FINANSE PUBLICZNE WYKŁAD

prof. dr hab. Krystyna Kalinowska

Dyżury wtorki 10-12 T310

Egzamin
Forma pisemna, 10 pytać z wiedzy, na każde pytanie jest 5 minut na odpowiedź, termin
zerowy na ostatnich zajęciach.

Zwolnienie z egzaminu
ocena bardzo dobry z zaliczenia ćwiczeń + krótkie kolokwium z wykładów

Literatura:
- Stanisław Owsiak " Finanse publiczne, teoria i praktyka" PWN WARSZAWA 2005 lub
2008
- Demek, Sopiech, Wolniak - "Finanse publiczne" PWN 2005 - najbardziej polecana
- Poul Goudemet " Finanse publiczne" PWN WARSZAWA 2000
- M. Podstawka "Finanse" PWN WARSZAWA 2010

W

YKŁAD

1

Z DNIA 10.03.2012

Jak finanse mieszczą się w gospodarce?
Finanse - to jest podział i wymiana towarów i usług za pomocą pieniądza.

Wymiana - transakcja ekwiwalent za ekwiwalent, gdy cena jest promocyjna to nie mamy do
czynienia z wymianą.

Podział - jednostronne przekazanie towarów, usług i pieniędzy bez bezpośredniego
wzajemnego świadczenia – dotacje, subsydia, podatek, renta, emerytura, ochrona, obrona.
Podziałem zajmują się finanse publiczne.
Wymiana i podział podlega finansom tylko wtedy, gdy do nich dochodzi za pomocą
pieniądza.

W gospodarce mamy:

 przedsiębiorstwa( państwowe, prywatne, samorządowe)
 instytucje budżetu państwa i lokalne
 banki (prywatne, NBP, spółdzielcze)
 instytucje ubezpieczeniowe (ZUS, KRUS, prywatne)
 gospodarstwa domowe

W całości do finansów publicznych zaliczamy:

 budżet
 instytucje lokalne
 przedsiębiorstwa samorządowe
 NBP
 ZUS, KRUS

1) trudno jest jednoznacznie stwierdzić, które należą tylko do finansów publicznych
2) Państwo musi ingerować w działanie podmiotów

Finanse publiczne :

a. z podmiotowego (instytucjonalnego) punktu widzenia - dotyczą działalności państwa
(organy centralne), samorządów terytorialnych(powiaty, gminy) i instytucji publicznych.( te
instytucje, które finansowane są z budżetu państwa - oświata, sądy, wojsko, policja, służba
zdrowia ...) Mamy różne podmioty, które świadczą usługi społeczne, które są finansowane
tylko z pieniędzy publicznych, oraz takie, które są finansowane częściowo z finansów
publicznych.

.....Państwo jest potrzebne, ponieważ reguluje, chroni, obywateli, gdy weźmiemy pod uwagę
ekonomistów z XVIII w. to uważali, że państwo musi istnieć na zasadzie stróża nocnego,
musi finansować w 100% policję, wojsko = usługi ogólnospołeczne, a resztę niech
rozstrzygnie rynek. Oprócz tego w gospodarce są usługi zwane społecznymi - zdrowie,
oświata, kultura, sport- w jakim zakresie państwo powinno pokrywać te usługi, a w jakim
stopniu pozostawić na rynku, co jest lepsze? Nie mogą być tylko oparte na rynku =
negatywne efekty społeczne, bo biedni nie mogliby z niej korzystać, dla oświaty -
analfabetyzm, zdrowie - choroby społeczne,
.....Teraz mamy gospodarkę mieszaną - publiczne i prywatne, są również instytucje na
pograniczu rynku czyli fundacje, przedsiębiorstwa społeczne - funkcjonują na rynku, ale
celem ich działalności nie jest uzyskanie zysku, ale realizowanie określonych potrzeb
społeczeństwa - przedsiębiorstwa zatrudniające osoby niepełnosprawne - bez finansowego
wsparcia państwa nie mogłyby funkcjonować na rynku.

b. z przedmiotowego(instrumentalnego) punktu widzenia: na finanse publiczne składają
się publiczne zasoby pieniężne, operacje publicznych zasobów pieniężnach, majątek
publiczny i jego wykorzystanie.

Publiczne zasoby pieniężne - to są środki którymi dysponuje państwo, samorządy
terytorialne, instytucje publiczne. Muszą występować w formie środków pieniężnych
bezzwrotnych - wtedy stanowią własność państwa - cło, podatki lub postać papierów
wartościowych - są jedynie w dyspozycji wymienionych podmiotów co oznacza, że po
określonym terminie musza być zwrócone z określonymi odsetkami.

Operacje publicznymi środkami finansowymi - środki pieniężne w dyspozycji państwa
muszą być w ciągłym ruchu = aby państwo mogło zachować płynność finansowa - jest to
zdolność danego podmiotu do terminowego regulowania zobowiązań = wypłacanie w
terminie pensji urzędnikom państwowym. Gdyby pieniądze leżały to traciłyby na wartości
choćby przez inflacje. Dlatego ciągle lokuje je państwo na różne lokaty. Państwo jest
instytucją, która musi być bardzo zdecydowanie kontrolowana, ze względu na to, że
dysponuję największym majątkiem.

Majątek publiczny i jego wykorzystanie
I grupa: majątek służący organom władzy i administracji państwowej i samorządowej -
budynki, budowle i grunty,
II grupa: majątek służący publicznym instytucją usługowym - budynki, budowle i grunty
publicznych szkół, szpitali, kulturalnych - przynosi dochody, bo muszą płacić czynsze itd.
III grupa: majątek w użytkowaniu publicznym - drogi, mosty, transport miejski, zieleń
miejska, budynki komunalne - przynosi dochody
IV grupa: majątek zaangażowany w zarobkową działalność gospodarczą:

1. gospodarka komunalna - przedsiębiorstwa samorządowe - dostawa wody,

oczyszczalnia ścieków - organem założycielskim jest gmina, jeśli są rentowne, to
wtedy płacą podatki i przynoszą zyski, jeśli nie to samorząd musi je dofinansowywać.

2. prowadzenie komercyjnej działalności - gmina może prowadzić działalność

gospodarczą, z której ma zyski, z których zasila budżet gminy.

3. Jednoosobowa spółka skarbu państwa - majątek na pograniczu państwowego i

prywatnego. Jest przedsiębiorstwo, któremu zmienia się formę prawną i emituje akcje,
które zostają w rękach państwa. Jak znajdzie się inwestor, który wykupi akcje to
mamy do czynienia z prywatyzacją spółki.

4. Przedsiębiorstwa państwowe, pracujące na własny rachunek. W trakcie działalności

przynosi zyski, a kapitał założycielski należy do państwa.

