Zadania pielęgniarki pracującej w oddziale internistycznym

Zadania pielęgniarki pracującej w oddziale internistycznym

1. Zadania

pielęgniarki pracującej w oddziale internistycznym

2. Rola

pielęgniarki w zapobieganiu zakażeniom szpitalnym

2.1. Podział zakażeń szpitalnych występujących u pacjenta

2.2. Czynniki ryzyka zakażeń szpitalnych

2.3. Epidemiologia zakażeń szpitalnych

2.4. Drogi szerzenia się zakażeń

1.4.1. Zasady rozpoznawania i zgłaszania zakażeń szpitalnych

2.4.2. Zapobieganie zakażeniom przenoszonym drogą krwi (wkłucia obwodowe i centralne)

3.4.3. Zapobieganie zakażeniom szpitalnym przenoszonym drogą układu oddechowego

(rurka intubacyjna i trachotomijna)

3. Rola

pielęgniarki w profilaktyce WZW typu B i C oraz AIDS

3.1. Rola pielęgniarki wobec pacjenta z AIDS — aspekt moralny

1.1.1. Wsparcie emocjonalne

2.1.2. Wykonywanie zabiegów leczniczych i pielęgnacyjnych

3.1.3. Problemy związane z umieraniem

1

Zadania pielęgniarki pracującej w oddziale internistycznym

1. Zadania pielęgniarki pracującej w oddziale internistycznym

Pielęgniarka pracująca w oddziale chorób wewnętrznych, realizując własne zadania,

ocenia stan chorego, planuje i wykonuje czynności pielęgnacyjne, ocenia wpływ

podjętych działań na stan zdrowia chorego — prowadzi proces pielęgnowania.

Pobyt chorego w oddziale dzieli się na trzy podokresy: ustalenie rozpoznania,

leczenie, rehabilitację.

Pacjenta przyjętego na oddział internistyczny należy zapoznać z topografią oddziału

oraz regulaminem, jeżeli jest to możliwe — pozwolić mu wybrać łóżko w sali,

informować o istocie przeprowadzanych badań i transportować go na nie, a także

wspierać w trudnych dla niego momentach. Czynności i zadania wykonywane przez

pielęgniarkę przypisuje się określonym funkcjom zawodowym: opiekuńczej,

wychowawczej, promującej zdrowie, profilaktycznej, rehabilitacyjnej i terapeutycznej.

Rola pielęgniarki w leczeniu pacjenta polega na ograniczeniu wysiłku fizycznego

i zapewnienie spokoju psychicznego chorego, przez stworzenie warunków

zapewniających mu wygodę, bezpieczeństwo oraz przez zaspokajanie jego

podstawowych potrzeb życiowych. Pielęgniarka powinna zapewnić właściwe

jakościowo i ilościowo pożywienie (jeżeli to możliwe z uwzględnieniem zwyczajów

żywieniowych pacjenta), a także:

— dostarczanie niezbędnych składników odżywczych,

— utrzymanie równowagi wodnej, elektrolitowej i energetycznej,

— ograniczenie składników pokarmowych szkodliwych dla chorego narządu,

— zapewnienie podaży składników, na które jest większe zapotrzebowanie

w chorobie,

— karmienie ciężko chorego i niedołężnego dobranymi metodami: łyżką,

pojniczkiem, przez zgłębnik.

W realizacji zleceń dietetycznych pielęgniarka współpracuje z dietetykiem.

2

Zadania pielęgniarki pracującej w oddziale internistycznym

Rola pielęgniarki w leczeniu farmakologicznym

Pielęgniarka podaje leki na podstawie pisemnego zlecenie lekarskiego,

z uwzględnieniem drogi podania, dawki leku, czasu podania i reakcji pacjenta na

podany lek. Posługuje się sprzętem jednorazowego użytku do wykonywania

zabiegów aseptycznych oraz gromadzi zużyty sprzęt w specjalnych pojemnikach lub

oznaczonych workach. Jej obowiązkiem jest zakładanie rękawiczek do pracy przy

pacjencie i używanie środków dezynfekujących, zgodnie z aktualnie obowiązującą

instrukcją oraz udokumentowanie wykonania zlecenia.

Rola pielęgniarki w ustaleniu rozpoznania sprowadza się do przygotowania

sprzętu i pacjenta do badania, czyli powiadomieniu chorego o badaniu, pouczeniu

o sposobie przygotowania do niego i zachowania w jego trakcie, pobieraniu materiału

do badania lub pouczaniu pacjenta samodzielnie pobierającego materiał do badania,

a także uprzedzeniu o ewentualnej bolesności zabiegu i zachowaniu odpowiedniej

postawy wobec chorego.

