POLITYKA EKONOMICZNA

Prof. AE dr hab. Zbigniew Przybyła

POLITYKA EKONOMICZNA

Polityka ekonomiczna - wg Winiarskiego - świadome oddziaływanie władz państwowych na gospodarkę narodową, jej dynamikę i strukturę, na stosunki ekonomiczne w państwie, na jego relacje gospodarcze z zagranicą.

Stosunki ekonomiczne - część stosunków społecznych zachodzących w procesie gospodarowania między ludźmi za pośrednictwem środków (czynników) produkcji, które zawsze są określone własnościowo, np. ziemia, kapitał, informacja. Charakter stosunków jest różny w zależności od formy tych własności (publiczna, prywatna).

Klasyfikacja polityki ekonomicznej:

1. Kryterium czasu:

• krótkookresowa (do 1 roku; bieżąca),

• średniookresowa (zazwyczaj 5 - letnia; 1 - 7 lat),

• długookresowa (powyżej 10 lat; w zakresie strategicznym),

Kryterium skali:

• makroekonomiczna (państwa, instytucji ponadkrajowych),

• mikroekonomiczna (gospodarstw domowych, firm, jednostek społeczno - gospodarczych, instytucji, samorządów),

• Kryterium przedmiotowe (rodzajowe):

• wzrostu,

• rozwoju,

• Kryterium instrumentalizacji:

• kredytowo - pieniężna,

• budżetowa (w tym podatkowa),

• handlu zagranicznego,

• celna

• Kryterium organizacyjne:

• władz centralnych,

• władz terytorialnych,

• firm.

Cele polityki gospodarczej państwa:

1. generalne: suwerenność narodowa, sprawiedliwość, postęp społeczny, gwarantowanie praw człowieka, podział władzy;

2. ustrojowo - systemowe: umacnianie istniejącego ustroju społeczno - gospodarczego i zapewnianie jego dalszej ewolucji;

3. ekonomiczne: pomnażanie bogactwa kraju, powiększanie dobrobytu;

4. społeczne: sprawiedliwy podział dochodu, gwarancja zatrudnienia, wyrównane szanse awansu, dostęp do dóbr kultury i oświaty, zapewnienie ochrony środowiska, zabezpieczenie społeczne;

5. obronno - militarne.

Klasyfikacja uwarunkowań polityki ekonomicznej.

1. Uwarunkowania ustrojowo-systemowe:

1. Funkcjonujący ustrój - uwarunkowany w sposób podstawowy poprzez przyjętą dominację wartości i obowiązującą doktrynę polityki,

2. Istniejące struktury państwowo - administracyjne i społeczne,

3. Rozwiązania instytucjonalne - systemowe w gospodarce - dokonujące się zmiany na poziomie gospodarki narodowej, wzrost poziomu decentralizacji państwa.

2. Uwarunkowania zewnętrzne:

1. Międzynarodowa sytuacja polityczna,

2. Stosunki z sąsiadami,

3. Przynależność do międzynarodowych ugrupowań politycznych, militarnych,

4. Międzynarodowa sytuacja gospodarcza,

5. Warunki wymiany.

3. Uwarunkowania wewnętrzne:

1. Stan i struktura zasobów przyrodniczych, ludzkich, majątkowych,

2. Zagospodarowanie przestrzenne kraju,

3. Wewnętrzna sytuacja polityczna,

4. Stosunki narodowościowe,

5. Stosunek społeczeństwa do władzy.

Uwarunkowania ustrojowo - systemowe decydują jeżeli chodzi o strukturę polityczną społeczno- - gospodarczą (tzw. cele generalne). Mają odzwierciedlenie w Konstytucji dotyczące ustroju o systemie politycznym, systemie wyborczym, decentralizacji życia społeczno - gospodarczego.

Uwarunkowania zewnętrzne decydują o kształcie decyzji centralnych oddziałujących na kształt gospodarki. W kontekście aktualnej sytuacji bezrobocia aspekt ilościowy jest bardzo istotny, ale jest niezupełny, gdy uwzględniamy struktury demograficzne (wyż demograficzny) - wykształcenie, określone grupy zawodowe.

Uwarunkowania są powiązane ze sobą, nie można ich rozpatrywać pojedynczo (ceny surowców, zagospodarowanie przestrzenne kraju).

Im większy poziom zróżnicowania społeczno - gospodarczego w aspekcie np. dochodowości, tym mamy do czynienia z bardziej ujemnym uwarunkowaniem wpływającym na stan gospodarki. Powinno się eliminować różnice między poszczególnymi regionami (tak jest w UE).

Uwarunkowania wewnętrzne są stosunkowo korzystne i ukształtowały się historycznie.

Instrumenty polityki ekonomicznej:

1. Polityka monetarystyczna - regulowanie podaży pieniądza, stopy procentowej, kursu walutowego, polityka rezerw obowiązkowych

2. Polityka budżetowa - pozostaje w oddziaływaniu rządu, finansowanie deficytu = zaciąganie długu publicznego

3. Instrumenty wchodzące w skład dziedzin szczegółowych polityki gospodarczej

4. Programowanie i planowanie rozwoju społeczno- gospodarczego

5. Wykorzystywanie przez państwo roli oddziaływania związków zawodowych na politykę ekonomiczna.

6. Struktury monopolistyczne

Gospodarka narodowa - na nią składają się zasoby majątkowe, naturalne, ludzkie, istniejące i potencjalne. Jest podmiotem gospodarki światowej.

Mierniki stosowane do analizy GN i relacje miedzy nimi:

1. PKB - wzrost PKB wpływa na rozmiar majątku narodowego

2. Majątek narodowy - zasoby istniejącego zainwestowania reprezentowanego przez zasoby infrastruktury technicznej i społecznej. Są to zasoby pozostające materialnie w gospodarstwach domowych. Są to zasoby wypracowane historyczni i wzbogacone o przyrosty PKB

3. Bogactwo narodowe - kategoria najszersza wartościowo, obejmuje zasoby majątku narodowego oraz zasoby naturalne (położenie geograficzne kraju)

4. Poziom płac realnych

5. Stopa inwestycji

6. Stopa konsumpcji

7. Społeczna wydajność pracy

8. Wskaźnik pracochłonności

9. Współczynniki kapitałochłonności

DOKTRYNY POLITYKI EKONOMICZNEJ

Doktryna - zespół twierdzeń, prawd, poglądów, które reprezentuje w sposób wyraźny pewna grupa społeczna. Są one skodyfikowane w postaci planu działania. Może to być grupa wyznaniowa, partia polityczna.

Kryteria uwarunkowań doktryn politycznych:

1. stosunek do własności środków produkcji,

2. stosunek do interwencjonizmu państwowego,

3. stosunek do zabezpieczenia socjalnego ludności.

Typy doktryn i ich charakterystyka ze względu na powyższe kryteria:

1. doktryna socjaldemokratyczna - dominuje w Europie:

• równorzędność w stosunku do wszelkich forma własności;

• pozytywny stosunek do interwencjonizmu (są dziedziny strategiczne, które państwo powinno kontrolować, np. kolej, obrona narodowa, szkolnictwo;

• uwzględnia interes ubogich, słabszych.

