RYNEK USŁUG TELEKOMUNIKACYJNYCH W POLSCE

1. ASPEKTY ORGANIZACYJNO – PRAWNE FUNKCJONOWANIA RYNKU USŁUG TELEKOMUNIKACYJNYCH W POLSCE

W języku nauki najczęściej używaną kategorią ekonomiczną dotyczącą gospodarki rynkowej jest pojęcie rynku. Jednak z definicji uniwersalnych rynku określa go jako „całokształt transakcji kupna i sprzedaży oraz warunków
w jakich one przebiegają”¹. Jeszcze inna mówi, że „rynek jest to ogół stosunków wymiennych między sprzedającymi a kupującymi, reprezentującymi oraz kształtującymi podaż i popyt na towary i usługi oraz wzajemne relacje między nimi”².

Rynek usług - jest odzwierciedleniem stosunków, które nie mają jednorodnego charakteru. Rynek ten tworzą relacje zachodzące między³:

usługodawcami,
usługobiorcami,
usługodawcami a usługobiorcami.

Pod pojęciem rynku usług telekomunikacyjnych należy rozumieć „ogół stosunków zachodzących pomiędzy podażą a popytem na usługi telekomunikacyjne⁴.

Rynek usług telekomunikacyjnych zapewnia poszczególnym podmiotom gospodarczym i społecznym jak również gospodarstwom domowym możliwość wymiany informacji w formie dźwięków, mowy, tekstu, obrazów, impulsów sterujących oraz danych komputerowych. Informacje należą obok surowców, pracy żywej, kapitału i energii do najważniejszych czynników produkcji⁵.

Rynek usług telekomunikacyjnych obejmuje:

przedmioty - obejmujące wszelkie usługi telekomunikacyjne po stronie podaży oraz zapotrzebowanie po stronie popytu. W tym ujęciu możemy wyróżnić rynki cząstkowe, jak np. rynek usług telefonicznych czy rynek usług teleinformatycznych;

podmioty – obejmujące osoby fizyczne (klienci, konsumenci usług) i osoby prawne (Telekomunikacja Polska S.A., jednostki organizacyjne resortów: Obrony Narodowej oraz Spraw Wewnętrznych, a także prywatni operatorzy sieci, spółdzielnie telekomunikacyjne działające na podstawie zezwolenia Ministra Łączności);

stosunki rynkowe – między podmiotami, jak również między przedmiotami
w zakresie substytucyjności, komplementarności i konkurencyjności użytko-wej i cenowej. Stosunki rynkowe zależą od:

informacji o rynku (warunki kupna i sprzedaży),
pozycji rynkowej podmiotów, wzajemnego oddziaływania na siebie,
w tym relacji popyt – podaż
stopnia swobody podmiotów decyzji i działania⁶.

przestrzeń – w tym aspekcie rynek usług telekomunikacyjnych obejmuje obszar na którym rozwinięta jest infrastruktura telekomunikacyjna. Według tego kryterium możemy wyróżnić rynki cząstkowe, takie jak⁷:

telekomunikacyjny rynek lokalny,
telekomunikacyjny rynek krajowy,
telekomunikacyjny rynek międzynarodowy,
telekomunikacyjny rynek globalny.

Rynek usług telekomunikacyjnych pełni następujące funkcje:⁸

funkcja informacyjna – przejawia się poprzez udostępnienie wiedzy
o elementach telekomunikacyjnych ofert usługowych świadczonych przez operatorów telekomunikacyjnych;
funkcja stymulacyjna – to inaczej stymulowanie poziomu rozwoju gospodarczego i społecznego państwa;
funkcja weryfikacyjna – polega na wyrażaniu przez abonamentów akceptacji lub dezaprobaty dla poszczególnym elementów tworzących telekomunikacyjne oferty usługowe;
funkcja kreatywna – przejawia się w tworzeniu nowych rynków. Przykładem kreatywnej funkcji rynku telekomunikacyjnego jest giełda papierów wartościowych.

Podstawowym aktem normatywnym regulującym rynek usług telekomunikacyjnych jest Ustawa o Łączności z dnia 23 listopada 1990 roku wraz z późniejszymi zmianami. Kształt polskiego rynku telekomunikacyjnego jest wynikiem liberyzacji zapoczątkowanej uchwaleniem Ustawy o Łączności, która dopuściła do działalności w obszarze telekomunikacji inne podmioty gospodarcze poza TP S.A. oraz jednostkami MON, MSW, MSZ.

Działalność taką zgodnie z artykułem 4 Ustawy wykonują:

Telekomunikacja Polska – Spółka Akcyjna;
jednostki organizacyjne podległe Ministrowi Obrony Narodowej i Spraw Wewnętrznych w zakresie własnych potrzeb zaspokajanych za pomocą własnych sieci telekomunikacyjnych;
jednostka organizacyjna podległa Ministrowi Spraw Zagranicznych,
w zakresie potrzeb polskiej służby dyplomatyczno – konsularnej, zaspokajanych za pomocą radiowej sieci telekomunikacyjnej;
jednostki organizacyjne podległe ministrowi spraw wewnętrznych –
w zakresie łączności rządowej w porozumieniu z Ministrem Łączności;
podmioty, które otrzymały koncesję lub zezwolenia telekomunikacyjne,
w zakresie objętym koncesją lub zezwoleniem⁹.

Funkcje operatorskie na rynku usług telekomunikacyjnych wykonują podmioty telekomunikacyjne działające:

z mocy Ustawy o Łączności,
w oparciu o zezwolenia i koncesje telekomunikacyjne wydane przez Ministra Łączności¹⁰.

Możliwość wydawania zezwoleń na budowę sieci telekomunikacyjnych oraz koncesji na świadczenie usług podmiotom niezwiązanym z TP S.A.
i administracją państwową oraz wprowadzenie na mocy jednej z nowelizacji Ustawy o Łączności procedury przyznawania koncesji na świadczenie usług telekomunikacyjnych wyłącznie w drodze przetargu, przyczyniły się do powstania wielu niezależnych operatorów świadczących usługi w sieciach telefonii stacjonarnej, komórkowej, transmisji danych, satelitarnych czy przywoławczych. Powstało również wielu dostarczycieli usług świadczących za pośrednictwem sieci innych operatorów np. usługi audiotele czy usługi związane z dostępem i wykorzystaniem sieci Internet¹¹.

Poza zagwarantowaniem TP S.A. prawnego monopolu na świadczenie międzynarodowych usług o charakterze powszechnym, (według założeń Ministerstwa Łączności monopol TP S.A. w tym obszarze będzie utrzymany do 2003 r.) ustawa wprowadza ograniczenia dotyczące inwestycji zagranicznych. Zgodnie z tymi ograniczeniami koncesje i zezwolenia dotyczące: usług telefonicznych międzymiastowych, świadczonych w publicznej sieci telekomunikacyjnej, usług świadczonych w komórkowych sieciach telefonii ruchomej, usług świadczonych w sieciach wydzielonych, przekraczających jedną strefę numeracyjną w krajowym planie numeracji oraz usługi w innych publicznych sieciach telekomunikacyjnych o zasięgu przekraczającym granicę strefy numeracyjnej, nie mogą być przyznane podmiotom, w których udział kapitału zagranicznego przekracza 49%. Ustawa stanowi ponadto, że zezwolenia na zakładanie i używanie urządzeń radiokomunikacyjnych do realizacji międzynarodowej łączności radiowej, a także międzynarodowych sieci telekomunikacyjnych oraz przydziały częstotliwości związane z tymi urządzeniami mogą być przyznane wyłącznie podmiotom ze 100% udziałem kapitału polskiego. Ustawa o Łączności jest podstawowym, ale nie jedynym aktem prawnym regulującym warunki podejmowania i prowadzenia działalności gospodarczej w dziedzinie telekomunikacji, bowiem zostało również wprowadzonych szereg aktów wykonawczych w formie rozporządzeń
i zarządzeń Ministra Łączności. Ponadto podmioty funkcjonujące na rynku usług telekomunikacyjnych podlegają regulacjom zawartym w przepisach ogólnych
i umowach międzynarodowych.

Poważne skutki dla powstawania i funkcjonowania niezależnych operatorów telefonii stacjonarnej implikuje również prowadzona przez organ regulacyjny polityka rozwoju rynku telekomunikacyjnego, a w szczególności przyjęcie zasady niewydawania koncesji na świadczenie międzymiastowych usług o charakterze powszechnym oraz przyznawanie operatorom niezależnym koncesji na świadczenie usług lokalnych (strefowych) z zachowaniem zasady funkcjonowania na rynku lokalnym jednego konkurencyjnego z TP S.A. operatora niezależnego (odstępstwem od tej zasady może być województwo warszawskie, gdzie oprócz TP S.A. i działającej w oparciu o koncesje wydaną
w czerwcu 1999 r. firmy EL-Net rozważa się możliwość rozpisania przetargu
w celu wyłonienia jeszcze jednego operatora).

Skutkiem takiej polityki jest utrzymanie faktycznego monopolu na rynku telefonicznych (stacjonarnych) połączeń międzymiastowych (27 stycznia 2000r. nastąpiło rozpisanie przetargu i przyznanie koncesji 3 operatorom: Telekomunikacji Polskiej S.A., Netii, NG Koleje Telekomunikacja, które świadczenie usług telefonii międzymiastowej rozpoczną 1 lipca 2000 r.)
i stworzenie duopolu na rynku lokalnych połączeń telefonicznych.
Z ograniczeniami spotykają się również podmioty ubiegające się o koncesje na świadczenie usług mobilnej telefonii komórkowej. W tym obszarze zostały wydane dotychczas koncesje dla trzech operatorów.

Nie istnieją natomiast formalne ani faktyczne ograniczenia w nadawaniu koncesji na świadczenia usług nietelefonicznych, w tym między innymi usługi transmisji danych, satelitarnych czy przywoławczych¹².

Struktura rynku telekomunikacyjnego została przedstawiona w tabeli 2.1.

Struktura rynku telekomunikacyjnego w Polsce Tabela 2.1.

Lp.	Sieci usługi	Struktura rynku (liczba operatorów)	Główni operatorzy (liczba abonentów)
1.	Telefonia tradycyjna: -międzynarodowa -międzymiastowa -miejscowa	formalny monopol (1) formalna konkurencja jeden dominujący konkurencja (wielu, jeden dominujący)	TP S.A TP S.A TP S.A. (9 mln) Operatorzy lokalni w tym wykorzystujący sieci wewnątrzzakładowe (łącznie ok. 500000)
2.	Telefonia ruchoma półautomatyczna (160 MHz) komórkowa analogowa (NMT) komórkowa cyfrowa (GSM) trunkingowa	formalna konkurencja faktyczny monopol (1) formalna konkurencja faktyczny monopol (1) formalna konkurencja (3) konkurencja (2)	TP S.A (ok. 4500) PTK Centertel (ok. 190000) Polska Telefonia Cyfrowa (Era GSM ok. 1680000), Polkomtel (Plus GSM ok. 1414000), Centertel (ok. 505000) TP S.A (Uni – Net ok. 2000) Metro – Bip
3.	Radiokomunikacja przywoławcza (paging)	konkurencja (1 ogólnopolski oraz kilku lokalnych)	TP S.A (Polpager ok. 11000) Elite Paging, Metro Bip, Easy Call, Telepage (łącznie ok. 50000 w ok. 50 sieciach lokalnych).
4.	Łączność satelitarna (VSAT)	konkurencja (5)	TP S.A, Telbank, Telekomunikacja Satelitarna Ltd. (Bielsko-Biała), łącznie ok. 600 użytkowników.
5.	Transmisja danych ( X.25, Frame Relay, ATM)	konkurencja (kilku)	TP S.A (Polpak ok. 2455 ab.) Telbank (ok. 110 ab. grupowych i 1000 indywidualnych), PKO-Net (ok. 300 ab. grupowych), Kolpak (ok. 300 terminali, docelowo 4500), Nask (ok. 350 ab. grupowych i 50000 indywidualnych) Cupak.