Rola pielęgniarki w rehabilitacji pacjenta polega na wykonywaniu zabiegów

fizycznych (naświetlania, okłady, kompresy), kinezyterapeutycznych (inhalacje,

nacieranie i oklepywanie pleców, nauka oddychania, nauka odksztuszania

wydzieliny, odsysanie wydzieliny) oraz usprawnianiu chorego w łóżku i poza nim

(wykonywanie ćwiczeń biernych, czynno-biernych i czynnych, mobilizowanie chorego

do ich powtarzania oraz wdrażanie rodziny w niektóre elementy rehabilitacji).

Zadania pielęgniarki w stosunku do pacjenta przewlekle chorego

Wyróżniamy następujące stopnie dysfunkcji:

1) objawy nie sprawiają choremu trudności w normalnej aktywności,

2) chory wymaga sporadycznej pomocy,

3) chory wymaga stałego nadzoru i pomocy w czynnościach życiowych,

4) chory wymaga stałej opieki,

5) obłożnie chory, unieruchomiony, niezdolny do wykonywania czynności życiowych.

Zachowania wspierające w stosunku do pacjenta przewlekle chorego powinny mieć

na celu wyrażanie opieki i emocjonalnej bliskości, potwierdzanie poprawności

3

Zadania pielęgniarki pracującej w oddziale internistycznym

podejmowanych przez chorego działań. Powinny również gwarantować mu

dostępność pomocy wymagającej poświęcenia czasu, wysiłku i pieniędzy oraz

mającej na celu zaakceptowanie chorego z jego problemami.

Rola pielęgniarki wobec pacjenta umierającego

Etapy uświadamiania choroby:

1) odrzucenie (zaprzeczenie) — reakcja niedowierzania; postawa ta wytwarza linię

obrony wobec choroby,

2) okres buntu (gniewu) — złorzeczenie; trudny kontakt z pacjentem, odrzucającym

swój udział w leczeniu,

3) depresja — wycofanie się z życia,

4) pogodzenie i akceptacja.

Pacjent umierający doświadcza osamotnienia i izolacji. Pielęgniarka i rodzina powinni

wykazać gotowość do bycia z nim i wysłuchania go. Lęk przed śmiercią można

złagodzić przez pozwolenie choremu na wyrażenie go, przez wysłuchanie, staranie

się, aby chory czuł się zrozumiany. Obecność drugiej osoby wzmaga poczucie

bezpieczeństwa.

Na opiekę terminalną składa się:

1) oddziaływanie psychoterapeutyczne na pacjenta i rodzinę,

2) zapewnienie warunków godnego umierania,

3) oddziaływanie wychowawcze w stosunku do innych pacjentów i ich rodzin,

4) umiejętność wykonywania zabiegów pielęgnacyjnych,

5) przygotowanie rodziny na śmierć bliskiej osoby,

6) ochrona przed cierpieniem fizycznym i psychicznym.

Pielęgniarka, wykonując funkcje zawodowe, obejmuje opieką pacjenta w ujęciu

holistycznym tj. całościowym, czyli zaspokaja potrzeby bio-psycho-społeczne.

4

Zadania pielęgniarki pracującej w oddziale internistycznym

2. Rola pielęgniarki w zapobieganiu zakażeniom szpitalnym

Zakażeniem szpitalnym określa się każde zakażenie nabyte w szpitalu, rozpoznane

klinicznie i potwierdzone laboratoryjnie, które ujawniło się w okresie hospitalizacji lub

po jej zakończeniu. Umownie przyjęto, że zakażenia występujące po 48 godzinach

od przyjęcia do szpitala są zakażeniami szpitalnymi. Dla drobnoustrojów o długim lub

bardzo długim okresie wylęgania (np. legionella, wirusy B i C zapalenia wątroby, HIV)

rozwój chorób przez nie wywołanych przekracza umownie 48 godziny i może

wynosić:

— do 2 tygodni — na przykład postać płucna legionelozy,

— do 6 miesięcy — na przykład wirusowe zapalenie wątroby typu B,

— wiele lat — na przykład AIDS.

2.1. Podział zakażeń szpitalnych

1. Zakażenia szpitalne występujące u pacjenta:

a) egzogenne — każde zakażenie, które nie było stwierdzone przy przyjęciu do

szpitala oraz nie było w okresie wylęgania, a wystąpiło w okresie pobytu

w szpitalu lub po wypisaniu chorego do domu z uwzględnieniem okresu

wylęgania (45). W większości przypadków za zakażenie szpitalne przyjmuje

się te, które wystąpiły po 48 godzinach od przyjęcia lub wypisania ze szpitala.

