277

Marian KOPCZEWSKI
Krzysztof LIGĘZA
Robert KOŚCIELNIAK
Akademia Marynarki Wojennej w Gdyni

INTEGRACJA EUROPEJSKA W DZIEDZINIE EDUKACJI

Wstęp
Integracja europejska to proces, który w 1946 roku zapoczątkował Winston

Churchill w Zurychu poprzez przedstawienie propozycji stworzenia Stanów Zjed-
noczonych Europy. Wydarzenie to dało początek stosunkom dyplomatycznym
państw europejskich a w szczególności działaniom zmierzającym w kierunku ujed-
nolicenia prawa oraz zacieśnieniu współpracy pomiędzy tymi państwami. Podpisa-
nie 7 lutego 1992 roku w Maastricht Traktatu o unii europejskiej to formalne zwień-
czenie trwającego pół wieku procesu integracji państw starego kontynentu.

1

Wyda-

rzenie to jednak nie stanowiło zakończenia tego procesu, wręcz przeciwnie, doszło
jeszcze w ramach Unii Europejskiej do podpisania wielu traktatów, przepisów regu-
lujących aspekty życia gospodarczego i społecznego.

Wspólna polityka oświatowa
Integracja europejska jest procesem złożonym i niezwykle skomplikowanym,

mającym wpływ na wiele aspektów życia obywateli państw w nim uczestniczących.
Przebieg tego procesu zależy od sukcesu wychowania nowej generacji społeczeń-
stwa, Europejczyków w duchu wspólnoty, poszanowania odmienności i współpra-
cy, ponieważ integracja europejska to proces jednoczący społeczeństwa pod wie-
loma względami odmiennymi od siebie.

Trudno jest mówić o wspólnej polityce oświatowej w przypadku Unii Europej-

skiej. Mimo licznych starań na drodze do stworzenia wspólnej polityki edukacyjnej,
państwom należącym do Wspólnot nie udało się osiągnąć jednolitego systemu
kształcenia w UE. System oświatowy każdego z państw członkowskich kształtował
się przez wieki, dostosowano go do określonych warunków ekonomicznych, spo-
łecznych, ustrojowych oraz kulturalnych. Trudności w stworzeniu wspólnego sys-
temu oświatowego dla państw tworzących UE, wynikają z różnych administracyj-
nych rozwiązań, odmiennego prawa oświatowego, różnorodności kulturowej i języ-
kowej państw europejskich. W zakresie oświaty Unia Europejska respektuje odpo-
wiedzialność państw członkowskich za system kształcenia i treść nauczania.
Wspólna polityka UE w tej dziedzinie ma na celu rozwój i wspieranie nauczania i
rozpowszechniania języków państw członkowskich, wymiany międzyuczelniane
(uznawanie dyplomów i okresów studiów), wymianę doświadczeń, rozwój kształce-
nia zawodowego, a także wskazywanie na podstawowe przemiany społeczne i
technologiczne, które mają wpływ na powstawanie zupełnie nowych zawodów.

2

1

Integracja – scalanie, łączenie się kilku elementów w całość; proces ten dotyczy zwłaszcza społe-

czeństwa, gospodarki, polityki i kultury. K.A. Wojtaszczyk (red.): Integracja europejska. Warszawa 2006,
s.13

2

Edukacja europejska – wspólne tradycje i wzory systemów oświatowych ukształtowane w toku dziejów

w Europie Zachodniej, a następnie upowszechnione w pozostałych częściach kontynentu. W praktyce
dydaktycznej edukacja europejska w Unii Europejskiej jest rozumiana, jako kultywowanie pewnych

278

Polityka kształcenia zawodowego i ustawicznego zgodnie z postanowieniami Rady
Unii Europejskiej, powinna mieć wymiar europejski. Temu celowi służą coraz po-
wszechniej wdrażane do polskiego systemu oświatowego programy Unii Europej-
skiej. Ich podstawowe cele zostały określone w Decyzji Rady Unii Europejskiej z
dnia 6 grudnia 1994 roku "o ustanowieniu programu działania Wspólnot Europej-
skich w dziedzinie polityki kształcenia i szkolenia zawodowego".