Źródło: P. Jasiński, T. Skoczny, Telekomunikacja, Dom Wydawniczy „Elipsa”, Warszawa 1997,
s. 270.

2. PODMIOTOWY ZAKRES RUNKU USŁUG TELEKOMUNIKA-CYJNYCH

Ostatnie lata stulecia mijają pod znakiem wielkich przemian w sektorze telekomunikacyjnym. Przemianom sprzyja ogólnoświatowa liberyzacja sektora usług telekomunikacyjnych, obejmująca również Polskę. Liberyzacja w sektorze telekomunikacyjnym oznacza stworzenie swobodnego, równoprawnego dostępu do rynku sprzętu i usług konkurencyjnych dla wszystkich zainteresowanych podmiotów gospodarczych¹³. Proces liberyzacji rynku telekomunikacyjnego ma na celu stworzenie takich warunków dla rozwoju usług telekomunikacyjnych, aby jak największe korzyści mogli z nich odnieść abonenci¹⁴.

Najważniejsze przyczyny rosnącej konkurencji na rynku telekomunikacyjnym to¹⁵:

pojawienie się nowoczesnych technik, dzięki którym naturalny monopol przestał odgrywać tak ważną rolę;
doświadczenie krajów, w których konkurencja na rynku telekomunikacyjnym rozwijała się już od dawna;
zmniejszenie roli subsydiowania mniej dochodowych usług z dochodów uzyskiwanych z innych usług (krossubsydiowanie), spowodowane w wielu miejscach podażą zaspokajającą popyt;
decyzja Unii Europejskiej o utworzeniu otwartego rynku usług telekomunikacyjnych w krajach członkowskich.

Ustawa z dnia 23 listopada 1990 roku o łączności wprowadziła nowe zliberyzowane zasady działania polskiego rynku telekomunikacyjnego zmieniając znacznie rolę tzw. operatora narodowego. Obok utworzonej Telekomunikacji Polskiej S.A. na rynku pojawili się nowi operatorzy działający na podstawie zezwoleń, a od 7 lipca 1995 roku na podstawie zezwoleń lub koncesji w dziedzinie telekomunikacji.

Rozwój telefonii w latach 1996 – 2000 przedstawia tabela 2.2.

Tabela 2.2.

Rozwój telefonii w latach 1996 – 2000

	1996	1997	1998	1999	2000
Przyrost liczby abonentów ogółem (tys.)	800	900	1000	1100	1150
Liczba abonentów (tys.)	6516	7416	8416	9516	10666
Dynamika przyrostu (%)	14,0	13,8	13,5	13,1	12,1
Gęstość telefoniczna ab/100 mieszk.	16,8	19,1	21,6	24,4	27,3
Przyrost abonentów na wsi (tys.)	115	135	160	180	205
Liczba numerów (tys.)	890	1025	1180	1360	1565
Dynamika przyrostu (tys.)	14,8	15,2	15,1	15,3	15,1
Gęstość telefoniczna ab/100 mieszk.	6,0	6,9	8,0	9,2	10,6

Źródło: L. Gęborys, Stan i perspektywy rozwoju TP S.A., Przegląd Telekomunikacyjny
i Wiadomości Telekomunikacyjne 1995, nr 11, s. 642.

Podmiotowy zakres rynku usług telekomunikacyjnych w Polsce kształtuje się następująco:

Telekomunikacja Polska S.A.

Telekomunikacja Polska S.A. jest największym operatorem telekomunikacyjnym w Polsce i jedną z największych polskich firm. Została utworzona w dniu 1 stycznia 1992 roku w wyniku podziału państwowej jednostki organizacyjnej Polska Poczta, Telegraf i Telefon na organizację pocztową
i telekomunikacyjną na mocy ustawy z dnia 23 listopada 1990 roku
o łączności jako jednoosobowa spółka akcyjna Skarbu Państwa, funkcjonująca na zasadach określonych w kodeksie handlowym¹⁶. Funkcje właścicielskie TP S.A. w imieniu Skarbu Państwa sprawuje Minister Skarbu Państwa. W 1998 r., zgodnie z decyzją rządu o prywatyzacji TP S.A., podjęto zdecydowane działania w tym kierunku i TP S.A. stała się spółką notowaną na giełdzie warszawskiej, londyńskiej i nowojorskiej¹⁷. Władzę w firmie sprawuje Walne Zgromadzenie reprezentowane przez Ministra Łączności. Walne Zgromadzenie powołuje Prezesa Zarządu, a na jego wniosek pozostałych członków Zarządu oraz organa kontrolne – Radę Nadzorcza i Komisję Rewizyjną. Zarządowi spółki podlegają bezpośrednio Dyrekcji Spółki, siedem jednostek centralnych oraz dziesięć Dyrekcji Okręgu¹⁸.

W skład TP S.A. wchodzi 406 jednostek organizacyjnych w tym
103 mające status zakładów pracy w rozumieniu Kodeksu Pracy, gdzie zatrudnia się ok. 73 000 osób¹⁹.

Poza usługą tradycyjnej telefonii TP S.A. świadczy pełen zakres usług telekomunikacyjnych, w tym usługi telegraficzne, radiokomunikacyjne, teleinformatyczne (POLPAK, POLKOM, dostęp do sieci Internetu), usługi dzierżawy łączy telekomunikacyjnych oraz usługi o wartości dodanej. Operator ten świadczy również usługi za pośrednictwem sieci cyfrowej z integracją usług ISDN i sieci Komertel (wydzielonej cyfrowej sieci telefonicznej obsługującej połączenia międzynarodowe).

Liczba abonentów telefonicznych TP S.A. na koniec roku 1998 wynosiła
8 500 000, a pod koniec roku 1999 osiągnęła 9 000 000 abonentów (listopad 1999). Do końca 2000 r. TP S.A. planuje osiągnąć 10 640 000 abonentów sieci stacjonarnej²⁰.

W planach na 2000 r. 27 na 100 mieszkańców Polski ma być abonentami Telekomunikacji Polskiej S.A²¹. Od roku 1998, TP S.A. dąży do utrzymania pozycji lidera na rynku usług telekomunikacyjnych w Polsce. Za swój główny cel TP S.A. przyjęła szybki rozwój nowoczesnej infrastruktury telekomunikacyjnej w Polsce i dostarczenie klientom szerokiej oferty nowoczesnych usług telekomunikacyjnych o szerokiej jakości technicznej i przy odpowiednim poziomie obsługi.

Rysunek nr 2.1. przedstawia strukturę organizacyjną TP S.A.

Rysunek 2.1.

Struktura organizacyjna w Telekomunikacji Polskiej S.A.

WALNE ZGROMADZENIE

RADA NADZORCZA

KOMISJA REWIZYJNA

ZARZĄD SPÓLKI

DYREKCJA SPÓŁKI

CENTRUM RADIOKO-MUNiKACJI
I TELEKOMU-NIKACJI W WARSZAWIE

CENTRUM ŁĄCZNOŚCI SATELITARNEJ W PSARACH

CENTRUM DOSKONALE-NIA KADR W WARSZAWIE

CENTRUM BADAWCZO ROZWOJOWE W WARSZAWiE

OSRODEK TECHNIKI OPTOTELE-KOMUNIKA-CYJNEJ W LUBLINIE

ZAKŁAD HANDLU
W WARSZAWIE

CENTRUM SYSTEMÓW TELEINFORMA-TYCZNYCH W WARSZAWIE

DYREKCJA OKREGÓW W: WARSZAWIE, GDAŃSKU, KATOWICACH, KRAKOWIE, LUBLINIE, ŁODZI, OLSZTYNIE, POZNANIU, SZCZECINIE, WROCŁAWIU

4 GŁÓWNE OSRODKI SZKOLENIA

1 ZAKŁAD INFORMA-TYKI
I ROZLICZEŃ

63 ZAKŁADY TELEKOMUNIKACJI

9 ZAKŁADÓW RADIOKOMUNI-KACJI
I TELETRANSMISJI

11 ZAKŁADÓW USŁUG TECHNICZNYCH

292 REJONY TELEKOMUNIKACJI

Źródło: na podstawie Biuletynu Informacyjnego, TP S.A., 1997, nr 1, s. 48.

Netia Holdings S.A.

Spośród działających prywatnych operatorów, największym jest grupa prywatnych operatorów telefonii przewodowej – Netia Holdings S.A. Firma powstała w 1990 r. i składa się z dwóch spółek holdingowych: Netia Telekom S.A. oraz Netia South Sp. z o.o., w ramach których funkcjonuje 12 spółek posiadających zezwolenia Ministra Łączności na budowę sieci telekomunikacyjnej oraz na świadczenie w niej usług²². Netia posiada koncesje na obszarze byłych 15 województw i obejmuje swym zasięgiem ok.
25% powierzchni kraju, który zamieszkuje 33% populacji Polski. Do akcjonariuszy Netii należą między innymi: szwedzki operator narodowy Telia AB, bank inwestycyjny Goldman Sachs, japońska korporacja Nissho Iwai²³.

W IV kwartale 1998 r. liczba abonentów Netii wynosiła ok. 150 000,
w 1999 r. 200 000. Planowane jest zwiększenie tej liczby do 800 000 abonentów do końca roku 2000.

Poland Telcom Operators NV (PTO)

Poland Telcom Operators NV (PTO) jest firmą holenderską, utworzoną przez fundusz inwestycyjny CETI (Central Europe Telecom Investment LP), który powstał w 1994 r. z inicjatywy pracowników International Finance Corporation (IFC)²⁴.

Sama spółka Poland Telecom Operators powstała w 1997 roku. Głównym udziałowcem PTO jest CETI, a pośrednio takie firmy jak: Creditanstalt Bankverein z Austrii (obecnie kontrolowany przez Bank of Austria), IFC oraz kilka funduszy inwestycyjnych ze Stanów Zjednoczonych²⁵. Łącznie holding PTO skupia 5 firm. Obecnie w skład grupy wchodzą następujące spółki polskie, świadczące już usługi abonentom: PT RETEL S.A., Polska Telefonika Wiejska S.A., Środkowo Zachodnie Telefony Polskie S.A., Telefony Brzeskie S.A., Telekomunikacja Dębicka S.A.

Obszar tych spółek pokrywa 12 byłych województw i jest zamieszkały przez 5 milionów osób, co stanowi ok. 14% ludności Polski²⁶. Łączną liczbę abonentów PTO ocenia się na 65 000 abonentów. Według zarządu firmy w roku 2000 liczba ta zwiększy się sześciokrotnie²⁷.

Telefonia Polska Zachód Sp. z o.o.

Telefonia Polska Zachód jest niezależnym operatorem telekomunikacyjnym sieci o nazwie „Tele Ton”. TPZ uzyskała zgodę Ministra Łączności na świadczenie usług telekomunikacyjnych oraz na zakładanie
i używanie sieci telekomunikacyjnej użytku publicznego na terenie byłych województw: gorzowskiego i szczecińskiego, a od sierpnia 1999 r. na terenie Szczecina²⁸. Udziałowcem TPZ była wcześniej amerykańska firma Bresnan International Partners Poland, jednak spółka została przejęta przez Elektrim
9 lipca 1999 r., w wyniku transakcji kupna.

Operator Telefonia Polska Zachód budując szerokopasmową, multimedialną sieć telekomunikacyjną, oferuje swoim abonentom usługi telefoniczne oraz interakcyjne, telewizję kablową, dostęp do Internetu, usługi transmisji danych oraz możliwość prowadzenia wideokonferencji. Wydaje się, że TPZ czyni właściwe kroki do zajęcia kluczowej pozycji na rynku telekomunikacyjnym w przyszłości, co znajduje potwierdzenie w inwestycjach firmy, zmierzających do rozbudowy sieci teletransmisyjnej wzdłuż linii energetycznych²⁹.