2. doktryna liberalna - występują zróżnicowane stanowiska: monetaryści, keynesiści, neoklasiści:

• dość jednoznaczny, pozytywny stosunek do własności indywidualnej, jak i kapitalistycznej o charakterze zbiorowym (spółki);

• monetaryści są przeciwni interwencjonizmowi, keynesiści - odwrotnie;

• monetaryści uznają pomoc tylko ze strony instytucji prywatnych, keynesiści - pomoc państwa;

3. doktryna konserwatywna:

• nie uwzględnia się własności społecznej, wspólnej,

• nie ma interwencjonizmu,

• „każdy niech sobie sam pomoże”;

4. doktryna społecznej nauki Kościoła Katolickiego:

• własność prywatna jest ważna, ale szanuje również własność państwową;

• nie ma nic przeciwko interwencjonizmowi, pod warunkiem, że są to stosunki formalne i szanują Kościół;

• Kościół sam pomaga i chce, by państwo też pomagało, ale bez ingerencji w Kościół;

5. doktryna komunistyczna :

• Gloryfikacja społecznej własności i własności państwa.

• Podniesienie roli państwa na najwyższa szczebel

• Opieka państwa traktowana całościowo

INTERWENCJONIZM PAŃSTWOWY

Interwencjonizm państwa - aktywne zmierzanie do realizacji zamierzonych celów. Przedmiotem interwencji państwa są:

1. procesy gospodarcze i społeczne przy aktywnym oddziaływaniu

2. Funkcje, które z procesami ekonomicznymi nie mają nic wspólnego

Etapy interwencjonizmu:

1. Kapitalistyczny system produkcji i pierwotna akumulacja kapitału - aktywna rola państwa. W miejsce cechów zaczęły pojawiać się manufaktury. Poziom specjalizacji byl istotny. Dążyło się do maksymalizacji zysku. Właściciel występował, ale dopiero w przedsiębiorstwach kapitalistycznych. Właściciel zaczął przyjmować pracowników najemnych. Merkantylizm francuski - etap funkcjonujący w czasach Ludwika XIV. Mówił on, że „państwo to ja - wysoki poziom interwencjonizmu władz. Wystąpiło zjawisko tezauryzacji, czyli bogacenia mieszczaństwa, rolnictwa. Odbywały się działania państwa sprzyjające temu zjawisku. Próba zasilania skarbu państwa

2. Wolna konkurencja - w sposób jednoznaczny występują tutaj odmienne w stosunku do etapu pierwszego zjawiska. Państwo pełni rolę, funkcję zabezpieczyciela, a nie inwestuje w sposób bezpośredni. Wszystko zostawia się mechanizmowi wolnorynkowemu. Jest dużo drobnych podmiotów gospodarczych. W późniejszym czasie doszło do centralizacji, zaczęły powstawać tzw. monopole, nastąpiła koncentracja kapitału. Skutki konkurencji: monopoliści zaczęli dławić drobnych konkurentów, zaczęły pojawiać się wybuchy spółek, co doprowadziło do kolejnego etapu.

• pojawienie się cech ustrojowych łączących się z funkcją przedsiębiorstwa - właściciel, najemnicy, celem jest max zysku, konkurencja;

• średnia rola państwa - wkracza w regulamin porządku prawnego, określa ramy funkcjonowania przedsiębiorstwa;

• rośnie poziom monopolizacji, wypieranie mniejszych posiadaczy kapitału, rośnie bezrobocie, wzrasta konkurencja monopolistyczna.

• Etap monopolistyczny - aktywna rola państwa. Obserwujemy zjawiska międzynarodowego przepływu kapitału. Etap ten kojarzy się również z silną interwencją państwa. Rola państwa scentralizowana po II Wojnie Światowej.

• walka z monopolem,

• wolna konkurencja z monopolistyczną

• Wielki Kryzys USA,

• Wielki Kryzys stał się przesłanką do Keynsowskiego interwencjonizmu - teoretycznych podstaw funkcjonowania politycznego państwa,

• rozpoczynają się procesy integracyjne - EWG, UE,

• procesy globalizacji - Lenin.

Przyczyny interwencjonizmu (podejście marksistowskie):

1. podstawowe sprzeczności tego ustroju,

2. sprzeczność między produkcją a konsumpcją (nieracjonalność typu społecznego),

3. zjednoczenie mahizjalizmu (niszczenie nadwyżek produkcyjnych, niewykorzystanie zdolności wytwórczych),

4. walka z monopolizacją.

Możemy wyróżnić formułę państwa w ramach interwencjonizmu.

1. Lobbing związkowy - współdziałanie, współgranie rządu w stosunku do silnych związków zawodowych, zapewnia spokój społeczny. Występuje to wtedy, gdy u steru rządów występuje taki ustrój partyjny, który taką akceptację przyjmuje. Jest on bardzo często spotykany, np. w Niemczech.

2. Lobbing zawodowy - wiąże się z siłą oddziaływania wielkich podmiotów gospodarczych, z wielkimi firmami, np. budowy przedsiębiorstw realizujących rządowe zamówienia na broń. Ma on miejsce głównie w Ameryce Północnej.

3. Oddziaływanie państwa na procesy ekonomiczne, ale wywołujące określone reakcje społeczeństwa, które są zgodne z celami realizowanymi przez rząd, np. zagrożenia militarne..

POLITYKA STRUKTURALNA

Polityka strukturalna - polityka świadomego, aktywnego działania państwa na rzecz polepszenia obecnej struktury państwa. System można uznać za proporcjonalny, gdy występują tam relacje o charakterze pozytywnym, przy równoczesnym występowaniu relacji niepożądanych, ale o niewielkim natężeniu.

Proporcje - wg Bronisława Minsa - proporcja to stosunki wzajemne między ogniwami, częściami i stanami gospodarki narodowej, zapewniająca możliwie najbardziej pełne wykorzystanie zasobów i sprzyjające wzrostowi gospodarczemu.

Rodzaje proporcji:

1. z punktu widzenia skali odniesienia:

1. Makroproporcje - relacje zachodzące w Gospodarce Narodowej, bądź w skali ponadnarodowej,

2. Mikropro porcje - rozwój firmy,

2. w ujęciu strukturalnym Gospodarki Narodowej: sektorowe, działowe, gałęziowe, branżowe,

3. przestrzenne: makroekonomiczne, regionalne, lokalne.

4. proporcje w czasie: krótkookresowe, średniookresowe, długookresowe,

1. Proporcje:

1. tempa - proporcje w długim okresie czasu, zachodzące między procesami gospodarczymi,

2. ładu - zachodzące między elementami jakiejś całości w stanie zatrzymanym w dacie t.

Cele polityki strukturalnej:

1. Dążenie do podniesienia konkurencyjności krajowych wyrobów.

2. Przyspieszenie wzrostu gospodarczego i przeciwdziałanie bezrobociu.

3. Dążenie do poprawy ekonomicznej efektywności gospodarki przez przemieszczanie zasobów z dziedzin o niskiej efektywności do wysokiej.

4. Dążenie do unowocześnienia gospodarki poprzez szybki rozkwit dziedzin, które spełniają rolę nośnikó postępu.

5. Wykorzystanie procesu zmian strukturalnych do ograniczenia wpływu barier surowcowych, energetycznych.

Typy polityki strukturalnej:

1. Makrorestrukturyzacji - przekształcenia struktury gospodarki narodowej, odnoszące się do calości skali gospodarki narodowej (polityka zmian administracyjnych).

2. Mikrorestrukturyzacji - przekształcenia detaliczne skali podstawowych jednostek gospodarczych.

1. Polityka dostosowawcza - wymaga intensywnego oddziaływania państwa. Kładzie nacisk na działania nowych, dynamicznych, przyszłościowych, z drugiej strony stwarza ochronę upadających (polski przemysł węglowy).

2. Zapobiegawcza - wymaga aktywności państwa, stawia na regulacje typu rynkowego. Rynek decyduje o określonych zmianach strukturalnych. Znaczącą rolę odgrywa sektor prywatny, inicjatywa indywidualna.