Podstawowym aktem prawnym Wspólnoty Europejskiej podpisanym 25 marca

1957r. w Rzymie jest Traktat w sprawie utworzenia Europejskiej Wspólnoty Go-
spodarczej /Wspólny Rynek/. Nie poruszył on kwestii edukacji ani kultury. Traktat
Rzymski w art. 118 i 128 zaleca ścisłą współpracę pomiędzy członkami Wspólnoty
w dziedzinie zagadnień społecznych, a zwłaszcza w sprawach dotyczących kształ-
cenia i doskonalenia zawodowego. Zatem problem edukacji okrojony został w pod-
stawowym akcie prawnym WE do życzeniowych sugestii wprowadzenia wspólnej
polityki w dziedzinie kształcenia zawodowego. Oświata – jak pokazuje Traktat
Rzymski – nie była postrzegana, jako priorytetowy obszar działania jednoczących
się państw. Jak wskazują późniejsze akty prawne, nie chciano, by była postrzega-
na na równi z rolnictwem, finansami i polityką celną.

Spory i dyskusje na temat oświaty doprowadziły w listopadzie 1971 roku do

pierwszego spotkania ministrów edukacji. W jego wyniku w 1973 ukazał się raport
sporządzony przez prof. H. Janne /W kierunku europejskiej polityki oświatowej/, nie
zmienił on niestety znacząco sytuacji prawnej w zakresie edukacji, ale zwrócił
uwagę na to, iż edukacja jest specyficzną dziedziną polityki społecznej wymagają-
cą oddzielnych ustaleń i decyzji. W październiku 1972 roku w Paryżu odbył się
szczyt szefów państw i rządów, podczas którego zaproponowano stworzenie Unii
Europejskiej, regulującej całokształt stosunków państw członkowskich WE we
wszystkich dziedzinach gospodarki, ekonomii, kultury i oświaty.

W 1986 roku przy podpisaniu Jednolitego Aktu Europejskiego sytuacja w za-

kresie edukacji powtórzyła się jak przy Traktacie Rzymskim. Również w tym doku-
mencie edukacja czy polityka oświatowa nie znalazły swojego miejsca. Zwrócono
wówczas jedynie uwagę na problemy związane z badaniami naukowymi i rozwo-
jem technologicznym, jako dziedzin bezpośrednio związanych z rozwojem gospo-
darczym. W artykule 130 F Jednolitego Aktu Europejskiego Wspólnota poparła
działalność wszelkich ośrodków badawczych, włączając w to także badania pro-
wadzone przez szkoły wyższe. Dla ośrodków akademickich przewidziano np.
znaczną pomoc finansową w postaci różnorodnych programów badawczych, takich
jak: ERASMUS, EUREKA, ESPRIT i inne.

Współcześnie Rada Unii Europejskiej, Komisja Europejska oraz Parlament

Europejski mają wpływ na kształtowanie się polityki oświatowej. Rada podejmuje
decyzje ostateczne w sprawie propozycji wnoszonych przez Komisję po skonsul-
towaniu z Parlamentem Europejskim oraz z Komitetem Gospodarczym i Społecz-
nym. Polityka oświatowa w ramach Unii została ograniczona w myśl art. 128 Trak-
tatu rzymskiego wyłącznie do dziedziny kształcenia zawodowego. W uzupełnieniu
Rada na wniosek Komisji uchwaliła w 1988 roku jedyną dyrektywę związaną z
polityką oświatową. Dotyczy ona ogólnych założeń uznania dyplomów szkolnictwa

uniwersalnych wartości, charakterystycznych dla społeczeństw demokratycznych, tj. poszanowania
praw człowieka, kształtowania postaw obywatelskich oraz poczucia tożsamości narodowej, określania
swojego miejsca w kulturze i hierarchii wartości Europy. Ibidem, s.301.