Dla zakażeń o długim okresie wylęgania (HBV, HCV, HIV, gruźlica itp.)

przyjmuje się dłuższe okresy. Zakażenia te są najczęściej wywoływane przez

florę szpitalną, nabyte od innego pacjenta lub za pośrednictwem personelu

medycznego (zakażenie krzyżowe) lub innych źródeł (sprzęt medyczny, płyny,

żywność itp.);

b) endogenne — każde zakażenie, które nie było stwierdzone przy przyjęciu do

szpitala oraz nie było w okresie wylęgu, a wystąpiło w okresie pobytu

w szpitalu i zostało spowodowane przez florę własną pacjenta;

c) niesklasyfikowane — wewnątrzmaciczne, okołoporodowe (45).

5

Zadania pielęgniarki pracującej w oddziale internistycznym

2. Zakażenia szpitalne u pracowników szpitala, które wystąpiło w związku

z wykonywaniem obowiązków zawodowych.

Do najczęstszych zespołów chorobowych rozwijających się w wyniku zakażenia

szpitalnego, według rekomendacji Centers for Discase Control and Prevention (CDC)

opublikowanej w 1996 roku, należą:

— zapalenie płuc,

— zakażenie dolnych dróg oddechowych,

— zakażenia miejsca chirurgicznego — oznacza zarówno okolicę nacięcia, jak

i narząd lub jamę — przestrzeń, która została naruszona w trakcie zabiegu

operacyjnego,

— pierwotne zakażenie krwi,

— zakażenie układu moczowego,

— zakażenie przewodu pokarmowego i zakażenie pokarmowe, wirusowe zapalenie

wątroby, zakażenie wewnątrzbrzuszne, zgorzelinowe zapalenie jelit.

2.2. Czynniki ryzyka zakażeń szpitalnych

Ryzyko zakażeń zależy od predyspozycji chorego, charakteru mikroorganizmu oraz

praktyk związanych z procesem diagnostycznym i leczniczym w okresie hospitalizacji

pacjenta.

Czynniki ryzyka są określone jako wskaźniki prawdopodobieństwa zakażeń,

wynikające z różnicy częstości zakażeń w obecności czynnika predysponującego.

Czynniki zwiększające ryzyko zakażenia można podzielić na trzy grupy:

1) czynniki ryzyka zakażeń od drobnoustrojów, czyli rodzaju zarazka i związany

z tym stopień jego zaraźliwości, zjadliwości oraz wrażliwości na antybiotyki (patrz

rys. 1),

2) związane z chorym czynniki predysponujące do zakażeń:

— wiek — najbardziej podatne na zakażenia są osoby w podeszłym wieku

i noworodki,

— choroba podstawowa, z powodu której pacjent jest hospitalizowany,

6

Zadania pielęgniarki pracującej w oddziale internistycznym

— współistniejące choroby, na przykład cukrzyca u chorego poddanego

zabiegowi operacyjnemu,

— obniżenie odporności związane z chorobami nowotworowymi krwi, HIV,

wrodzonym defektem immunologicznym, immunosupresją wywołaną

leczeniem (chemioterapia, radioterapia itp.),

— przerwanie ciągłości tkanek — otwarte złamania, rany cięte, miażdżone,

oparzenia,

3) czynniki ryzyka związane z zabiegami i leczeniem:

— inwazyjne technik diagnostyczne i lecznicze, które prowadzą do przerwania

ciągłości skóry, błon śluzowych, czyli tzw. otwarcie wrót zakażenia, a także

przemieszczenie drobnoustrojów będących florą naturalną,

— implantacje sztucznych materiałów do układu kostnego, naczyniowego,

nerwowego,

— szerokie stosowanie antybiotyków prowadzących do reakcji opornych

szczepów bakteryjnych oraz zmiany flory w kierunku grzybów i wirusów.

cewnik naczyniowy

10,80 %

inne

16,81%

cewnik moczowy

27,90 %

naturalne jamy ciała

13,20%

zabiegi operacyjne

12,60%

intubacja chorego

18,70%

Rysunek 1. Schemat czynników ryzyka (wrota) zakażeń szpitalnych

7

Zadania pielęgniarki pracującej w oddziale internistycznym

2.3. Epidemiologia zakażeń szpitalnych

Epidemiologia jako nauka zajmuje się bardzo szeroko pojętym stanem zdrowia

określonych grup ludzi: społecznych, zawodowych, dzieci, młodzieży, dorosłych,

całego społeczeństwa, danego kraju lub większych populacji.

Epidemiologia praktyczna definiowana jest jako badanie nad „czynnikami zdrowia

i/lub choroby” (43) i ich występowaniem w populacji. Opracowania statystyczne

wyników badań pozwalają na opisanie stanu zachowania badanej populacji

i przewidywanie zmian w zakresie analizowanego problemu zdrowotnego. Do tego

celu posługują się pojęciami: zachorowalności, zapadalności, śmiertelności,

umieralności, czynników ryzyka, rozpowszechnienia, wskaźników zapadalności,

które ułatwiają komunikację, wyjaśniają skalę problemu i usprawniają proces

opisywania.

