

Pacjenci mają zapewnioną informację na temat profilaktyki chorób układu

pokarmowego.

Uzasadnienie

Choroby przewodu pokarmowego mogą przebiegać od postaci łagodnej do stanu

wymagającego natychmiastowej pomocy lekarskiej i pielęgniarskiej, łącznie

z działaniem chirurgicznym. W etiologii tych chorób najwięcej miejsca zajmują

zachowania antyzdrowotne, takie jak picie alkoholu w nadmiarze, palenie tytoniu oraz

błędy dietetyczne: spożywanie pokarmów ciężkostrawnych, źle przygotowanych lub

nieświeżych, zakażonych bakteriami najczęściej z grupy Salmonella lub Shigella,

spożywanie pokarmów niehigienicznie przygotowanych i ze źródeł niewiadomego

pochodzenia, nieregularne i zbyt obfite posiłki, a także w wyniku uczulenia na pewne

składniki pokarmowe.

Edukacja społeczeństwa w zakresie właściwego i higienicznego odżywiania jest jedną

z funkcji pielęgniarek.

40

Pielęgnacja chorego w chorobach układu krążenia, oddechowego i pokarmowego

Tabela 1. Przykładowy standard edukacji pacjenta

Kryterium struktury

Kryterium procesu

Kryterium wyniku

Pielęgniarka:

1. Zna czynniki ryzyka, istotę

i przebieg chorób przewodu

pokarmowego.

2. Posiada wiedzę z zakresu

higieny żywienia i dietetyki.

3. Posiada wiedzę z zakresu

wpływu substancji, takich jak

alkohol i nikotyna na czynność

przewodu pokarmowego.

4. Posiada umiejętność

nawiązywania kontaktu

i zbierania informacji

dotyczących stylu życia

pacjenta.

5. Potrafi przekazać wiedzę

z zakresu profilaktyki chorób

przewodu pokarmowego.

Pielęgniarka:

1. Nawiązuje kontakt

z pacjentem.

2. Zbiera informacje o stylu życia

pacjenta, w zakresie żywienia,

palenia tytoniu i spożywania

alkoholu.

5. Zbiera informacje na temat

dolegliwości ze strony

przewodu pokarmowego —

bóle i ich umiejscowienie,

czkawka, brak łaknienia,

zgaga, odbijanie, biegunka

i charakter stolców oraz

objawy ogólne: ubytek masy

ciała, bóle głowy, wysypka.

6. Zbiera informacje na temat

samopoczucia i niepokojących

zmian w samopoczuciu.

7. Udziela wyjaśnień co do

sposobu przygotowania

i zasad spożywania posiłków

oraz wpływu używek na stan

i czynność przewodu

pokarmowego.

8. Udziela wskazówek

dotyczących postępowania

w przypadku stwierdzenia

niepokojących objawów.

1. Zebrane dane pozwalają

postawić diagnozę

pielęgniarską.

2. Pacjent zna zasady zdrowego

żywienia i znaczenie higieny

w zapobieganiu chorobom

przewodu pokarmowego.

3. Pacjent zna

niebezpieczeństwa

wynikające z palenia tytoniu i

picia alkoholu w nadmiarze.

4. Pacjent z dolegliwościami ze

strony przewodu

pokarmowego zasięgnie

porady lekarza.

41

Pielęgnacja chorego w chorobach układu krążenia, oddechowego i pokarmowego

Literatura

1. Gray H. H., Dawkins K. D., Morgan J. M., Simpson S. M., 2003: Kardiologia,

Wydawnictwo Medyczne Via Medica, Gdańsk.

2. Herold G. i wsp., 1994: Medycyna wewnętrzna. Repetytorium dla studentów

medycyny i lekarzy, PZWL, Warszawa.

3. Kaplan N. M., 2001: Leczenie nadciśnienia tętniczego, Wydawnictwo Medyczne

Via Medica, Gdańsk.

4. Mathey D., Schafer J., 1998: Kardiologia inwazyjna, Wydawnictwo Akademii

Medycznej, Wrocław.

5. Ostre zespoły wieńcowe, 2002: (red.) G. Opolski, K. J. Filipiak, L. Golański,

Wydawnictwo Urban & Partner, Wrocław.

6. Pędich W., 1994: Choroby wewnętrzne, PZWL, Warszawa.

7. Podstawy kardiologii. Podręcznik dla studentów medycyny i lekarzy, 2000: (red.)

L. Polański, Wydawnictwo SAM, Katowice.

8. Shafer

K.,

1979:

Pielęgniarstwo w chorobach wewnętrznych i chirurgii, PZWL,

Warszawa.

9. Stany zagrożenia życia. Wybrane standardy opieki o procedury postępowania

pielęgniarskiego, 2001: (red.) M. Kózka, Wydawnictwo Uniwersytetu

Jagiellońskiego, Kraków.

10. Swanton R. H., 1994: Kardiologia praktyczna, a-medica press, Bielsko-Biała.

42