Instytucje finansów publicznych

1. skarb państwa
2. budżet państwa
3. budżety województw, powiatów i gmin
4. publiczne fundusze celowe
5. agencje władz publicznych oraz regionalne izby obrachunkowe

~ SKARB PAŃSTWA ~

Jest instytucją niejednoznaczną, reprezentującą państwo. W Polsce skarb państwa ma
osobowość prawną i może podejmować decyzje, zaciągać kredyty. Jeśli nie ma osobowości
prawnej to działa w ramach osobowości państwa.

Skarb państwa ma do realizacji 2 podstawowe zadania:
a. zarządzanie majątkiem publicznym - państwo albo finansuje ten majątek czyli utrzymuje
go, ale procesami jego prywatyzacji. Nie ponosi odpowiedzialności za działanie
przedsiębiorstw państwowych, z wyjątkiem tych samorządowych. Skarb państwa ma
powiązania z gospodarką lokalną. Przekazuje środki pieniężne, subwencje, dotacje, aby
mogły realizować swoje zadania. Ale majątek komunalny jest wyłączony ze skarbu państwa.

b. finansowanie majątku publicznego- do zadań w tym zakresie należy:



gromadzenie i wydatkowanie środków publicznych –



działalność gospodarcza w postaci kasjera i bankiera gospodarki narodowej.

Budżet państwa to księgowy - gromadzi środki pieniężne bezzwrotne, a potem zajmuje się ich
rozdysponowaniem.

Skarb państwa - jest mózgiem, bacznie obserwuje te przepływy pieniężne, synchronizuje
dochody z wydatkami, aby państwo nie straciło płynności finansowej.

Skarb państwa jako kasjer - działa w obrębie administracji publicznej, jest odpowiedzialny
za wykonanie operacji związanych z gromadzeniem dochodów i ich wydatkowaniem, zgodnie
z przepisami wynikającymi z ustawy finansowej.

Instrumenty zachowania płynności finansowej

1. pożyczki zagraniczne - jeden z instrumentów zachowania płynności finansowej,
zaciąganie długów. Pożyczki zagraniczne mogą być:

a. pożyczki międzypaństwowe - zaciągane są między dwoma państwami, rządami

dwóch państw.

b. pożyczki międzynarodowe - zaciągane w bankach innych państw.

2. pożyczki wewnętrzne

a. pieniężne – muszą być zwrócone również w formie pieniężnej (Polska)
b. rzeczowe – np. towary, spłata w towarach. Np. kupujemy w formie pożyczkowej

licencję na produkcję samochodów określonej marki, spłacać natomiast będziemy ją
samochodami.

Zależności między Skarbem Państwa i Budżetem Państwa

ROLA KASJERA

Dochody stałe (bezzwrotne)

gromadzenie

Skarb Państwa

wydatkowanie

synchronizacja

deficyt

płynność finansowa

dochody czarne (zwrotne)

Skarb Państwa jako kasjer realizuje następujące zadania:

1. Dokonuje operacji finansowych – inkasuje i wypłaca środki pieniężne

Inkasowanie polega na kontrolowaniu dochodów i wydatków gromadzonych przez budżet
państwa, dokonywanie operacji na rachunkach specjalnych, dokonuje transferu środków do
budżetów samorządowych w postaci dotacji, zaliczek, subwencji, udziela pożyczek i zarządza
długiem publicznym)

2. Czuwa nad zachowaniem płynności finansowej państwa – dba aby środki były

rozporządzalne odpowiednio do potrzeb regulowania zobowiązań państwa.

Czuwanie nad tym, aby środki te były rozporządzalne czyli dostępne odpowiednio do
potrzeb regulowania zobowiązań państwa - czyli zachowania płynności finansowej - polega
na tym, aby znaleźć sposób pozwalający na to, żeby w każdej chwili skarb państwa
dysponował środkami pieniężnymi wystarczającymi na terminowe regulowanie zobowiązań.
Skarb państwa zajmuje się gromadzeniem dochodów czasowych czyli zwrotnych - może
zaciągać kredyty, aby nie stracić płynności.

Budżet

Dochody czasowe (zwrotne) Skarbu Państwa:

1. Pożyczki zagraniczne

a) międzypaństwowe
b) międzynarodowe

2. Pożyczki wewnętrzne

a) Środki korespondentów Skarbu Państwa – wszystkie instytucje publiczne

finansowane są ze środków publicznych.

b) Bony skarbowe – najważniejsze dochody.

Bony skarbowe – krótkookresowe (1 dzień – 5 lat) są to papiery wartościowe których
emitentem jest Skarb Państwa, nabywcami są banki, przedsiębiorstwa, przedsiębiorstwa
ubezpieczeniowe. Najpopularniejsze są 12 lub 52 tygodniowe.
Bony skarbowe służą finansowaniu deficytu i długu publicznego, nazywane są wekslami
skarbowymi. Sprzedaje się je na rynku pierwotnym. Dyskontowanie polega na sprzedawaniu
bonów skarbowych po cenie niższej niż nominalna, a później po cenie nominalnej.

c) Zaliczki Banku emisyjnego – są to emisje prostego pieniądza.

Dodatkowa emisja pieniądza jest to dodrukowywanie pieniędzy, w wyniku czego rosną ceny
towarów, ponieważ musi zachować się równowaga pieniądza.

Ilość pieniędzy = ilość towarów * cena -> równowaga pieniądza.

d) Obligacje skarbowe – są to długoterminowe papiery wartościowe, których

emitentem jest Skarb Państwa, a nabywcami ludność. Emitowane są na okres
15-20 lat.

Obligacje klasyczne – ze względu na długi okres emitowania.

Operacje na obligacjach klasycznych:

 konwersja – zmiana warunków obligacji, łączona jest z konsolidacją. ta operacja jest

konieczna przy denominacji pieniądza (np. złotego), zmianie rządów, warunków
ekonomicznych.

 konsolidacja – łączenie dwóch obligacji w jedną i wydanie nowej obligacji.
 arrosement – uzależnienie uznania dawnych zobowiązań od dopłaty.
 repudiacja – odmowa sfinansowania dawnych zobowiązań przez nową władzę.

kapitalizacja odsetek

brak kapitalizacji odsetek

zysk

wartość

wartość

obligacji

obligacji

okresy odsetkowe

okresy odsetkowa

Rodzaje obligacji:

1. według pożyczkodawcy

a) dla ludności 2,3,4,10 letnie
b) dla inwestorów 10,20 letnie

2. według stopnia płynności

a) obligacje rynkowe (w obrocie giełdowym – bardziej płynne) 3 letnie
b) obligacje oszczędnościowe ( nie występują na rynku giełdowym – mniej płynne)

2,4,10 letnie

3. według oprocentowania

a) obligacje o stałym oprocentowaniu – 2 letnie
b) obligacje o zmiennym oprocentowaniu – 3,4,10 letnie

4. według kapitalizacji odsetek

a) obligacje z kapitalizacją odsetek – 2,10 letnie
b) obligacje bez kapitalizacji odsetek – pozostałe

Obligacje w Polsce

1. o stałym oprocentowaniu
 2 – letnie, nie giełdowe, odsetki naliczane są co roku. Kapitalizacja odsetek.
2. O zmiennym oprocentowaniu
 3 –letnie – giełdowe. Oprocentowanie według wskaźnika WIBOR 6M

(oprocentowanie pożyczek na okres 6 miesięcy na rynku międzynarodowym). Odsetki
naliczane co pół roku. Brak kapitalizacji odsetek.