Epidemiologia zakażeń drobnoustrojami opisywana jest przez tzw. łańcuch

epidemiologiczny, tj. cykl następujących po sobie zdarzeń i procesów

doprowadzających do wystąpienia zakażenia.

Brak reakcji na zadziałanie

bodźca

rezerwuar

źródło

drogi szerzenia się drobnoustrojów (wektory)

wrota zakażeń

pacjent

personel

8

Zadania pielęgniarki pracującej w oddziale internistycznym

Rysunek 2. Schemat szerzenia się drobnoustrojów w szpitalu

kierunek szerzenia się drobnoustrojów;

możliwość przerwania łańcucha

Zakażenie szpitalne może przebiegać jako:

— indywidualny przypadek zachorowania,

— zachorowanie ogniskowe — co najmniej dwie osoby zakażone tym samym

drobnoustrojem,

— epidemia szpitalna — jeżeli tym samym drobnoustrojem w tym samym czasie jest

zakażona większa liczba osób, hospitalizowanych na danym oddziale lub w całym

szpitalu.

Źródłem zakażenia może być organizm ludzki lub zwierzęcy, w którym obecne są

drobnoustroje chorobotwórcze, które intensywnie się rozmnażają i rozsiewają do

otaczającego środowiska oraz mogą zakażać dalsze organizmy. Źródłem zakażenia

zatem mogą być:

a) chorzy ludzie i chore zwierzęta,

b) nosiciele (zdrowi i ozdrowieńcy) zarówno ludzie, jak i zwierzęta,

c) zwłoki ludzi lub zwierząt przez krótki okres po śmierci,

d) hodowle drobnoustrojów w sztucznych warunkach laboratoryjnych,

e) zbiornik wodne — źródło niektórych bakterii oligotroficznych,

f) produkty

spożywcze —– źródło bakterii toksykogennych.

Rezerwuarem zakażenia w warunkach szpitalnych nazywamy miejsce stałego

bytowania, a czasem również namnażania się drobnoustrojów. Z rezerwuaru zarazki

mogą się w sposób bierny lub czynny (np. ręce personelu) przenosić na pacjenta lub

do źródła zakażenia, a stąd do pacjenta. W wielu przypadkach rezerwuary są

jednocześnie źródłem zakażenia

(patrz zakażenia egzogenne i endogenne).

Źródłem endogennych drobnoustrojów jest zawsze sam pacjent, a czynnikiem

etiologicznym zakażenia jest flora naturalna lub bakterie okresowo kolonizujące jego

organizmu.

9

Zadania pielęgniarki pracującej w oddziale internistycznym

2.4. Drogi szerzenia się zakażeń

Podstawowym warunkiem przetrwania drobnoustrojów chorobowych w populacji ich

gospodarzy jest możliwość przenoszenia się zarazków z organizmów zakażonych

objawowo i bezobjawowo, nosicieli lub okresowo skolonizowanych na osobniki

wrażliwe. Przenoszenie się drobnoustrojów (transmisja) może odbywać się

bezpośrednio przez kontakt lub pośrednio, gdy drobnoustroje przenoszą się

z człowieka na człowieka za pomocą tzw. wektorów transmisji (przenoszenia).

Wyróżniamy trzy drogi szerzenia zakażeń szpitalnych:

1) bezpośrednie — kontakty bezpośrednie personelu medycznego z pacjentami

w trakcie zabiegów diagnostycznych, leczniczych, pielęgnacyjnych, na przykład

ze źródła, jakim są zmiany ropne, zapalne na skórze personelu medycznego,

przeniesienie drobnoustrojów na chorego,

2) pośrednie:

— droga powietrzno-kropelkowa i powietrzno-pyłkowa (np. skażenie H

2

O

2

do

respiratorów, nawilżaczy, opadanie cząstek krwi na rozległe rany),

— brudne pod względem bakteriologii ręce personelu,

— droga wodno-kropelkowa (np. skażona woda, pokarmy),

— skażone przedmioty codziennego użytku (np. skażony sprzęt wyposażenia

oddziałów, rzeczy osobiste pacjentów, pościel itp.),

— jatrogenne — zakażone leki, płyny infuzyjne, sprzęt diagnostyczny,

3) krzyżowe (bezpośrednie i pośrednie):

— pacjent

pacjent,

— personel

personel,

— pacjent

personel.

2.4.1. Zasady rozpoznawania i zgłaszania zakażeń szpitalnych

Podstawowym aktem prawnym regulującym zasadnicze kwestie dotyczące zakażeń

szpitalnych jest ustawa z 6 września 2001 r. o chorobach zakaźnych i zakażeniach

(Dz. U. nr 126, poz. 1384 oraz z 2003 r. nr 45, poz. 391) oraz Rozporządzenie

Ministra Zdrowia z dnia 6 maja 2003 r. (Dz. U. nr 61, poz. 551), w którym określa

zasady i tryb zapobiegania zakażeniom szpitalnym.