3. Antycypacyjna - dostosowanie się przedsiębiorstw sektora prywatnego do nowych warunków poprzez oddziaływanie państwa, na rzecz wchodzenia w nowoczesne dziedziny produkcji i usług.

Strukturę GN rozpatruje się w układach strukturalnych.

Układ strukturalny - zbiór elementów GN uporządkowanych na określonych zasadach ich wyodrębniania i grupowania oraz zespól relacji przedstawiających udziały tych elementów w całym zbiorze.

1. Układ rodzajowy (przedmiotowy) - jakie rodzaje działalności występują w danej gospodarce

2. Układ podmiotowo-instytucjonalny (własnościowy) - W obrębie jakich podmiotów i instytucji ta działalność (z układu rodzajowego) się dokonuje, jaką formę własności one reprezentują?

3. Układ przestrzenny gospodarki narodowej (strukturalny) - gdzie te podmioty i instytucje są zlokalizowane?

POLITYKA PIENIĘŻNA

Polityka pieniężna - polega na regulowaniu stopy wzrostu podaży pieniądza krajowego w celu wspierania rozwoju gospodarczego oraz stabilizowania poziomu produkcji i zatrudnienia. Państwo prowadzi politykę pieniężną za pośrednictwem BC.

Funkcje Banku Centralnego:

1. Bank Emisyjny - zajmuje się emisją pieniądza gotówkowego

2. Bank Banków - udziela bankom komercyjnym kredytu i sprawuje nad nimi pieczę

3. Bank Państwa - sprawuje kontrolę nad podażą pieniądza, oraz zajmuje się obsługą deficytu budżetu państwa

Cele Polityki pieniężnej mogą być osiągane przez regulacje 3 zmiennych:

1. Podaży pieniądza

2. Stopy procentowej

3. Kursu walutowego

Ad 1.

BC reguluje podaż pieniądza przez regulację:

1. Stopy dyskontowej

2. Stopy rezerw obowiązkowych

3. Operacji otwartego rynku

Równanie Fishera:

S * V = P * T

gdzie:

S - podaż

V - prędkość cyrkulacji pieniężnej

P - cena

T - wolumen transakcji

Ad 2.

Stopa procentowa może pełnić funkcje:

1. Wskaźnika informacyjnego - informuje o intencjach BC, o prowadzeniu restrykcyjnej bądź ekspansywnej polityki pieniężnej

2. Bodźcową - może wpływać na zachowanie przedsiębiorstw i gospodarstw domowych

Ad 3.

Polityka kursowa - regulowanie ceny waluty krajowej za pomocą stóp procentowych

Instrumenty polityki pieniężnej:

1. Instrumenty wpływające na płynność bankową, czyli na podaż kredytów

2. Instrumenty typu administracyjnego

3. Pozostałe instrumenty

Podział polityki pieniężnej:

1. Aktywna - jej zwolennikami są keynsiści. Postulują oni, aby w czasie dekoniunktury państwo zwiększało podaż pieniądza. To spowoduje obniżenie stopy procentowej, zwiększy dostępność kredytu i doprowadzi do wzrostu popytu.. Odwrotnie w przypadku wysokiej koniunktury.

2. Pasywna - jej zwolennicy kierują się równaniem Fishera. Wzrost podaży pieniądza powinien być dostosowany do wzrostu gospodarczego. Gdy spada wzrost gospodarczy należy obniżyć tempo wzrostu podaży pieniądza. Uważają oni, żre mechanizm rynkowy ma zdolność do samodzielnego działania i nie trzeba ingerować.

POLITYKA BUDŻETOWA

Polityka budżetowa - zajmuje się sposobami wykorzystania dochodów i wydatków publicznych w celu realizacji zadań stojących przed państwem.

Budżet - roczny plan dochodów i wydatków państwa.

Funkcje polityki budżetowej:

1. Funkcja alokacyjna - kształtowanie podziału czynników wytwórczych między sektor prywatny i publiczny, a następnie ich dalsza alokacja wewnątrz tych sektorów.

2. Funkcja redystrybucyjna - polega na świadomym oddziaływaniu przez państwo na ostateczny podział dochodów indywidualnych. Państwo przez politykę redukowania (podatki) i uzupełniania (pieniężne transfery socjalne) dochodów indywidualnych może wpływać na kształtowanie podziału dochodów w ramach społeczeństwa. Wyróżniamy 3 płaszczyzny oddziaływania budżetu na podziała dochodów:

• redystrybucja dochodów pieniężnych za pomocą podatków i transferów socjalnych,

• bezpłatne zaspokajanie określonych potrzeb w ramach usług społecznych (oświata, ochrona zdrowia)

• oddziaływanie na warunki, w jakich kształtuje się pierwotna dystrybucja dochodów.

Podatek - instrument polityki gospodarczej, „dokonywane przez władzę publiczną przymusowe pobranie, którego celem jest pokrycie obciążeń publicznych”.

3. Funkcja stabilizacyjna - polega na wykorzystaniu dochodów i wydatków budżetowych do osiągnięcia makroekonomicznych celów gospodarczych: wysokiego stopnia wykorzystania potencjału wytwórczego, stabilności cen, itd.

Podział polityki budżetowej:

1. Pasywna polityka budżetowa - jest oparta na założeniu, że określone elementy dochodów i wydatków budżetowych cechuje tendencja do automatycznego reagowania na zmiany sytuacji gospodarczej w celu wyzwalania kompensujących, impulsów wobec wahań koniunktury (automatyczne stabilizatory koniunktury: gdy spadają dochody ludności, rośnie bezrobocie, wpływy podatkowe maleją jeszcze szybciej. Dochód pozostający do dyspozycji stanowiący podstawę wydatków zmniejsza się wolniej niż dochody - spadek popytu globalnego jest mniejszy niż pierwotny spadek dochodów).

2. Aktywna polityka budżetowa - gdy rząd stosuje środki w celu przeciwdziałania cyklicznym fluktuacjom oraz w celu stabilizacji cen czy ograniczenia bezrobocia. Podstawowymi rodzajami aktywnych posunięć fiskalnych są:

1. zmiany stawek i struktury podatków

2. zmiany wypłat przelewów

3. zmiany wydatków na roboty i inwestycje publiczne

Efekt wypychania - Wydatki budżetowe (deficyt) powodują wzrost zapotrzebowania państwa na kredyty. Wzrost popytu na rynku kapitałowym prowadzi do wzrostu stopy procentowej. Wysoka stopa procentowa zmniejsza zainteresowanie sektora prywatnego inwestycjami.

POLITYKA ZATRUDNIENIA

Polityka zatrudnienia - czynne oddziaływania władz państwowych na rynek pracy pod kątem potrzeb gospodarki kraju, oraz godzenia interesów pracodawców i robotników. Pierwszą ustawę, która zapoczątkowała ingerencje państwa na rynku pracy uchwalił w 1802 r. parlament angielski.. W 1919 powstała Międzynarodowa Organizacja Pracy.

Funkcje polityki zatrudnienia:

1. funkcja społeczna - wyznaczana przez obecne i przyszłe warunki rozwoju

2. funkcja ekonomiczna- związana z rozwojem gospodarczym

Zadania szczegółowe polityki zatrudniania:

1. redukcja bezrobocia

2. likwidacja ubóstwa

3. wypełnianie luki zatrudnieniowej

4. oddziaływanie na decyzje wyboru między bezrobociem a inflacją

5. reorientowanie instytucji rynku pracy

Bezrobotny - jest to osoba zdolna do pracy, poszukująca jej i zarejestrowana w Powiatowym Urzędzie Pracy

Rodzaje bezrobocia:

Bezrobocie frykcyjne - polega na równoległym występowaniu bezrobocia i wolnych miejsc pracy; powstaje w wyniku terytorialnego lub zawodowego niedopasowania podaży siły roboczej do popytu. Wiąże się ono z ruchliwością pracowniczą i nie może być wyeliminowane całkowicie. Część tego bezrobocia powstaje w związku z przekwalifikowaniem się pracujących.