279

wyższego. Na jej podstawie państwa Unii zobowiązały się do wzajemnego uznania
dyplomów na poziomie studiów wyższych, trwających minimum trzy lata.

Komisja Europejska będąca organem wykonawczym Unii, składa się z 23 dy-

rekcji generalnych, z których dwie DG V (zatrudnienie, opieka społeczna i oświata)
oraz DG X (informacja, łączność i kultura) zajmują się problemami szeroko pojętej
oświaty. Ich prace dotyczą strategii rozwoju, analiz komparatystycznych, wzajem-
nej współpracy europejskich placówek edukacyjnych, kształcenia zawodowego,
wykorzystania nowoczesnych metod nauczania, pomocy przy wprowadzaniu pro-
gramów oświatowych ERASMUS, COMETT itp.) oraz planowania współpracy
z innymi strategicznymi kierunkami polityki gospodarczo-społecznej Unii.

Natomiast Parlament Europejski, który zgodnie z art. 137 Traktatu rzymskie-

go, nadzoruje działalność Rady i Komisji. W latach osiemdziesiątych na wniosek
Komisji, poprzedzony pracami wspomnianych wcześniej DGV i DGX, zaakceptował
siedem aktów dotyczących edukacji:

- 16 września 1980 roku – program EURYD1CE związany z założeniem

operacyjnej, edukacyjnej sieci informacyjnej Wspólnoty;

- 28 lutego 1984 roku – program ESPRIT związany z badaniami i rozwojem

w dziedzinie informatyki;

- 28 czerwca 1985 roku – raport Komitetu L'Europe des citoyens zawierają-

cy 15 rezolucji o roli dzieci i młodzieży w Europie 1992 roku;

- 28 lipca 1986 roku – program COMETT powołany w celu ułatwienia nawią-

zywania współpracy pomiędzy uniwersytetami i różnego rodzaju przedsię-
biorstwami w dziedzinie specjalistycznego kształcenia zawodowego;

- 14 maja 1987 roku – program ERASMUS przeznaczony dla szkolnictwa

wyższego w celu umożliwienia studentom odbywania staży i studiów w in-
nych europejskich szkołach wyższych;

- 24 maja 1988 roku – program MŁODZIEŻ DLA EUROPY opracowany w

celu zorganizowania wymiany młodzieży szkolnej i akademickiej państw
Wspólnoty;

- 2 stycznia 1989 roku – program LINGUA promujący naukę języków obcych

wśród nauczycieli i uczniów.

Dokumenty te świadczą z jednej strony o żywym zainteresowaniu oraz popie-

raniu przez Komisję i Parlament wspólnej polityki oświatowej, a z drugiej strony o
stosowaniu ostrożnych, wyłącznie koniecznych posunięć, wspomagających i do-
pełniających współpracę ekonomiczno-gospodarczą Unii. Pomimo braków zapi-
sków traktatowych mamy do czynienia z integracją europejską w sferze polityki
społecznej, kulturalnej, swobodnego przepływu ludzi i informacji, a jednocześnie
z brakiem uprawnień, które pozwalałyby narzucać i wyznaczać kierunki rozwoju
oświaty dla państw UE.

Wspólne priorytety w dziedzinie edukacji
Specyficzne uwarunkowania edukacyjne wysoko rozwiniętych państw człon-

kowskich sprawiły, iż integrację na płaszczyźnie oświatowej zaczęto realizować
zgodnie z następującymi priorytetami:

Równość szans edukacyjnych – wiąże się z delikatnym problemem integracji

dzieci emigrantów oraz uczniów niepełnosprawnych w struktury szkolnictwa po-
wszechnego, z walką przeciwko wszelkim formom dyskryminacji ze szczególnym

280

uwzględnieniem dyskryminacji dziewcząt i kobiet, zapobieganiem wtórnemu anal-
fabetyzmowi, a także z propagandą na rzecz ochrony zdrowia i życia uczniów.

