Finanse publiczne

Dr inż. Adam Żabka

2

Program przedmiotu

1.

Ogólne pojęcia

2.

Budżet państwa: strona dochodowa

3.

Budżet państwa: strona wydatkowa

4.

Deficyt i dług publiczny

5.

Bank centralny i polityka monetarna

3

Literatura przedmiotu

1.

Notatki z zajęć

2.

Owsiak S., Finanse publiczne.
Teoria
i praktyka, PWN, Warszawa 2006

3.

Osiatyński J., Finanse publiczne.
Ekonomia i polityka, PWN,
Warszawa 2006

4

Ustawodawstwo



Ustawa o finansach publicznych



Ustawa o Narodowym Banku
Polskim



Ustawa o zamówieniach
publicznych

5

Finanse dzielimy na:



Finanse przedsiębiorstw



Finanse gospodarstw domowych



Finanse publiczne



Finanse banków i instytucji
kredytowych



Finanse zakładów ubezpieczeń

6

Miejsce finansów
publicznych

GOSP.

DOMOWE

PAŃSTWO

PRZEDSIĘ-
BIORSTWA

K

I

S

B

t

T

d

T

e

G

Y

Y

d

Y

d

Przedmiot nauki

Przedmiotem nauki o finansach publicznych są

zjawiska oraz procesy związane z

powstawaniem

i rozdysponowywaniem pieniężnych środków

publicznych zapewniających funkcjonowanie

sektora publicznego

8

Czym zajmuje się nauka o

finansach publicznych?



Trzy elementy definicji:



wskazuje na zjawiska i procesy,



dotyczy gromadzenia i dzielenia
pieniężnych środków publicznych,



odwołuje się do obowiązujących norm
prawnych, zapewniających
funkcjonowanie sektora publicznego.

9

Alokacyjna

funkcja

finansów
publicznych

wynika z niedoskonałości mechanizmu rynkowego:



Nadmierne zróżnicowanie dochodów ogranicza

dostęp do pewnej ilości dóbr uboższym



Pełna swoboda wyboru mogłaby wyrządzić

szkodę zarówno obywatelowi jak i

społeczeństwu (rezygnacja z oświaty,

ubezpieczenia zdrowotnego czy emerytalnego)



Celem przedsiębiorstw prywatnych jest zysk,

tymczasem ich działalność często wywołuje

efekty uboczne

10

Redystrybucyjna

funkcja
finansów publicznych

polega na wtórnym podziale produktu

narodowego przez państwo.

1.

Podziałem pierwotnym kieruje mechanizm
rynkowy. Uczestniczą w nim przedsiębiorstwa
i gospodarstwa domowe wytwarzające dobra
z przeznaczeniem na konsumpcję własną
i sprzedaż.

2.

Część dochodów trafia do sektora publicznego
 efektywność czy równość (sprawiedliwość) ?

11

1.

Oddziaływując na popyt wewnętrzny za
pomocą podatków oraz wydatków
publicznych państwo wpływa na
złagodzenie przebiegu cyklu
koniunkturalnego:



Hamowanie ekspansji gospodarki
w okresie jej nadmiernego wzrostu



Pobudzanie aktywności gospodarczej w
okresie słabnięcia procesów gospodarczych

Stabilizacyjna

funkcja

finansów publicznych

12

Sektor finansów publicznych
tworzą:

1.

organy władzy publicznej, w tym organy
administracji rządowej, organy kontroli
państwowej i ochrony prawa, sądy i trybunały;

2.

gminy, powiaty i samorząd województwa,
oraz ich związki;

3.

jednostki budżetowe, zakłady budżetowe
i gospodarstwa pomocnicze jednostek
budżetowych;

4.

państwowe i samorządowe fundusze celowe;

5.

uczelnie publiczne;

13

6.

samodzielne publiczne zakłady opieki
zdrowotnej;

7.

państwowe i samorządowe instytucje
kultury;

8.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Kasa
Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego
i zarządzane przez nie fundusze;

9.

Narodowy Fundusz Zdrowia;

10.

Polska Akademia Nauk

Sektor finansów publicznych
tworzą:

Nie zalicza się o sektora
finansów publicznych:

przedsiębiorstw,

banków

i spółek prawa

handlowego

15



podsektor rządowy

, obejmujący organy

władzy publicznej, organy kontroli

państwowej i ochrony prawa, sądy i

trybunały, organy administracji rządowej,

Polską Akademię Nauk i tworzone przez nią

jednostki organizacyjne oraz jednostki



podsektor samorządowy

, obejmujący

jednostki samorządu terytorialnego, ich

organy oraz związki i jednostki organizacyjne



podsektor ubezpieczeń społecznych

(ZUS,

KRUS),

Sektor finansów publicznych

16

Środki publiczne



Dochody publiczne,



Środki pochodzące z budżetu Unii Europejskiej,



Środki pochodzące ze źródeł zagranicznych,

niepodlegające zwrotowi,



Przychody ze sprzedaży papierów wartościowych oraz z

innych operacji finansowych,



Przychody z prywatyzacji majątku



Przychody ze spłat pożyczek udzielonych ze środków

publicznych,



Przychody z otrzymanych pożyczek i kredytów;



Przychody JSFP pochodzące z prowadzonej przez nie

działalności

17

Dochody publiczne



Daniny publiczne, do których zalicza się podatki,

składki, opłaty oraz inne świadczenia pieniężne



Wpływy ze sprzedaży wyrobów i usług

świadczonych przez jednostki sektora finansów

publicznych;



Dochody z mienia jednostek sektora finansów

publicznych



Dochody ze sprzedaży majątku,



Kwoty uzyskane przez jednostki sektora finansów

publicznych z tytułu udzielonych poręczeń i

gwarancji;

18

Środki publiczne

1.

wydatki publiczne;

2.

rozchody publiczne:



spłaty otrzymanych pożyczek i kredytów;



wykup papierów wartościowych;



udzielone pożyczki;



inne operacje finansowe związane
z zarządzaniem długiem publicznym
i płynnością.

19

Efektywność zaspokajania
potrzeb

Ze względu na sposób zaspokajania

potrzeb wyróżnić można potrzeby:



Indywidualne – dobra prywatne



Zbiorowe – dobra
publiczne/społeczne

20

Dobra publiczne



Dobrami publicznymi są dobra i usługi świadczone
przez państwo i jednostki publicznoprawne na
zasadach powszechnej dostępności.



Są pośrednio odpłatne, gdyż źródłem ich
finansowania są wcześniej wniesione świadczenia
podatkowe i niepodatkowe zarówno przez
gospodarstwa domowe jak i przedsiębiorstwa.



Nie występuje rywalizacja o ich konsumpcję

21



obrona narodowa,



bezpieczeństwo publiczne,



administracja państwowa,



ochrona sanitarna,



oświetlenie ulic,



drogi publiczne.

Dobra publiczne

22

Dobra społeczne

Dobra społeczne to takie dobra,

które ze względów fizycznych mogą

być dobrami prywatnymi, ale na

skutek doktryny społecznej są

dostępne dla każdego obywatela



ochrona zdrowia



edukacja

23

Użyteczność

użyteczność

dochó
d

Dobra

publiczn

e

Dobra

społecz

ne

24

Liberalna teoria finansów

publicznych

Adam Smith, David Ricardo, Jean Say

1.

Prywatna własność jest warunkiem

rozwoju przedsiębiorczości.

2.