 3 – letnie – nie giełdowe. Oprocentowanie zmienne – indeksowanie : stopa inflacji za

10 miesięcy ogłaszana przez GUS + marża. Odsetki naliczane co rok. Brak
kapitalizacji odsetek.

 10 – letnie – nie giełdowe. Oprocentowanie zmienne – indeksowanie stopa inflacji

ogłaszana przez US za 12 miesięcy + marża. Odsetki naliczane co rok. Brak
kapitalizacji odsetek.

 20 – letnie dla inwestorów.

Aktualne oprocentowanie obligacji

 2 – letnie

4,6%

od 31.03.2012

 3 – letnie

5,01%

do 30.04.2012

(odsetki co pół roku)

 4 – letnie

5,50%

01.03-31.03.2012

(odsetki co kwartał)

 10 – letnie

6,5%

01.03-31.03.2012

(odsetki co rok)

Skarb państwa jako BANKIER

1. Bank emisyjny

a) bicie monet okolicznościowych
b) emisja papierów wartościowych
c) udzielanie gwarancji – podejmowanie zobowiązań za podmiot któremu udzielono

gwarancji. jeśli nie będzie on spłacał swych zobowiązań my za nie odpowiemy.

2. Bank handlowy – udziela pożyczek

a) udzielanie pożyczek – pożyczki rzeczowe, tzw. inkubatory przedsiębiorczości –

dla osób które chcą podjąć działalność gospodarczą a nie mają zabezpieczenia
gospodarczego.

b) współfinansowanie przedsiębiorczości - Skarb Państwa nie udziela pożyczek w

pieniądzu, ale może je współfinansować.

FINANSE PUBLICZNE

W

YKŁAD

2

Z DNIA 17.03.2012

~ BUDŻET PAŃSTWA ~

Budżet państwa - zajmuje centralne miejsce w finansach, dysponuje ona ogromnymi
środkami pieniężnymi. Jest ważny, ponieważ środki finansowe dzieli praz przesuwa do
samorządów terytorialnych.

Budżet państwa należy rozumieć jako:

a) scentralizowany fundusz pieniężny
b) akt normatywny
c) plan finansowy państwa – który musi być przedstawiony do października roku

poprzedzającego rok budżetowy.

Jest to kryterium według ważności.

Zasady budżetowe:

1. Równowagi – dochody = wydatki, jednak w praktyce jest inaczej. W budżecie musza

być ujęte wszystkie dochody i wydatki. W Polsce ta zasada nie jest realizowana.
Posiadamy fundusze publiczne, agencje – środków pieniężnych dla nich nie
uwzględnia się w budżecie.

2. Zupełności (powszechności)
3. Jedności – wszystkie dochody i wydatki musza być ujęte w jednym planie.

a) formalna – budżet wspólny dla państwa i jednostek samorządu terytorialnego.
b) materialna – dochody gromadzimy jako całość i nie wiążemy ich z konkretnymi

celami.

4. Jawności
5. Przejrzystości - związana z zasadą jawności – każdy obywatel ma prawo zobaczyć

jak wyglądają dochody i wydatki państwa. Na podstawie tych danych możemy
rozpoznać procesy jakie zachodzą w gospodarce.

6. Realności – budżet musi być oparty na konkretnych wskaźnikach ekonomicznych.
7. Gospodarności – wydatki muszą być racjonalnie zagospodarowane.
8. Operatywności – plan powinien być łatwy do realizacji.
9. Jednoroczności - planowany na rok kalendarzowy.

Metody planowania budżetowego:

a) Przyrostowa (tradycyjna) – podstawą tworzenia budżetu na rok następny jest baza

czyli rok poprzedni.

b) Programowania budżetowego (Planning – Programming – Budgeting System

PPSS) – realizowana jest trzeba krokami: identyfikacją kosztów które będziemy
musieli ponieść ; ustalenie celów za pomocą których będzie realizować ; znalezienie
środków pieniężnych dla realizacji tych celów.

c) Analizy kosztów i korzyści (Cost – Benefit Analysis CBA) – ustala się z jednej

strony koszty na rok następny a potem zestawia z korzyściami jakie możemy ponieść.

d) Budżetowania zerowego (Zero – Base – Budgeting ZBB) – co rok zaczynamy od

początku, tzw. biała kartka.

Cechy budżetu zadaniowego:



Jasno sprecyzowany cel



Odniesienie do stanu istniejącego i potrzeb podmiotu planującego (państwa: jednostki

samorządu terytorialnego)



Wskazanie szczegółowego zakresu zadania



Określnie odpowiedzialności (kto?)



Skalkulowanie kosztów rzeczywistych realizacji zadania



Specyfikacji czynności niezbędnych do realizacji zadania, rozplanowanie w czasie



Określnie mierników skuteczności – wskaźniki wykorzystania i efektywności

Planowanie konkretnego zadania wymaga określenia:



Co



Za ile ?



W jakim czasie ?



Kto jest odpowiedzialny ?

Każde zadanie identyfikowane jest za pomocą niepowtarzalnych nazw, która powinna być
utrzymana przez cały czas podczas planowania oraz realizacji tego zadania.

Słabości budżetu zadaniowego:



jest to nowość więc są obawy i nieufności



konieczność nauczenia się opracowania budżetu nową metodą



pracochłonność

 konieczność wypełnienia duże ilości dokumentów planistycznych
 konieczność zweryfikowania tak dużych ilości materiałów oraz rozpisania

zadać według podziału klasy budżetowej.



poniesienie dodatkowych nakładów finansowych (szkolenia, konsultacje, opracowania
procedur)

Zalety budżetu zadaniowego:



pokazuje wszystkie zadania realizowane przez podmiot planujący (państwo, jednostki
samorządu terytorialnego)



rzeczywiste, pełne koszty realizacji zadania



wskazuje odpowiedzialność za wykonanie poszczególnego zadania



przez mierniki wykonanie zadania



określa pracochłonność zadania i czynności wykonywanych przez pracowników



może być podstawą racjonalnego zatwierdzenia



jest czytelny dla mieszkańców i decydentów/ posłów / senatorów



powstaje „od dołu” dzięki czemu pracownicy współuczestniczą w procesie jego
powstania.