1) Emigracja – większość państw członkowskich Unii stojąc przed tym proble-

mem uchwaliła 25 lipca 1977 roku dyrektywę nr 77/486 z mocą prawa wspól-
notowego – zapewniająca:

a. Równość dostępu do nauki i szans edukacyjnych dla dzieci innych

narodowości;

b. Bezpłatną, intensywną naukę języka państwa przyjmującego;
c. Kształcenie i doskonalenie zawodowe nauczycieli pracujących z

dziećmi emigrantów;

d. Zachowanie odrębności językowej i kulturalnej przez zapewnienie

nauki religii i języka ojczystego;

2) Uczniowie niepełnosprawni – jedną z najbardziej popularnych koncepcji jest

idea szkół integracyjnych, gdzie w sposób zupełnie naturalny kieruje się pro-
cesem asymilacji uczniów zdrowych z niepełnosprawnymi. Państwa UE opra-
cowały informacyjny program Piętnastki pod nazwą HELIOS. Program ten
miał służyć za informatyczny bank danych dla niepełnosprawnych na temat:
prawa, kształcenia, zawodów, readaptacji, pomocy społecznej itp.

3) Równouprawnienie - w 1979 roku Rada UE przyjęła jednogłośnie dyrektywę nr

76/207 dot. prawa do jednakowego traktowania kobiet i mężczyzn w zakresie
kształcenia, doskonalenia zawodowego, ubiegania się o pracę, a także wa-
runków wynagrodzenia. W celu wyrównania szans kobiet i mężczyzn w admi-
nistracji oświatowej zobligowano narodowe władze edukacyjne do proporcjo-
nalnego obsadzania wyższych stanowisk szkolnych wg „klucza płci" – 50%
kobiet i 50% mężczyzn.

4) Analfabetyzm – aby wyrównać edukacyjne szansę uczniów UE postanowiono:

a. Na szczeblu wychowania przedszkolnego zwiększyć nacisk na pro-

ces nauki pisania i czytania (Francja, Belgia);

b. Na szczeblu szkolnictwa początkowego zwiększyć liczbę nauczycieli

w rejonach o najwyższym stopniu analfabetyzmu (Belgia, Grecja); po-
łożyć nacisk na indywidualizację procesu dydaktycznego; wprowadzić
bezpłatny dojazd do szkoły oraz zwiększyć liczbę bezpłatnych miejsc
w Internecie (Grecja); wprowadzić obowiązek regularnych wizyt na-
uczycieli w domach uczniów (Irlandia); rozpocząć badania nad no-
wymi metodami i narzędziami dydaktycznymi (Wielka Brytania); od-
dać uczniów opóźnionych w nauce czytania i pisania pod opiekę dy-
daktyczno- wychowawczą kandydatom na nauczycieli w ramach
obowiązkowych praktyk zawodowych (Luksemburg).

5) Ochrona zdrowia i życia uczniów – dotyczy głównie dzieci i młodzieży uza-

leżnionej, żyjącej w środowiskach o wysokim stopniu zagrożenia społecz-
nego oraz młodzieży zagrożonej negatywnymi skutkami cywilizacji; mini-
strowie oświaty Unii przyjęli rezolucję na temat edukacji i zdrowia, która ob-
liguje poszczególne państwa do przygotowań działań oświatowych w za-
kresie kształcenia nauczycieli i przygotowania odpowiednich pomocy dy-
daktycznych.

Poprawa jakości życia – istotą tego priorytetu jest doskonalenie procesu edu-

kacyjnego w celu uzyskania lepszej skuteczności, trafności oraz wyższej sprawno-
ści działania. Chodzi o to, by było coraz lepiej osiągnąć wytyczone cele oświaty,