Rola państwa powinna sprowadzać

się do tworzenia warunków

swobodnego działania praw rynku:



obrona zewnętrzna,



ochrona własności i wymiar

sprawiedliwości



organizacja robót publicznych

25



Minimalny zakres działalności państwa
(minimalny budżet) powinien skutkować
minimalnymi podatkami



Polityka podatkowa powinna być
neutralna tzn. w jej wyniku nie mogą
następować zmiany w podziale dochodu
narodowego  podatki pośrednie

Liberalna teoria finansów

publicznych

Adam Smith, David Ricardo, Jean Say

26

Rewolucja Keynesowska
(interwencjonizm państwowy)



Mechanizm rynkowy prowadzi do kryzysów,



Rozwój gospodarczy ma charakter

cykliczny,



Konieczna jest ingerencja w ten

mechanizm => rola państwa



Ingerencja za pomocą instrumentów

dochodowych oraz wydatkowych



Zrównoważenie budżetu w okresie cyklu

koniunkturalnego

27

1.

Pobudzanie efektywnego popytu
w gospodarce, powodującego rozwój
inwestycji, a przez to wzrost produkcji
i spadek bezrobocia.

Efekty mnożnikowe

2.

Łagodzenie wahań cyklu
koniunkturalnego za pomocą
automatycznych stabilizatorów
koniunktury

Rewolucja Keynesowska
(interwencjonizm państwowy)

28

Prawo Wagnera

Wraz z rozwojem społecznym władze

publiczne zgłaszają popyt na coraz

większe dochody (prawo nieustannego

wzrostu wydatków publicznych)

1.

Rozszerzenie dotychczasowych zadań

2.

Przyjęcie nowych zadań (welfare state –

ekonomia dobrobytu)

29

30

Teorie neoliberalne



Bezwzględnie zrównoważony
budżet
w okresie roku budżetowego



Zdecydowane ograniczenie skali
redystrybucji PKB



Minimalny budżet państwa



Zmniejszenie długu publicznego

31

Monetaryzm – M. Friedman

1.

Bank centralny zapewnia stabilność cen przez

regulacje dopływu pieniądza do gospodarki

przez co groźba inflacji może być usunięta.

2.

Oczekiwania stałej wartości pieniądza i

eliminacja groźby zniweczenia oszczędności

przez inflację, skłaniać będzie do zaangażowania

inwestycyjnego jednostek gospodarczych, a więc

wzrostu gospodarczego w dłuższym okresie.

3.

Gospodarka sama dostosowuje się do

zmieniającej się sytuacji a interwencja rządu

może popsuć naturę rynku.

Budżet państwa

Scentralizowany fundusz publiczny

służący gromadzeniu środków

pieniężnych w związku z funkcjami

państwa

33



Budżet państwa jest uchwalany w formie

ustawy budżetowej na okres roku

kalendarzowego, zwanego dalej „rokiem

budżetowym”.



Ustawa budżetowa stanowi podstawę

gospodarki finansowej państwa w roku

budżetowym,



Gromadzenie środków odbywa się w sposób

przymusowy i bezzwrotny,



Budżet nie jest jedynym funduszem

składającym się na finanse publiczne,

Budżet państwa

34

Uwagi ogólne

1.

potrzeby społeczeństwa są nieograniczone

2.

środki finansowe, które można wykorzystać do

zaspokojenia tych potrzeb są zawsze ograniczone

3.

źródła dochodów władz publicznych, z których pochodzą

środki finansowe, są w krótkich okresach (np. roku)

względnie stałe

4.

przy założeniu względnej stałości systemu dochodów

publicznych na rozmiary tych dochodów w krótkich

okresach czasu mają wpływ czynniki egzogeniczne takie

jak: wzrost gospodarczy, stopa inflacji, stopa bezrobocia,

faza cyklu koniunkturalnego

5.

relacja między dochodami a wydatkami, czyli kryterium

równowagi budżetowej

35

Zasady budżetowe



Zasada powszechności

- zgodnie z tą zasadą,

nazywaną także zasadą zupełności lub zasadą brutto
wszystkie dochody
i wydatki budżetowe powinny być w całości ujmowane
w planach budżetowych, czyli bez potrącania
jakichkolwiek wielkości.



Zasada jawności

- zasadę tę należy rozumieć nie tylko

jako obowiązek ujawniania pełnej treści uchwały
budżetowej, ale także przedstawienia jej w takiej formie,
by przez nadmierną komplikację nie stała się
dokumentem czytelnym tylko dla jej autorów i wąskiej
grupy specjalistów.

36

Jawność finansów
publicznych

1.

Jawność debaty budżetowej

2.

Jawność debaty nad wykonaniem budżetu

3.

Podanie do publicznej wiadomości min:



Kwotę deficytu lub nadwyżki budżetowej



Wielkości długu publicznego



Relacji długu do PKB



Wykazu udzielonych gwarancji i poręczeń

37



Zasada szczegółowości

- w zasadzie

szczegółowości chodzi o to, by przychody
szacować osobno - według źródeł ich powstawania
i wydatki osobno - według celu ich przeznaczenia.
Stosując szczegółową i przejrzystą klasyfikację
budżetową, możemy ustalać w najdrobniejszych
detalach przepływy strumieni środków
publicznych.



Zasada realności

postuluje maksymalną precyzję

w planowaniu dochodów i wydatków

Zasady budżetowe

38



Zasada niewiązania wydatków z dochodami

-

środki publiczne pochodzące z poszczególnych
tytułów nie mogą być przeznaczane na
finansowanie imiennie wymienionych wydatków,



Zasada operatywności

wymaga opracowania

budżetu
w układzie podmiotowym, czyli wskazania zadań
w zakresie gromadzenia dochodów oraz
realizacji wydatków dla konkretnych podmiotów.

Zasady budżetowe

39



Zasada uprzedniości

wymaga aby budżet był uchwalony

do końca roku poprzedzającego rok budżetowy.



Zasada jednoroczności



Zasada gospodarności i oszczędności



Zasada równoważenia budżetu



Zasada polityczności

– budżet, chcąc nie chcąc jest

odzwierciedleniem pewnego programu politycznego.
Programu który w powszechnych wyborach uzyskał
największe poparcie społeczne, a jako taki powinien
znaleźć

odzwierciedlenie

w strukturze zarówno wydatków

Zasady budżetowe

40



Zasada specjalizacji

- ilustruje ona istotę tego

szczególnego planu finansowego, którym jest budżet.

Jest to bowiem plan, który tworzy się i wykonuje na

podstawie obowiązujących ustaw, a zatem wola RM ma

tu dodatkowo zaplecze wcześniej uchwalonego prawa.



Zasada

przejrzystości

-

zgodnie

z

zasadą

przejrzystości postuluje się, by ustawa budżetowa była

skonstruowana

w sposób czytelny i zrozumiały, z zastosowaniem

jednolitych zasad klasyfikacji dochodów i wydatków

publicznych, rachunkowości i sprawozdawczości przez

wszystkie jednostki sektora finansów publicznych

Zasady budżetowe

Należy pamiętać, iż ujęte w
budżetach jednostek sektora
finansów publicznych:

1.

dochody

– stanowią

prognozy

ich

wielkości

2.

wydatki

– stanowią ich

nieprzekraczalne limity

42

Formalny zapis

Formalny zapis

budżetu

budżetu



Klasyfikacja budżetową

nazywa się

system grupowania środków oraz
wydatków według jednolitych
zasad i kryteriów.