Bezrobocie strukturalne - rezultat niedostosowania liczby osób poszukujących pracy wolnych miejsc pracy w całej gospodarce; towarzyszy rozwojowi społeczno -ekonomicznemu (innowacje techniczne)

Bezrobocie nieefektywnego popytu - przyczyną jest niedostateczny popyt na pewne dobra przez dane jednostki

Bezrobocie ukryte - utożsamiane z przyrostami zatrudnienia, nieracjonalne i nadmierne zatrudnianie, przejawia się w :

1. nieuzasadnionym ekonomicznie zatrudnianiu kobiet

2. sztucznym skracaniu czasu pracy

3. niewykorzystywaniu czasu pracy

4. przeludnieniu administracji państwowej

5. wydłużanie okresu kształcenia

Założenia modelu rynku pracy:

1. występuje pełna konkurencja i nie ma żadnych przeszkód w dostępie do niego.

2. oferowana praca ma homogeniczny charakter (jednakowa produktywność)

3. pełna informacja

4. siła robocza jest w pełni mobilna

Podstawę klasycznej koncepcji rynku pracy stanowią 3 hipotezy:

1. Podaż zawsze tworzy odpowiedni popyt

2. Krańcowa użyteczność określa podaż siły roboczej

3. Krańcowa produktywność determinuje popyt na siłę roboczą

Instrumenty polityki zatrudnienia:

1. Służące wywieraniu wpływu na wzrósł popytu na siłę roboczą:

• subwencjonowanie płac i zatrudnienia mające na celu utrzymanie albo zwiększenie jego dotychczasowego poziomu w przedsiębiorstw prywatnych

• tworzenie nowych miejsc pracy w sektorze państwowym w myśl specjalnych programów zatrudnienia

• popieranie-przedsiębiorczości, tworzenie nowych miejsc pracy w sektorze prywatnym, przez popieranie małych i średnich przedsiębiorstw

• roboty publiczne

2. Zmniejszające podaż siły roboczej

• umożliwianie wcześniejszego przechodzenia na emeryturę

• umożliwianie przedłużania okresu kształcenia

• umożliwianie przedłużania obowiązkowej służby wojskowej

• skracanie czasu pracy

• wydłużanie urlopów

• zmniejszanie liczby godzin ponad wymiarowych

• zatrudnianie w nie pełnym wymiarze czasu pracy

3. Dotyczące porozumień międzynarodowych w sprawie transferu pracy

W krajach UE zniesiono ograniczenia w sprawach przepływów siły roboczej między państwami członkowskimi, tam program przeciwdziałania bezrobociu obejmuje:

• popieranie rozwoju inwestycji przyczyniających się do tworzenia nowych miejsc pracy

• wdrażanie nowych technologii i wspieranie dziedzin przeżywających trudności ekonomiczne

• popieranie lokalnych inicjatyw wzrostu zatrudnienia

• pomoc w zatrudnianiu młodzieży

• skracanie i reorganizacja czasu pracy

POLITYKA DOCHODOWA

Polityka dochodowa -zespół różnorodnych działań polityki ekonomicznej, poprzez które państwo dąży do zmniejszenia wzrostu dochodu nominalnego, wywierając bezpośredni wpływ na płace i ceny; ma zasięg szerszy niż polityka płac, gdyż na ogólną sumę dochodów składają się nie tylko wynagrodzenia pracowników, lecz również:

• dochody z tytułu własności kapitału i majątku

• transfery z zagranicy

• pieniężne świadczenia społeczne

Politykę dochodową wiąże się z polityką cen gdyż:

• wzrost cen powoduje nacisk pracowników na podwyżki, a także działania właścicieli zmierzające do powiększania masy zysku w celu stabilizacji poziomu swych dochodów.

• wzrost płac powoduje wzrost kosztów, co prowadzi do wzrostu cen.

Cele polityki dochodowej:

1. Przeciwdziałanie inflacji

2. Zapewnienie sprawiedliwego podziału dochodów

3. Poprawa systemu plac w celu zwiększenia wydajności

4. Przeciwdziałanie bezrobociu

5. Zmniejszanie dysproporcji między dochodami.

Sposoby realizacji polityki dochodowej:

1. Śledzenie przez państwo decyzji dotyczących płac i cen

2. Rekomendacje nieobowiązkowe w stosunku do cen i płac (ustala się normy z góry)

3. Państwo stosuje ulgi podatkowe i umożliwia korzystanie z programów społecznych podmiotom utrzymującym wzrost plac i cen na określonym poziomie, pewnej normy

4. Władze publiczne nakładają sankcje na podmioty zwiększające płace i ceny ponad określoną normę

5. Obowiązkowa kontrola dochodów.

POLITYKA PRZEMYSŁOWA

Polityka przemysłowa - to działalność interwencyjna państwa prowadzona w stosunku do przemysłu, polegająca na modyfikacji alokacji zasobów dokonywanej przez rynek. Oddziałuje na decyzje inwestycyjne przedsiębiorstw państwowych i prywatnych, zmierzając do osiągnięcia celów takich jak: obniżenie stopy bezrobocia, poprawa bilansu płatniczego i ogólnej efektywności produkcji przemysłowej. Celem polityki przemysłowej jest ułatwienie przenikania innowacji technologicznych do innych gałęzi.

Podział Polityki przemysłowej:

1. Aktywna polityka przemysłowa - ma za zadanie pobudzenie zmian strukturalnych w przemyśle, innowacyjności oraz podnoszenie efektywności oraz konkurencyjności międzynarodowej przedsiębiorstw przemysłowych.

2. Ochronna polityka przemysłowa - jej celem jest utrzymanie poziomu zatrudnienia w gałęziach przemysłu, zapewnienie bezpieczeństwa ekonomicznego kraju oraz utrzymanie zdolności produkcyjnych. Ten typ działań polityki przemysłowej ma charakter defensywny. Polityka przemysłowa wywierając wpływ na alokację zasobów między poszczególne sektory i gałęzie gospodarki, selektywnie faworyzuje jedne kosztem drugich wpływając na konkurencyjność na rynkach światowych.

Uważa się, że należy popierać:

1. Gałęzie osiągające dużą wartość dodaną na jednego zatrudnionego - prowadzi to do dynamizacji przyrostu wartości dodanej w skali całego przemysłu, a w efekcie do powiększenia dochodu narodowego.

2. Gałęzie stanowiące podporę rozwoju innych gałęzi przemysłu - popieranie gałęzi produkujących produkty pośrednie prowadzi do obniżenia ich cen, co powoduje rozwój innych gałęzi.

3. Gałęzie posiadające potencjalne rezerwy przyszłego rozwoju

4. Gałęzie wymagające osłony - w celu przeciwdziałania zagranicznym subsydiom

5. Gałęzie przemysłu o wysokiej technologii

Instrumenty polityki przemysłowej

1. Ulgi podatkowe

2. Subwencje

3. Kredyty

4. Pożyczki

5. Gwarancje

6. Przyspieszona amortyzacja

7. Cła

8. Kontyngenty

9. Standaryzacja

Wybór instrumentów musi być dostosowany do 3 typów oddziaływania:

1. Stosowania bodźców - bodźcami są subsydia oddziaływujące na ceny. Mogą przyjmować wiele różnych form takich jak: ulgi podatkowe, celne, dostęp do tanich kredytów, zakup od władz po niższych cenach niż rynkowe, transfer bezpośredni.