281

zgodnie z potrzebami i oczekiwaniami społecznymi; dąży się do modernizacji sys-
temu oświaty; UE zmierza do zredukowania zjawiska drugoroczności
i odsiewu szkolnego przez reformę programów nauczania poszczególnych przed-
miotów; również ważne staje się racjonalne rozłożenie materiału nauczania w po-
szczególnych latach nauki; zwraca się uwagę na usuwanie z podręczników szkol-
nych nadmiaru materiału o charakterze encyklopedycznym; innowacją stało się
wprowadzenie do systemów szkolnych nauki języka obcego oraz wiedzy o życiu
i kulturze innych państw Unii; kolejnym elementem wpływającym na poprawę sku-
teczności kształcenia są zasady promocji z klasy do klasy - celem jest zróżnicowa-
nie tempa nabywania wiedzy przez uczniów zdolnych i mniej zdolnych, co oznacza
różnicowanie wymagań programowych przy zachowaniu minimum; ostatnim waż-
nym zagadnieniem jest przygotowanie młodzieży do bardziej afektywnego i trefne-
go wyboru zawodu, zgodnie z własnymi aspiracjami życiowymi i potrzebami społe-
czeństwa.

Nowy model nauczyciela - wg polityki oświatowej UE wychowawca młodzieży

powinien mieć wykształcenie akademickie, umieć uczyć się innowacyjnie a równo-
cześnie być zdolnym do kształtowania tej umiejętności u swoich uczniów; powinni
mieć zamiłowanie do swojej pracy oraz ustawicznie doskonalić umiejętności zawo-
dowe;

Europejski ideał wychowania - stała się nim edukacja dla pokoju zgodna

z Europejską konwencją praw człowieka, przyjętą przez Radę Europy w 1950 roku.
Hasła określające współczesny kierunek edukacyjno-wychowawczy to demokracja,
człowiek i wspólna Europa. Wymiana młodzieży i nauka języków obcych są pro-
gramami najbardziej popieranymi przez Parlament Europejski. Od 1985 roku, kiedy
to państwa UE podpisały rekomendacje Rady Europy zatytułowaną „Nauczanie
i adaptowanie praw człowieka w szkołach", zgodnie z zaleceniami dwunastu mini-
sterstw edukacji wszystkie placówki oświatowe zobowiązane zostały do przepro-
wadzenia cyklu zajęć, seminariów i konferencji na temat źródeł nietolerancji, aktów
przemocy, terroryzmu czy ksenofobi. Celem tych działań powinno stać się ukształ-
towanie przyszłego obywatela Europy, jako człowieka w pełni świadomego swoich
praw, a także obywatela świadomego zadań i kierunków polityki zarówno całej
Unii, jaki i poszczególnych krajów członkowskich.

Programy wspierające badania i edukacyjne
Program Ramowy: szósty program Ramowy Badań, Rozwoju Technicznego i

Prezentacji UE obejmuje lata 2002-2006 i dysponuje budżetem 17,5 mld euro.
Obecnie realizowany jest siódmy Program Ramowy Badań. W ramach tego pro-
gramu wspierane są prace badawcze z różnych dziedzin: biotechnologia służące
zdrowiu, technologie społeczeństwa informacyjnego, nanotechnologie, wielofunk-
cyjne materiały oraz nowe procesy i urządzenia produkcyjne, aeronautyka i prze-
strzeń kosmiczna, jakość i bezpieczeństwo żywienia, zrównoważony rozwój, glo-
balne zmiany i ekosystemy oraz obywatele i system rządzenia w społeczeństwie
oparty na wiedzy. Szósty program określał też działania wspierające infrastrukturę
badawczą oraz oferował stypendia im. Marii Curie dla naukowców na prowadzenie
badań w krajach europejskich oraz środki na program „Nauka i Społeczeństwo".
Zgłaszane projekty muszą mieć charakter ponadnarodowy. Oznacza, to, że wnio-
ski składać mogą jedynie korporacja badawcze, w których skład wchodzą partne-
rzy z różnych krajów, jednocześnie przyznawane stypendia oraz akcje szkoleniowe

282

wymagają wyjazdu uczestników do innego kraju niż ich kraj pochodzenia lub za-
mieszkania. Sprawy, które nie mają charakteru transgranicznego, nie są rozpatry-
wane.