KLASYFIKACJA

BUDŻETOWA

Podział

podmiotowy –

resortowy

(części)

Podział

przedmiotowy –

funkcjonalny

(działy,

rozdziały)

Podział

rodzajowy

(paragrafy)

43

Procedura budżetowa

MF opracowuje

założenia budżetu

państwa

RM przyjmuje

założenia budżetu

RM uchwala projekt

budżetu

Sejm

Prezydent

MF wraz z

dysponentami części

budżetu opracowuje

projekt BP

Podpis –

7

dni

Trybunał
Konstytucyjny

2 miesiące

Senat

20 dni

do 30.IX

veto

Skrócenie kadencji Sejmu

Jeżeli w ciągu 4 miesięcy od dnia

przedłożenia Sejmowi projektu ustawy

budżetowej nie zostanie ona

przedstawiona Prezydentowi

Rzeczypospolitej do podpisu, Prezydent

Rzeczypospolitej

może

w ciągu 14 dni

zarządzić skrócenie kadencji Sejmu.

45

Dochody budżetu państwa

0

50 000 000

100 000 000

150 000 000

200 000 000

250 000 000

300 000 000

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

46

Wpływy publiczne

1.

Bezzwrotne (dochody) – daniny
publiczne, opłaty, dochody
z majątku i praw majątkowych

2.

Zwrotne (przychody) –
zaciągane przez władze
pożyczki

47

Dochody BP w relacji do
PKB

23,1

21,1

18,9

18,2 18 17,818,1

16,9

18,3

19

20,1 19,9 21

18,4

10

12

14

16

18

20

22

24

1997

1999

2001

2003

2005

2007

2009

48

Dynamika dochodów BP

80

85

90

95

100

105

110

115

120

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

Dynamika nominalna

Dynamika realna

49

Źródła dochodów BP

0

50 000 000

100 000 000

150 000 000

200 000 000

250 000 000

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

dochody podatkowe dochody niepodatkowe

Struktura dochodów
niepodatkowych

18,34%

7,83%

59,19%

14,63%

dywidenda

cła

pozostałe dochody niepodatkowe

środki UE nie podlegające zwrotowi

51

Podatek to:



pieniężne



bezzwrotne



jednostronne



przymusowe



nieodpłatne



ogólne

świadczenie na rzecz państwa lub

innych związków publiczno-prawnych

52

Podatek, a opłata

Opłaty administracyjne są

świadczeniem, za które organy

publiczne wykonują określone

czynności administracyjne

np. wydawanie dokumentu lub

potwierdzenie właściwości

czynności.

53

Klasyfikacje podatków

1.

Ze względu na przedmiot opodatkowania



dochodowe



wydatkowe



majątkowe



przychodowe

2.

Ze względu na władztwo podatkowe



państwowe



samorządowe

54

Struktura dochodów
podatkowych

47,58%

23,77%

0,70%

11,78%

16,17%

VAT

AKCYZA

OD GIER

CIT

PIT

55

Dynamika dochodów
podatkowych

80

20 000 080

40 000 080

60 000 080

80 000 080

100 000 080

120 000 080

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

VAT

AKCYZA

PIT

CIT

56

Akcyza

43,48%

0,75%

2,32%

26,66%

11,65%

5,91%

0,90%

3,04%

5,28%

paliwa silnikowe

olej opałowy

LPG

Wyroby tytoniowe

Alkohol etylowy

Piwo

Wino

Samochody osobowe

Energia elektryczna

57

Technika podatkowa



Podmiotem opodatkowania

(podatnikiem, płatnikiem podatku) jest

osoba fizyczna lub prawna (uczestnik

stosunku prawno-podatkowego), na

którą nakładany jest obowiązek

podatkowy.



Podmiot podatku jest zobligowany do

określania wysokości zobowiązania

podatkowego i wniesienia go na rzecz

uprawnionej instytucji publicznej

58

1.

Podmiotem czynnym

– jest przede wszystkim

państwo, które wykorzystuje swoje atrybuty i
posługuje się przymusem przy ściąganiu
podatków. W ograniczonym zakresie podmiotem
czynnym są także władze samorządowe.

2.

Podmiotem biernym

- są osoby fizyczne, prawne

lub jednostki organizacyjne nie posiadające
osobowości prawnej, na które został nałożony
obowiązek podatkowy.

Technika podatkowa

59

Przedmiotem podatku

jest zdarzenie, które

norma prawna wiąże z powstaniem

obowiązku podatkowego.

1.

zjawiskiem gospodarczym

– prowadzenie

działalności gospodarczej

2.

pozagospodarczym

– posiadanie domu

3.

jednorazowy

– nabycie nieruchomości

4.

powtarzalny

– uzyskiwanie dochodu

5.

ciągły

– posiadanie gospodarstwa rolnego

Technika podatkowa

Technika podatkowa

Podstawą opodatkowania

jest

ilościowe lub wartościowe

określenie przedmiotu

opodatkowania.

Technika podatkowa

Stawka podatkowa

to relacja wysokości

podatku do wysokości podstawy

opodatkowania.

1.

Stawki procentowe

2.

Stawki kwotowe

Technika podatkowa

Skala podatkowa

informuje jaką stawkę

należy zastosować do podstawy

opodatkowania.

1.

Skale progresywne

2.

Skale regresywne

3.

Skala liniowa

63



Zwolnienia podatkowe



Ulgi podatkowe



Zwyżki podatkowe

Technika podatkowa

64

1.

W

podatkach bezpośrednich

podmiot, na którym

ciąży obowiązek zapłacenia podatku ponosi

jednocześnie materialny ciężar podatku.

2.

W

podatkach pośrednich

materialny ciężar podatku

ponosi inny podmiot (podatnik), niż ten, który podatek

formalnie zapłacił (płatnik).



podatnik formalny

(np. podmiot prowadzący

działalność gospodarczą), który z mocy prawa musi

zapłacić podatek i



podatnik materialny

(np. konsument), który pod

względem ekonomicznym ponosi faktyczny ciężar

podatkowy.

Klasyfikacje podatków

65

Zasady podatkowe



Fiskalne



Ekonomiczne



Techniczne



Sprawiedliwości

66

Zasady fiskalne



Wydajność

– państwo powinno sięgać do takich

przedmiotów opodatkowania, które zapewnią

niezbędny poziom dochodów budżetowych.



Elastyczność

– podatki (skale podatkowe)

powinny być tak skonstruowane, aby uwzględniać

różną

w różnym czasie sytuację podatników, jak i całej

gospodarki.



Stałość

– nazbyt częste zmiany w systemie

podatkowym wywołują negatywne skutki

w gospodarce (destabilizacja).

Ekonomiczna zasada
nienaruszalności majątku

Podatek powinien być pokrywany

z bieżących dochodów. Nie może

naruszać majątku podatnika

(podatek od nieruchomości)

68

Zasady techniczne



Pewności

– podatnik z góry powinien

wiedzieć, jaki podatek będzie płacił w
związku z prowadzoną działalnością



Dogodności

– pobór podatku powinien

uwzględniać warunki finansowe podatnika,
cykl i charakter działalności podatnika itd.