2. Regulacji - oddziaływanie regulacyjne polega na nakładaniu przez państwo na podmioty gospodarcze określone ograniczenia, ustalaniu reguł zachowania i kontroli ich przestrzegania. Właściwa regulacja w przemyśle powinna pomagać w zmniejszeniu kosztów produkcji, obniżać bariery rozwoju przedsiębiorczości, zmniejszać zniekształcenia systemu cen, które powodują nieefektywną alokację zasobów, sprzyjać zmianom w technologii

3. Oddziaływania bezpośredniego - wiąże się z przyjmowaniem przez władze państwowe roli klienta i roli właściciela. Zakupy rządowe często oprócz celów ekonomicznych służą osiąganiu celów społecznych oraz politycznych

POLITYKA MIĘDZYNARODOWA

Polityka współpracy gospodarczej z zagranicą - to świadoma działalność państwa w kształtowaniu stosunków gospodarki narodowej z jej otoczeniem. Na stosunki ekonomiczne każdego kraju składają się:

1. Wymiana towarowa

2. Wymiana usług

3. Obroty kapitałowe

Typy polityki współpracy gospodarczej

1. Polityka autonomiczna - polega na tym, że rząd danego kraju sam bez uzgodnień z rządami innych, prowadzi działania w dziedzinie stosunków ekonomicznych z zagranicą

2. Polityka konwencyina (umowna) - polega na regulowaniu stosunków ekonomicznych z zagranicą na podstawie umów międzynarodowych dwustronnych lub wielostronnych. W polityce współpracy gospodarczej państwo może stosować założenia:

• polityki wolnego handlu - państwo nie oddziałuje bezpośrednio na wymianę i zapewnia swobodny dostęp do rynków zagranicznych przedsiębiorstwom i towarom krajowym, do rynku krajowego towarom zagranicznym. Koncepcja wolnego handlu opiera się na doktrynie liberalizmu gospodarczego - oparta na klasycznej teorii kosztów komparatywnych D. Ricarda.

• polityka protekcjonizmu - polegająca na szerokim wykorzystaniu roli państwa w popieraniu eksportu oraz ochronie rynku wewnętrznego i rodzimej produkcji przed konkurencją zagraniczną. Celem polityki protekcyjnej jest zapewnienie danemu krajowi jak największych korzyści ekonomicznych z wymiany międzynarodowej. Podstawą tej koncepcji jest założenie, że gdy w wymianie biorą udział państwa o różnym poziomie rozwoju, wówczas pełna swoboda handlowa nie zapewnia krajom słabszym osiągnięcia korzyści ekonomicznych - te kraje stosują politykę protekcyjną

Wprowadzenie ograniczeń w wymianie międzynarodowej mogą uzasadnić następujące motywy:

1. Zapewnienie ochrony nowo powstającemu przemysłowi

2. Wymagania bilansu płatniczego

3. Dążenie do polepszenia wykorzystania krajowego potencjału gospodarczego

4. Względy fiskalne

Cło i polityka celna - cło to oplata nakładana przez państwo na towar w chwili przekroczenia przez niego granicy danego kraju,

Rodzaje cła:

1. Cło importowe - stosowane w celu ochrony produkcji krajowej, poziomu cen wewnętrznych, a także w celach fiskalnych na potrzeby zwiększenia dochodów państwa. Mogą też być środkiem odwetu za utrudnienia handlowe.

2. Cło eksportowe - stosowane wyjątkowo np. gdy kraj jest monopolistą w danej dziedzinie i liczy na zbyt towarów niezależnie od ich ceny, czasem też w celu ochrony interesów konsumentów krajowych. Te cła powodują wzrost cen produktów krajowych za granicą, mogą ograniczyć eksport danego kraju,

3. Cło tranzytowe - były to opłaty nakładane na obcych kupców przejeżdżających przez dany kraj.

Z punktu widzenia określania wysokości ceł:

1. Cło ad valorem - określane w % w stosunku do wartości towaru

2. Cło specyficzne - ustalane w stosunku do ilości towarów

3. Cło kombinowane - ustalane w zależności od wartości i ilości

Z punktu widzenia charakteru ekonomicznego cła:

1. Fiskalne - w celu zapewnienia państwu określonych dochodów

2. Ochronne - ochrona produkcji krajowej przed konkurencją zagraniczną

3. Ekspansywne - odmiana ochronnych, ochrona utrzymania wysokich cen na rynku wewnętrznym.

Wg podmiotu ustalania cła:

1. Autonomiczne - wprowadzone decyzją danego kraju

2. Umowne - określone w umowie z partnerami zagranicznymi.

Wg rodzaju taryfy celnej:

1. Maksymalne

2. Minimalne

Wg zróżnicowanego traktowania:

1. Dyskryminacyjne - ustalone na poziomie wyższym od ogólnie obowiązującego

2. Preferencyjne - stosowane wobec krajów, którym chce się zapewnić szczególnie korzystne warunki wymiany,

MIĘDZYNARODOWE ORGANIZACJE GOSPODARCZE

Międzynarodowy Fundusz Walutowy - rozpoczął swoją działalność w 1946r. Jego zadaniem jest udzielania pomocy finansowej krajom członkowskim w celu likwidacji ich trudności płatniczych. Członkowie MFW są zobowiązani do udzielania informacji o stanie gospodarczym i finansowym swych krajów i do przestrzegania zasad ujętych w regulaminie. Zobowiązuje to owe kraje do prowadzenia ustalonej przez MFW polityki kursów walutowych. Kraje ubiegające się o pomoc muszą najpierw udowodnić że ich polityka istotnie zmierza do likwidacji deficytu bilansu płatniczego.

Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju - Bank Światowy - rozpoczął swą działalność w 1946r. Ma wspólną z Międzynarodowym Funduszem Walutowym kadrę Gubernatorów. Celem jego jest udzielanie pomocy krajom członkowskim w odbudowie i rozwoju gospodarczym oraz popieranie zrównoważonego wzrostu. Kapitał banku powstał z wkładów członkowskich, na jego zasoby finansowe składają się również fundusze pożyczone oraz środki powstałe ze sprzedaży obligacji kraju, który uprzednio zaciągnął zobowiązania. Bank ten udziela pożyczek na konkretne cele inwestycyjne

Układ Ogólny w Sprawie Ceł i Handlu - GATT - zawarty w Genewie w 1947r. Celem GATT jest działanie zmierzające do obniżenia ceł i znoszenia innych barier i ograniczeń w rozwoju handlu międzynarodowego, opiera się na założeniach liberalnej doktryny handlu międzynarodowego. Wszystkich członków traktuje równo (zakaz dyskryminacji). Polska jest członkiem GATT od 1967r. Następczynią GATT ma być Światowa Organizacja handlu od 1995r.

Unia Europejska - w wyniku traktatu podpisanego w Rzymie(1957r.) między 6 państwami (Francja, Włochy, RFN, Belgia, Holandia, Luksemburgi została utworzona Europejska Wspólnota Gospodarcza. Obecni członkowie to: Francja, Włochy, Niemcy, Luksemburg, Belgia, Holandia, Dania, Irlandia, Grecja, Hiszpania, Portugalia, Austria, Finlandia, Szwecja i Wielka Brytania. Celem Unii jest działanie w celu harmonijnego rozwoju ekonomicznego całej wspólnoty, osiągnięcia wysokiego poziomu życia ludności, zacieśnienie stosunków między krajami członkowskimi.