10

Zadania pielęgniarki pracującej w oddziale internistycznym

W zakładach opieki zdrowotnej udzielających całodobowych świadczeń zdrowotnych

kierownicy zobowiązani są do przestrzegania wymagań higienicznych,

a w szczególności:

— zapewnienia warunków skutecznej sterylizacji materiałów medycznych, narzędzi

i innego sprzętu medycznego oraz prowadzenia prawidłowych procesów

dezynfekcji,

— stosowania indywidualnych środków ochrony pracowników,

— prowadzenia postępowania przeciwdziałającego szerzeniu się zakażeń

szpitalnych przez opracowanie i wdrożenie procedur zapewniających ochronę

przed zakażeniami, zgodnie z obowiązującymi standardami, a w szczególności

bieżącego nadzoru i przestrzegania standardów higieny wewnątrzzakładowej,

— kontroli stosowanych metod leczenia, w tym antybiotykoterapii,

— wprowadzenia zakładowego systemu badań, identyfikacji i skażenia środowiska

zakładu wieloopornymi szczepami szpitalnymi,

— zapewnienia warunków do izolacji pacjentów podatnych na zakażenie,

— powołania zespołu oraz komitetu kontroli zakażeń szpitalnych, do zadań którego

należy:

a) prowadzenie monitorowania zakażeń,

b) analiza występujących zakażeń,

c) opracowanie raportów o występowaniu zakażeń,

d) szkolenie personelu w zakresie zasad, praktyki i metod kontroli zakażeń.

2.4.2. Zapobieganie zakażeniom przenoszonym drogą krwi

(wkłucia obwodowe i centralne)

Pierwotne zakażenie krwi występuje głównie jako powikłanie procedury medycznej,

inwazyjnej dla układu naczyniowego, poczynając od leczenia dożylnego i kończąc na

cewnikowaniu dużych naczyń i serca. Przyczyny pierwotnego zakażenia krwi:

— najczęściej spowodowane jest przez gronkowca koagulazoujemnego i gronkowca

złocistego,

— kolonizacja kaniuli obwodowej bakteriami skórnymi pacjentek,

— rzadko, jako konsekwencja podania skażonego płynu,

11

Zadania pielęgniarki pracującej w oddziale internistycznym

Zapobieganie zakażeniom krwi obejmuje przede wszystkim opracowanie procedury

zakładania i pielęgnacji linii naczyniowych, edukację personelu medycznego

i monitorowanie zakażeń towarzyszących procedurom inwazyjnym dla układu

naczyniowego.

Linia obwodowa, żylna:

1) należy umyć ręce przed i po założeniu wkłucia,

2) należy założyć rękawiczki,

3) należy zdezynfekować skórę w miejscu wkłucia (np. Skinsept),

4) należy zwrócić uwagę, aby nie dotykać miejsca wkłucia po dezynfekcji,

5) należy założyć opatrunek pokrywający miejsce wkłucia (przezroczyste,

półprzepuszczalne opatrunki z poliuretanu — umożliwiające ocenę miejsca

wkłucia),

6) codziennie należy kontrolować opatrunek pod kątem odczynu zapalnego,

7) po usunięciu wkłucia lub jego zmianie należy założyć nowy, jałowy opatrunek,

8) zaleca się wymianę kaniuli co 72–96 godzin,

9) w przypadku stwierdzenia odczynu zapalnego w miejscu wkłucia niezwłocznie

usunąć kaniulę,

10) należy prowadzić systematyczne szkolenie pielęgniarek w zakresie zakładania

linii żylnych, obwodowych,

11) zaleca się przepłukiwanie kaniuli jałowym roztworem soli fizjologicznej,

12) leki należy podawać przez tzw. komin,

13) należy ograniczyć do minimum manipulowanie przy korku kaniuli.

Linia żylna, centralna:

1) przed i po założeniu linii centralnej należy umyć ręce,

2) należy założyć jałowe rękawiczki oraz obłożyć miejsce wkłucia jałową serwetą,

3) zaleca się usunięcie linii u pacjenta z objawami zakażenia po wykluczeniu innej

przyczyny zakażenia,

4) rutynowo należy używać cewnika jednokanałowego, jeżeli jest to wystarczające

do opieki nad pacjentem,

5) nie należy stosować cewnika jednokanałowego do innych celów niż podawanie

płynów odżywczych,

12

Zadania pielęgniarki pracującej w oddziale internistycznym

6) przy zastosowaniu cewników wielokanałowych, osobny tunel przeznaczony jest

jedynie do podawania płynów odżywczych,

7) miejsce wkłucia należy zabezpieczyć jałowym, przezroczystym opatrunkiem.