Taniości

– koszty poboru podatku nie

powinny nadmiernie uszczuplać dochodów
z tego tytułu

69

Zasady sprawiedliwego
opodatkowania



Powszechność

– każdy obywatel,

przedsiębiorca itp. Powinien być

objęty opodatkowaniem



Równość

– ciężary podatkowe

powinny być równomiernie

rozłożone na wszystkich podatników



Zdolności podatkowej

– krótko

mówiąc

JANOSIK

70

Rynkowe reakcje na
podatek

(sztywny popyt)

p

Q

D

S

S
’

B
A

P
’

P

71

Rynkowe reakcje na
podatek

(elastyczny popyt)

p

Q

D

S

B
A

P

S
’

72

Rynkowe reakcje na
podatek

(elastyczny popyt i podaż)

p

Q

D

S

S
’

B
A

P
’

P

73

Rynkowe reakcje na
podatek

(rynek pracy)

p

Q

S

A B

P

P
’

D
’

D

podatek

Redystrybucyjne skutki
podatków

Ludność
[%]

Dochod
y [%]

100

10
0

50

50

80 90

Pole nierówności

dochodu po

opodatkowaniu

Pole nierówności

dochodu przed

opodatkowaniem

krzywa

absolutnej

równości

75

Co na to oszczędności i
inwestycje?

GOSP.

DOMOWE

PAŃSTWO

PRZEDSIĘ-
BIORSTWA

K

I

S

B

t

T

d

T

e

G

Y

Y

d

Y

d

 KOSZT POZYSKANIA KAPITAŁU 

76

Granice opodatkowania

dochody
podatkow
e

Stawka podatkowa
[%]

??

77

Podatki w Polsce

1.

Centralne:



Pośrednie: VAT, akcyza,



Bezpośrednie; PIT, CIT,

2.

Lokalne:



od nieruchomości



leśny



rolny



od środków transportowych



od spadków i darowizn



od czynności cywilnoprawnych

Jak to działa

VAT (Value Added Tax)

79

Fakturowa metoda naliczania
podatku:



podatek należny w danej fazie – podatek
wynikający z zastosowania stawki podatkowej
do obrotu zrealizowanego w tej fazie



podatek naliczony – podatek zapłacony w
poprzedniej fazie przy zakupie towarów i usług
– jego kwota wykazana jest w fakturze
wystawionej podatnikowi przez dostawce



podatek do zapłacenia (zwrotu) – różnica
między podatkiem naliczonym a należnym

80

Przykład

(VAT=22% we wszystkich fazach obrotu)

Faza

obrotu

Cena

netto

Wartość

dodana

Cena

brutto

Podatek

naliczony

Podatek

należny

Podatek

do

zapłaceni

a

I A

0

100

122

0

22

22

II B

100

100

244

22

22

III C

200

100

366

22

IV D

300

50

427

77

11

V E

350

50

488

77

88

11

SUMA

81

Kolejne wersje tego
samego…

1.

Sprzedaż w fazie II zostaje opodatkowana

stawką obniżoną 7 %

2.

Sprzedaż w fazie V zostaje opodatkowana

stawka obniżoną 7%

3.

Sprzedaż w fazie II jest zwolniona

z opodatkowania

4.

Sprzedaż w fazie V (ostatniej) jest zwolniona

z opodatkowania

5.

Sprzedaż w fazie ostatniej opodatkowana jest

stawką zerową

82

Mały podatnik



Metoda kasowa rozliczania VAT



Nie blokuje środków
przedsiębiorstwa

83

Podatki dochodowe



PIT

- Personal Income Tax –

progresywna skala podatkowa



CIT

– Corporate Income Tax –

liniowa skala podatkowa (19%)

84

Podatek dochodowy od osób

fizycznych

2004, 2005, 2006

Podstawa obliczenia podatku w

zł

Podatek wynosi

Ponad

Do

37 024

19%

37 024

74 048

30%

74 048

40%

1. Roczny dochód nie powodujący obowiązku zapłaty podatku tzw.

kwota wolna od podatku w 2006r. –

2 790 zł,

2. Koszty uzyskania przychodu:

Z jednej umowy

Z wielu umów

Pracownik miejscowy

102,25 zł/m-c

1 840,77 zł/rok

Pracownik dojeżdżający

127,82 zł/m-c

2 300,94 zł/rok

85

Podatek dochodowy od osób

fizycznych

2007

Podstawa obliczenia podatku w

zł

Podatek wynosi

Ponad

Do

43 405

19%

43 405

85 528

30%

85 528

40%

1. Roczny dochód nie powodujący obowiązku zapłaty podatku tzw.

kwota wolna od podatku w 2007r. –

3 015 zł,

2. Koszty uzyskania przychodu:

Z jednej umowy

Z wielu umów

Pracownik miejscowy

108,50 zł/m-c

1 953,23 zł/rok

Pracownik dojeżdżający

135,63 zł/m-c

2 441,54 zł/m-c

86

Podatek dochodowy od osób

fizycznych

2008

Podstawa obliczenia podatku w

zł

Podatek wynosi

Ponad

Do

44 490

19%

44 490

85 528

30%

85 528

40%

1. Roczny dochód nie powodujący obowiązku zapłaty podatku tzw.

kwota wolna od podatku w 2008r. –

3 091 zł,

2. Koszty uzyskania przychodu:

Z jednej umowy

Z wielu umów

Pracownik miejscowy

111,25 zł/m-c

2 002,05 zł/rok

Pracownik dojeżdżający

139,06 zł/m-c

2 502,56 zł/rok

87

Podatek dochodowy od osób

fizycznych

2009

Podstawa obliczenia podatku w

zł

Podatek wynosi

Ponad

Do

85 528

18%

85 528

32%

1. Roczny dochód nie powodujący obowiązku zapłaty podatku tzw.

kwota wolna od podatku w 2008r. –

3 089 zł,

2. Koszty uzyskania przychodu:

Z jednej umowy

Z wielu umów

Pracownik miejscowy

111,25 zł/m-c

2 002,05 zł/rok

Pracownik dojeżdżający

139,06 zł/m-c

2 502,56 zł/m-c

88

Środki publiczne



Wydatki publiczne

– wydatki finansowane ze

środków publicznych, z wyjątkiem rozchodów



Rozchody publiczne:



Spłaty otrzymanych pożyczek i kredytów,



Wykup papierów wartościowych,



Udzielone pożyczki,



Operacje finansowe wynikające z
zarządzania długiem publicznym i
płynnością.

89

Podział wydatków
publicznych



Klasyczne wydatki publiczne –
obrona narodowa, bezpieczeństwo
wewnętrzne, wymiar
sprawiedliwości,



Socjalne funkcje władz publicznych



Ekonomiczne funkcje państwa

90

Podział wydatków
publicznych



Wydatki realne (rzeczywiste)



Wydatki transferowe



Transfery wewnętrzne



Transfery zewnętrzne



Wydatki elastyczne



Wydatki sztywne

Klasyfikacja wydatków

Klasyfikacja wydatków

budżetowych

budżetowych

1.

Dotacje celowe,

2.

Świadczenia na rzecz osób fizycznych,

3.

Wydatki bieżące jednostek
budżetowych,

4.

Wydatki majątkowe jednostek
budżetowych,

5.

Wydatki na obsługę długu
publicznego.

Dotacje celowe

Dotacje celowe

Wydatki mające charakter jednostronnego
świadczenia na rzecz osób prawnych i
innych jednostek organizacyjnych, których
wydatki nie są objęte budżetem

1.

Finansowanie inwestycji (przedmiotowe)

2.

Finansowanie zadań jednorazowych

3.

Dofinansowanie działalności bieżącej

(podmiotowe)

93

Świadczenia na rzecz osób

Świadczenia na rzecz osób

fizycznych

fizycznych

Środki wypłacane z budżetu nie mające

charakteru zapłaty za wykonaną pracę i nie

wynikające ze stosunku pracy.