Obecnie firma obsługuje ok. 5000 abonentów³⁰. Koszty przyłączenia abonenta do sieci TPZ są ok. 40% niższe niż przy użyciu technologii tradycyjnej. Jest ona bardzo pojemna, do jednego kabla można podłączyć nieograniczoną liczbę telefonów³¹.

Telefonia Lokalna S.A.

Telefonia Lokalna S.A. jest niezależnym, prywatnym operatorem usług telekomunikacyjnych z siedzibą we Wrocławiu. Czynnikiem sprzyjającym utworzeniu firmy była demonopolizacja rynku usług telekomunikacyjnych
w Polsce oraz duże zapotrzebowanie na usługi telekomunikacyjne. Wolne Zgromadzenie Akcjonariuszy Telefonii Lokalnej S.A. podjęło uchwałę
o podniesieniu kapitału spółki do 183 mln złotych³². Skład akcjonariatu Telefonii Lokalnej przedstawia rysunek 2.2.

Rysunek 2.2.

Skład akcjonariatu Telefonii Lokalnej S.A.

Źródło: Materiały wewnętrzne Telefonii Lokalnej S.A.

Sieć, której operatorem jest spółka, otrzymała nazwę handlową
DIALOG. Po zwycięstwie w przetargach firma uzyskała koncesję na świadczenie usług telekomunikacyjnych oraz zezwolenie na zakładanie
i korzystanie z sieci na terenie ośmiu byłych województw: wrocławskiego, jeleniogórskiego, wałbrzyskiego, elbląskiego, legnickiego, zielonogórskiego, bielskiego i łódzkiego. W rekordowo krótkim czasie przeprowadzono inwestycje na terenie Wrocławia. Już 14 listopada 1988 r. oficjalnie uruchomiono sieć DIALOG i sukcesywnie przyłączano do niej coraz większą liczbę klientów. Telefony sieci DIALOG dzwonią już we Wrocławiu, Elblągu, Kwidzynie, Jeleniej Górze, Wałbrzychu, Kamiennej Górze, Dzierżoniowie, a także Lubinie, Polkowicach i Rudnej (Cuprum 2000). Niedługo centrale główne sieci DIALOG rozpoczną działalność w Zielonej Górze, Bielsku – Białej i Łodzi³³.

DIALOG jest szerokopasmową nowoczesną siecią telefoniczną. Dzięki zastosowaniu najnowocześniejszych w Polsce rozwiązań technicznych klient będzie miał możliwość skorzystania z dodatkowych usług. Do najistotniejszych należą: szybkie przesłanie danych, ISDN, skrzynka pocztowa w cenie abonamentu, automatyczne przenoszenie połączenia na inny numer, blokowanie połączeń (np. międzymiastowych), możliwość ustalania limitu wysokości rachunku, możliwości odłączenia linii np. na czas wyjazdu, równoczesne połączenie trzech abonentów (minikonferencja), zawiadomienie o oczekującym połączeniu, wyświetlanie numeru telefonu z którego klient otrzymuje połączenie. W przyszłości DIALOG zaproponuje nowe usługi np. przyjmowanie przez komputer centrali faksów adresowanych do posiadacza telefonu lub zamawianie
i otrzymywanie video za pośrednictwem sieci telefonicznej.

Do sieci DIALOG nie można przyłączyć się nielegalnie. Każde przerwa-nie kabla jest natychmiast sygnalizowane. Zapewnia to nie tylko możliwość szybkiego reagowania w razie awarii, lecz również gwarantuje, iż klient płaci rachunek wyłącznie za własne rozmowy³⁴. Sieć DIALOG wybrało już 26 000 abonentów. Do 2003 r. Telefonia Lokalna S.A. zainwestuje ponad 760 mln USD w budowę sieci, prowadząc działania jednocześnie w kilku regionach Polski. Zastosowanie najnowocześniejszych rozwiązań technologicznych musi przynieść oczekiwane efekty. Według ostrożnych prognoz, w 2003 r. z sieci korzystać będzie ok. 600 000 abonentów³⁵.

Polska Telefonia Komórkowa Centertel Sp. z o.o.

Historia telefonii komórkowej w Polsce rozpoczęła się 26 lutego 1991 r., kiedy to dwie firmy: AMERITECH International oraz FRANCE TELECOM Mobiles International zwyciężyły w przetargu wyłaniającym zagranicznych partnerów ówczesnego przedsiębiorstwa państwowego Polska Poczta Telegraf
i Telefon, mającego uruchomić w kraju sieć telefonii komórkowej w systemie NMT 450i. Pod koniec października 1991 r. partnerzy powołali aktem notarialnym Polską Telefonię Komórkową CENTERTEL Sp. z o.o. Tego samego roku – 11 grudnia – Spółka uzyskała wpis do Rejestru Handlowego
w Warszawie uprawniający ją do prowadzenia działalności gospodarczej, zaś
19 czerwca 1992 r. PTK Centertel Sp. z o.o. oficjalnie zadebiutowała jako pierwszy w Polsce operator sieci telefonii komórkowej.

22 grudnia 1996 r. Telekomunikacja Polska S.A. i France Telecom odkupiły udziały Ameritech International, stając się wyłącznymi właścicielami PTK Centertel Sp. z o.o., natomiast rok później 25 sierpnia 1997 r., spółka okazała się zwycięzcą w przetargu koncesyjnym na budowę i eksploatację nowoczesnej sieci cyfrowej telefonii komórkowej DCS 1800. Koncesja objęła
10 największych aglomeracji w Polsce oraz główne drogi krajowe. Obecna struktura własnościowa spółki jest następująca: TP S.A. – 66%, France Telecom – 34%³⁶.

W celu zapewnienia środków inwestycyjnych PTK Centertel podpisała krótkoterminową umowę kredytową z konsorcjum bankowym reprezentowanym przez Bank Société Générale. Wartość kredytu wynosiła 375 mln DEM³⁷.

Największym atutem DCS 1800 jest przede wszystkim znacznie większa pojemność sieci w porównaniu z innymi telefoniami komórkowymi. Dla kraju
o powierzchni Polski jest to około 10 – 12 mln abonentów. Stosowany wcześniej przez PTK Centertel analogowy NMT 450i posiada pojemność 400 tys. potencjalnych klientów, zaś funkcjonujący już cyfrowy GSM 900 3 – 4 mln osób. Na podkreślenie zasługują kolejne zalety DCS 1800: wyższa w porównaniu do innych telefonii komórkowych jakość transmisji głosowych oraz szybsza transmisja fax/modem. DCS 1800 łatwo łączy się z NMT 450i, GSM 900 istniejącymi w Polsce, oraz PCS 1900, systemem telefonii o którym dopiero
w naszym kraju rozważa się teoretycznie³⁸.

Zbudowana przez PTK Centertel sieć GSM 1800 (handlowa nazwa IDEA Centertel) objęła swym zabiegiem 10 aglomeracji (z przyległymi gminami): Warszawę, Katowice, Gdańsk, Gdynię, Szczecin, Poznań, Wrocław, Łódź, Bydgoszcz, Lublin.

W pierwszym etapie funkcjonowania sieć Idea objęła swoim zasięgiem ok. 24% powierzchni kraju na którym mieszka ok. 15 mln Polaków³⁹. W lipcu 1999 r. Centertel uzyskał również koncesje na świadczenie usług telefonii komórkowej według standardu GSM 900. Koncesja umożliwia świadczenie tych usług na obszarze całego kraju od 1 marca 2000 r⁴⁰. Na dzień 31 grudnia 1998 r. liczba abonentów wyniosła ponad 420 000 abonentów⁴¹, a w 1999 ukształtowała się na poziomie 695 000 abonementów.

17 października 1995 r. Ministerstwo Łączności ogłosiło przetarg, którego celem było wyłonienie dwóch operatorów cyfrowych sieci telefonii komórkowej
w standardzie GSM⁴².

O koncesję GSM mogły ubiegać się wyłącznie firmy zarejestrowane
i mające siedzibę w Polsce – spółki akcyjne lub z ograniczoną odpowiedzialnością, w których udział kapitału polskiego wynosi minimum 51%⁴³. Ostatecznie, 1 lutego 1996 r. Minister Łączności ogłosił, że firmami, które uzyskały koncesję na wybudowanie w Polsce sieci cyfrowej telefonii komórkowej w standardzie GSM są: Polska Telefonia Cyfrowa Sp. z o.o. oraz Polkomtel S.A.⁴⁴

Polska Telefonia Cyfrowa Sp. z o.o. – Era GSM

26 lutego 1996 r. Minister Łączności wręczył firmie pod nazwą Polska Telefonia Cyfrowa koncesję na budowę cyfrowego systemu telefonii ruchomej
w standardzie GSM w Polsce. 14 czerwca tegoż roku zarząd Spółki podał do publicznej wiadomości, że dla celów handlowych firma przyjęła nazwę Era GSM. Tego samego dnia zaczęła działać sieć testowa w Warszawie i Poznaniu. 16 września 1996r. Era GSM rozpoczęła świadczenie usług telekomunikacyjnych w pięciu miastach: Warszawie, Krakowie, Poznaniu, Katowicach i Gdańsku.

Każdego dnia w całej Polsce ponad tysiąc specjalistów pracuje nad rozbudową sieci Era GSM. Uruchamiane są kolejne stacje bazowe. Do udziałowców Ery GSM należą:

Elektrim – 49,9%
DeTe Mobil – 22,5%
Media One (dawniej US West) – 22,5%
Polpager – 4%
Elektrim Autoinvest S.A. – 1,1%.

GSM (ang. Global System for Mobile Communications) jest pierwszym ponadeuropejskim standardem w historii telefonii ruchomej. System ten operuje
w paśmie o częstotliwości 900 MHz i działa w całej Europie Zachodniej, a także
w wielu innych krajach (m. in. Australii, Indiach, Hong Kongu, Indonezji). Do końca 1996 r. Era GSM od podstaw zbudowała sieć GSM w 35 największych miastach Polski. .W 1998 r. możliwość korzystania z usług Ery GSM miało 90% mieszkańców Polski na obszarze 80% terytorium kraju. W ponad 700 miastach
i miejscowościach znajdowały się wtedy nadajniki operatora. We wrześniu 1999r. już 93% mieszkańców Polski mogło korzystać z usług telekomu-nikacyjnych na obszarze 82,5% powierzchni Polski.

W roku 2000 Era GSM planuje zainwestować w budowę sieci ok. 1 mld USD i objąć zasięgiem 85% terytorium kraju, zamieszkałym przez 95% Polaków. Obecnie liczba abonentów wynosi ok. 1 680 000 abonentów⁴⁵.

Polkomtel S.A. – Plus GSM

Sieć Plus uruchomiono 1 października 1996 roku. Plus GSM jest spółką akcyjną o kapitale w wysokości 1,1 mld zł, co jest jednym z najwyższych kapitałów firm polskich. Spółkę tworzy 10 akcjonariuszy, przy czym 4 firmy: Petrochemia Płock, KGHM Polska Miedź, Air Touch Communications, Tele Danmark objęły równą liczbę akcji po 19,5%⁴⁶.

W pierwszej dekadzie marca 1997 r. sieć Plus GSM przekroczyła próg
100 000 abonentów ⁴⁷. W zasięgu sieci Plus GSM było na koniec 1997 r.
60% terytorium Polski i 75% populacji⁴⁸.

Wydana przez Ministra Łączności koncesja pozwala firmie Polkomtel S.A. świadczyć usługi na obszarze całego kraju, jednak w chwili obecnej pokrycie stanowi ok. 70% powierzchni Polski. Liczba abonentów sieci wynosi ok. 1414 000⁴⁹.