2.4.3. Zapobieganie zakażeniom szpitalnym przenoszonym drogą układu

oddechowego (rurka intubacyjna i trachotomijna)

W celu zapobiegania zakażeniom szpitalnym przenoszonym drogą układu

oddechowego należy:

1) myć ręce po zakończonym zabiegu przy pacjencie,

2) myć ręce przed zabiegiem odsysania wydzieliny z drzewa oskrzelowego,

3) przed odsysaniem wykonać oklepanie klatki piersiowej i hiperwentylację tlenem,

4) odsysanie wydzieliny wykonywać w rękawiczkach,

5) stosować do odsysania tylko jałowe cewniki,

6) używać tylko jałowego roztworu do płukania cewnika,

7) odsysać wydzielinę znad mankietu rurki przed jego zwalnianiem,

8) myć ręce przed zmianą opatrunku na otworze tracheotomijnym,

9) zmienić opatrunek na otworze tracheotomijnym zawsze, gdy jest wilgotny,

10) zakładać tylko jałowy opatrunek na otwór tracheotomijny,

11) myć ręce przed manipulowaniem przewodami oddechowymi respiratora,

12) przed zastosowaniem respiratora sprawdzić, ewentualnie wymienić, filtr

bakteryjny,

13) stosować tylko odkażony respirator,

14) wymieniać przewody oddechowe respiratora co 48 godzin,

15) stosować do wentylacji wydzielony zestaw Ambu lub wymienić jałową zastawkę,

16) wymieniać zastawkę Ambu co 24 godziny,

17) stosować tylko jałowe urządzenie nawilżające napełnione wodą destylowaną,

18) wymieniać urządzenie nawilżające co 24–48 godzin,

19) pielęgnować jamę ustno-gardłową i przewody nosowe wspólne, u chorych z rurką

dotchawiczą nie rzadziej niż co 2–4 godziny,

20) stosować tylko jałowy zestaw do tlenoterapii,

21) wymieniać stosowany zestaw do tlenoterapii co 48 godzin.

13

Zadania pielęgniarki pracującej w oddziale internistycznym

3. Rola pielęgniarki w profilaktyce WZW typu B i C oraz AIDS

Wirus Hepatitis B (Hepatitis B Virus — HBV) wywołuje zapalenie wątroby z długim

okresem inkubacji, inaczej zwane surowiczym zapaleniem wątroby. Okres wylęgania

choroby wynosi od 50 do 160 dni. Ustępowanie objawów ostrego zakażenia HBV jest

powolne i nie dotyczy wszystkich pacjentów. U około 5–10% pacjentów zakażenie

ma charakter przetrwały, doprowadzający do przewlekłego lub aktywnego

(agresywnego) zapalenia wątroby, które przyczynia się do rozwoju marskości,

a nawet raka wątroby.

HBV jest przenoszony drogą pozajelitową, najczęściej przez skórę zakażoną krwią

lub innymi płynami oraz przez igły, strzykawki, narzędzia. Wykazano, że wirus

znajdował się w większości płynów ciała u osób zakażonych — we krwi, nasieniu,

ślinie, moczu, płynie mózgowo-rdzeniowym, łzach i mleku z piersi. Wirus może być

przenoszony także drogą płciową oraz przezłożyskowo do płodu lub w czasie

porodu.

Aktualnie, poza szczepionkami zawierającymi Hbs Ag wyekstrahowany z surowicy

nosicieli HBV, dostępna jest szczepionka z rekombinowanym Hbs Ag — Engerix B.

Ryzyko zakażenia pracowników służby zdrowia szacowane jest na > 60%.

Wirus Hepatitis C (Hepatitis C Virus — HCV) wywołuje zapalenie wątroby

o przebiegu lżejszym niż w przypadku zakażenia HBV. U 50% zakażonych rozwija

się przewlekła choroba trwająca wiele lat, która w końcu doprowadza do marskości

i raka wątroby. Zakażenie następuje poprzez krew, a najbardziej narażonymi na

zakażenie grupami są homoseksualiści, prostytutki, narkomani, chorzy na hemofilię,

chorzy hemodializowani i pracownicy służby zdrowia — ryzyko zakażenia szacowane

jest na kilka procent.

14

Zadania pielęgniarki pracującej w oddziale internistycznym

Profilaktyka

Zasadą w pracy pielęgniarki jest traktowanie każdego pacjenta jako osobę zakażoną,

a wszystkie jego płyny ustrojowe jako potencjalnie zakaźne. Istotne znaczenie

w opiece nad pacjentem ma:

1. Wywiad w kierunku zachorowania na WZW.

2. Przestrzeganie przez personel medyczny zasad aseptyki, antyseptyki i higieny

oraz przestrzeganie określonych procedur medycznych.