1.

Zasiłki dla kobiet w ciąży,

2.

Dodatki mieszkaniowe.



Podstawą dokonywania są odrębne

przepisy, ustanawiające świadczenia



Obligatoryjny charakter wydatków

94

Wydatki bieżące

Wydatki bieżące

Wydatki związane bezpośrednio

z funkcjonowaniem jednostek budżetowych:

1.

Wynagrodzenia

2.

Koszty zakupu towarów i usług

3.

Opłaty i składki

4.

Podróże służbowe

95

Wydatki majątkowe

Wydatki majątkowe



INWESTYCJE RZECZOWE

- budowa

i rozbudowa obiektów publicznych



INWESTYCJE KAPITAŁOWE

-

wniesienie kapitału do spółek lub
zakup akcji



DOFINANSOWANIE INWESTYCJI

–

wchodzących w skład zadań
publicznych

96

Wydatki budżetu państwa

0

50 000 000

100 000 000

150 000 000

200 000 000

250 000 000

300 000 000

350 000 000

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

97

Dynamika wydatków

100

105,8 102,8 100,5 109,9 105,8

117,5

105,9 109,5100,4

100

105,8 108,8 109,4

120,3 127,3

149,6 158,5

173,6174,3

0

20

40

60

80

100

120

140

160

180

200

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

dynamika r/r

dynamika r/2001

98

Wydatki budżetu w relacji do
PKB

19,5

20

20,5

21

21,5

22

22,5

23

23,5

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

99

Struktura wydatków

0

10

20

30

40

50

60

70

2005

2006

2007

2008

Wydatki zdeterminowane

Wydatki elastyczne

100

Struktura wydatków cd

10,80%

4,20%

9,30%

5,10%

18,50%

8,60%

43,60%

Dotacje i subwencje

Świadczenia na rzecz osób fizycznych

Wydatki bieżące

Wydatki majątkowe

Obsługa długu publicznego

Środki własne Unii Europejskiej

Finansowanie projektów z udziałem środków UE

101

Saldo budżetu państwa



Nadwyżka

– dodatnia różnica między

dochodami publicznymi a wydatkami
publicznymi, ustalona dla okresu
rozliczeniowego



Deficyt

- ujemna różnica między

dochodami publicznymi a wydatkami
publicznymi, ustalona dla okresu
rozliczeniowego

102

Potrzeby pożyczkowe
budżetu

1.

sfinansowanie deficytu budżetu

państwa;

2.

spłaty wcześniej zaciągniętych

zobowiązań;

3.

sfinansowanie udzielanych przez Skarb

Państwa pożyczek;

4.

wykonywanie innych operacji

finansowych związanych z długiem

Skarbu Państwa.

103

Deficyt budżetu państwa

32,4

39,4

37

41,4

28,4

25,1

16

24

27

52

0

10

20

30

40

50

60

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

ml
d

104

Finansowanie deficytu
2010

74%

26%

krajowe zagraniczne

105

0%

20%

40%

60%

80%

100%

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

bony skarbowe obligacje krajowe obligacje zagraniczne

Struktura sprzedaży
papierów wartościowych

106

Struktura sprzedaży papierów
wartościowych 2009

-173,8

38517,8

11495,9

Bony skarbowe obligacje krajowe obligacje zagraniczne

107

Dług

Państwowy dług publiczny

- wartość

nominalną zadłużenia jednostek sektora

finansów publicznych ustaloną po

wyeliminowaniu wzajemnych zobowiązań

pomiędzy jednostkami tego sektora.

Dług Skarbu Państwa

- wartość

nominalną zadłużenia Skarbu Państwa.

108

Państwowy dług publiczny

47

49,8

54,7

54,5

54,8

46,7

38,8

43,6

48,4

47,5

47,8

45,2

0

100

200

300

400

500

600

700

800

900

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

VI 2009

2010

2011

2012

0

10

20

30

40

50

60

mld zł

w relacji do PKB

109

Struktura zadłużenia wg
kryterium miejsca emisji

185

219

251,2 291,7 315,5

352,3 380,4 420,4

449,2

98,9

108,6

127,8 111,2

124,7

126,2 121,1

149,7

159

0

100

200

300

400

500

600

700

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

VI

2009

dług krajowy

dług zagraniczny

110

Koszty obsługi zadłużenia [mld
zł]

17,1

20,3

20,4

18,5

21,3

23,3

22,6

3,8

3,7

3,8

4,2

3,7

4,5

5

0%

20%

40%

60%

80%

100%

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

zadłużenie krajowe zadłużenie zagraniczne

111

Koszty obsługi zadłużenia

1,97

2,3

9,17

10,21

2,7

3

2,4

2,6

2,5

2,5

2,9

10,9

12,5

12

11,5

12,8

13,1

12,1

0

2

4

6

8

10

12

14

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

w relacji do PKB

w relacji do wydatków budżetu

112

Struktura podmiotowa

0

50

100

150

200

250

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

krajowy sektor pozabankowy

krajowy sektor bankowy

inwestorzy zagraniczni

113

Struktura podmiotowa:
sektor pozabankowy 2009

63,7

22,5

37,5

zakłady ubezpieczeń fundusze inwestycyjne pozostali

114

Struktura walutowa
zadłużenia

87,3

13,3

9

8,4

3,1

EUR USD JPY

CHF

INNE

115

Granice zadłużenia

Nie wolno zaciągać pożyczek lub

udzielać gwarancji i poręczeń

finansowych,

w następstwie których państwowy dług

publiczny przekroczy 3/5 wartości

rocznego produktu krajowego brutto.

art.216 pkt.5 Konstytucji RP

116

Procedura sanacyjna

Jeśli relacja PDP/PKB=(50% - 55%)



Rada Ministrów uchwala projekt
ustawy budżetowej, w którym
relacja deficytu budżetu państwa
do dochodów budżetu państwa nie
może być wyższa niż analogiczna
relacja z roku bieżącego.

117

Procedura sanacyjna

Jeśli relacja PDP/PKB=(55% - 60%)



Nie przewiduje się deficytu lub uchwala projekt

ustawy budżetowej, przyjmując jako górne

ograniczenie deficytu jego poziom zapewniający,

że relacja długu Skarbu Państwa do produktu

krajowego brutto przewidywana na koniec roku

budżetowego, którego dotyczy projekt ustawy,

będzie niższa od relacji w roku poprzednim



Nie przewiduje się wzrostu wynagrodzeń

pracowników państwowej sfery budżetowej,

118

Procedura sanacyjna

Jeśli relacja PDP/PKB=(55% - 60%)



Waloryzacja rent i emerytur nie może

przekroczyć poziomu wzrostu cen towarów

i usług konsumpcyjnych ogłoszonego przez

GUS,



Wprowadza się zakaz udzielania pożyczek

i kredytów z budżetu państwa z wyjątkiem

rat kredytów udzielonych w latach

poprzednich,

119

Procedura sanacyjna

Jeśli relacja PDP/PKB=(55% - 60%)