Telefon komórkowy jest dziś na każdą okazję. Przestał być popularnym gadżetem, a stał się narzędziem pracy ułatwiającym życie. Polski rynek telekomunikacyjny stał się na tyle interesujący, że jest już przedmiotem zainteresowania nie tylko grup konsultingowych. Coraz więcej uwagi poświęcają mu również międzynarodowe banki inwestycyjne, które oprócz wyceny poszczególnych operatorów proponują też analizy rozwoju rynku. Do takich należy raport opublikowany przez grupę inwestycyjną francuskiego banku Paribas (tabela 2.3.). Autorzy raportu potwierdzają wcześniejsze prognozy przewidujące, że Polska stanie się jednym z najszybciej rozwijających się rynków telefonii przenośnej w Europie Wschodniej⁵⁰.

Tabela 2.3.

Rozwój rynku telefonii komórkowej w Polsce – prognoza

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

Liczba abonentów (w tys.)

843

1572

2584

3831

5232

6691

8124

9466

10677

11741

12656

13430

14079

Penetracja rynku

(w tys.)

2,2

4,0

6,6

9,8

13,3

17,0

20,5

23,8

26,7

29,3

31,4

33,2

34,7

Źródło: M. T. Starkowski, Za dziesięć lat – 14 milionów, Świat Telekomunikacji 1998, nr 12,
s. 25.

W Polsce usługi w zakresie łączności przywoławczej oferują oprócz sieci lokalnych następujący operatorzy:

Polpager Sp. z o.o.

Firma Polpager Sp. z o.o. powstała z inicjatywy TP S.A. (która jest operatorem sieci i udostępnia nadajniki) i rozpoczęła świadczenie usług w lutym 1991 r⁵¹. Nadajniki firmy zlokalizowane są w 60 miejscowościach i dzięki temu firma jako jedyna w Polsce oferuje usługi przywoławcze w całym kraju⁵². Jeszcze dwa lata temu ilość działających terminali oscylowała między 16 a 20 tys. Ale potem – w miarę zwiększania zasięgu Ery i Plus liczba użytkowników Polpagera zaczęła spadać, a niemal wszystkich nowych chętnych na jednokierunkową łączność ruchomą – zgarniała konkurencja z Metro Bip, stosując agresywne i pomysłowe metody marketingu. Dzisiaj z terminalu Polpagera korzysta ok. 11 000 użytkowników⁵³.

Metro – Bip Sp. z o.o.

Firma Metro – Bip Sp. z o. o. rozpoczęła działalność w maju 1991 r⁵⁴. Nadaje ona w promieniu 30 – 60 km od centrum dużych miast. Z anteną samochodową odbiór jest możliwy nawet do 100 – 120 km. Metro Bip otrzymało 1 września 1998 r. koncesję ogólnopolską o którą starało się od chwili powstania. Tym samym stało się jedynym konkurentem ogólnopolskiego Polpagera, który jednak działa bez koncesji, bo jego operatorem jest TP S.A. działająca z mocy ustawy, a nie koncesji⁵⁵.

Firma ma zarejestrowanych ok. 30 tys. bezabonamentowych
i abonamentowych użytkowników terminali, ale nigdy nie ma pewności co do tego, ilu spośród ponad 15 tys. użytkowników systemu bezabonamentowego używa jeszcze zakupionych pagerów. To się okazuje dopiero na koniec miesiąca, po obliczeniu wpływów z ruchu⁵⁶.

Telepage

Sieć przywoławcza firmy Telepage została uruchomiona w marcu 1992 r. początkowo tylko w Warszawie. Obecnie oferuje swoje usługi również
w 11 innych miastach. Właścicielem sieci była spółka polsko – amerykańska, której stronę amerykańską reprezentowała firma Ameripol Paging Inc.
(67% udziałów)⁵⁷. Telepage obsługuje ok. 11 000 abonentów.

Elite Paging Sp. z o.o.

Elite Paging Sp. z o.o. powstała w 1994 r. Sieć ma ok. 2500 abonentów
i działa w aglomeracjach Warszawy, Poznania, Trójmiasta i Wrocławia. Jej zasięg wynosi ok. 75 km od centrum miast. Biznes stara się robić na akcesoriach od telefonów GSM⁵⁸.

Easy Call S.A.

Ostatnim operatorem sieci przywoławczej funkcjonującym obecnie na rynku polskim jest spółka akcyjna z kapitałem mieszanym Easy Call Poland S.A., która obejmuje swoim zasięgiem okolice Warszawy. Partnerem strategicznym w tym przedsięwzięciu została firma Matrix Telekommunications Ltd. Działalność firma rozpoczęła w maju 1993 r. i posiada ok. 25 000 abonentów.⁵⁹

Niezależni operatorzy działają również na rynku usług teleinformatycznych. Obecnie na rynku polskim funkcjonują następujący operatorzy posiadający zezwolenia Ministra Łączności na świadczenie usług teleinformatycznych dla podmiotów gospodarczych i osób fizycznych:

Bankowe Przedsiębiorstwo Telekomunikacyjne Telbank S.A.

Bankowe Przedsiębiorstwo Telekomunikacyjne jest operatorem sieci telekomunikacyjnej, działającym na terenie kraju od 1992 r. Jako spółka akcyjna
20 polskich banków otrzymał zadanie budowy rozległej sieci telekomunikacyjnej przeznaczonej głównie do realizacji połączeń międzybankowych.

Telbank dzisiaj to w pełni profesjonalna sieć, oferująca nie tylko bankom, szeroki zakres usług związanych z transmisją danych. Użytkownik może korzystać z sieci: multiplekserowej, pakietowej, satelitarnej, radiowej, telefonicznej (usługi telefoniczne tylko dla banków i administracji państwowej), jak również z usług dodanych: poczty elektronicznej X. 400/ X.500, dostępu do Internetu, Frame Relay czy ISDN. Wraz z 17 oddziałami regionalnymi i ponad 40 węzłami sieć Telbank jest jedną z największych sieci transmisji danych
w Polsce⁶⁰. Przedsiębiorstwo zarządza systemem ruchomej transmisji danych MOBITEX.

Naukowa i Akademicka Sieć Komputerowa - NASK

Sieć ta uruchomiona została w 1989 r. przy uniwersytecie Warszawskim jako konglomerat Międzyuczelnianej Sieci Komputerowej (MSK) we Wrocławiu oraz Akademickiej Sieci Komputerowej (ASK) w Warszawie. Sieć powstała dla potrzeb środowisk akademickich na terenie całego kraju, umożliwiając wymianę informacji między nimi, jak również dostęp do podobnych sieci w innych krajach.

W 1990 r. NASK dołączony został do Europejskiej Akademickiej
i Naukowej Sieci Komputerowej (EARN). Obecnie Nask funkcjonuje jako jednostka podległa Komitetowi Badań Naukowych⁶¹.

Publiczna Sieć Teleinformatyczna TP S.A. - Polpak

Publiczna sieć transmisji danych z komutacją pakietów Polpak, której operatorem jest TP S.A. została uruchomiona w czerwcu 1992 r. Zbudowana została na bazie urządzeń francuskiej firmy Alcatel – CIT zgodnie
z międzynarodowymi standardami X.3, X.25, X.28, X.32, X.75. Od konca 1995 r. dzięki modernizacji i rozbudowie sieci Polpak, pomiedzy abonentami sieci możliwa jest transmisja z prędkością od 2,4 kbit/s do 2 Mbit/s Pod koniec marca 1996 r. TP S.A. oddała do eksploatacji nową szybką sieć transmisji danych – Polpak – T. Składa się ona z ponad 50 central, tworzących w największych polskich miastach 14 sieci metropolitarnych MAN. Przeznaczona jest przede wszystkim do tranzytu danych pomiędzy prywatnymi sieciami rozległymi, sieciami lokalnymi i użytkownikami indywidualnymi⁶².

Polskie Koleje Państwowe - KOLPAK

Polskie Koleje Państwowe, które są operatorem prywatnej sieci pakietowej KOLPAK, przeznaczonej dla potrzeb systemu kierowania przewozami i zarządzania przedsiębiorstwem oraz systemu sprzedaży biletów
i rezerwacji miejsc w przewozach kolejowych. Na uwagę zasługuje fakt, że firma KOLPAK funkcjonuje w oparciu o sieć telekomunikacyjną należącą w całości do PKP⁶³.

Na rynku usług emisji programów telewizyjnych i radiowych pojawił się
w ostatnim czasie nowy operator:

Polskie Sieci Emisyjne

Partnerem strategicznym Polskich Sieci Emisyjnych, posiadającym 33% udziałów, stał się francuski operator, posiadający duże doświadczenie w zakresie rozpowszechniania programów audiowizualnych, TeleDiffusion de France. Sieć radiowa Polskich Sieci Emisyjnych obejmuje już wszystkie duże miasta w Polsce
i w perspektywie chce stać się operatorem ogólnopolskim⁶⁴.

Obecnie wielkie koncerny telekomunikacyjne starają się zająć jak najlepsze pozycje startowe w wyścigu do uwolnionych rynków europejskich. Wzmocnieniu pozycji służą fuzje, przejęcia i sojusze, sprzyjające obniżeniu kosztów oraz oferowaniu nowych usług. W miarę liberyzacji rynku telekomunikacyjnego operatorzy niezależni będą coraz ostrzej walczyć
z Telekomunikacją Polską S.A.

Liczbę abonentów telefonicznych w latach 1996 – 2000 z uwzględnieniem operatorów niezależnych przedstawia tabela 2.4.

Tabela 2.4.

Liczba abonentów telefonicznych w Polsce w latach 1996 - 2000

Operator	1996 r	1997 r	2000 r*
TP S.A.	6,5 mln	7,5 mln	10,6 mln
Niezależni	65 tys	150 tys	1,5 mln
Gęstość telefoniczna na 100 mieszk.	17	20	27

*- prognoza na rok 2000

Źródło: Przegląd statystyczny 1996 r. TP S.A.

Oprócz TP S.A. na rynku telefonii stacjonarnej istnieje 47 operatorów, którzy posiadają koncesję na świadczenie usług telefonicznych w sieciach lokalnych. Należy jednak zauważyć, że część z tych operatorów nie podjęła jeszcze działalności, znajduje się na etapie inwestycji, przyłączania do sieci
TP S.A. lub negocjowania warunków takiego przyłączenia⁶⁵.

3. PRZEDMIOTOWY ZAKRES RYNKU USŁUG TELEKOMUNI- KACYJNYCH

Współczesne usługi odgrywają dominującą rolę w działalności i życiu społeczno – gospodarczym każdego kraju. W krajach wysoko rozwiniętych działalnością usługową trudni się ponad połowa osób czynnych zawodowo. Wpływy ze światowego eksportu usług wzrosły w ostatnich latach trzykrotnie.

Zdefiniowanie kategorii usług napotyka na przeszkody, powodujące powstanie wątpliwości co do prawidłowości proponowanych określeń.
W literaturze ekonomicznej punktem wyjścia do określenia pojęcia „usługa” stała się definicja zaproponowana przez O. Langego: „wszelkie czynności związane bezpośrednio lub pośrednio (np. przy podziale produktów)
z zaspokojeniem potrzeb ludzkich, ale nie służące bezpośrednio do wytwarzania przedmiotów, nazywamy usługami”⁶⁶. Pewnym rozwiązaniem tej definicji jest propozycja K. Polarczyka, który zwraca uwagę na efekt pracy usługowej
i stwierdza, że: „usługa jest pracą wytwórczą, której efektem jest wartość użytkowa odtworzona lub nadana istniejącemu i ukształtowanemu już wcześniej obiektowi (produktowi materialnemu, informacji, osobie lub grupie społecznej)
w wyniku działania w czasie pracy na strukturę tego obiektu”⁶⁷. Cz. Niewadzi rozumie przez usługi „świadczenie społecznie użytecznych czynności, nie związanych bezpośrednio z wytwarzaniem produktów, przez jednostki trudniące się tym zawodowo oraz przedsiębiorstwa i instytucje specjalnie do tego powołane na zasadzie społecznego podziału pracy”⁶⁸.