Myjemy i dezynfekujemy ręce przed i po wykonaniu każdej czynności. Podczas

wykonywania każdej czynności przy chorym ręce powinny być zabezpieczone

rękawicami, które nie mogą być używane do czynności przy drugim pacjencie. Po

zabiegu rękawice należy zdejmować zewnętrzną stroną do środka. W przypadku

uszkodzeń skóry rąk przed wykonaniem zabiegów myjemy i dezynfekujemy ręce,

na zranienie nakładamy nieprzemakalny opatrunek i rękawice.

3. Sprzęt do zabiegów.

Każdy sprzęt do wykonywania zabiegów związanych z przerwaniem ciągłości

tkanek musi być sterylny, najlepiej jednorazowego użycia. Sprzęt wielokrotnego

użycia po zastosowaniu musi być przechowywany w sztywnych pojemnikach do

tego przeznaczonych.

Strzykawki po wykorzystaniu umieszczamy w pojemniku z płynem

dezynfekującym (szczelnie zakryty pojemnik wyłożony workiem perforowanym).

Igły po wykonanym zabiegu nie wolno zaginać i pozostawiać na tacy zabiegowej.

Należy umieszczać je w pojemniku przeznaczonym w całości do zniszczenia lub

stosować urządzenie do niszczenia igieł. W przypadku zranienia igłą pielęgniarka

powinna natychmiast zdezynfekować miejsce zakłucia, ranie pozwolić się

wykrwawić, nałożyć opatrunek na miejsce zranienia, odnotować ten fakt

w książce raportów i powiadomić swojego przełożonego o zaistniałym fakcie. Nie

należy wyrzucać odpadków po zabiegu (waciki, gaziki, igły, strzykawki) do kubła

na odpadki w sali chorych.

Do pobierania krwi należy stosować zestawy pracujące w systemie zamkniętym,

tzw. zestawy próżniowe bądź aspiracyjno-próżniowe i ściśle przestrzegać zasad

postępowania ze sprzętem zużytym, natomiast tace zabiegowe i wózki

zabiegowe dezynfekować i myć po wykonanych zabiegach. Nie opróżniamy

worków z moczem przy łóżku pacjenta lecz w basenowni, ze względu na

15

Zadania pielęgniarki pracującej w oddziale internistycznym

możliwość rozlania moczu (baseny i kaczki po każdorazowym użyciu myjemy

i dezynfekujemy).

4. Zakładanie i nadzorowanie drogi obwodowej żylnej zgodnie z zasadami aseptyki

i antyseptyki — według procedury postępowania.

Po założeniu wkłucia do żyły nakładamy szczelny opatrunek. Nie powinno się

manipulować przy wkłuciu podczas wykonywania innych czynności przy chorym

(np. toaleta). Przed penetracją przy wkłuciu myjemy i dezynfekujemy ręce oraz

nakładamy rękawice. Do zakładania centralnej drogi żylnej cały zestaw (łącznie

z rękawicami) musi być sterylny.

5. Postępowanie z płynami ustrojowymi.

Po pobraniu materiału do badania należy go natychmiast odnieść do

laboratorium. W przypadku rozlania materiału polewamy go środkiem

dezynfekcyjnym, zbieramy w ligninę rękami zabezpieczonymi rękawicami.

Miejsce polewamy środkiem dezynfekcyjnym.

6. Bielizna i odzież.

Podczas czynności zmiany bielizny pościelowej i osobistej chorego nie

wykonujemy ruchów trzepania, wytrząsania. Bieliznę składamy do środka, nie

rzucamy jej na podłogę — należy umieszczać ją natychmiast w pojemniku na

brudna bieliznę.

7. Łóżko pacjenta.

W przypadku zanieczyszczenia płynami ustrojowymi należy je zdezynfekować

i umyć. Po wypisaniu pacjenta z oddziału łóżko i stolik przyłóżkowy muszą być

zdezynfekowane i umyte.

8. Szczepienia ochronne.

Personel opieki zdrowotnej ma ustawowy obowiązek przeprowadzania badań

profilaktycznych i szczepień przeciwko WZW. Pacjenci przed zabiegami

operacyjnymi planowymi muszą być zaszczepieni.

Istotny wpływ w profilaktyce WZW ma odpowiedni dobór środków dezynfekcyjnych,

ich stężenie, biobójczość oraz czas ekspozycji.