Rada Ministrów dokonuje przeglądu wydatków

budżetu finansowanych środkami

pochodzącymi z kredytów zagranicznych oraz

przeglądu WPI,



RM przedstawia Sejmowi program sanacyjny

mający na celu obniżenie relacji PDP/PKB,



Zakazuje deficytu w JST. Wydatki mogę być

wyższe od dochodów jeśli finansowane z

nadwyżek budżetowych z zeszłych lat

120

Procedura sanacyjna

Jeśli relacja PDP/PKB> 60%



Nie przewiduje się deficytu lub uchwala projekt
ustawy budżetowej, przyjmując jako górne
ograniczenie deficytu jego poziom zapewniający,
że relacja długu Skarbu Państwa do produktu
krajowego brutto przewidywana na koniec roku
budżetowego, którego dotyczy projekt ustawy,
będzie niższa od relacji w roku poprzednim



Nie przewiduje się wzrostu wynagrodzeń
pracowników państwowej sfery budżetowej,

121

Procedura sanacyjna

Jeśli relacja PDP/PKB> 60%



Wydatki JST nie mogą być wyższe od
dochodów



Jednostki sektora finansów
publicznych nie mogą udzielać
nowych poręczeń i gwarancji

122

Ekonomiczne skutki
deficytu

1.

ryzyko monetyzacji deficytu, co może grozić

przyspieszeniem procesów inflacyjnych,

2.

niebezpieczeństwo eksplozywnego narastania

długu publicznego i kosztów jego obsługi w wyniku

wpadnięcia w tzw. pułapkę zadłużeniową,

3.

wystąpienie efektu wypychania (crowding out),

4.

negatywny wpływ na saldo obrotów bieżących

w bilansie płatniczym w wyniku działania

mechanizmu tzw. bliźniaczych deficytów (tzn.

deficytu budżetowego i deficytu w obrotach

bieżących).

123

Finansowanie deficytu



Kredyty



Bony skarbowe



Obligacje skarbowe

Bony skarbowe

Bon skarbowy (ang. treasury bill) jest

instrumentem dłużnym, emitowanym przez

Skarb Państwa za pośrednictwem

Ministerstwa Finansów. Emisja tego

instrumentu odbywa się

w celu finansowania bieżących wydatków

budżetu państwa i dla zapewnienia

płynności na rynku pieniężnym.

Bony skarbowe

LIST EMISYJNY nr 9/2008

Ministra Finansów

z dnia 28 listopada 2008 r.

w sprawie emisji bonów skarbowych

126

Bony skarbowe

1.

Do sprzedaży są oferowane bony skarbowe

o wartości nominalnej 10 000 000 000 zł

(dziesięć miliardów).

2.

Bony skarbowe nominowane są tylko i wyłącznie

w walucie krajowej!!

3.

Wartość nominalna jednego bonu skarbowego

wynosi 10 000 zł.

4.

Bony skarbowe są sprzedawane z dyskontem.

5.

Bony skarbowe są oferowane do sprzedaży na

przetargach.

127

Bony skarbowe

5.

Najpóźniej w dniu przetargu sprzedaży Minister Finansów

ogłosi komunikat o przetargu sprzedaży, zawierający, w

szczególności informację o wartości nominalnej bonów

skarbowych, o danym terminie wykupu, które mogły być

oferowane do sprzedaży na tym przetargu.

6.

Po upływie terminu składania ofert zakupu, Minister

Finansów określa dla danego przetargu sprzedaży,

najniższą przyjętą cenę przetargową dla bonów

skarbowych o danym terminie wykupu. Ma on możliwość

redukcji wielkości sprzedaży niektórych bonów, ale

dotyczy to tylko minimalnej ceny na przetargu.

128

Bony skarbowe

5.

Minister Finansów może odkupywać bony
skarbowe przed upływem terminu, na jaki
zostały wyemitowane.

6.

Wartość nominalna oferty sprzedaży bonów
skarbowych, składanej przez uczestnika
przetargu odkupu lub za jego pośrednictwem,
nie może wynieść mniej niż 100 000 zł.

129

Terminy przetargów sprzedaży, terminy zapłaty
za zakupione na przetargach sprzedaży bony
skarbowe oraz terminy wykupu bonów
skarbowych.

L.p.

Termin

przetargu

sprzedaży

Termin zapłaty

Termin

wykupu

1

01.12.2008 03.12.2008

04.03.2009
03.06.2009
02.12.2009

2

08.12.2008 10.12.2008

11.03.2009
10.06.2009
09.12.2009

3

15.12.2008 17.12.2008

18.03.2009
17.06.2009
16.12.2009

4

22.12.2008 24.12.2008

25.03.2009
24.06.2009
23.12.2009

130

Rentowność bonów
skarbowych

Podstawową charakterystyką, która określa dochód
z inwestycji w bon skarbowy, jest stopa rentowności
bonu skarbowego. Określona jest ona według wzoru:

r = [(FV – P)/P] x (360/t)

gdzie:
r – stopa rentowności bonu skarbowego, wyrażona w
skali rocznej,
FV – wartość nominalna bonu skarbowego,
P – cena bonu skarbowego,
t – liczba dni do wykupu bonu skarbowego.

131

Rentowność bonów
skarbowych

Okres zapadalności

Średnia rentowność

z 2-tygodniowym terminem wykupu

5,870 %

z 3-tygodniowym terminem wykupu

5,914 %

z 5-tygodniowym terminem wykupu

5,608 %

z 6-tygodniowym terminem wykupu

5,427 %

z 13-tygodniowym terminem

wykupu

6,142 %

z 26-tygodniowym terminem
wykupu

6,197 %

z 39-tygodniowym terminem
wykupu

6,645 %

z 52-tygodniowym terminem
wykupu

6,211 %

132

Bony skarbowe - ryzyko

1.

ryzyko niedotrzymania warunków

– z uwagi na to,

iż emitentem jest Skarb Państwa, ryzyko to w zasadzie

nie istnieje;

2.

ryzyko ceny

– ryzyko to nie występuje, w przypadku, gdy

bon skarbowy jest trzymany do terminu wykupu

(posiadacz otrzymuje znaną wartość nominalną).

Ryzyko to pojawia się, jeśli inwestor ma zamiar sprzedać

bon przed terminem wykupu (posiadacz otrzymuje

wartość równą nieznanej wcześniej cenie sprzedaży).

133

Zalety bonów skarbowych

1.

wysoka dochodowość - z reguły wyższa niż

w przypadku depozytów,

2.

stałe oprocentowanie,

3.

dopasowanie terminu wykupu do potrzeb klienta,

4.

możliwość wcześniejszego odsprzedania

posiadanego bonu skarbowego przed terminem

wykupu bez znacznej utraty oprocentowania,

5.

praktycznie brak ryzyka niewypłacalności emitenta,

6.

bony skarbowe mogą posłużyć jako zabezpieczenie

kredytu bankowego.

Obligacje skarbowe

Obligacje Skarbu Państwa są

papierami dłużnymi,

potwierdzającymi udzielenie przez

nabywcę pożyczki ich Emitentowi,

czyli Skarbowi Państwa,

reprezentowanemu przez Ministra

Finansów.

135

Cechy obligacji
skarbowych



długi termin do wykupu,



nominowane w dowolnej walucie,



różne terminy wykupu (2, 3, 5, 10
lat)

Obligacje skarbowe

LIST EMISYJNY nr 38/2008

Ministra Finansów z dnia 09

października 2008 r.

w sprawie emisji trzyletnich obligacji

skarbowych

o zmiennej stopie procentowej

oferowanych

w sieci sprzedaży detalicznej

137

Obligacje skarbowe



Do sprzedaży są oferowane obligacje o wartości

nominalnej 500.000.000 zł (pięćset milionów

złotych).



Nominał jednej obligacji wynosi 100 zł.