Twórcą definicji usług akceptowanej przez Amerykańskie Stowarzyszenie Marketingowe jest W. J. Stanton. Według niego „usługa to odrębnie występująca działalność (nie mająca charakteru materialnego), dostarczająca określonych korzyści, które nie są koniecznie związane ze sprzedażą produktów lub innych usług”⁶⁹. Ph. Kotler charakteryzuje usługę jako „dowolne działanie, jakie jedna strona może zaoferować innej; jest ono nienamacalne i nie prowadzi do jakiejkolwiek własności. Jego produkcja może być związana lub nie
z produktem fizycznym”⁷⁰. Według M. Daszkowskiej usługa w sensie gospodarczym „jest użytecznym produktem niematerialnym, który jest wytwarzany w wyniku pracy ludzkiej (czynności) w procesie produkcji, przez oddziaływanie na strukturę określonego obiektu (człowieka traktowanego jako osoba fizyczna, intelekt czy cząstka określonej społeczności albo przedmiotu materialnego), w celu zaspokojenia potrzeb ludzkich”⁷¹.

Usługi odznaczają się czterema głównymi cechami charakterystycznymi, które w dużym stopniu wpływają na kształt programów marketingowych⁷²:

Nienamacalność. Usługi są nienamacalne i w przeciwieństwie do produktów nie można ich dostrzec ani poczuć zanim się ich nie kupi;
Nierozłączność. Usługi są wytwarzane i konsumowane jednocześnie,
w przeciwieństwie do towarów, które najpierw są wytwarzane, magazynowane, rozprowadzane przez kanały dystrybucji, a dopiero później konsumowane;
Różnorodność. Usługi bardzo się różnią w zależności od tego, kto je wykonuje, kiedy i gdzie, co ma duży wpływ na jakość usługi;
Brak możliwości przechowania. Usług nie można przechowywać ani magazynować.

Każda działalność gospodarcza człowieka odbywa się w czasie
i przestrzeni. Rosnąca złożoność działalności gospodarczej z jednej strony oraz ograniczone możliwości pojedynczych producentów w zakresie opanowania wysokiego poziomu współczesnej wiedzy technicznej ze strony drugiej, prowadzą do podziału pracy i specjalizacji, co w konsekwencji powoduje konieczność współdziałania poszczególnych wytwórców w celu wytworzenia wyrobu finalnego.

Przepływ informacji i dóbr rzeczowych w przestrzeni między poszczególnymi nadawcami i odbiorcami następują m. in. w wyniku realizacji procesów produkcji usług łączności⁷³. Realizacją procesów produkcji usług łączności zajmuje się między innymi telekomunikacja⁷⁴. Telekomunikacja zajmuje się przekazywaniem na odległość wiadomości w postaci dźwięków, znaków pisma, danych cyfrowych, obrazów nieruchomych, obrazów ruchomych, znaków umownych to jest sygnałów, wartości pomiarowych i impulsów sterujących⁷⁵. Usługowe procesy telekomunikacyjne wymagają posiadania określonego systemu, w którym podstawową rolę odgrywa sieć telekomunikacyjna.

Rynek usług telekomunikacyjnych wiąże się z usługowym charakterem, tzn. przedmiotem działalności nie jest dobro materialne, ale usługa.

Usługa telekomunikacyjna – jest to działalność polegająca na przekazywaniu informacji od nadawcy do odbiorcy za pomocą sieci i linii telekomunikacyjnych. Usługa ta nie jest produktem materialnym i polega na zaspokojeniu potrzeb komunikacji społeczeństwa⁷⁶.

Z definicji tej wynikają cechy produkcji w telekomunikacji. Do podstawowych należą⁷⁷:

Usługowy charakter produkcji – polegający na tym, że operator telekomunikacyjny nie wytwarza dóbr rzeczowych lecz świadczy usługę polegającą na przekazywaniu informacji od nadawcy do odbiorcy za pomocą sieci i linii telekomunikacyjnych;
Występująca jedność produkcji (świadczenia) i konsumpcji wyprodukowanych usług pod względem: miejsca, czasu, rozmiaru;
Brak możliwości poprawy jakości wyświadczonych usług (z uwagi na jedność produkcji i konsumpcji usług telekomunikacyjnych). Klient ma tylko możliwość dochodzenia roszczeń finansowych z tytułu złej jakości usługi telekomunikacyjnej;
Sezonowość popytu (w ciągu doby, tygodnia, miesiąca, roku);
Przestrzenny (sieciowy) charakter produkcji (świadczenie usługi telekomunikacyjnej ma obecnie charakter globalny) tzn. każdego abonenta interesuje, czy ma możliwość uzyskania połączenia z wybranym abonentem
w dowolnym kraju;
Duża atomizacja rozpoczęcia i zakończenia procesu produkcji usług telekomunikacyjnych (obecnie np. w związku z rozwojem telefonii ruchomej, każdy punkt na kuli ziemskiej może być początkiem i końcem produkcji usługi telekomunikacyjnej – w zależności od lokalizacji stacji telefonicznej komórkowej czy satelitarnej);
Dynamiczny charakter świadczenia usług telekomunikacyjnych, wynikający
z tego, że przesyłana informacja od nadawcy do odbiorcy jest w ruchu i w tym procesie narażona jest na różne działania deformujące. Generalną zasadą jest aby informacja od nadawcy do odbiorcy dotarła w takiej samej postaci
w jakiej została nadana;
Brak możliwości produkcji na zapas ( w związku z jednością produkcji (świadczenia) i konsumpcji wyprodukowanych usług).

W Polsce, podobnie jak w uregulowaniach Komisji Wspólnoty Europejskiej ds. Telekomunikacji, przyjęto dzielić usługi telekomunikacyjne na dwie zasadnicze grupy⁷⁸:

usługi podstawowe,
usługi o charakterze wartości dodanej (usługi wzbogacone, usługi wyższego rzędu).

Przy klasyfikowaniu usług telekomunikacyjnych decydujące znaczenie ma rozstrzygnięcie czy są one pierwotne czy wtórne z punktu widzenia technicznych czy technologicznych aspektów ich świadczenia.

Usługi podstawowe obejmują usługi o podstawowym znaczeniu dla społeczeństwa, rozwoju gospodarki oraz administracji państwowej i samorzą-dowej. Kategoria usług podstawowych obejmuje z reguły usługi powszechne – np. usługi telefoniczne. Usługi te są uzupełniane usługami podstawowymi dla biznesu, jak np. łącza dzierżawione⁷⁹.

3.1. Usługi powszechne

Zestaw usług podstawowych tworzy usługę powszechną. Definicja usługi powszechnej jest różna w różnych krajach i uzależniona od poziomu rozwoju gospodarczego i potencjału telekomunikacyjnego⁸⁰.

Zakres usługi powszechnej dla państw Unii Europejskiej został określony w dwóch podstawowych dyrektywach. W pierwszej z dyrektyw określono, iż usługa powszechna obejmuje świadczenie usług telefonii głosowej na bazie linii umożliwiającej wykorzystanie faksu i transmisji danych niskiej szybkości.
W drugiej dyrektywie oraz w Dyrektywie Komisji w sprawie wdrożenia pełnej konkurencji określono podstawy ustalania kosztów i finansowania usług powszechnych oraz zakreślono maksymalny zestaw usług, których koszt może być wzięty pod uwagę przy obliczaniu wszelkiego obciążenia związanego
z obowiązkiem świadczenia usług powszechnych⁸¹.

Organy UE w toku długotrwałych negocjacji stworzyły USO – universal service obligation tj. obowiązek świadczenia usługi powszechnej
w telekomunikacji publicznej. Na podstawie wspomnianych wcześniej dokumentów opisano usługę powszechną według standardów Unii Europejskiej.

Usługa powszechna jest to zdefiniowany minimalny zbiór usług
w publicznej, stacjonarnej sieci telefonicznej o ustalonej jakości, który jest dostępny dla wszystkich użytkowników (włącznie z konsumentami), niezależnie od ich geograficznego położenia i w świetle specyficznych warunków krajowych po przystępnej cenie⁸².

Podstawowe usługi w koszyku usługi powszechnej to⁸³:

minimalny zbiór usług telefonicznych o odpowiedniej jakości z możliwością korzystania z telefaksu i modemu oraz obsługi połączeń krajowych
i międzynarodowych;
dostateczna liczba ogólnodostępnych aparatów telefonicznych za opłatą;
usługi nagłej pomocy;
usługi informacyjne o numerach abonentów;
usługa zasięgania informacji i pomocy telefonistki.

Zakres usługi powszechnej ma charakter dynamiczny tzn., że przewiduje się zmiany pod kątem dostosowania do realizacji celów polityki społecznej. Już obecnie rozważa się różne propozycje wzbogacenia koszyka usługi powszechnej, np. przez dodanie usługi telefonii komórkowej lub usług sieci ISDN⁸⁴.

W Polsce ustawa o łączności w art. 36 przewiduje, że podmiot świadczący usługi telekomunikacyjne o charakterze powszechnym określa zakres i warunki wykonywania tych usług w regulaminie podanym do publicznej wiadomości. Każdy operator jest uprawniony i zobowiązany do wydania wskazanego regulaminu. Pierwszym takim regulaminem był obowiązujący od 5 sierpnia
1991r. regulamin wykonywania usług telekomunikacyjnych o charakterze powszechnym wydany przez p. j. o. PPTT. Obecnie obowiązujący regulamin TP S.A. wszedł w życie z dniem 1 czerwca 1994 r. TP S.A. prowadzi prace nad wydaniem odrębnych regulaminów dla poszczególnych rodzajów usług. Regulaminy wydawane przez innych operatorów świadczących usługi
o charakterze powszechnym są wzorowane na regulaminie TP S.A. Treść regulaminów wydawanych przez operatorów świadczących usługi telekomunikacyjne o charakterze powszechnym obejmuje trzy grupy zagadnień⁸⁵:

zakres świadczonych usług;
warunki zawierania umów;
warunki wykonywania umów czyli świadczenia określonych usług.

Polska ustawa o łączności pod pojęciem usług telekomunikacyjnych
o charakterze powszechnym rozumie „zarobkowe zapewnienie przekazu telefonicznego i telegraficznego w sieciach telekomunikacyjnych użytku publicznego”⁸⁶. W komentarzu do ustawy o łączności podkreśla się, że zaklasyfikowanie do usług o charakterze powszechnym oparte jest na kryterium przedmiotowym w postaci zarobkowego zapewnienia połączeń telefonicznych
i telegraficznych⁸⁷.

Z powyższego komentarza wynika, że⁸⁸:

usługi o charakterze powszechnym powinny być wykonywane przez operatora w sposób stały,
w przypadku połączeń telefonicznych chodzi o połączenia głosowe.

W Polsce zgodnie z Ustawą o Łączności Minister Łączności ma prawo określenia, które usługi zaliczane są do powszechnych.

Wyróżnić można następujące rodzaje usług telekomunikacyjnych
o charakterze powszechnym:

a) usługi powszechne w ruchu telefonicznym

połączenia telefoniczne

Podstawową usługą o charakterze powszechnym oferowaną na rynku usług telekomunikacyjnych są telefoniczne połączenia miejscowe, międzymiastowe i międzynarodowe, zapewniające przekaz głosu i danych, realizowane za pomocą urządzeń komutacyjnych i teletransmisyjnych. Usługi te są świadczone przy wykorzystaniu publicznej sieci telefonicznej.

Oprócz zapewnienia przesyłu głosu i danych, w ramach usług telefonii stacjonarnej oferuje się abonenckie usługi informacyjne dostępne za pośrednictwem publicznej sieci telefonicznej, które obejmują informacje
o numerach miejscowych i zamiejscowych, informacje o programach telewizyjnych, pogodzie itp.