W czerwcu 1999 roku ministrowie edukacji państw członkowskich Unii oraz 14

innych państw europejskich podpisali Deklarację Bolońską, w której wyrazili dąże-
nie stworzenia do 2010r. Europy bez granic i barier w dziedzinie edukacji, czyli
otwartej przestrzeni edukacyjnej w państwach UE i krajach stowarzyszonych, na
wzór istniejącej już otwartej przestrzeni ekonomicznej. Ma to być osiągnięte po-
przez:

- Wzmocnienie europejskiego wymiaru w edukacji na wszystkich jej poziomach;
- Popularyzowanie koncepcji „uczenia się przez całe życie", w aspekcie kre-

owania europejskiej tożsamości i poczucia jedności wśród mieszkańców zjed-
noczonej Europy;

- Promowanie znajomości języków krajów członkowskich, zwłaszcza tych mniej

popularnych, co ma prowadzić do lepszego zrozumienia i solidarności między
mieszkańcami Unii;

- Promocję współpracy i wymiany w dziedzinie edukacji za pośrednictwem:

- zachęcania do wyjazdów do innych ośrodków edukacyjnych;

- rozwijania nauczania korespondencyjnego;
- wspierania wzajemnego uznawania dyplomów i okresów nauki na

różnych uczelniach;

- wspierania systemów wymiany informacji;

- Wprowadzenie innowacji w systemach nauczania, poszukiwanie wspólnych

rozwiązań zgodnych z założeniami unijnej polityki edukacyjnej z wykorzysta-
niem nowoczesnych technologii.

Program Sokrates
Na podstawie Decyzji Rady Unii Europejskiej i Parlamentu Europejskiego nr

49/95/EC z dnia 14 marca 1995r. została przyjęta do realizacji pierwsza edycja
programu pod tą nazwą na lata 1995-1999. Brały w niej udział również kraje stowa-
rzyszone w tym Polska. Druga faza programu pod nazwa SOKRATES II, obejmo-
wała lata 2000 - 2006, rozpoczęła się na mocy Decyzji Rady Unii Europejskiej i
Parlamentu Europejskiego nr 235/2000/EC z dnia 24 stycznia 2000r. Na finanso-
wanie tego programu przeznaczono 1850 mln euro.

Sokrates – największy program wspólnotowy dotyczący doskonalenia procesu

edukacji dzieci, młodzieży i dorosłych oraz rozszerzenia współpracy europejskiej w
dziedzinie kształcenia. Składają się nań następujące podprogramy:

Comenius – główny cel koncentruje się wokół promocji europejskiego wymiaru

edukacji podstawowej i średniej poprzez: wspieranie działań podnoszących poziom
edukacji szkolnej, rozwijanie międzynarodowej współpracy szkół i podejmowanie
działań zmierzających do podnoszenia kwalifikacji kadry nauczycielskiej, a także
promowanie nauki języków obcych i podniesienie na wyższy poziom świadomości
interkulturowej;

Erasmus – dotyczy współpracy uczelni wyższych; ma na celu wsparcie dzia-

łań podnoszących poziom kształcenia w szkolnictwie wyższym i wzmocnienie jego
europejskiego wymiaru poprzez wspieranie międzynarodowej współpracy uczelni,
promowanie mobilności studentów i nauczycieli akademickich, a także zwiększenie

283

przejrzystości i poprawę sytuacji w zakresie uznawania studiów i kwalifikacji, tak
aby możliwe było kontynuowanie nauki w całej UE;

Erasmus Mundus – celem tego programu jest poprawa jakości europejskiego

szkolnictwa wyższego poprzez wzmocnienie współpracy z krajami trzecimi, tak,
aby przyczynić się do rozwoju zasobów ludzkich oraz do dialogu i zrozumienia
między ludźmi z różnych obszarów kulturowych;

Grundtvig – odnosi się do kształcenia dorosłych i kształcenia ustawicznego;

wspiera działania ukierunkowane na kształcenie dorosłych, promocję innowacji i
oraz rozszerzenie dostępu do różnych form kształcenia dorosłych i podniesienie
poziomu tego kształcenia poprzez współpracę europejską;