Formy organizacji gospodarki budżetowej:

a) jednostki budżetowe

instytucje powiązane z budżetem metodą brutto – w całości finansowane z budżetu – dochody
przechodzą do budżetu państwa, darowizny mogą zostać ale nie muszą. Plan – preliminarz
budżetowy – na jego podstawie dostarczają środków pieniężnych, wojsko, policja,
sądownictwo, administracja publiczna, szkoły, domy opieki.

b) działalność usługowa jednostek budżetowych (dawniej środki specjalne)

środki specjalne jako sklepiki w szkole, wynajem Sali, składki na radę rodziców.

c) przedsiębiorstwa użyteczności publicznej (Zakłady budżetowe, gospodarstwa

pomocnicze - zlikwidowano)

Świadczą usługi związane z dostarczaniem dóbr niezbędnych do podstawowej egzystencji.
Zakładane zazwyczaj przez gminy, samorządy. Funkcjonują jak przedsiębiorstwa, jeśli
osiągną zysk to odprowadzają podatki.

Zakłady budżetowe – instytucje powiązane z budżetem metodą netto – jeśli miały niedobór
środków pieniężnych to budżet pomagał. D – W = dotacja budżetowa.
Sporządzony preliminarz dochodów i wydatków. Pobiera opłaty za swoją działalność. Mogą
gromadzić dochody spoza budżetu przedszkola, ośrodki wypoczynkowe, ośrodki sportowe,
zakłady gospodarki komunalnej. Zostały zlikwidowane z wyjątkiem zakładów gospodarki
komunalnej. Dawniej gospodarstwa pomocnicze – warsztaty szkolne przy szkołach
zawodowych, gospodarstwa rolne przy wojsku.

Układ administracyjny Polski od 01.01.1999

administracja rządowa

administracja

samorządu terytorialnego

premier

ministerstwo wojewoda

szczebel regionalny

szczebel lokalny

budżet województwa

budżet powiatu

budżet gminy

wojewoda – przedstawiciel władzy centralnej w terenie.

1

FINANSE PUBLICZNE

WYKŁAD 3

Z DNIA 21.04.2012

Wojewoda jest przedstawicielem rządu w terenie (jest finansowany z środków centralnych) i
sprawuje piecze nad finansami w terenie, ma nadzór nad: ( nazywamy administracja zespoloną -
które są w gestii powiatu )



policją



strażą pożarną



nad inspekcjami:

- weterynaryjną
- budowlaną
- sanitarną

Dochody - samorządu terytorialnego: ( należne województwu, powiatowi, gminie)

1. Własne:

 podatki - lokalne, gromadzone przez gminę

o - majątkowe:

 od spadków i darowizn, od środków transportu pow. 3,5 tony, podatek od

nieruchomości,

 od czynności cywilno-prawnych
 karta podatkowa

 opłaty - tylko gmina



udziały

- partycypacja jednostek samorządu terytorialnego w dwóch podatkach, które

gromadzone są przez budżet państwa - PIT i CIT



dochody z majątku

- sprzedaż majątku, prywatyzują swój majątek, wynajem



dochody z jednostek budżetowych

- jednostka budżetowa - finansowana metodą brutto -

jak ma dochody, to przekazuje je do budżetu, a finansowana jest z budżetu,



dochody z zakładów budżetowych

- finansowane metodą netto, nadwyżka przekazywana

do budżetu, strata pokrywana z budżetu.

 odsetki od lokat

2. Uzupełniające - transfery

- każdy ze szczebli dostaje pieniądze od państwa, aby

wyrównywać poziom panujący na terenach różnych jednostek.

o

subwencje

- jest podzielona na 3 części



wyrównawczą

- wyrównanie dochodów gmin, ze względu na różnicę w

dochodach własnych. - dla biedniejszych gmin, mniej rozwiniętych.



równoważącą

- gminy dostają środki pieniężne, ze względu na zmiany

systemowe - gdy udział w podatkach jest obniżony wynikający z
przepisów prawa,

to aby nagle samorządy nie straciły pieniędzy muszą

dostać wyrównanie z góry



oświatowa

-

finansowanie oświaty w gminach, powiatach,

województwach

o

dotacje

- środki pieniężne uzyskane na przygotowany projekt do realizacji. Można

je uzyskiwać również w tedy, gdy jednostka nadrzędna, chce, aby podrzędna

jednostka coś zrobiła

2

3. Obce:



pożyczki



kredyty



emisja papierów wartościowych

- obligacje komunalne emitowane przez

samorządy terytorialne



spadki, darowizny, zapisy



środki Unii Europejskiej

Podatek

- świadczenie pieniężne, bezzwrotne i nieodpłatne pobierane na mocy przepisów prawa

Opłata

- świadczenie pieniężne, bezzwrotne i odpłatne pobierane na mocy przepisów prawa.

Gdy wnosimy opłatę, to otrzymujemy coś w zamian -- podpis, koncesję, zgodę dokument.
Miasto na prawie powiatu - ma prawa jak gmina i jak powiat.

WOJEWÓDZTWO

 na czele stoi marszałek województwa
 16 - reforma w 1999 roku

Zadania województwa:

 zajmuje się rozwojem regionalnym
 tworzenie warunków wzrostu gospodarczego
 specjalistyczna opieka zdrowotna - CZ Matki Polski, szpitale wojewódzkie
 szkolnictwo wyższe
 filharmonie i opery

Źródła finansowania - wszystkie z wyjątkiem podatków i opłat. Udziały w

 PIT 1,6%
 CIT 15,9%

POWIAT

 na czele stoi starosta
 308 powiatów ziemskich
 65 powiatów grodzkich - miasta na prawach powiatów

Zadania

 przekraczają możliwości jednej gminy:
 policja, straż pożarna
 nadzory ; sanitarna, epidemiologiczna i weterynaryjna
 bezpieczeństwo publiczne
 walka z bezrobociem i zagrożeniami nadzwyczajnymi (powodzie)
 oświata ponadgimnazjalna - licea, technika, pomaturalne szkoły
 lecznictwo szpitalne
 pogotowie ratunkowe
 drogi i komunikacja w skali powiatu
 instytucje kultury: teatry
 ochrona praw konsumenta

3

Źródła finansowania - udziały

 PIT10,25%
 CIT 1,4%

GMINY

 ok 2500
 na czele stoi burmistrz - gmina wiejska, miejska do 100 tys. mieszkańców - burmistrz, a

powyżej prezydent.