Wraz ze wzrostem liczby cyfrowych central telefonicznych wzrasta zasięg usług dodatkowych świadczonych przez operatorów telekomunikacyjnych. Do tej grupy usług należą m. in.: przekazywanie wywołań w przypadku nieobecności abonenta, przekazywanie wywołań w przypadku zajętości abonenta, natychmiastowe przekazywanie połączeń, wybieranie za pomocą numerów skróconych, ograniczenie połączeń wychodzących, automatyczne budzenie, gorąca linia, połączenie oczekujące, połączenie trójstronne. W ruchu telefonicznym świadczone są także usługi nadawania telegramów oraz wymiany faksów.

połączenia radiotelefoniczne

Połączenia takie polegają na wykorzystaniu łączy telekomunikacyjnych, ale w celu przekazu radiotelefonii (sieć radiokomunikacji morskiej – obsługa statków, sieć radiokomunikacji ruchomej lądowej o częstotliwości 160 MHz).

abonament telefoniczny

Jest to uprawnienie do stałego korzystania z połączeń telefonicznych za pomocą stacji telefonicznej zainstalowanej w lokalu abonenta i przyłączonej do centrali telefonicznej. Okazuje się, że zarówno Ustawa o Łączności jak
i regulamin wykonywania usług telekomunikacyjnych o charakterze powszechnym, nic nie wspominają o usłudze przyznania abonamentu telekomunikacyjnego. Jednak usługa ta ze swej technicznej i technologicznej natury jest usługą pierwotną, a biorąc pod uwagę społeczny charakter dostępności do niej, należy uznać ją za usługę powszechną⁸⁹.

abonament radiotelefoniczny

Jest to uprawnienie do stałego korzystania z połączeń radiotelefonicznych za pomocą stacji radiotelefonicznej.

b) usługi powszechne w ruchu telegraficznym

usługi telegramowe i radiotelegramowe

Do 1992 r. drugą co do wielkości grupę usług telekomunikacyjnych
o charakterze powszechnym stanowiły usługi telegraficzne – telegramowe
i radiotelegramowe, za pośrednictwem których odbywa się przekazywanie znaków pisma. Organizacja tych usług polega na wypełnieniu blankietu telegramu i złożeniu go w placówce świadczącej usługi telegraficzne lub telefonicznym zleceniu nadania telegramu⁹⁰.

połączenia teleksowe i radioteleksowe,
abonament teleksowy.

W 1997 r. usługi telegraficzne przyniosły wpływ w wysokości 33 mln złotych. Począwszy od roku 1993 udział usług telegraficznych wyraźnie zmniejsza się, ponieważ usługi te zastępowane są usługami telekopiowymi – biurotekstową i telefaksową.

Rynek usług telekomunikacyjnych w Polsce to przede wszystkim rynek usług telefonicznych.

Według prognozy zapotrzebowania⁹¹:

do roku 2010 popyt na linie telefoniczne wzrośnie ponad dwukrotnie;
z uwagi na istniejącą obecnie względnie większą gęstość telefoniczną na obszarach miejskich, popyt na telefony ludności miejskiej będzie wzrastał znacznie wolniej niż na terenach wiejskich i tak do roku 2010 zapotrzebowanie na telefony w miastach wzrośnie o ok. 80%, podczas gdy na obszarach wiejskich spodziewany jest trzykrotny wzrost w stosunku do roku 1996;
zachodzące w Polsce przemiany gospodarcze spowodują widoczny wzrost popytu na usługi telefoniczne odbiorców profesjonalnych i do roku 2010 potrzeby dotyczące linii telefonicznych dla klientów profesjonalnych wzrosną z 1,3 mln do 4,8 mln (prawie czterokrotnie); w tym samym czasie zapotrzebowanie klientów mieszkaniowych wzrośnie tylko o 75 %.

3.2 Usługi o wartości dodanej

Ustawa o Łączności zapewnia Ministrowi Łączności możliwości wprowadzenia w drodze rozporządzenia innych usług telekomunikacyjnych niż te o charakterze powszechnym. Ustawa ta nie definiuje jednak pojęcia usługi telekomunikacyjnej mającej charakter wartości dodanej. Podanie jednoznacznej definicji usług o wartości dodanej nie jest możliwe ze względu na różnorodność podejść do tego pojęcia, które często nawzajem się wykluczają⁹².
W dokumentach Komisji Wspólnoty Europejskiej ds. Telekomunikacji, jako najbardziej kompetentnego organu podaje się, że „usługi o wartości dodanej są na ogół usługami, w których zapewniono funkcje dodatkowe obok i ponad zasadnicze funkcje transmisji”⁹³. Jest to definicja ogólnie obowiązująca. Ogólnie należy przyjąć, że są to „usługi realizowane na bazie podstawowych usług telekomunikacyjnych, względem których mają charakter komplementarny i aplikacyjny”⁹⁴.

W grupie usług o tym charakterze możemy wyróżnić:

usługi realizowane na bazie sieci teleinformatycznych

Usługi realizowane na bazie sieci teleinformatycznych nazywane są inaczej usługami telematycznymi. Pod pojęciem sieci teleinformatycznej przyjęto rozumieć „sposób połączenia komputerów umożliwiający poprawną ich współpracę bez względu na odległość, jakie je dzieli”⁹⁵. Definicja ta zawiera aspekty informatyczne, zapominając o zagadnieniach telekomunikacyjnych. Pełniejsze byłoby stwierdzenie, że „sieci teleinformatyczne to zbiór autonomicznych systemów komputerowych, rozwiniętych na dowolnie dużych obszarach, połączonych siecią telekomunikacyjną, która czyni je zdolnymi do wymiany informacji między sobą”⁹⁶.

Wśród usług realizowanych na bazie sieci teleinformatycznych można wyróżnić:

elektroniczną wymianę dokumentów standaryzowanych (EDI);
transmisję i wymianę danych komputerowych;
elektroniczny transfer funduszy;
pocztę elektroniczną.

elektroniczna wymiana dokumentów standaryzowanych (EDI)

Postępująca informatyzacja przedsiębiorstw w Polsce, a z drugiej strony rosnące możliwości techniczne w telekomunikacji, tworzą coraz bardziej sprzyjające warunki do stosowania EDI – elektronicznej wymiany danych zwanej potocznie „biznesem bez papieru”. Jest to technika uważana za strategiczne narzędzie w działalności gospodarczej. EDI polega na przesyłaniu między partnerami w biznesie np. firmą i jej kooperantami lub klientami – komunikatów elektronicznych stanowiących odpowiedniki dotychczasowych papierowych dokumentów: technicznych i handlowych. Komunikaty przesyłane są za pośrednictwem sieci telekomunikacyjnej (komputerowej) między systemami komputerowymi partnerów⁹⁷.

Dla EDI charakterystyczne jest to, że dane dotyczące działalności gospodarczej przedsiębiorstw przesłanie między ich aplikacjami mogą być bezpośrednio przetwarzane⁹⁸.

Abonentami usług EDI są różnego rodzaju instytucje i przedsiębiorstwa oraz ich grupy np. w Polsce w bankowości prace z wykorzystaniem EDI prowadzi od kilku lat m. in. NBP. Usługi transferu elektronicznych dokumentów proponowane są nie tylko bankom, ale także biurom maklerskim, hurtowniom.

Zgodnie z prognozami w roku 2000 można się spodziewać od 100 do 150 abonentów EDI, zaś w roku 2010 od 250 do 300 klientów (tzw. instytucji
i przedsiębiorstw oraz ich grup, korzystających z elektronicznej wymiany danych), co powinno ukształtować się na poziomie 100 000 abonentów⁹⁹

transmisja i wymiana danych komputerowych

Jest to podstawowa usługa telematyczna, traktowana przez Administracje Telekomunikacyjne większości państw, szczególnie wysoko rozwiniętych, jako usługa telekomunikacyjna o charakterze podstawowym. Jednak zaklasyfikowanie jej w Polsce, jako usługi o charakterze wartości dodanej wynika z braku możliwości świadczenia tej usługi na zasadach powszechnej do niej dostępności.

Usługa ta polega na przesłaniu zbiorów danych, pomiędzy abonentami, za pośrednictwem sieci teleinformatycznej¹⁰⁰.

Wartość rynku usług transmisji danych w latach 1998 – 2003 przedstawia rysunek 2.3.

Rysunek 2.3.

W artość rynku usługi transmisji danych na tle całego rynku telekomu-nikacyjnego w Polsce w latach 1998 – 2003

Źródło: D. Zbytniewski, L. Nowak, Megatrendy telekomunikacji, Świat Telekomunikacji 1999, nr 3, s. 29.

elektroniczny transfer funduszy

Jest to usługa umożliwiająca obrót bezgotówkowy walorów nominalnych z wykorzystaniem tzw. pieniądza elektronicznego¹⁰¹.

poczta elektroniczna (e – mail)

Poczta elektroniczna obejmuje swym zasięgiem cały świat i umożliwia wysyłanie oraz otrzymywanie listów i krótkich komunikatów w postaci elektronicznej. Wymiana wiadomości pomiędzy użytkownikami nie wymaga ich obecności przy terminalach. Odbiorca wiadomości może przebywać w innym miejscu, nadesłania wiadomość zostanie w systemie przechowania, a jej adresat zostanie poinformowany o nadejściu przesyłki po przystąpieniu do pracy
z systemem.

Poczta elektroniczna umożliwia przekazywanie nie tylko tekstów, ale również grafiki, danych, a nawet mowy przy wykorzystaniu środków telekomunikacyjnych¹⁰². Poczta elektroniczna jest podstawową usługą sieci Internet.

W roku 2000 można spodziewać się w Polsce ok. 5000 użytkowników poczty elektronicznej, a w perspektywie roku 2010 usługa ta może osiągnąć od 10 000 do 20 000 abonentów¹⁰³.

b) usługi realizowane na bazie podstawowej sieci telekomunikacyjnej komplementarne względem usług powszechnych

Są to usługi klasyfikowane jako powszechne, ale poprzez zapewnienie dodatkowej funkcjonalności zwiększona zostaje ich użyteczność dla usługobiorców. Do tych usług zaliczyć można:

usługi sieci inteligentnej;
wydzielone sieci wirtualne.

usługi sieci inteligentnej

Polska jest pierwszym krajem w Europie Środkowo – Wschodniej
w którym zaczęła działać komercyjne sieć inteligentna (Inteligent Network).

Architektura tej sieci polega na wprowadzeniu do istniejącej sieci telefonicznej niewielkiej liczby inteligentnych węzłów, które przejmują na siebie

funkcję przetwarzania zgłoszeń, wymagających dodatkowego trybu obsługi¹⁰⁴.

W ten sposób podstawowa sieć telefoniczna realizująca transmisję
i komutację połączeń telefonicznych, jest wzbogacana o wyspecjalizowane elementy, które umożliwiają wykonywanie usług o złożonych scenariuszach działania¹⁰⁵.

Należy zaznaczyć, ze sieć inteligentna to nie jest osobna sieć telekomunikacyjna, jest to raczej sposób zarządzania istniejącymi zasobami. Wdrożenie IN nie polegało więc na budowie jakieś nowej sieci, ale na zainstalowaniu w wybranych centralach telefonicznych dodatkowego wyposażenia, a w istocie oprogramowania¹⁰⁶.

W dniu 8 maja 1997 roku został zawarty pomiędzy Telekomunikacją Polską i firmą ZWUT S.A., a Siemens Company kontrakt na wdrożenie sieci IN dla TP S.A.

Pierwszy pakiet usług świadczonych na bazie sieci IN został wprowadzony 1 lutego 1999 r. W skład pakietu wchodzą następujące usługi:

- Linia bezpłatna 0 - 800

Usługa ta zapewnia użytkownikom bezpłatne połączenia z abonentem usługi z dowolnego miejsca w kraju, za pośrednictwem sieci telefonicznej, poprzez wybranie sześciocyfrowego numeru poprzedzonego prefiksem 0 – 800. Opłatę za zrealizowane połączenie ponosi abonent usługi, czyli firma lub osoba, która wykupiła usługę. Usługa Linia bezpłatna 0 – 800 jest zbliżona do znanej dotychczas usługi Infolinia 800 (która została wprowadzona w 1995 r.), jednak ma znacznie większe możliwości.¹⁰⁷

Dzięki tej nowej usłudze można podłączyć 700 000 numerów, zamiast maksymalnie 40 000, jak to było dotychczas w przypadku Infolinii 800.