Obligacje mogą być nabywane w drodze zamiany

wierzytelności z tytułu wykupu trzyletnich obligacji

skarbowych o zmiennej stopie procentowej o nazwie

skróconej TZ1108 i terminie wykupu 5 listopada

2008 r.,



Cena zamiany jednej obligacji wynosi 99,90 zł.



Cena emisyjna jednej obligacji może być zmieniana

w czasie sprzedaży obligacji.

138

Obligacje skarbowe



Stopa procentowa dla każdego okresu odsetkowego

obligacji jest obliczana przed rozpoczęciem danego

okresu odsetkowego.



Odsetki od obligacji są naliczane od wartości

nominalnej

w sześciomiesięcznych okresach odsetkowych,



Obligacje są oprocentowane według stopy procentowej

stanowiącej iloczyn stawki bazowej i mnożnika w

wysokości 0,93.



Stawka bazowa stopy procentowej jest liczona

oddzielnie dla każdego okresu odsetkowego obligacji

jako średnia arytmetyczna stopy WIBOR 6M za okres

pięciu kolejnych dni roboczych

Zarządzanie długiem
publicznym

strategicznym problemem

zarządzania długiem

publicznym jest

utrzymanie

jego wielkości na

bezpiecznym poziomie

;

140

Cele szczegółowe

1.

Minimalizowanie kosztów obsługi długu,

2.

Ograniczanie ryzyka kursowego i ryzyka

refinansowania w walutach obcych,

3.

Optymalizowanie zarządzania płynnością

budżetu państwa,

4.

Ograniczanie ryzyka refinansowania w

walucie krajowej,

5.

Ograniczanie ryzyka stopy procentowej,

6.

Uelastycznianie struktury długu,

7.

Zmniejszanie monetyzacji długu,

141

Minimalizowanie kosztów obsługi
długu

następuje poprzez dobór instrumentów
zarządzania długiem tak, aby:

1.

relacja kosztów obsługi do PKB nie ulegała
dużym wahaniom w poszczególnych
latach;

2.

eliminować przyczyny powodujące wyższe
oprocentowanie długu od minimalnego
możliwego do uzyskania na rynku;

Ryzyko refinansowania

wiąże się z emisją długu w celu

sfinansowania potrzeb pożyczkowych

państwa

związanych z wykupem

istniejącego zadłużenia;

143

Optymalizowanie zarządzania
płynnością budżetu państwa

1.

Zapewnienie środków umożliwiających
terminową realizację wydatków
budżetowych;

2.

Ograniczeniu kosztu alternatywnego
utrzymywania środków budżetowych
na nieoprocentowanych rachunkach do
minimum wynikającego z
zabezpieczenia przed utratą płynności;

144

Ograniczanie ryzyka stopy

procentowej

1.

wymaga ukształtowania optymalnej
struktury długu w zakresie proporcji
zobowiązań krótko i długoterminowych
oraz stało i zmiennoprocentowych;

2.

z doświadczeń innych krajów wynika,
że udział obligacji stałoprocentowych
nie powinien być wyższy niż około 75%
długu;

Uelastycznianie struktury
długu

konwersja długu będącego w formie

nieposiadającej cech rynkowych, na

dług o parametrach rynkowych;

146

Zmniejszanie monetaryzacji
długu

1.

następuje poprzez wzrost udziału
zadłużenia w papierach
skarbowych wobec krajowego
sektora pozabankowego, zatem:

2.

struktura i konstrukcja
oferowanych papierów
wartościowych powinna zawierać
preferencje tej grupy inwestorów;

147

Przewidywane efekty realizacji

strategii (PDP/PKB)

44,80%

54,70% 54,50% 54,80%

49,80%

47,00%

0,00%

10,00%

20,00%

30,00%

40,00%

50,00%

60,00%

70,00%

2007

2008

2009

2010

2011

2012

148

Przewidywane efekty realizacji

strategii (koszty obsługi

zadłużenia)

2,34%

1,97%

2,30%

2,60%

2,90%

3,00%

0,00%

0,50%

1,00%

1,50%

2,00%

2,50%

3,00%

3,50%

2007

2008

2009

2010

2011

2012

149

Przewidywane efekty realizacji

strategii (udział zadłużenia

zagranicznego)

24,20%

23,00%

22,50%

21,80%

21,20%

19,50%

20,00%

20,50%

21,00%

21,50%

22,00%

22,50%

23,00%

23,50%

24,00%

24,50%

2007

2008

2009

2010

2011

150

Deficyt w Europie 2008

4,

20

%

3,

60

%

2,

50

%

-1

,9

0%

-3

,9

0%

-2

,3

0%

1,

50

%

-3

,4

0%

-3

,4

0%

-5

,5

0%

-5

,0

0%

-6,00%

-4,00%

-2,00%

0,00%

2,00%

4,00%

6,00%

W

ęg

ry

F

ra

n

cj

a

W

ie

lk

a

B

ry

ta

n

ia

G

re

cj

a

P

o

ls

ka

F

in

la

n

d

ia

D

an

ia

S

zw

ec

ja

B

u

łg

ar

ia

U

E

2

7

st

re

fa

E

U

R

O

151

Dług w Europie 2008

97

,6

0%

89

,6

0%

68

,1

0%

61

,5

0%

69

,6

0%

10

5,

80

%

65

,9

0%

47

,1

0%

4,

80

%

14

,7

0%

19

,5

0%

13

,6

0%

0,00%

20,00%

40,00%

60,00%

80,00%

100,00%

120,00%

E

st

o

n

ia

L

u

ks

em

b

u

rg

Ł

o

tw

a

R

u

m

u

n

ia

W

ło

ch

y

G

re

cj

a

B

el

g

ia

F

ra

n

cj

a

P

o

ls

ka

N

ie

m

cy

U

E

2

7

st

re

fa

E

U

R

O

Rating

ocena zdolności i gotowości

jednostki do terminowej

obsługi zobowiązań

finansowych

1.

LCR

– rating w walucie

lokalnej

2.

FCR

– rating w walucie obcej

Oceny wypłacalności długoterminowej Fitch
Rating

Ryzyko kredytowe prawie nie istnieje

Niskie spodziewane ryzyko kredytowe. Wysoka wypłacalność, ale
podatna zmiany sytuacji ekonomiczno-finansowej

A+ / A / A-

Bardzo niskie ryzyko kredytowe. Duża wypłacalność

AA+ / AA / AA-

AAA

Wyższa ocena wypłacalności

Adekwatna wypłacalność. Podmiot podatny na zmiany związane z
cyklem koniunkturalnym

BBB+ / BBB /
BBB-

Niższa ocena wypłacalności

Możliwość zaistnienia ryzyka kredytowego w przypadku
niesprzyjającej sytuacji ekonomiczno-finansowej

BB+ / BB / BB-

Stopień spekulacyjny

Tytuły wysoko spekulacyjne. D dla tytułów w stanie niewypłacalności

DDD / DD / D

Duże prawdopodobieństwo niewypłacalności.CC wskazuje wysoki
stopień spekulacyjności. C odpowiada tytułom dla których nie
zostało wypłacone oprocentowanie

CCC / CC / C

Znaczny stopień ryzyka kredytowego, nawet przy istnieniu
marginalnej gwarancji.Niesprzyjające warunki ekonomiczno-
finansowe mogłyby całkowicie obniżyć stopień wypłacalności

B+ / B / B-

Niższy stopień spekulacyjny

154

Czynniki ratingu

1.