Mają temu służyć:

1. Zniesienie cel

2. Ustalenie wspólnej polityki handlowej

3. Wspólna polityka rolna

4. Zapewnianie wolnej konkurencji we wspólnym rynku

5. Wspólna polityka transportowa

6. Współpraca w dziedzinie polityki fiskalnej

Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu (EFTA) - powstało w 1959r. Krajami założycielskimi były: Wielka Brytania, Dania, Norwegia, Szwecja, Austria, Szwajcaria, Portugalia. Ta organizacja to porozumienie krajów dążących do stopniowej liberalizacji polityki handlowej oraz do zniesienia ceł i innych ograniczeń we wzajemnych obrotach. Polska zawarta umowę w 1992r. Od 1994 r. 6 państw EFTA tworzy z krajami Unii Europejskiej tzw. Europejski Obszar Gospodarczy.

FORMY PRZEKSZTAŁCEŃ WŁASNOŚCIOWYCH

Przekształcenia struktury własnościowej są realizowane wielokierunkowo i na wielu płaszczyznach. Na całokształt tych procesów składają się następujące formy przeobrażeń:

1. Prywatyzacja kapitałowa - polega na przekształcaniu przedsiębiorstwa państwowego w jednoosobową spółkę skarbu państwa, w celu umożliwienia indywidualnej sprzedaży akcji, dotyczy dużych przedsiębiorstw.

2. Prywatyzacja likwidacyjna - likwidacja przedsiębiorstwa budżetowego w celu sprzedaży jego majątku, wniesienia go do powstającej spółki lub oddania w leasing (przedsiębiorstwa małe i średnie);

3. Likwidacja przedsiębiorstw państwowych gospodarki rolnej - przejęcie ich majątku przez Agencję Własności Rolnej Skarbu Państwa w celu restrukturyzacji i prywatyzacji w trybie sprzedaży, wniesienia do spółki lub oddania w leasing.

4. Program Powszechnej Prywatyzacji - realizowany od grudnia 1994 r.; to kompleksowy program prywatyzacji kilkuset dużych przedsiębiorstw przemysłowych. Celem PPP jest ich dostosowanie do zasad gospodarki rynkowej poprzez wzrost konkurencyjności i efektywności ich działania, dostępu do rynku zbytu, kapitału, nowoczesnych technologii. Program opiera się na koncepcji NFI tworzonych w celu gromadzenia i obrotu akcjami prywatyzowanych przedsiębiorstw, oraz odpłatnego przekazywania świadectw udziałowych wszystkim pełnoletnim obywatelom, z możliwością ich wymiany na akcje. Podstawowe punkty realizacji programu to:

• wybór przedsiębiorstw - 444

• wybór firm i konsorcjów mających zarządzać majątkiem NFI

• wybór członków rad nadzorczych NFI

• druk i dystrybucja świadectw udziałowych

• organizacja obrotu papierami wartościowymi

• uporządkowanie przepisów prawnych związanych z prywatyzacją

5. Komercjalizacja przedsiębiorstw - celem jest zapewnienie równych szans i jednakowych warunków działania wszystkim podmiotom gospodarki narodowej. Komercjalizacja, czyli przekształcenie w jednoosobowe spółki Skarbu Państwa powoduje zmiany:

• pobudzenia do pro rynkowej restrukturyzacji przedsiębiorstw

• odchodzenia od branżowego modelu gospodarki państwowej

• wzmacniania nadzoru nad państwowymi jednostkami gospodarczymi

• usprawnienie systemu zarządzania i kontroli w tych jednostkach

Za realizację tego programu (95-98) odpowiedzialny jest Minister Przekształceń Własnościowych oraz organy założycielskie.

6. Program „Stabilizacja. Restrukturyzacja. Prywatyzacja”(SRP) - dotyczy przedsiębiorstw o złej kondycji finansowej, które nie rokują nadziei. Stabilizacja oznacza wsparcie finansowe, restrukturyzacja to zmiany w zarządzaniu i finansach. Realizacją tego programu mają zająć się spółki inwestycyjne tworzone przez EBOiR, wraz z polskimi bankami.

7. Prywatyzacja założycielska - polega na tworzeniu nowych prywatnych podmiotów gospodarczych, głównie w formie spółek. Proces ten zaczął się już w latach 80-tych na podstawie ustawy o przedsiębiorczości. Obejmuje głównie sektory handlu, usług i drobnej wytwórczości.

8. Reprywatyzacja - to ostatni element całości procesów przekształcania struktury własnościowej. Istnieje tu spore opóźnienie, brak uregulowań prawnych.

PLANOWANIE GOSPODARCZE

Plan gospodarczy - decyzja dotycząca działania gospodarczego.

Horyzont czasowy - rok docelowy na osi czasu.

Okres planu - odcinek czasu zawarty między punktem wyjściowym a horyzontem zasowym.

Każdy plan gospodarczy reprezentuje pewne cechy: pole, zakresy, intensywność.

Pole planu - zakres merytoryczny planu oraz jego zasięg przestrzenny (treść i czego dotyczy przestrzeń): pole maksymalne - w zakresie gospodarki narodowej planem maksymalnym jest budżet, pole minimalne.

Zakres planu - ilość zmiennych o różnym charakterze, które wchodzą w plan, jego szczegółowość: zmienne objaśniające, zmienne objaśniane, zmienne planistyczne itp.

Im większe pole planu tym zakres powinien być niższy - w praktyce tak nie jest. Im dłuższy horyzont czasowy tym zakres powinien być niższy - tak nie jest. Zaskakują nas okoliczności i plan nie jest dobry, np. ryzyko, niepewność.

Intensywność planu - możemy dokonywać analizy porównawczej podmiotów, które są podobne. Intensywność: poziom ambitności planu, poziom zaangażowania podmiotów, w aspekcie realizacji celów planu.

Każdy plan składa się ze stałych elementów struktury planu:

1. cel planu - zadanie, które mamy zrealizować,

2. środki planu,

3. metoda (sposób), technologia - polega na wykorzystaniu optymalnych kombinacji posiadanych środków,

• działanie ekstensywne - duża praca ludzka

• działanie intensywne

• okoliczności (warunki działania) - determinuje sposób związku ze środkami.

Okoliczności -układ, związki, które w sposób jednoznaczny determinują sposób, środki działania

1. sytuacja polityczna, ekonomiczne i inne: wykonawcy planu, określenie stopnia ryzyka

2. liczby kontrolne - określenie poziomu realizacji planu, kryterium wyboru - opis okoliczności układu planu. Część predyktywna planu odnosi się do celu planu.

Planowanie indykatywne = informacyjne = szacunkowe. Jest to oddziaływanie państwa na funkcjonowanie Gospodarki Narodowej w warunkach gospodarki wolnorynkowej. To pośrednie oddziaływanie państwa przez informacje stymulujące zachowania obywateli kraju. Planowanie makroekonomiczne funkcjonuje w Azji, ma pewne cechy dyrektywności.

Planowanie indykatywne przejawia się w 3 formach:

1. planowanie koniunkturalne (1-2 lata) - koncentruje się na osiąganiu ogólnej równowagi gospodarczej, spadku inflacji, spadku bezrobocia (polityka stabilizacyjna). Jest związana z aktualną sytuacją (krótki okres). Uruchamia się instrumenty polityki budżetowej i monetarnej.

2. planowanie częściowo strukturalne (5-7 lat) - ma charakter pośredni między planowaniem koniunkturalnym a strukturalnym. Są to przedsięwzięcia inwestycyjne (zamiar państwa w zakresie przedsięwzięć w sektorze prywatnym). Planuje się tu dynamizację gospodarki - wzrost gospodarczy.