Zadania

 oświata podstawowa - przedszkola, szkoła podstawowa, gimanzjum
 podstawowa pomoc lekarska - przychodnie i ośrodki zdrowia
 walka z chorobami i gruźlicą - szczepienia, badania ochronne
 transportem zbiorowym i taxi
 domy społeczne
 zasiłki i pomoc rzeczowa rodzinom potrzebującym

Źródła finansowania - udziały:

 PIT 39,34%
 CIT 6,71%

~ FUNDUSZE PUBLICZNE ~

Fundusz

- celowe wyodrębnienie środków pieniężnych i przeznaczenie ich na określone zadania

ujęte w statucie lub w przepisach prawa.

Cechy funduszu:

 wydziela się je z mocy prawa lub z mocy innych przepisów z ogółu środków, budżetu,

przedsiębiorstwa, gospodarstwa domowego, albo jest ustawa (u nas nie ma), u nas
fundusze są powoływane z ustawy budżetowej.

 wiąże się z finansowaniem określonych zadań
 kierunki wydatkowania środków najczęściej określa nazwa funduszu NFOŚ, NFZ
 środki gromadzi się i wydatkuje w sposób ciągły, - to jest uelastycznienie gospodarki

funduszu

 granicą wydatków jest ilość zgromadzonych środków
 pozostałość środków z danego roku, przechodzi na rok następny
 fundusze ujmuje się w określone ramy organizacyjno- prawne

4

Rodzaje funduszy

I. Fundusze finansujące świadczenia społeczne

1. Fundusz ubezpieczeń społecznych

- gromadzi środki pieniężne dla ZUS, politykę

wydatkowania realizuje ZUS,
a) składki: 45% funduszu wynagrodzeń 7,75% + 0,05% odprowadzane jest do OFE

 emerytalna - 19,52% (50% pracownik, 50% pracodawca)
 rentowa - 8% ( 1,5 % pracownik, 6,5% pracodawca)
 chorobowy - 2,45% - (100% pracownik)
 wypadkowy - 1,67% - (100% pracodawca)
 FGŚP - 0,1% - (100% pracodawca)
 FP- 2,45% - (100% pracodawca)

b) dotacja budżetowa
c) odsetki od lokat i papierów wartościowych.

Tworzy się fundusze rezerwowe:

 ubezpieczenie rentowe i chorobowe
 ubezpieczenie wypadkowe

2. Fundusz Pracy

- zasiłki dla bezrobotnych, finansowanie szkoleń, pożyczki na

rozpoczęcie działalności bezrobotnych, dysponentem są PUP

3. Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych

- stracił osobowość prawną, nie

realizuje żadnych zadań, jest tylko rachunkiem na który wpływają środki. Fundusz ten
przeznaczony jest na wypłatę jednorazowych świadczeń dla pracowników upadających
firm. Dysponentem jest PUP, ministerstwo pracy i polityki społecznej i urząd
marszałkowski. Składka powiększona jest o subwencje z budżetu, odsetki z lokat,
darowizny.

4. Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego

- składa się 4 pod funduszy:

 fundusz składkowy ubezpieczeń społecznych rolników - wypadkowe, chorobowe,

macierzyński

 fundusz emerytalno- rentowy
Oba fundusze realizowane są ze składek, refundacji z funduszu ubezpieczeń społecznych,
dotacji z budżetu.

Składki :

Rolnik prowadzący gospodarstwo do 50 ha - 68 złotych miesięcznie

50 - 100 ha - 150 złotych miesięcznie

100 - 150 ha - 230 złotych miesięcznie

150 - 300 ha - 311 złotych miesięcznie

powyżej 300 ha - 392 złotych miesięcznie

 fundusze administracyjne - koszty obsługi ubezpieczonych - 4% poprzednich funduszy
 fundusze prewencji rehabilitacji - pokrycie kosztów rzeczowych i osobowych KRUS -

pracownicy - 1% planowany funduszu wypadkowego i emerytalno-rentowego.

5. Państwowy Fundusz Kombatantów

- w całości finansowany z dotacji budżetowych.

6. Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych

- stracił osobowość prawną od 2012

roku, stały się rachunkiem na które wpływają pieniądze, ale nie realizują żadnych zadań.
Zadania przejmuje WUP oraz marszałkowskie, resort pracy i polityki społecznej. wg
nowej ustawy tylko duże zakłady pracy chronionej będą mogły utrzymać się.

7. Fundusz Alimentacyjny

(do 2004)- od 2008 wrócił i działa na tej samej zasadzie, z

dotacji budżetowych oraz ściągnięcia z rodzica.

5

II. Fundusze finansujące usługi społeczne

1. Fundusz Promocji Twórczości

- w kulturze, służy na nagrody i stypendia dla młodych

twórców, źródłem dochodów są odsetki od sprzedaży książek i dzieł sztuki - 1% wiedza z
początków 2000 roku

2. Narodowy Fundusz Zdrowia

- 16 oddziałów - 9%, 7,75% odliczamy od podatku.

3. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska
4. Fundusz Ochrony Gruntów Rolnych

- przeznaczony na rekultywację i poprawę jakości

gruntów rolnych, faktycznie odrolnienie gruntu i przeznaczenie na inne cele.

III. Pozostałe

1. Fundusz Gospodarki Zasobami Geodezyjnymi i Kartograficznymi

- sporządzanie

map, liczenie gruntów ornych, sprzedaż map, informację turystyczną, pomiary
melioracyjne, źródłem dochodów jest sprzedaż świadczeń oraz dotacje z budżetu
państwa.

2. Fundusz Kościelny

- został reaktywowany w 1998 roku, miał być przeznaczony na

częściową rekompensatą za utracone przez kościół własności i innych praw majątkowych
i łagodzenie bezprawnej nacjonalizacji majątków kościoła przez PRL. Komisja
majątkowa została rozwiązana. Mówi się o tym, aby rozwiązać ten fundusz, gdyż już w
większości przypadku zrekompensowano kościołowi. Proponuje się 0,3% części podatku
z przeznaczeniem na wsparcie kościoła

katolickiego. Na kościół ok 500 mln złotych

rocznie w tym uczelnie 22, FK - 280 mln, renowacja zabytków - 26, pensje dla kapelanów
30,5 mln.....

~ FUNDUSZE EUROPEJSKIE ~

Fundusze europejskie

- źródło zasilania jednostek samorządu terytorialnego.