- Linia ulgowa 0 - 801

Usługa ta stanowi element pośredni pomiędzy połączeniem bezpłatnym
a zwykłym połączeniem telefonicznym. Umożliwia podział opłaty za połączenie pomiędzy osobą telefonującą z firmą będącą abonentem usługi. Opłata za połączenie jest dzielona w ustalonych z góry proporcjach¹⁰⁸. Prefiksem kierunkowym usługi jest 0 – 801. Z trzech poziomów podziału opłat abonent wybiera jeden (jednocześnie wybierając numer). Decyduje w ten sposób, jaką część kosztów połączenia będzie pokrywał on, a jaką telefonujący do niego klienci¹⁰⁹.

Usługa ta jest szczególnie korzystna dla firm, które chcą udzielać informacji, ale z różnych powodów nie chcą pokrywać całości połączeń (są to głównie firmy informacyjne), ponieważ usługa ta jest dla nich tańsza niż usługa Linia bezpłatna 0 – 800.

- Linia firmowa 0 – 804

Usługa ta polega na przydzieleniu abonentowi numeru z prefiksem
0 – 804, poprzez wybranie którego możliwy jest kontakt zawsze z najbliższym numerem docelowym obsługującym obszar, z którego jest wykonywane połączenie¹¹⁰. Linia firmowa 0 – 804 to po prostu jeden stały numer telefonu, przypisany do określonej firmy abonenta i jej wszystkich oddziałów na terenie kraju. Osoba telefonująca z dowolnego miejsca pod numer zaczynający się od
0 – 804 zostaje automatycznie połączona z najbliższym oddziałem firmy abonenta. Praktycznym przykładem zastosowania tej usługi jest sytuacja w której klient zamawia przez telefon pizzę. Wtedy sygnał trafia do najbliższej pizzerii danej sieci. W tej usłudze zasadnicze koszty połączeń pokrywają użytkownicy (klienci telefonujący do abonenta usługi), a główny nacisk jest położony na kierowanie połączeń, w zależności od miejsca pochodzenia wywołania.

- Teległosowanie 0–707

Usługa ta umożliwia abonentowi usługi szybką realizację głosowań
z wykorzystaniem sieci telefonicznej. W zależności od ostatniej cyfry/cyfr wybranego numeru (tzw. kodu głosowania) strona realizująca połączenie wyraża swoją decyzję w sprawie, która jest przedmiotem głosowania. Oddanie głosu odbywa się poprzez samo połączenie z numerem o prefiksie 0 – 707¹¹¹.

Teległosowanie 0–707 to usługa przeznaczona przede wszystkim dla mediów. Pozwala na organizację głosowań, konkursów i quizów.
Z teległosowania mogą skorzystać również ośrodki badań opinii publicznej¹¹².

Dzięki sieci inteligentnej docelowo można zaoferować około 30 nowych usług telekomunikacyjnych. Wdrażanie sieci inteligentnej jest przy tym bardzo opłacalne i inwestycja zwraca się znacznie szybciej niż w przypadku tradycyjnej telefonii. Na świecie przychody z usług sieci inteligentnej mogą wynieść
w 2005 r. 50 mld USD¹¹³.

wydzielone sieci wirtualne (wirtual private network) - CENTREX

Jest to usługa, która jest konkurencją dla Internetu, a zwłaszcza intranetów korporacyjnych. Na życzenie każdej firmy zestawiane są wirtualne połączenia pomiędzy jej oddziałami w sieć „prywatną”, wyodrębnioną z publicznej. Wykorzystywać będzie ona publiczne łącza telekomunikacyjne, zachowując wszelkie cechy oddzielnej sieci prywatnej. Koszty połączeń w takiej sieci będą niższe niż w publicznej. Firmom mającym dużo połączeń i transmisji pomiędzy oddziałami rozrzuconymi po całym kraju przyniesie to ogromne oszczędności¹¹⁴.

usługi złożone

Usługi złożone łączą w sobie różnorodne techniki transmisji i usług telekomunikacyjnych. Wśród usług złożonych możemy wyróżnić:

usługi ISDN ( Integrated Services Digital Network)

Sieć ISDN stanowi kolejny etap ewolucji cyfrowej sieci telefonicznej, zapewniając realizację różnorodnych usług telekomunikacyjnych. ISDN (sieć cyfrowa z integracją usług) umożliwia korzystanie ze wszystkich rodzajów usług przy użyciu tylko jednego łącza (numeru).Transmisja w sieci ISDN odbywa się cyfrowo od abonenta do abonenta. Różne formy informacji (głos, obraz) zamienione są na postać cyfrową przy wejściu do sieci i przesyłane za pomocą kanałów transmisyjnych¹¹⁵. Dzięki ISDN możliwe jest szybkie i bezbłędne transmitowanie danych komputerowych (transmisja pliku o wielkości 1 MB trwa 65 sekund, podczas gdy łączem analogicznym ok. 14 minut). Jedno łącze ISDN umożliwia instalację 8 urządzeń końcowych (np. telefon, telefaks, komputer),
z których każde może posiadać własny numer wewnętrzny¹¹⁶.

Usługi udostępniane przez sieć ISDN można podzielić na cztery grupy: usługi bazowe, teleusługi, usługi dodatkowe oraz usługi teleakcji.

ISDN pozwala na realizację wielu usług, które są chętnie wykorzystywane w zastosowaniach biznesowych (wideokonferencje, sieci wydzielone, telemetria). Ponad 60% abonentów telefonicznych jest przyłączonych do centrali umożliwiających świadczenie usług ISDN.

W końcu roku 1998 było ok. 5000 abonentów dostępu podstawowego BRA (Basic Rate Access) oraz 500 abonentów dostępu grupowego PRA (Primary Rate Access).

d)Usługi realizowane za pomocą nowych metod komunikacji społecznej

* telefonia komórkowa

W miarę postępu technologicznego abonenci sieci komórkowych zaczynają korzystać z coraz większej liczby usług o wartości dodanej oferowanych przez operatorów. Do głównych usług o wartości dodanej udostępnionych przez operatorów sieci komórkowych należą:

poczta głosowa (voice mail)

Przypomina automatyczną sekretarkę. Umożliwia pozostawienie wiadomości, gdy właściciel komórki rozmawia akurat przez telefon lub gdy ma wyłączony aparat. Poczta głosowa umożliwia odsłuchanie wiadomości, a następnie jej zapamiętanie lub skasowanie;

połączenie trójstronne (konferencyjne)

Usługa ta umożliwia łączenie trzech abonentów jednocześnie. Gdy w trakcie rozmowy jeden z nich będzie się chciał rozłączyć, może to zrobić, nie naruszając drugiego połączenia;

połączenie oczekujące

W czasie prowadzenia rozmowy abonent słyszy sygnał informujący
o kolejnym połączeniu;

przekazanie połączeń

Abonent może kierować przychodzące do niego połączenia na dowolnie wybrany inny numer;

proszę nie przeszkadzać

W odpowiedzi na przychodzące do danego abonenta rozmowy pojawia się sygnał zajętości;

blokada identyfikacji

Numer abonenta nie będzie się ukazywał na wyświetlaczu w przypadku wykonania przez niego połączenia do innego abonenta;

identyfikacja numeru osoby dzwoniącej (tzw. CLIP)

Funkcja umożliwiająca sprawdzenie, kto chce z nami rozmawiać, zanim jeszcze odbierzemy telefon. Gdy dzwoni nasz aparat, na wyświetlaczu ukazuje się jednocześnie numer osoby dzwoniącej. Jeśli dane tej osoby są ujęte
w pamięci naszego telefonu, na wyświetlaczu pojawia się jej imię lub nazwisko;

ograniczenie połączeń wychodzących i przychodzących

Abonent samodzielnie lub przy pomocy operatora może zablokować wszystkie lub niektóre połączenia wychodzące i przychodzące do jego aparatu;

wysyłanie faksów

Usługa ta umożliwia użytkownikowi wysyłanie faksów za pośrednictwem telefonu komórkowego połączonego z komputerem oraz ich odbieranie
i przechowywanie w skrytce poczty faksowo – głosowej;

system SMS (Short Message Service)

Wysyłanie i odbieranie automatyczne przez telefon krótkich informacji tekstowych. Abonent może przesłać krótką wiadomość (do 160 znaków) jak również ją odbierać – jej tekst ukaże się na wyświetlaczu;

przesyłanie danych

Usługa ta umożliwia przesyłanie połączeń tansmisji danych, a tym samym pełny dostęp do sieci Internet;

poczta elektroniczna (e- mail)

Usługa ta umożliwia wysyłanie i otrzymywanie listów w postaci elektronicznej;

roaming

Usługa ta umożliwia łączenie się z siecią telefonii komórkowej w czasie podróży zagranicznych i korzystanie z usług innych operatorów GSM;

billing

Jest to szczegółowy rachunek połączeń abonenta. Zawiera listę wykonywanych połączeń, ich czas, dokładną godzinę i cenę;

serwisy informacyjne

Abonent telefonii komórkowej może otrzymywać do swojej skrzynki pocztowej codziennie stałe informacje, np. ekonomiczne (kursy walut, notowania giełdowe), na temat pogody czy warunków panujących na drogach¹¹⁷;

pre – paid

Jest to usługa, z której można korzystać dzięki specjalnej aktywnej karcie SIM dającej określony limit czasu połączeń. Istotną zaletą kart pre-paid jest możliwość ścisłej kontroli wydatków. Użytkownik usługi pre-paid nie płaci abonamentu i nie otrzymuje comiesięcznych rachunków¹¹⁸. Polkomtel S.A jako pierwszy rozpoczął sprzedaż kart „Simplus”, a niedługo potem sprzedaż kart pod nazwą „Tak Tak” rozpoczęła Polska Telefonia Cyfrowa. Centertel swe karty nazwał „POP”.

* łączność przywoławcza (paging)

Pager to nieduże radiowe urządzenie, które jest w stanie odebrać informację w każdym miejscu i o każdej porze. Każdy właściciel pagera ma swój osobisty numer, chcąc mu przekazać wiadomość telefonuje do centrali firmy świadczącej usługi pagingowe i przekazuje treść informacji dla danego numeru. Od przyjęcia polecenia do ukazania się wiadomości na pagerze mijają sekundy. Dotarcie informacji do adresata jest sygnalizowane dźwiękiem lub wibracją. Ekran na którym pojawia się informacja jest podświetlony, można ją więc odczytać także w ciemnościach, ale niestety pagery umożliwiają komunikowanie się tylko w jedną stronę.

Na świecie systemy przywoławcze znane są od ponad 20 lat¹¹⁹.

¹²⁰

1 Podstawy ekonomii, praca zbiorowa pod red. R. Milewskiego, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1998, s. 10.

2 W. Wrzosek, Badanie i kształtowanie rynku, PWE, Warszawa 1989, s. 11.

3 M. Daszkowska, Usługi..., s. 83.

4 W. M. Maziarz, Podstawy..., Szczecin 1998, s. 23.

5 R. Czaplewski, Rynek usług łączności jako obszar oddziaływania polityki gospodarczej, Uniwersytet Szczeciński WTiŁ Szczecin 1995, s. 3.

6 R. Grzywacz, Rynek usług transportowych, WKiŁ, Warszawa 1980, s.16.

7 W. M. Maziarz, Podstawy ..., Szczecin 1998, s. 23.

8 Tamże, s. 23 – 24.

9 Wybrane aspekty funkcjonowania rynku usług telekomunikacyjnych, praca zbiorowa pod red.
H. Babisa i W. M. Maziarza, Fundacja na rzecz Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin 1999, s. 111.

