2

ZABURZENIA STRESOWE – POURAZOWE U DZIECI.
1)

Pojęcie stresu;

2)

Pojęcie traumy;

3)

Reakcje psychiczne dziecka na sytuacje ekstremalnego stresu;

4)

Postępowanie terapeutyczne z osobami; które doznały ekstremalnego stresu.

STRESOR – czynnik; bodziec; zjawisko; które wywołuje stres (sytuacja trudna
wywołuje stres).
Sytuacja trudna = stresor :
-

sytuacja zagrożenia (bać się);

-

sytuacja zakłócenia (coś nam przeszkadza);

-

sytuacja deprywacji (jesteśmy czegoś pozbawieni).

STRES PSYCHOLOGICZNY – zakłócenia psychicznych procesów regulacji;
wywołane różnego rodzaju sytuacjami trudnymi.

EUSTRES –kiedy zachodzi zakłócenie psychologicznych procesów regulacji; a mimo
wszystko jest nam przyjemnie (szybka jazda samochodem).
DISTRES – zjadający nas stres.

IMPULS – uruchamia sympatyczny układ nerwowy ; pojawia się wydatkowanie
energii; rozszerzenie źrenic i dróg oddechowych; przyspieszony rytm serca.
Zahamowane zostają funkcje; które by tą energię pochłaniały. Zostaje uwolniona
adrenalina – wzrost ciśnienia; tętna – wówczas człowiek staje się aktywny. To wynik
funkcji nadnerczy ; rekcje są przyspieszone. Człowiek jest napięty i gotowy do walki.
Często następują zmiany somatyczne w układzie nerwowym; krwionośnym;
pokarmowym i oddechowym. Prowadzi to do zaburzeń psychosomatycznych (wrzody
ż

ołądka; nadciśnienie).

Można być w stresie o różnej sile (od 0 do 6):
0 –nie potrafimy ocenić czy dany człowiek znajduje się w stresie.
Dzieci i młodzież:
1 – bez stresu;
2 – stresory; które działają nagle lub dłużej:

a)

zmiana szkoły;

b)

kłótnie rodzinne.

3 – umiarkowany (wyrzucony ze szkoły);
4 – ciężki (rozwód; surowi odrzucający rodzice; pobyt w domu dziecka; przewlekła
choroba rodziców);
5 – bardzo ciężki (śmierć któregoś z rodziców; powtarzające się akty przemocy);
6 – skrajny; ekstremalny (śmierć dwojga rodziców; ciężka choroba 2 rodziców);

TRAUMA – uraz; ekstremalny stres (dziecko; które jest systematycznie bite;
maltretowane). Załamanie się psychologicznych mechanizmów regulacyjnych; na
skutek doświadczenia niezwykle silnych; negatywnych emocji (przerażenie –
bezsilność; bezradność; strach przed śmiercią; silne pobudzenie autonomicznego układu
nerwowego).

Reakcje obronne:
DWÓJMYŚLENIE – dziecko mimo krzywd doznanych ze strony rodziców stara się
zachować pierwotne przywiązanie do nich; aby tego dokonać korzysta z wielu

3

sposobów psychicznej obrony , np. krzywda jest usuwana ze świadomości i pamięci;
albo umniejszana; racjonalizowana i usprawiedliwiana. Ofiara zmienia rzeczywistość w
swoim umyśle. Dziecko woli wierzyć; że nadużycie nie miało miejsca. W tym celu
próbuje trzymać je w tajemnicy przed samym sobą. Dziecko może zaprzeczać; tłumić
myśli lub korzystać z reakcji dysocjacji ( dysocjacja zmienia się tu z mechanizmu
przystosowania w podstawową zasadę organizacji osobowości). Dziecko może mieć
zdolność wprowadzania się w trans lub stany oderwania.

PODWÓJNE „JA” – dziecko stwarza sobie system wartości; który usprawiedliwi
rzeczywiste wydarzenie. Ofiara wyciąga wniosek; że winę ponosi ona i tkwiące w niej
zło. Dziecko biorąc na siebie winę prześladowcy może ocalić pierwotne przywiązanie
do rodziców; system wartości; nadzieję. Sprzeczne tożsamości: „ja” pogardzane i „ja”
uświęcane.
Wg P. Rieker (socjolog) i E. Carmen (psychiatra)najważniejsza patologią u dręczonych
dzieci jest „zaburzona i podzielona tożsamość, wynikająca z dostosowywania się ofiary
do opinii innych”.

Atak na własne ciało:
-

dziecko odreagowuje napięcie;

-

karze siebie;

-

chce się obudzić; gdyż będąc maltretowane odcina się od otoczenia – jest w innym
ś

wiecie;

COPING – efektywne sposoby radzenia sobie ze stresem.
Praca Lazarusa i Folkmana.
To stale zmieniające się poznawcze i behawioralne wysiłki mające na celu opanowanie
określonych zewnętrznych wymagań; ocenianych przez osobę jako obniżające lub
przekraczające jej zasoby.
Akty psychiczne i fizyczne ukierunkowane na redukcje stanu stresu.

Lazarus i Folkman wyróżniają 2 typy copingu:
a)

ukierunkowany na redukcję stresora

b)

ukierunkowany na redukcję stanu emocjonalnego (napięcia)

STRATEGIE RADZENIA SOBIE ZE STRESEM:
1)

Planowe rozwiązywanie problemów (przezwyciężenie przeszkody);

2)

Walka

3)

Dystansowanie się (tera nie będę o tym myślał)

4)

Myslenie życzeniowe (fantazjowanie –dziś mi się nie udało ale na pewno uda się
jutro)- red stanu emocjonalnego

5)

Szukanie wsparcia społecznego (szuka osób które pomogą albo wysłuchają) – 2
funkcje: zmienia emocje i pozwala rozwiązać problem

6)

Ucieczka (nie wychodzi to uciekam)

7)

Przyjmowanie odpowiedzialności (ludzie czują sie z tym lepiej)

8)

Pozytywne przewartościowanie (spróbuje coś z tym zrobić)

9)

Samokontrola (nieujawnianie uczuć )

Sposoby konstruktywne :
-

szukanie wsparcia spolecznego

Dyskusyjne:
-

samokontrola

Destrukcyjne:

4

-

myślenie życzeniowe

-

walka

-

ucieczka

Akty psychiczne i fizyczne ukierunkowane na redukcję stresu.
2 typy strategii:
1)

strategia ukierunkowana na redukcję stresora;

2)

ukierunkowana na redukcję stanu emocjonalnego wywołanego stresorem;
redukujące napięcie emocjonalne.

Lazarus

(redukowanie

napięcia emocjonalnego jest także odpowiednio

konstruktywne):
-

planowe rozwiązywanie problemów;

-

walka;

-

dystansowanie się;

-

szukanie wsparcia społecznego (może spowodować zlikwidowanie stresora –
najbardziej efektywna i korzystna);

-

pozytywne przewartościowanie (znalezienie w trudnej sytuacji pozytywnych
aspektów; lecz może to być oszukiwaniem się; stawianiem siebie w pozycji
bohatera);

-

samokontrola (nieujawnianie uczuć – niezbyt pozytywna strategia);

-

fantazjowanie (niepozytywna strategia).

TERAPIA:
1)

Zbudować związek z daną osobą oparty na zaufaniu - osoba ta nie może być sama
(relacja);

2)

Odtworzenie istoty urazu wraz z uczuciami; które towarzyszyły sytuacji; ale w
atmosferze poczucia bezpieczeństwa;

3)

Dowartościowanie osoby; sprawić by nie obwiniała siebie.