Polityka regionalna UE

- działania wyrównujące dysproporcje w rozwoju gospodarczym,

społecznym i przestrzennym krajów Unii.

Cele polityki

1. regionalne

 wsparcie dla regionów gdzie PKB/1 mieszkańca < 75% średniej dla wspólnoty
 pomoc dla regionów mających problemy strukturalne

2. horyzontalne

 rozwój zasobów ludzkich

 modernizacja rynku pracy

 zmniejszenie bezrobocia

 wsparcie oświaty

 przeciwdziałanie dyskryminacji - wykluczeniu społecznemu

Zakres pomocy

1.

polityka przemysłowa (m.s.p., ochrona środowiska)

2.

wsparcie gospodarcze (infrastruktura)

3.

polityka rynku pracy (wsparcie zatrudnienia)

4.

wsparcie obszarów wiejskich

6

Etap I 2000 - 2006 - rozwój gospodarczy

Etap II 2007- 2013 (program)

Mamy 3 zasadnicze fundusze

I. Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego

- mamy 5 programów operacyjnych:

1. Infrastruktura i Środowisko - rozbudowa i modernizacja techniczna - kanalizacja,

oczyszczalnie, transport, energetyka, kultura i zdrowie

2. Kapitał ludzki - częściowo program ten mieści się w 1, ale finansowany przez 2 -

zwiększenie zatrudnienia i potencjału adaptacyjnego przedsiębiorstw, podniesienie
poziomu wykształcenia społeczeństwa, zmniejszenie obszaru wykluczenia
społecznego, wsparcie budowy struktur administracyjnych - aby biurokracja była
bardziej wykształcona i lepiej obsługiwała petentów.

3. Innowacyjna gospodarka - wpieranie innowacyjności nauki, techniki, organizacji,

finansów i handlu.

4. Program Rozwoju Polski Wschodniej - lubelskie, świętokrzyskie, podkarpackie,

warmińsko – mazurskie

5. Pomoc techniczna

II. Europejski Fundusz Społeczny

- kapitał ludzki, poprawienie rynku pracy, poprawa

funkcjonowania polityki społecznej, oświaty, inwestycje w kapitał ludzki.

Pierwsze dwa są regionalnymi, za ich pomocą realizowane są programy regionalne i
finansują programy.

III. Fundusz Spójności

- finansuje się projekty bez względu na region. Dotyczą:

- transeuropejskiej sieci transportowej

- infrastruktura ochrony środowiska

- połączenia kolejowe, morskie i śródlądowe

- transport miejski

- inwestycje środowiskowe

Zasady realizacji celów polityki regionalnej

a. zasada koncentracji środków

- realizować małą liczbę celów, pomoc najmniej

zamożnym krajom unii

b. zasada partnerstwa

- współpraca między komisja europejska a władzami wszystkich

szczebli danego kraju. Więzi na poziomie zarówno gminy, jak i państwa

c. zasada

programowania

-

finansowanie

kompleksowych,

zintegrowanych,

długofalowych programów rozwoju

d. zasada dodawalności

- środki wsparcia nie zastępują pieniędzy państwowych, tylko je

uzupełniają

e. zasada subsydiarności - pomocniczości

- żaden organ zarządzający nie powinien

podejmować działań wtedy, gdy mogą one być realizowane przez szczebel niższy.

1

FINANSE PUBLICZNE

WYKŁAD 4

Z DNIA 28.04.2012

~ DOCHODY BUDŻETOWE ~

Cele gromadzenia dochodów budżetowych

 alimentacja budżetu państwa
 realizacja interwencyjnej polityki państwa, czyli



cele społeczne - oświata, kultura, zdrowie, pomoc socjalna



cele gospodarcze

Rodzaje dochodów budżetowych

I.

Zwrotne (czasowe) -

mówiliśmy przy skarbie państwa (pożyczki zagraniczne, krajowe),

II.

Bezzwrotne (stałe)

1. Niepodatkowe

 z majątku i praw majątkowych
 ze składek (ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenia zdrowotne
 od jednostek i zakładów budżetowych(praktycznie zlikwidowane, zostały zakłady

komunalne) oraz innych placówek

 darowizny i zapisy
 zwroty pożyczek i zaliczek
 dochody z udziałów w przedsiębiorstwach - spółki skarbu państwa (spółka

kapitałowa, gdzie skarb państwa posiada kontrolny pakiet akcji)

2. Podatkowe

 podatki
 opłaty
 cła

System podatkowy -

ogół podatków funkcjonujących w danym kraju oraz przepisy prawne,

które je regulują. Systemy podatkowe są zróżnicowane w różnych krajach.

Czynniki wpływające na zróżnicowanie systemów podatkowych w poszczególnych krajach:

a. tradycje historyczne

- generalnie jesteśmy przeciwni zmianom, mówi się o bezwładności

systemów podatkowych, przyzwyczajamy się do istniejących podatków i nie lubimy
zmieniać zwyczajów.
Bezwładność jest związana z dwoma przyczynami:

 z przywiązania ludzi do istniejącego stanu, obawa przed zmianami, które mogą

pogorszyć ich sytuację

 opór administracji skarbowej (działa sztampowo, każda zmiana budzi sprzeciw, bo

wymaga nauki)

b. warunki administracyjne

- aparat administracyjny wpływa na kształt systemu

podatkowego - odpowiada za system zgodnie ze swoimi kwalifikacjami oraz za sprawy
techniczne, ale także moralne. Jeśli są skomplikowane systemy podatkowe, to

administracja musi być dobrze wykształcona. Nie tylko złożoność powoduje ucieczki od
podatków, ale również ta źle wykształcona administracja skarbowa. W krajach
wysokorozwiniętych skarbowcy są bardzo dobrze wykształceni, tam gdzie są źle
wykształceni pracownicy powinien być prosty system podatkowy.

2

c. uwarunkowania ekonomiczne

- z tego punktu widzenia dzieli się kraje na:

 wysoko uprzemysłowione - system podatkowy szeroko zakrojony, a dochody są

znaczne. Ludzie zarabiają dużo i płacą podatki, tak jak przedsiębiorstwa, bo warunki

rozwoju gospodarczego na to pozwalają

 słabo rozwinięte - system powinien być uproszczony. Przemysł słabo rozwinięty, a

dochody ludzi małe, więc małe dochód dla państwa. W krajach trzeciego świata, są
olbrzymie problemy z systemem podatkowym - duży odsetek analfabetów, brak
możliwości wypełnienia zeznać i znajomości prawa.

d. uwarunkowania polityczne

- możemy podzielić kraje na:

 demokratyczne - systemy oparte na przepisach prawa, mają swoją konstrukcję na

podstawie której są pobierane. Tam gdzie rządzą socjaldemokracji, podatki są
wysokie ( większa ilość usług ma być dostarczana bezpłatnie przez państwo), a tam
gdzie są partie prawicowe- liberalne, tam dominuje system rynkowy, podatki są
znacznie niższe.

 autorytarne - Polska w okresie gospodarki centralnej planowania - nie mamy

podatków tylko quazi podatki, przedsiębiorstwo nie płaciło np. podatku tylko podatek
od marży, nadwyżka od ustalonego zysku, który mogło sobie przedsiębiorstwo
zostawić.