10 W. M. Maziarz, Podstawy..., Szczecin 1998, s. 25.

11 Wybrane aspekty funkcjonowania..., Szczecin 1999, s. 12.

12 Tamże, s. 112 – 113.

13 F. Kamiński, Podstawowe zasady wspólnego rynku telekomunikacyjnego w Unii Europejskiej, Przegląd Telekomunikacyjny i Wiadomości Telekomunikacyjne 1995, nr 4, s. 174.

14 E. Wolfke, J. Karasek, Droga do wolnego rynku usług telekomunikacyjnych, Przegląd Tele-komunikacyjny i Wiadomości Telekomunikacyjne 1998, nr 1, s. 39.

15 Tamże.

16 Strategia funkcjonowania TP S.A. w okresie do 2000 r., Warszawa 1996 r.

17 K. B. Wydro, Telekomunikacja Polska S.A. , Przegląd Telekomunikacyjny i Wiadomości Teleko-munikacyjne 1999, nr 3, s. 147.

18 Biuletyn Informacyjny TP S.A. 1997, nr 1, s. 46.

19 E. Zudowska – Kossek, Struktura organizacyjna TP S.A., Przegląd Telekomunikacyjny i Wiado-mości Telekomunikacyjne 1999, nr 3, s. 150.

20 P. Łatacz, TP S.A. wobec rynku telekomunikacyjnego, Przegląd Telekomunikacyjny i Wiadomości Telekomunikacyjne 1999, nr 3, s. 154.

21 Łączy nas coraz więcej, Infotel 1999, nr 3, s. 72.

22 W. M. Maziarz, Podstawy ..., Szczecin 1998, s. 29.

23 Wybrane aspekty funkcjonowania ..., Szczecin 1999, s. 116.

24 J. Lato, Inwestycje telekomunikacyjne firmy Poland Telecom Operators NV na obszarach niezurbanizowanych, Przegląd Telekomunikacyjny i Wiadomości Telekomunikacyjne 1998, nr 5,
s. 331.

25 Tamże, s. 332.

26 Tamże.

27 Wybrane aspekty funkcjonowania ..., Szczecin 1999, s. 118.

28 TP S.A. w dobie intensywnej liberyzacji rynku usług telekomunikacyjnych, Telegryf Pomorski – magazyn informacyjny pracowników okręgu szczecińskiego TP S.A., grudzień – styczeń 1998/1999, s. 5.

29 Tamże.

30 Wybrane aspekty funkcjonowania..., Szczecin 1999, s. 119.

31 TP S.A. w dobie intensywnej.., Telegryf Pomorski – magazyn informacyjny pracowników okręgu szczecińskiego TP S.A., grudzień – styczeń 1998/1999, s. 5.

32 http:// www. dialogok. pl.

33 Materiały wewnętrzne Telefonii Lokalnej S.A.

34 http: // www. dialogok. pl.

35 Materiały wewnętrzne Telefonii Lokalnej S.A.

36 J. Kalinowski, PTK Centertel – Pionier telefonii komórkowej w Polsce, Przegląd Telekomunikacyjny
i Wiadomości Telekomunikacyjne 1999, nr 3, s. 162.

37Tamże, s. 163.

38 J. Świdziński, Idea czyli rzeczywistość, Świat Telekomunikacji 1998, nr 2.

39 J. Kalinowski, PTK Centertel..., Przegląd Telekomunikacyjny i Wiadomości Telekomunikacyjne 1999, nr 3, s. 164.

40 Wybrane aspekty..., Fundacja na rzecz Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin 1999, s. 124.

41 Centertel 98, Łączność 1998, nr 1, s. 9.

42 P. Jasiński, T. Skoczny, Telekomunikacja, Dom Wydawniczy „Elipsa”, Warszawa 1997, s. 265.

43 Tamże.

44 Tamże, s. 266.

45 Materiały wewnętrzne Polskiej Telefonii Cyfrowej Sp. z o.o.

46 D. Margas, Dochodowy tylko Centertel, Rzeczpospolita 1998, nr 51, s. 18.

47 P Jasiński, T. Skoczny, Telekomunikacja..., s. 268.

48 D. Margas, Dochodowy..., Rzeczpospolita 1998, nr 51, s. 18.

49 Wybrane aspekty funkcjonowania..., Fundacja na rzecz Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin 1999, s. 125.

50 M. T. Starkowski, Za dziesięć lat – 14 milionów, Świat Telekomunikacji 1998, nr 12, s. 25.

51 P. Jasiński, T. Skoczny, Telekomunikacja..., s. 258.

52 Tamże.

53 Z. Siwik, Co dalej z pagingiem?, Świat Telekomunikacji 1999, nr 3, s. 76.

54 P. Jasiński, T. Skoczny, Telekomunikacja..., s. 258.

55 Z. Siwik, Co dalej..., Świat Telekomunikacji 1999, nr3, s. 78.

56 Tamże, s. 77.

57 P. Jasiński, T. Skoczny, Telekomunikacja..., s. 259.

58 Z. Siwik, Co dalej..., s. 77.

59 W. M. Maziarz, Podstawy..., Szczecin 1998, s. 31.

60 D. Czernik, BPT Telbank S.A. – to już 5 lat, Przegląd Telekomunikacyjny i Wiadomości Telekomunikacyjne 1998, nr 1, s. 56.

61 P. Jasiński, T. Skoczny, Telekomunikacja..., s. 249 – 250.

62 Tamże, s. 250 – 251.

63 Wybrane aspekty funkcjonowania..., Fundacja na rzecz Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin 1999, s. 126.

64 W. M. Maziarz, Podstawy zarządzania..., Szczecin 1998, s. 32.

65 Wybrane aspekty funkcjonowania..., Fundacja na rzecz Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin 1999, s. 116.

66 O. Lange, Ekonomia polityczna, t. I, PWN, Warszawa 1959, s. 15.

67 K. Polarczyk, Wynik pracy – podstawą definicji i klasyfikacji usług, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny
i Socjologiczny 1971, nr 1, s. 195.

68 Cz. Niewadzi, Usługi w gospodarce narodowej, PWE, Warszawa 1975, s. 21.

69 M. Pluta – Olearnik..., s.21.

70 Ph. Kotler, Marketing, Analiza..., Gebethner i Ska, Warszawa 1994, s. 426.

71 M. Daszkowska, Usługi w procesie reprodukcji społecznej, Rozprawy i Monografie nr 82, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 1987, s. 33.

72 M. Pluta – Olearnik, Marketing..., Warszawa 1994, s. 21.

73 H. Babis, R. Czaplewski, Ekonomika łączności, część I, skrypt Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin 1993, s. 35.

74 Tamże, s. 6.

75 Tamże.

76 Ustawa o Łączności z dnia 23 listopada 1990 roku. Dz. U. z 1990 r. nr 117, poz. 564.

77 Wybrane aspekty funkcjonowania..., Szczecin 1999, s. 37 – 38.

78 Dokument Komisji Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej, Ku dynamicznej gospodarce europejskiej – Zielony referat na temat wspólnego rynku w zakresie usług i sprzętu telekomunikacyjnego, Bruksela 1987, s. 87.

79 Wybrane aspekty funkcjonowania..., Szczecin 1999, s. 39.

80 R. Wiśniewski, Universal service czyli usługa powszechna, Świat Telekomunikacji 1997, nr 3.

81 Wybrane aspekty funkcjonowania..., s.40.

82 F. Kamiński, Telekomunikacja w polityce społecznej Unii Europejskiej, Przegląd Telekomunikacyjny i Wiadomości Telekomunikacyjne 1999, nr 6, s. 371.

83 Tamże.

84 Tamże.

85 J. Gospodarek, Prawo pocztowe i telekomunikacyjne, AGR, Zielona Góra 1996, s. 150.

86 Ustawa o Łączności z dnia 23 XI 1990 r. Dz. U. nr 86, poz. 504 i późniejsza nowelizacja z dnia
12 V 1995 r., Dz. U. nr 60, poz. 310.

87 S. Cieśla, Łączność. Przepisy – komentarz – firmy, Warszawa 1992, s. 10 – 11.

88 W. M. Maziarz, Podstawy..., s. 38.

89 Wybrane aspekty funkcjonowania..., s. 42.

90 D. Margas, Telefoniczne kuszenie, Rzeczpospolita 1997, nr 192, s. 18.

91 A. Wudkiewicz, E. Zalewska, J. Maliszewski, J. Michna, M. Żuk, Rynek usług telekomunikacyjnych w Polsce do roku 2010 – prognoza popytu oraz wybrane aspekty rozwoju infrastruktury, Przegląd Telekomunikacyjny i Wiadomości Telekomunikacyjne 1996, nr 11, s. 693 – 694.

92 W. M. Maziarz, Podstawy..., s. 38.

93 Dokument Komisji Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej..., Bruksela 1987, s. 88.

94 Wybrane aspekty funkcjonowania..., s. 43.

95 J. Piotrowski, Przewodnik po sieciach rozległych, Gliwice 1993, s. 1.

96 W. M. Maziarz, Podstawy..., PTE, Szczecin 1998, s. 40.

97 Z. Zwierzchowski, Biznes jeszcze z przeszkodami, Rzeczpospolita 1997, nr 302.

98 K. Lange – Sadzińska, EDI w przedsiębiorstwie, Telcom Forum 1999, nr 3, s. 42.

99 A. Wudkiewicz, E. Zalewska, J. Maliszewski, J. Michna, M. Żuk, Rynek..., Przegląd Telekomunikacyjny i Wiadomości Telekomunikacyjne 1996, nr 11, s. 696.

100 W. M. Maziarz, Podstawy..., PTE, Szczecin 1998, s. 40.

101 Wybrane aspekty funkcjonowania..., Szczecin 1999, s. 45.

102 D. Margas, Telefoniczne..., Rzeczpospolita 1997, nr,192, s. 20.

103 A. Wudkiewicz, E. Zalewska, J. Maliszewski, J. Michna, M. Żuk, Rynek..., Przegląd Telekomunikacyjny i Wiadomości Telekomunikacyjne 1996, nr 11, s. 696.

104 J. Piątkowski, Nowe usługi w Sieci Inteligentnej, Teleimpuls – dodatek TP S.A., Okręgu Poznań
i Oficyny Wydawniczej „Głos Wielkopolski” 1998, nr 2, s. 7.

105 D. Basa, Sieć inteligentna w Telekomunikacji Polskiej S.A., Przegląd Telekomunikacyjny
i Wiadomości Telekomunikacyjne 1996, nr 11 s. 703.

106 M. Wójcik, Inteligencja nabyta, Łączność 1999, nr 8, s. 18.

107 D. Basa, Usługi sieci inteligentnej w TP S.A., Telecom Forum 1999, nr 6, s. 16.

108 Nowe inteligentne usługi, Łączność 1999, nr 7, s. 4.

109 D. Basa, Usługi..., Telecom Forum 1999, nr 6, s. 17.

110 Tamże, s. 18.

111 Tamże, s. 20.

112 Nowe inteligentne..., Łączność 1999, nr 7, s. 4.

113 P. Rożyński, Pieniądze za inteligencję, Świat Telekomunikacji 1999, nr 1, s. 30.

114 Z. Siwik, Konkurencja dla Internetu i komórek, Łączność 1998, nr 9, s 17.

115 D. Margas, Telefoniczne..., Rzeczpospolita 1997, nr 192, s. 18.

116 Tamże.

117 B.Taller, Usługi u operatorów telefonii komórkowych, Świat Telekomunikacji 1998, nr 12, s. 14-15.

118 M.T. Starkowski, Komórka przepływowa, Świat Telekomunikacji 1998, nr 12, s. 12.

119 D. Margas, Telefoniczne..., s. 20.

120