Lingua – głównym celem tego programu jest popularyzowanie nauczania ję-

zyków obcych poprzez wspieranie działań służących: utrzymaniu i rozwojowi róż-
norodności językowej w całej UE, podniesieniu poziomu nauczania i uczenia się
języków obcych oraz zapewnieniu szerszego dostępu do różnych form uczenia się
języków obcych przez całe życie;

Minerva – celem jest wspieranie współpracy europejskiej w zakresie kształce-

nia otwartego i kształcenia na odległość oraz stosowania technik informatyczno –
komunikacyjnych w edukacji; UE w ramach tego programu finansuje: działania
uświadamiające nauczycielom, osobom kształcącym się, jakie mają te metody
kształcenia; inicjatywy mające zapewnić aspektom dydaktycznym należyte miejsce
w rozwoju technik informatyczno-komunikacyjnych oraz w procesie opracowania
produktów i rozwoju usług edukacyjnych z wykorzystaniem środków multimedial-
nych;

Obserwacje i Innowacje – celem jest ulepszenie jakości i przejrzystości sys-

temów edukacji oraz wspierani innowacyjnych rozwiązań edukacyjnych;

Eurydice - celem podprogramu jest przygotowanie sieci wymiany informacji w

dziedzinie edukacji;

Arion - wspiera wizyty studyjne osób odpowiedzialnych za organizację i kiero-

wanie systemami edukacyjnymi;

Naric - wspiera sieć informatyczną związaną z uznawalnością wykształcenia;

służy również działaniom przyczyniającym się do podniesienia poziomu i zwięk-
szenia przejrzystości systemów edukacji oraz do wprowadzania innowacji eduka-
cyjnych w krajach członkowskich poprzez wymianę informacji i doświadczeń, iden-
tyfikację sprawdzanych rozwiązań, analizę porównawczą systemów i polityki w tej
dziedzinie.

Drugim ważnym programem edukacyjnym jest program LEONARDO DA

VINCI II, ustanowiony Decyzją Rady Unii Europejskiej i Parlamentu Europejskiego
nr 389/99/EC z dnia 26 kwietnia 1999r. Jest on kontynuacją wcześniejszych pro-
gramów, program ten dotyczy doskonalenia procesu edukacji dzieci, młodzieży i
dorosłych oraz rozszerzenia współpracy europejskiej w tej dziedzinie, został opra-
cowany z myślą o powiązaniach jego działań z innymi programami Wspólnot Euro-
pejskich, zwłaszcza programami SOKRATES i „Młodzież dla Europy" przez
uczestniczenie we wspólnych przedsięwzięciach.

Program Leonardo Da Vinci II kładzie nacisk na udzielenie wsparcia

finansowego międzynarodowym projektom z zakresu kształcenia i szkolenia zawo-
dowego, których celem jest: doskonalenie systemów wstępnego kształcenia i szko-
lenia zawodowego na każdym poziomie, umożliwiających dostosowywanie się i
przekwalifikowywanie zgodnie z wymaganiami rynku pracy; poprawa jakości i do-

284

stępu do ustawicznego kształcenia i szkolenia zawodowego; umożliwiającego zdo-
bywanie i doskonalenie umiejętności oraz kwalifikacji przez całe życie; zwiększenie
szans na rynku pracy poprzez promowanie innowacyjności; konkurencyjności i
przedsiębiorczości w kształceniu i szkoleniu zawodowym; wspieranie współpracy
między instytucjami zajmującymi się kształceniem zawodowym, w tym uniwersyte-
tami i przedsiębiorstwami, zwłaszcza małymi i średnimi.