Zmiany systemów podatkowych zazwyczaj zmieniają się w sposób ewolucyjny, ale czasami
zmieniają się w sposób rewolucyjny - w Polsce w 1990 roku - najczęściej mamy z tym do
czynienia w trakcie wojen, rewolucji lub całkowitej zmiany systemu zarządzania.

~ UCIECZKI OD PODATKÓW ~

- są albo za wysokie (nadmierny fiskalizm)
- albo uciekamy z zasady

Przyczyny ucieczek przed podatkami:

a. czynniki moralne

- wynikają one z niskiej świadomości podatkowej. Niepłacenie

podatków nie jest niczym złym - jestem taki przebiegły , że nie płacę. Najczęściej w
krajach słabo rozwiniętych

b. czynniki polityczne

- ludzie nie płacą, bo nie akceptują rządu, albo jest nadmierny

fiskalizm.

c. czynniki ekonomiczne

- wynikają z nadmiernego fiskalizmu, powodują tworzenie się

szarej strefy. Zatrudnianie pracowników bez umowy o pracę, aby nie płacić podatków i
ZUS

d. czynniki techniczne

- gdy system jest zbyt złożony, a kadra skarbowa słabo

wykształcona:

3

Rodzaje ucieczek przed podatkami: ( z finansowego punktu widzenia) – możliwości
unikania podatków

a. unikanie podatków

 wykorzystanie zgodnie z prawem możliwości tkwiących w systemie podatkowym
 wykorzystanie luk i niedoskonałości w prawie podatkowym
 przeniesienie działalności na inny teren lub od innego państwa, gdzie podatki są

niższe

 zaniechanie działalności będącej przedmiotem opodatkowania lub pozbycie się

wartości materialnych będących przedmiotem opodatkowania.

b. oszustwa podatkowe

- rodzaje oszustw podatkowych:

 zatajenie przedmiotu opodatkowania (zatajenie materialne) - w przypadku

towarów importowanych (przywozimy towar o określonej ilości, a w aucie jest 5
razy więcej, w spadkach i darowiznach

 zatajenie rachunkowe - kreatywna rachunkowość - sprzedaż bez rachunku,

rachunek bez zakupów, fałszywe kwalifikowanie - towar do grupy, gdzie płaci się
niższy podatek.

 zorganizowanie niewypłacalności - powodowanie strat
 niepłacenie podatków

Konsekwencje ucieczek przed podatkami:

 Zmniejszenie wpływów budżetowych
 zaburzenie funkcji redystrybucyjnej budżetu
 naruszenie zasady sprawiedliwości podatkowej
 demoralizacja podatników
 podniesienie stawek podatkowych lub wprowadzenie nowych podatków - jak ma

mniejsze dochody, to je podnosi

 zakłócenie gospodarki

~ WYDATKI PUBLICZNE ~

Wydatki publiczne

- ponoszone są na realizację zadań publicznych w celu zaspokojenia

 potrzeb ogólnospołecznych

(bezpieczeństwo wewnętrzne, wymiar sprawiedliwości,

bezpieczeństwo zewnętrzne, administracje - wydatki absolutnie obligatoryjne) i

 społecznych

(oświata, ochrona zdrowia, kultura - częściowo płatne z budżetu, częściowo

zasada rynkowości) mieszkańców danego kraju. Ich ranga jest tak wysoka że władza
finansuje je w całości lub w części ze środków publicznych.

Kierunki wydatków publicznych wyraźnie wskazują politykę państwa, małe wydatki lub duże
wydatki. Duże znaczenie ma stopień decentralizacji, które polegają na podziale zadań między
poszczególne szczeble władzy terytorialnej - obowiązuje tu

zasada subsydialności

- pomocności

- zadania powinny być realizowane na terenie ich położenia lub oddziaływania. Wydatki
powinny być realizowane najbliżej człowieka.

4

Przyczyny wzrostu wydatków publicznych:

a. rosnący dochód na jednego mieszkańca

- powoduje, że państwo musi finansować takie

przedsięwzięcia:



rynek kapitałowy, budowę mostów, infrastruktury



kanalizacja, prąd, drogowa

b. przemiany technologiczne

- obligują państwo do modernizacji wyposażenia

poszczególnych podmiotów (publicznych szkół, służby zdrowia, instytutów), wzrost
kosztów w służbie zdrowia

c. zmiany demograficzne

- w zależności od przyrostu naturalnego, tam gdzie jest mały

przyrost, to powinno się zwiększyć nakłady na geriatrię, domy opieki społecznej, lub
odwrotnie

d. koszty świadczeń publicznych

- rosną przede wszystkim z powodu inflacji, a z drugiej

strony, bo nie przeprowadza się rachunku kosztów.

e. urbanizacja

- większość ludzi ze wsi przenosi się od miasta, systematyczny i

długotrwały proces, w związku z tym, trzeba wyposażyć miasta w domy i infrastrukturę.

Słabości wydatkowania środków publicznych:



arbitralność decyzji dotyczących rozmiarów i kierunków wydatkowania środków
publicznych



niebezpieczeństwo marnotrawstwa środków publicznych



niebezpieczeństwo nadużyć i korupcji podmiotów wydatkujących środki publiczne



"wypychanie" zasobów poza obieg stricte gospodarczy - przeznaczanie środków
publicznych na pokrywanie partykularnych potrzeb władzy.

Kryteria klasyfikacji wydatków publicznych:

1. Wg ministerstw

- znaczenie praktyczne, przy realizacji planu budżetowego, daje się

najpierw ministerstwom, a one po zostawieniu sobie części środków, przekazuje resztę
niżej...

2. Wg funkcji państwa

a. klasyczne

- te które są finansowane w całości przez państwo

b. socjalne

- przeznaczone na usługi finansowane z budżetu - szkolnictwo, turystykę,

socjalne zw, z osobami potrzebującymi pomocy

c. ekonomiczne

- wsparcie podmiotów gospodarczych - kopalnie

3. Wg kategorii

a. realne

- dotacje na funkcjonowanie poszczególnych instytucji

b. transfery-

środki pieniężne przekazywane z budżetów państwa do budżetów JST -

subwencje i dotacje, które służą na wyrównanie dochodów JST

4. Wg terytorium

a. krajowe
b. zagraniczne

- spłaty wcześniejszych zobowiązań wraz z odsetkami.