16

Zadania pielęgniarki pracującej w oddziale internistycznym

3.1. Rola pielęgniarki wobec pacjenta z AIDS — aspekt moralny

3.1.1. Wsparcie emocjonalne

Nauczenie się życia ze świadomością „bycia” zakażonym HIV, chorym na AIDS to

długa i trudna droga. Obciążenie psychiczne zakażonego jest skutkiem poczucia

realnej śmierci, izolacji społecznej oraz lękiem przed przyszłością. Wynikiem tego

może być brak akceptacji własnej osoby, niska samoocena, utrata sensu życia itp.

Pokonanie tej sytuacji jest możliwe tylko w oparciu o stały kontakt z profesjonalnie

przygotowaną do udzielania wsparcia psychicznego pielęgniarką. Jej rolą jest:

1) pomoc w przezwyciężaniu codziennych trudności i organizowaniu życia,

2) wzbudzanie poczucia sensu życia,

3) podmiotowe traktowanie pacjenta.

Nadmierne wsparcie psychiczne może jednak prowadzić podopiecznego do

ograniczenia i niewykorzystania posiadanego potencjału życiowego. Pacjent ma

wytyczać drogę, której celem jest komfort psychofizyczny. Dając wsparcie

emocjonalne pielęgniarka powinna skupić się na tym, co jest najważniejsze dla

pacjenta w obecnym momencie. Wyraźne różnice między jej postawą życiową

i akceptowanym przez nią zachowaniem, a tymi, które prezentuje podopieczny nie

powinny wpływać na takt, obiektywizm, tolerancję, odpowiedzialność

i przestrzeganie zasad etyki zawodowej. Pielęgniarka musi rozumieć, że

uzewnętrzniane przez pacjenta silne reakcje negatywne (np. gniew) nie są

skierowane przeciwko niej, lecz są wyrazem bezsilności i braku akceptacji.

Pielęgniarka w swojej pracy styka się z zagadnieniami śmierci, moralności i sensu

życia. Musi zatem odpowiedzieć sobie na pytanie czy jest przygotowana do tego typu

rozmów i czy może towarzyszyć choremu w tego typu rozważaniach. Wsparcie

emocjonalne chorego umierającego na AIDS oraz jego rodziny i najbliższych

wymaga rozumienia procesów emocjonalnych towarzyszących takim sytuacjom.

Pomoc jest efektywna, gdy jest oczekiwana i profesjonalnie udzielana.

Podstawowe znaczenie w udzielaniu wsparcia emocjonalnego ma szczery i otwarty

kontakt, oparty na konstruktywnej komunikacji. Osoby zakażone HIV nie oczekują

17

Zadania pielęgniarki pracującej w oddziale internistycznym

litości i fałszywego współczucia, lecz otwartości, akceptacji, życzliwości, naturalności

i autentyczności. W celu osiągnięcia pozytywnych efektów komunikacji pielęgniarka

powinna:

— okazywać akceptację i szacunek rozmówcy,

— okazywać autentyczne zainteresowanie pacjentem i jego problemami,

— być autentyczną i otwarta w kontaktach,

— obserwować zachowania rozmówcy,

— aktywnie słuchać,

— zapewnić właściwe warunki rozmowy.

3.1.2. Wykonywanie zabiegów leczniczych i pielęgnacyjnych

Profesjonalnie przygotowana do zawodu pielęgniarka nie może mieć oporów ani

odczuwać lęków podczas wykonywania czynności zawodowych. Przestrzeganie

zasad aseptyki i antyseptyki jest drogą do zapanowania nad niebezpieczeństwem

zakażenia. Okazywanie negatywnych emocji świadczy o niedostatecznym

przygotowaniu do zawodu i zakłóca istotne dla pacjenta poczucie własnej wartości

oraz proces komunikacji między pielęgniarką a pacjentem.

3.1.3. Problemy związane z umieraniem

Towarzyszenie umierającemu i jego najbliższym jest istotnym zadaniem pielęgniarki.

Zapewnienie godnego umierania jest prawem pacjenta i powinnością zawodową

pielęgniarki. To ona może być przecież ostatnim powiernikiem jego tajemnic

i potrzeb.

18

Zadania pielęgniarki pracującej w oddziale internistycznym

19

Literatura

1. Dzierżanowska D., Jeljaszewicz J., 1999: Zakażenia szpitalne, α-medica

press, Bielsko-Biała

2. Jedliński D., Sobania M., 2002: Higiena szpitalna, Wydawnictwo Grall, Kraków.

3. Pędich W., 1994: Choroby wewnętrzne, PZWL, Warszawa.

4. Podstawy sterylizacji i dezynfekcji w zwalczaniu zakażeń szpitalnych, 1999:

Wydawnictwo Czelej, Lublin.

5.

Zahradniczek Z., 1995: Wprowadzenie do pielęgniarstwa, PZWL, Warszawa.

6.

Zakażenia szpitalne, 1997: (red.) A. Przondo-Mordarska, Wydawnictwo

Continuo, Wrocław.