Instytucjonalne i administracyjne

2.

Społeczno ekonomiczne

3.

Dochody, wydatki i wyniki budżetu

4.

Zarządzanie

5.

Zadłużenie i ryzyka pośrednie

Czynniki instytucjonalne i
administracyjne

1.

Wielkość transferów oraz ich udział w

strukturze dochodów

2.

Ryzyka prawne i polityczne związane z

krajowym systemem podziału dochodów

3.

Wielkość i rodzaje obligatoryjnych wydatków

4.

Trendy społeczno-ekonomiczne mogące

mieć wpływ na poziom popytu na usługi

publiczne (np. czy wzrost zaludnienia może

wpływać obciążająco na podaż usług

publicznych).

156

Czynniki ekonomiczno
społeczne

1.

Mające wejść w życie lub projektowane przepisy

zmieniające wysokość dochodów oraz

świadczenia obowiązkowe emitenta

2.

Priorytety polityki władz

3.

Stopień dywersyfikacji gospodarki

4.

Struktura i stabilność zatrudnienia w gospodarce

5.

Analiza budżetu w zakresie struktury dochodów,

wydatków oraz deficytu budżetowego, wielkości

zadłużenia, poziom zaległości podatkowych

6.

Polityka inwestycyjna (strategia, WPI)

157

Zadłużenie i ryzyka
pośrednie

1.

Wykaz pozycji zadłużenia, z wyszczególnieniem emisji,

niespłaconej części kapitału, zabezpieczeń,

2.

Harmonogram spłaty proponowanej emisji.

3.

Szczegółowe informacje nt. zobowiązań dłużnych

gwarantowanych przez podmiot.

4.

Szczegółowe informacje nt. spółek „satelickich”

(z udziałem większościowym jednostek publicznych), w

tym: wysokości obrotów i zysku (straty), poziomu

zadłużenia i zakresu kontroli podmiotu.

5.

Analiza ryzyk pośrednich obejmuje szczegółowy przegląd

transferów z i do budżetu centralnego, a także analizy

trendów zadłużenia oraz usług świadczonych przez

jednostki nieskonsolidowane

158

Czynniki obniżające
rating

1.

Występowanie deficytu budżetowego i problemy

z jego finansowaniem na przestrzeni 2 z ostatnich

5 lat

2.

Tempo wzrostu zadłużenia krótkoterminowego

znacząco przewyższające tempo wzrostu

wydatków budżetowych w skali roku

3.

Agresywna polityka inwestycyjna realizowana ze

środków o charakterze krótkoterminowym.

4.

Opóźnienie w przyjęciu budżetu wykraczające

poza prawem ustanowione terminy.

5.

Brak planów inwestycyjnych.

159

Monitoring oceny
ratingowej



Upgrading

– podniesienie ratingu



Stable rating

Stable rating

– utrzymanie oceny

ratingowej



Downgrading

– obniżenie ratingu

Rating krajowy s.49

Bank Centralny

Podstawowym celem działalności

Narodowego Banku Polski jest

utrzymanie stabilnego poziomu cen,

przy jednoczesnym wspieraniu polityki

gospodarczej Rządu, o ile nie ogranicza

to podstawowego celu NBP

161

Organa NBP



Prezes NBP

– powoływany przez Sejm na

wniosek Prezydenta RP na 6-letnią kadencję



Rada Polityki Pieniężnej

– składająca się

z 9 członków, których w równej liczbie

powołuje Sejm, Senat oraz Prezydent;



ustala corocznie założenia polityki pieniężnej



ustala wysokość stóp procentowych NBP;



ustala stopy rezerwy obowiązkowej banków

i wysokość jej oprocentowania



ustala zasady operacji otwartego rynku.

NBP

BK 3

BK 2

BK 1

papiery

wartościow

e

papiery

wartościow

e

gotówk
a

gotówk
a

GOSPODARKA

K

R

E

D

Y

T

Y

D

E

P

O

Z

Y

T

Y

REPO

REV
REPO

Rynkowe

stopy

procentowe

WIBID

WIBOR

Stopy

procentowe

NBP

kreacja

pieniądza

Kreacja pieniądza

Depozyt

Rezerwa

Kredyt

1 000,00 zł

35,00 zł

965,00 zł

965,00 zł

33,78 zł

931,23 zł

931,23 zł

32,59 zł

898,63 zł

898,63 zł

31,45 zł

867,18 zł

867,18 zł

30,35 zł

836,83 zł

836,83 zł

29,29 zł

807,54 zł

807,54 zł

28,26 zł

779,28 zł

6 085,68 zł

28 571,43 zł

Suma kreacji

Instrumenty polityki
monetarnej

1.

Operacje otwartego rynku – regulacja bazy

monetarnej

2.

Podstawowe stopy procentowe NBP

stopa referencyjna – 3,50 %
stopa lombardowa – 5,00 %
stopa depozytowa – 2,00 %
stopa redyskonta weksli – 3,75 %

3.

Polityka rezerw obowiązkowych –

ogranicza możliwość kreacji pieniądza

przez banki komercyjne

Rynek międzybankowy

WIBOR - (Warsaw Interbank Offer Rate) - stopa

procentowa, po jakiej banki udzielają pożyczek

innym bankom

ON

1

mies.

3

mies.

6

mies.

9

mies.

1 rok

3,4

3,55

4,19

4,31

4,41

4,48

WIBID - (Warsaw Interbank Offer Bid Rate) -

roczna stopa procentowa, jaką banki zapłacą za

środki przyjęte w depozyt od innych banków

ON

1

mies.

3

mies.

6

mies.

9

mies.

1 rok

3,1

3,12

3,99

4,11

4,21

4,28

Produkt Krajowy Brutto w 2008 roku w Polsce
wyniósł 1 272 838,3 mln zł. Podaż pieniądza na
dzień 30.12.2008 wyniosła 666 304,9 mln zł. Poziom
cen wyniósł 1,42. Stopa rezerw obowiązkowych
wynosi 3,5%. Ludność w gotówce (poza kasami
banków) utrzymywała 90 812,3 mln zł. natomiast w
bankach w formie depozytów złożono 569 427,6 mln
zł.

Banki

komercyjne

nie

utrzymują

rezerw

dobrowolnych.

a. Ile wynosi baza monetarna?

b. Ile wynoszą rezerwy obowiązkowe banków (w

zł) a ile

rezerwy całkowite?

W roku 2007 PKB wzrósł o dzień urodzin [%] w
stosunku do roku 2006

a.

O ile należy zmienić bazę monetarną aby nie
wystąpiło zjawisko inflacji ani deflacji?

b.

Jakie działania Bank Centralny powinien
podjąć w celu zmiany wielkości bazy
monetarnej?

Deficyt i dług europejski
s.48

168

Założenia strategii

zarządzania długiem

Wyszególnienie

2007

2008

2009

2010

2011

Realny wzrost PKB (%)

6,6

5,5

4,8

4,9

5,0

PKB w cenach
bieżących

1167

1280

1381

1486

1599

Potrzeby pożyczkowe
budżetu państwa w

tym:

34

42,7

39,1

32,6

32

Deficyt budżetu państwa

16

22,9

18,2

11

5

Koszty reformy

emerytalnej

26,2

19,6

22,3

23,8

26,2

Średnioroczny wzrostu
cen (CPI) (%)

2,5

4,4

2,9

2,5

2,5

Stopa operacji

otwartego rynku (%)

4,4

5,8

6,2

5,6

5,3