3. planowanie strukturalne - długookresowe koncepcje wzrostu i rozwoju gospodarczego obejmują zmiany strukturalne. Obejmują strukturę celów, reprezentują plany strategiczne. Wyjątkowo mogą uwzględnić plany krótkookresowe. Obserwuje się przechodzenie z planowania koniunkturalnego do strukturalnego.

Zasady planowania.

1. Zasada selekcji = zasada wiodącego ogniwa. Wymaga konieczności koncentrowania się na pewnych gałęziach Gospodarki Narodowej (np. dziedziny reprezentacyjne, dziedziny rozwoju innych dziedzin, dziedziny nierozwojowe). Wybór dotyczy planowania na poziomie wiodących ogniw, na których trzeba się skoncentrować.

2. Zasada elastyczności - uwzględniając niepewność planowania nie możemy stwierdzić, czy to co zaplanowaliśmy spełni się. im dłuższy okres niepewności, tym większe ryzyko. Powinno się to wyrażać w opracowaniu wariantów: dokonywania optymalizacji wyboru, polityka rezerw - w przypadku zaistnienia nieprzewidzianej sytuacji. Mają różny charakter: rezerwy strategiczne o charakterze walutowym, rzeczowym, planowanie maksymalistyczne i minimalistyczne - przedział kosztów.

3. Zasada ciągłości w okresie realizacji danego planu przygotowujemy projekt następnego planu. W procesie przewidywania, w aspekcie realizacji celów trzeba zaznaczyć, że poziom odpowiedzialności kategorii planistycznych jest zróżnicowany.

Ryzyko - możliwe do obliczenia prawdopodobieństwo zajścia określonego zdarzenia, przed którym można się zabezpieczyć przez działania kompensujące. Obliczenie stopnia ryzyka sprowadza się do szacunku możliwych odchyleń od przewidywanej równowagi w oparciu o zjawiska masowe.

Niepewność - nie dająca się ściśle oszacować możliwość odchylenia od przewidywanej równowagi.

Niepewność podstawowa - akcent na czynniki obiektywnie wpływające na zmiany planowanego wcześniej działania.

Niepewność wtórna - zdarzenia, które naruszają planowany przebieg działań, wynikające z występujących problemów prawnych, niedopełnienia umów.

Stopień niepewności w planowaniu zależy od:

1. przyjętego horyzontu czasowego planu,

2. szczegółowości planu,

3. rodzaju planowanej działalności,

4. ilości celów,

5. umiejętności przewidywania.

Sposoby praktycznego zabezpieczania się przed skutkami niepewności w planowaniu:

1. wzbogacanie swojej wiedzy,

2. łagodzenie skutków przez analizę dynamiczną zjawisk planowanych z odniesieniem przedmiotu

3. planowania do przeszłości (ekstrapolacja),

4. wyznaczanie zadań planowanych w ramach tzw. widełek,

5. rezerwy pod kątem eliminacji niepewności.

WZROST GOSPODARCZY

Wzrost gospodarczy - proces tworzenia i powiększania realnych rozmiarów produktu społecznego. Proces ilościowego wzrostu produktu krajowego na jednego mieszkańca i równolegle zmiany jakościowe gospodarki narodowej.

Rozwój gospodarczy - wzrost gospodarczy i towarzyszące mu zmiany strukturalne.

Podstawowe rodzaje wzrostu gospodarczego:

1. Wzrost ekstensywny - mamy do czynienia z przewagą parametrów ilościowych dóbr, które zaspokajają nasze potrzeby. Występuje to zazwyczaj, gdy aspekt jakościowy nie odgrywa roli (okres realnego socjalizmu), np. wzrost produkcji roślinnej wynikający ze wzrostu areału, a nie z wzrostu wydajności z l ha, bez zmian technologicznych. Realizowany był przez np. pełne zatrudnienie.

2. Wzrost intensywny - to działanie mające na celu spadek kosztów produkcji przez wykorzystanie nowych środków produkcji, technologii. W określonych uwarunkowaniach uzasadnienie może mieć stosowanie polityki ekstensywnej, w innych intensywnej. Wzrost ekstensywny powinien przekształcać się we wzrost intensywny. W tym przypadku występuje zmiana proporcji - mały wzrost ilościowy, a duży wzrost jakościowy. Wzrost intensywny jest charakterystyczny dla gospodarki wolnorynkowej, wynika to z konieczności ekonomicznej.

Mierniki:

1. PKB

2. PKN

3. Dochód Narodowy

4. Poziom płacy realnej

5. Stopa inwestycji

6. Poziom społecznej wydajności pracy, pracochłonności

7. Stopa inflacji

8. Stopa bezrobocia.

Modele wzrostu społeczno - gospodarczego.

1. Model Korrada Domana - tempo wzrostu r jest uzależnione od stosunku stopy oszczędności do współczynnika kapitałochłonności, przy założeniu, że oszczędności są w całości inwestowane. Jest to model quasi inwestycyjny - ze względu na szczególną rolę inwestowania w dynamizowaniu wzrostu dochodu narodowego.

2. Metoda Kaleckiego - r kształtuje się wprost proporcjonalnie do stopy inwestycji i odwrotnie proporcjonalnie do marginalnego współczynnika kapitałochłonności.

3. Model oparty na tzw. bezpośrednich czynnikach wzrostu - r jest sumą oddziaływania stopy wzrostu zatrudnienia oraz stopy wzrostu wydajności pracy.

4. Model współczynnikowy - Model Cobba - Douglasa.

Czynniki wzrostu gospodarczego.

Wyróżniamy czynniki pośrednie i bezpośrednie. Czynniki dzielimy na:

1. Tradycyjne - tzw. klasyczne czynniki wzrostu: wzrost zatrudnienia i inwestycje produkcyjne

2. Nowoczesne:

1. Oddziaływanie postępu technologicznego

2. Intensywne inwestycje

Nowoczesne czynniki wzrostu:

1. Efekty wynikające ze zmian techniczno - organizacyjnych, wzrostu postępu cywilizacyjnego w gospodarce.

2. Efekty wynikające z pogłębiania się udziału państwa w międzynarodowym podziale pracy.

3. Efekty wynikające z przekształceń struktury gospodarczej państwa.

4. Efekty wynikające z proporcjonalnego wzrostu gospodarczego.

5. Efekty wynikające z rytmicznego tempa wzrostu PKB.

Bariery wzrostu społeczno - gospodarczego.

1. Bariery społeczne:

1. Bariery konsumpcji - zły podział PKB. Zostają naruszane relacje podziałowe między stopą konsumpcyjną a akumulacji. Zjawiska wpływające na zaistnienie tej bariery to :

2. spadek płacy realnej, zbyt długie utrzymywanie się jej na niezmienionym poziomie.

3. Bariera kondycji społecznej - wiąże się z sytuacją pozytywnej kondycji społeczeństwa mierzonej poziomem akceptacji, niezadowolenia społeczeństwa.

4. Bariera stosunku społeczeństwa do władzy.

1. Bariery techniczno - ekonomiczne:

1. Wynikające z ukształtowanej struktury aparatu wytwórczego - odzwierciedla istniejącą strukturę wytwarzania, związaną z funkcjonującymi zasobami majątku trwałego.

2. Wynikające z ograniczeń energetyczno - surowcowych - w warunkach gospodarki ekspansywnej mają ogromne znaczenie.

3. Wynikające z zasobów i struktury siły roboczej - nie ilość siły roboczej decyduje o możliwościach rozwojowych gospodarki, ale struktura i dostosowanie podaży do popytu na nią.