5. Ze względu na przeznaczenie

a. bieżące
b. majątkowe (inwestycyjne)

5

6. Wg szczebla

a. centralne
b. regionalne
c. lokalne

7. Klasyfikacja polityczna

a. neutralne

- nie mają żadnego wpływu na społeczną i ekonomiczną stronę państwa, -

obrona narodowa

b. aktywne

- za ich pomocą państwo ingeruje w życie społeczne, polityczne i ekonomiczne

kraju



polityczne - dotacje dla partii politycznych, subwencje dla prasy, radia, telewizji,



społeczne - bezpłatna oświata, kultura, gospodarcze

8. Klasyfikacja finansowa

a. definitywne

- nie musza być zwracane

b. czasowe

- po pewnym czasie muszą być zwrócone - pożyczka - inkubatory

przedsiębiorczości

c. warunkowe

- wydatki potencjalne - państwo daje gwarancje.

Metody wydatkowania środków publicznych

 interwencja arbitralna

- reglamentacja, odgórne ustalanie cen - np. gospodarka

komunalna, taryfikatory

 zarządzanie bezpośrednie

– nacjonalizacja

 zarządzanie pośrednie

- poprzez ulgi podatkowe, przyspieszona amortyzacja,

zamówienia publiczne

~ DEFICYT BUDŻETOWY ~

Równowaga budżetowa

- jest to stan, w którym wydatki budżetu państwa (także budżetów

organów samorządowych) są w całości pokryte dochodami tych jednostek.

Deficyt budżetowy:



nadwyżka wydatków nad dochodami danego budżetu



część wydatków budżetu, która nie znajduje pokrycia w dochodach

Rodzaje deficytu budżetowego

a. deficyt rzeczywisty

- jest faktyczną różnicą między dochodami i wydatkami w danym

roku budżetowym

b. deficyt strukturalny

- jest kategorią hipotetyczną zakładającą wielkość ujemnego salda

dochodów i wydatków zrealizowanych przy pełnym wykorzystaniu zdolności
wytwórczych gospodarki. Czy pełne wykorzystanie gospodarki nie dałoby nam pokrycia
deficytu.

c. deficyt cykliczny

- jest rezultatem cyklicznego przebiegu procesów gospodarczych. -

mógłby być u nas w Polsce brany pod uwagę, gdyż mamy kryzys, który jest zjawiskiem
cyklicznym.

W latach 20 deficyt musiał być zrównoważony, od czasów Keynesa, który powiedział, że
państwo musi pomagać i interweniować w życie, od tego czasu mamy do czynienia z
pojawieniem się deficytu - występuje on w każdym kraju.

6

Źródła powstania deficytu



nadmierne wydatki



zbyt niskie podatki



istnienie silnych grup roszczeniowych i związane z tym nadmierne rozbudowanie funkcji
socjalnych państwa.

Metody ograniczania deficytu budżetowego



podwyższanie stawek podatkowych



podwyższanie dochodów niepodatkowych - procesy prywatyzacji



ograniczanie wydatków



zaciąganie pożyczek (krajowych i zagranicznych)

~ DŁUG PUBLICZNY ~

Dług publiczny



suma deficytów budżetowych powstałych w poprzednich okresach



finansowe zobowiązanie władz publicznych (państwowych i samorządowych) z tytułu
zaciągniętych pożyczek.

Analiza równowagi budżetowej metodą strumieniowo - zasobową

Okres

Dochody

Wydatki

Nadwyżka lub

deficyt/ saldo

dochodów i

wydatków

Stan aktywów

na długu / saldo

należności i

zobowiązań

T

1

800

800

0

0

T

2

1000

950

+ 50

+ 50

T

3

1200

1100

+ 100

+ 150

T

4

1400

1470

- 70

+ 80

T

5

1500

1640

- 140

- 60

T

6

1700

1680

+ 20

- 40

Przyczyny powstawania długu publicznego



systematyczne utrzymywanie się deficytu budżetowego



okresy wzmożonych wydatków publicznych (wojny, głębokie kryzysy gospodarcze,
zmiany polityczne)



szeroko realizowana doktryna interwencjonizmu państwowego



osiąganie celów politycznych rządzącej elity przez obniżanie podatków przy braku cięć
w wydatkach budżetowych.

7

Instrumenty zaciągania długu publicznego

1. Krajowe



kredyty bankowe



bony skarbowe



weksle skarbowe



zaliczki Banku Centralnego



pożyczki (obligacje)



środki korespondentów skarbu państwa

2. Zagraniczne



Międzypaństwowe



międzynarodowe

Ekonomiści zastanawiają się co jest lepsze:



podwyższanie podatków



zaciąganie pożyczek

oba mają służyć do obniżania długu publicznego.

Cechy pożyczek

Cechy podatku

- obciążają następne pokolenia
- dobrowolny charakter
- umowa dwustronna
- może potencjalnie zubożyć podatnika ze
względu na działanie inflacji
- obciąża przyszłe pokolenie
- jest inflacjogenna - tworzy się dodatkowy
popyt publiczny
- pożyczkodawcy - to ludzie zamożni, którzy
dysponują wolnymi środkami finansowymi
- brak kategorycznego uszczuplenia dochodów
sięga się do oszczędności
- może wyrażać poparcie społeczne dla władzy
- może być narzędziem zmiany struktur
gospodarki
- może wpływać na koniunkturę gospodarczą -
działać antyinflacyjnie - jeżeli społ. zacznie
kupować papiery wartościowe, to na pewien
czas z obiegu zostają wycofane środki
pieniężne, które powodują obniżenie inflacji.

- obciążają bieżące dochody
- przymusowy charakter
- jednostronny
- zuboża natychmiast podatnika
- obciąża obecne pokolenia
- są inflacjogenne, gdy są przerzucane w cenę
- podatnikami jesteśmy wszyscy
-

zmniejsza siłę nabywczą podatnika

bezpośrednio
- podwyższenie może spowodować wybuch
społeczny

- może wywołać zjawisko ucieczki przed
podatkami

Zaciąganie pożyczek jest bardziej korzystne dla finansowania długu publicznego.

Władze powinny kierować się zaciągając dług pewnymi zasadami

1. minimalizacja kosztów obsługi długu

- nisko oprocentowane

2. koordynacja między bieżącymi i przyszłymi wpływami z pożyczek

, aby regulować

zobowiązania państwa - aby nie popaść w spiralę długu

3. zapewnienie bieżącej płynności finansowej państwa