Teorie powstawania neofunkcjonalizmu integracji politycznej podaje S. Konopacki mówiąc, że istnieją trzy główne źródła neofunkcjonalizmu. Po pierwsze jak sugeruje sama nazwa, kierunek ten wywodzi się z funkcjonalizmu, którego głównym reprezentantem był Dawid Mitralny. Po drugie, współczesny neofunkcjonalizm jest częściowo stymulowany przez odżywające zainteresowanie tworzeniem syntezy pozornie nie dających się pogodzić perspektyw, zarówno w socjologii, jak też ponad granicami dyscypliny. Po trzecie współczesny neofunkcjonalizm stanowi rozwinięcie, czy raczej nawiązanie do koncepcji pojęciowej amerykańskiej politologii lat pięćdziesiątych i sześćdziesiątych.. D. Mitralny nadał neofunkcjonalizmowi etykietę ,,federalistycznego funkcjonalizmu”, dla podkreślenia jego podobieństwa do dwóch wspomnianych w nazwie teorii.
W teorii funkcjonalizmu wskazywano na pewien element zgody, na istniejący w społeczeństwie konsensus. Stabilność politycznej struktury wynikła z homogeniczności ( proces mieszania systemów kulturowych) społeczeństwa. Natomiast w nefunkcjonaliźmie stabilność systemu politycznego upatruje się w skutecznym rozstrzyganiu konfliktów istniejących w społeczeństwie. Inną różnicą jest pojmowanie systemu integracji, którą funkcjonalizm pojmuje jako budowanie konsensusu, natomiast neofunkcjonalizm integrację rozumie jako właściwe i efektywne wykorzystanie sprzecznych elementów istniejących w społeczeństwie.
Innym badaczem teorii neofunkcjonalizmu był Jeffrey C. Alexander, który w czasie, gdy większość przedstawicieli teorii socjologicznej miała krytyczny stosunek do teorii funkcjonalnej, zaczął on wysuwać argumenty na rzecz neofunkcjonalizmu. Był on związany z intelektualnymi dążeniami szerokiego grona uczonych do zachowania użytecznych elementów podejścia analitycznego Parsonsa, bagatelizując pojęcie wymogów funkcjonalnych. Dla Alexandra i innych badaczy jak P. Colomy, którzy przyczynili się do powstania neofunkcjonalizmu teoria socjologiczna powinna ukazywać społeczeństwo jako system wzajemnie powiązanych części, zachowywać rozróżnienie między systemami kulturowymi, społecznymi i osobowościami, przedstawiać kulturę jako odrębną sferę rzeczywistości społecznej, badając siły przyczyniające się zarówno do integracji jak i dezintegracji porządków społecznych oraz uznać, że zróżnicowanie społeczne jest główną właściwością zmiany społecznej. Z punktu widzenia Alexandra wymogi funkcjonalne ustanawiają ogólne granice, w jakich przebiega działanie społeczne ludzi i funkcjonują wzory organizacji społecznej. Występuje tu analogia między społeczeństwem a organizmem, oba obiekty mają strukturę i można je opisać przy pomocy tych samych ogólnych kategorii, każdy organ ma swoją funkcję, a każda funkcja ma swój organ - to prawo wszelkiej organizacji.
Neofunkcjonalizm Alexandra mieścił się w postpozytywistycznej koncepcji nauk społecznych. Posługuje się on swoim modelem postpozytywistycznym, aby opisać zarówno upadek funkcjonalizmu T. Parasona, jak i powstanie neofunkcjonalizmu.Upadek funkcjonalizmu Parasona trzeba przynajmniej częściowo tłumaczyć fakt, że kiedy powszechnie stwierdza się potrzebę krytycznej teorii społecznej, to system teoretyczny Parasona nie wydaje się zapewniać efektywnych sposobów prowadzenia badań.
Postpozytywistyczne stanowisko Alexandra zakładało, że rozwój nauk społecznych jest ,,procesem dwutorowym, któremu nadają impuls w różnym stopniu tezy teoretyczne i stwierdzenia empityczne”. Teoria i badania w socjologii powinny być oceniane nie tylko przez odniesienie do danych, ale też przez właściwe im rodzaje zaangażowania na poziomie presupozycji, Same fakty nie są najwyższym sędzią stwierdzeń socjologicznych: teorie trzeba także poddawać ocenie w świetle ich logiki teoretycznej.
Alexander traktował normy i warunki jako elementy makrosocjologiczne, a cele i środki jako sytuacyjne określone wytwory działania jednostki. Wysiłek wyodrębnia środki i cele z odpowiednio - warunków i norm. Każdy cel ujmuje się jako kompromis między wysiłkiem jednostki, jej obiektywnymi możliwościami a normatywnymi standardami odniesieni; wszelkie środki przedstawiają pewne aspekty warunkowego świata jednostki, którym powiodło się ich użycie, stosowanie do ich obiektywnych możliwości i zinternalizowanych potrzeb, Alexander dowodził, że wysiłek jest elementem warunkującym działanie (...) motorem, mikroprocesem, który kieruje kombinacją innych elementów.
Alexander przyjął zmodyfikowaną wersję Parsonsowskiego trzyczęściowego, systemowego działania - kultury, społeczeństwa i osobowości - do analizy odnośnych środowisk zbiorowych . Systemy społeczne dostarczają aktorom rzeczywistych obiektów, wobec których mogą podejmować działania : 1) podziału pracy i instytucji władzy politycznej, które tworzą kluczowe otoczenie dla interpretacji i budowania strategii;
2) komponentu solidarności, czyli tych, z którymi aktor ustanawia poczucie wspólnoty, a także jakościowej natury tych więzów solidarności, które oddziałują na to, jak aktorzy interpretują i budują strategie; oraz
3) komponentu roli społecznej, związanego z normami i sankcjami, które kształtują działanie. Systemy kulturowe tworzą drugie środowisko ich udział w działaniu polega na nazywaniu rzeczywistości, artykułowaniu sacrum i profanum oraz ustanawianiu uniwersum potencjalnie zinstytucjonalizowanych wartości. System osobowości zawiera dwa mikrowymiary działania, czyli interpretację i kalkulację strategiczną. Zdolności te zmieniają się rozwojowo w cyklu życiowym i w zależności od systemów społecznych, a zatem warunkują posługiwanie się interpretacją i myśleniem strategicznym.
Alexander utrzymywał, że kultura jest częściowo autonomicznym wymiarem życia społecznego. Odrzucał on konkurencyjne programy, które albo redukują kulturę do zwykłej ekspresji klasy, władzy lub innych ponoć rzeczywistych struktur i interesów społecznych, albo traktują ją jak synonimiczną (synonim) z wartościami.... socjologia kultury Alexandra, zwracała się ku tym kwestiom wprost, badając , jak ludzie nadają znaczenie swemu życiu. I śledząc sposoby, na jakie aktorzy społeczni wprowadzają w swoje światy uczucie i przypisują im ważność.
Współczesny neofunkcjonalizm wyłonił się w klimacie historycznym, w którym marksizm i wiele innych teorii krytycznych lat sześćdziesiątych i siedemdziesiątych uległo moralnej delegitymatyzacji w którym postawiono nowe rodzaje pytań. Odnosząc się do tych kwestii, neofunkcjonalizm próbuje uczynić ten nowy świat zrozumiałym. Warunkiem jego powstania jest doświadczenie wartościowe, to co użyteczne to prawda.