4. Organizacyjno - instytucjonalne - wynikające z ustroju państwa- Teraz najważniejsze są procesy administracyjne związane z decentralizacją gospodarki.

5. Handlu zagranicznego - wpływ jego na bilans budżetu państwa jest bardzo duży. W Polsce jest deficyt handlu zagranicznego.

1. Bariery przestrzenne.

1. krajowe

2. regionalne

3. gminne

2. Bariery - skala

1. mikroekonomiczne

2. makroekonomiczne

3. Horyzont czasowy

1. krótkookresowe

2. średniookresowe

3. długookresowe.

Strategia - programowanie rozwoju działań, przyczyn w długim okresie czasu.

Rodzaje strategii:

1. Liberalna - kraj znajduje się w trudnej sytuacji ekonomicznej, głównym celem jest dążenie do efektywniejszej alokacji zasobów według wskazań rynku, polityka monetarna, budżetowa. Trochę dyskryminuje się ideę państwa, np. plan Balcerowicza,

2. Gospodarki otwartej - bardzo rozpowszechniona. Zmierza do rozwiązań globalizacyjnych, ułatwienia eksportu, racjonalizacji importu (import innowacyjny i konsumpcyjny).

3. Rozwoju rolniczego - ma ograniczenia przestrzenne, upatruje się w rolnictwie siły rozwoju gospodarczego, stosuje się w krajach stosunkowo ubogich.

4. Industrializacji - ekspansja sektora przetwórczego, nastawiona jest na zaopatrzenie rynku wewnętrznego i na potrzeby eksportu.

5. Redystrybucyjna (podziału) - właściwe kształtowanie dochodów.

POLITYKA REGIONALNA

Polityka regionalna - jest częścią polityki przestrzennej

Cele polityki regionalnej w przypadku polityki intraregionalnej:

1. działanie na rzecz racjonalizacji struktury przestrzennej gospodarki narodowej, a więc prowadzenia harmonijnego rozwoju polityki regionalnej z uwzględnieniem różnych przesłanek celów polityki regionalnej,

2. wyrównywanie poziomu życia różnych mieszkańców,

3. polityka ekonomiczna,

4. racjonalny rozwój gospodarki pod kątem wykorzystania zasobów, walorów turystycznych,

5. przesłanki typu militarystycznego,

6. ochrona środowiska naturalnego.

Cel w ramach UE:

Eliminacja dysproporcji pomiędzy regionami krajów członkowskich (w ujęciu współczesnym łagodzenie i eliminacja różnic oraz nie pogłębianie różnic oraz regionów krajów członkowskich UE).

Podział polityki regionalnej:

1. polityka interregionalna

• jest polityką regionalną państwa,

• świadoma, aktywna polityka władz państwowych na rzecz rozwoju regionów kraju,

• skala gospodarki narodowej,

• polityka intraregionalna:

• polityka regionalna władz regionalnych odnosząca się do przestrzeni społeczno - gospodarczej danego regionu,

• polityka wewnętrzna,

• polityka ponadnarodowa - polityka regionalna UE, ważna dla nas jako państwa stowarzyszonego, a także w aspekcie akcesu.

Zupełnie inny kształt polityki regionalnej reprezentują państwa unitarne i federalne:

1. w państwach federalnych (Niemcy) poza wymienioną strukturą polityki regionalnej można mówić o swoistej kompozycji polityki regionalnej, która wynika z faktu, że w strukturze przestrzennej występują landy. Z punktu widzenia uprawnień i kompetencji realizują one własną politykę regionalną, która w niewielkim stopniu nawiązuje do polityki interregionalnej danego państwa (wysoki poziom odrębności),

2. państwa unitarne - plany intraregionalne, czyli odnoszące się do polityki władz (sejmiku samorządowego, wojewody) są skoordynowane z planami interregionalnymi. Występuje tu wysoki poziom zbilansowania tych dwóch rodzajów planów.

Region - część przestrzeni geograficznej, gdzie występują wspólne cechy, powiązania.

Region ekonomiczny - reprezentuje taki kształt wyodrębniony w przestrzeni, gdzie występują powiązania ekonomiczne pomiędzy elementami (obiektami, osadami). Zazwyczaj w tym układzie mamy do czynienia z węzłem centralnym, będącym w stosunku do regionu nadrzędnym. Nie jest to zamknięta część, występują powiązania z innymi regionami.

Występują także:

1. makroregiony - zespół sąsiadujących ze sobą regionów, wykorzystywanych do celów planowania (w Polsce jest ich 8), np. zachodnio-południowy, w skład którego wchodzi region lubuski i dolnośląski,

2. mikroregiony - jednostki przestrzenne poziomu lokalnego, np. gmina, powiat,

3. subregiony - mogą reprezentować skalę większą od makroregionu albo pewną część specyfiki mikro, np. miasta powiatowe byłego województwa jeleniogórskiego to subregion jeleniogórski,

Rodzaje regionów ze względu na podstawę podziału:

1. region węzłowy - terytorium, obszar, na terenie którego występuje pewien węzeł, czyli ośrodek centralny, który nosi także nazwę bieguna wzrostu. Reprezentuje on centrum w stosunku do obszarów otaczających . Przestrzeń wypełniona jest jednostkami na poziomie lokalnym. Ośrodek węzłowy spełnia różne funkcje w stosunku do obszarów otaczających i jednostek (zróżnicowanie tych funkcji zależy od ich odległości od węzła). Podział administracyjny powinien być pewnym wyznacznikiem podziału na regiony, jednostki węzłowe. Kategoria regionu węzłowego odnosi się do kategorii wojewódzkiej (czyli podziału administracyjnego na poziomie województwa).

2. regiony strefowe - traktowane są jako część przestrzeni ekonomicznej kraju. Jest to region, który charakteryzuje się swoistą jednorodnością. Klasycznymi regionami strefowymi są np. regiony nadmorskie, regiony intensywnej uprawy buraków, regiony przemysłu wydobywającego rudy miedzi. Mogą występować różne płaszczyzny jednorodności, będące częścią regionu:

• regiony przygraniczne - mają swoisty charakter jednorodności - województwo, które posiada przynajmniej jedną gminę zewnętrzną,

• regiony wewnętrzne,

• regiony stykowe - albo regiony przygraniczne, albo wewnętrzne odróżniające się specyficznie od innych regionów wewnętrznych, np. region opolski graniczący z Czechami, ale historycznie powiązany z Niemcami,

• regiony transgraniczne - obszary powiązań przestrzenno - gospodarczych i innych wiążących regiony przygraniczne sąsiadujących i współpracujących ze sobą krajów

Klasyczny podział regionów:

1. kryterium oceny stanu:

• regiony zacofane,

• słabo rozwinięte,

• wysoko rozwinięte,

• problemowe,

2. kryterium tendencji rozwojowych:

• regiony rozwijające się,

• regiony recesji gospodarczej.

Euroregiony - obszary współpracy przygranicznej, transgranicznej, oparte na porozumieniach jednostek samorządu terytorialnego (lokalnych i regionalnych). Celem euroregionów jest rozwój współpracy gospodarczej, rozbudowa infrastruktury, ochrona środowiska, turystyka i działalność kulturalno-edukacyjna.

Euroregiony

1. Bałtyk

2. Niemen

3. Bug

4. Karpaty

5. Tatry

6. Beskidy

7. Śląsk Cieszyński  

8. Silesia

9. Pradziad

10. Glacensis

11. Dobrava

12. Nysa

13. Sprewa-Nysa-Bóbr

14. Viadrina

15. Pomerania

Strona1

---