Program „Młodzież dla Europy" został zainicjowany przez Komisję Wspólnot

Europejskich w 1988r. Jego głównym celem były działania na rzecz zwiększenia
aktywności i zaangażowania społecznego młodzieży. Program służył rozwojowi
działań młodzieży niezwiązanych bezpośrednio z formalnym nauczaniem szkolnym
lub akademickim. Miał na celu oferowanie młodzieży konkretnego doświadczenia
obywatelstwa europejskiego, a przez to zachęcenie jej do większej aktywności.
Polska przystąpiła do tego programu już w marcu 1998r. kontynuacją tego progra-
mu jest „Młodzież" zaplanowany na lata 2000-2006, decyzją Rady UE i Parlamentu
nr 1031/2000 w wieku 15-25 lat oraz umożliwienie im zdobycia dodatkowych umie-
jętności poza systemem edukacji, m.in. poprzez udział w międzynarodowej wymia-
nie młodzieży, pracę w charakterze wolontariuszy w innych krajach itp.

Strategia lizbońska
23 i 24 marca 2000 roku w Lizbonie przyjęto Strategię Lizbońską. Strategia

przewiduje m.in. ułatwienie dyfuzji technologii informacyjnych i komunikacyjnych
poprzez:

- przyjęcie przez Radę UE i Parlament Europejski aktów prawnych regulują-

cych zasady handlu elektronicznego, płatności elektronicznych, praw au-
torskich w Internecie, świadczeń usług finansowych przez Internet;

- integrację i liberalizację rynków telekomunikacyjnych, zwiększenie konku-

rencji w zakresie lokalnego dostępu do Internetu;

- podłączenie do Internetu wszystkich szkół w Unii Europejskiej i udzieleniu

pomocy nauczycielom w nabyciu umiejętności korzystania z sieci;

- zapewnienie ogólnego dostępu do usług publicznych przez Internet;
- rozwój sieci telekomunikacyjnych na jak najlepszym poziomie.
W celu poprawy innowacyjności postanowiono przede wszystkim zwiększyć

spójność działalności badawczej i polityki, która ją wspiera poprzez:

- zmniejszenie kosztów patentowania wynalazków;
- stworzenie mapy sieci ośrodków osiągających najlepsze wyniki badawcze;
- opracowanie Europejskiej Karty Poziomu Innowacyjności i zawarcie w niej

wskaźników pozwalających na ocenę i mierzenie rozwoju zasobów ludz-
kich oraz wyników badań;

- zapewnienie warunków do stworzenia transeuropejskiej sieci komunikacji

elektronicznej między ośrodkami naukowymi, w tym bibliotekami, uniwersy-
tetami;

- zachęcanie naukowców do przenoszenia się z kraju do kraju członkow-

skiego oraz poszukiwanie nowych talentów.

W maju 2003r. Urząd Komitetu Integracji Europejskiej wraz z Instytutem Ba-

dań nad Gospodarką Rynkową utworzyły Polskie Forum Strategii Lizbońskiej, któ-
rego cele koncentrują się na dostosowaniu celów Strategii Lizbońskiej do warun-

285

ków polskich. Forum to corocznie publikuje Białą księgę, która przedstawia realiza-
cję założeń Strategii Lizbońskiej i ma charakter rekomendacyjny.

Zakończenie
Oferowanie obywatelom UE możliwości zamieszkania, studiowania, czy też

pracy w innych krajach w znacznej mierze przyczyniają się do ich rozwoju osobi-
stego, intelektualnego, pogłębiają porozumienie międzykulturowe i umożliwiają
pełniejsze wykorzystanie potencjału gospodarczego UE. Każdego roku ponad mi-
lion obywateli UE w różnym wieku korzysta z finansowanych przez Unię progra-
mów edukacyjnych, zawodowych oraz obywatelskich. Każde państwo członkow-
skie UE samodzielnie kształtuje swoją politykę edukacyjną, jakkolwiek systemy
edukacji różnią się między sobą, niektóre cele są wspólne wszystkim państwom
członkowskim. Komisja Europejska popularyzuje ideę dzielenie się wiedzą oraz
wdrażanie skutecznej i zapewniającej równość szans polityki, która pomoże zreali-
zować unijną strategię na rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudnienia. Szansą na
poprawę konkurencyjnej pozycji Polski w integrującej się Europie i w świecie, jest
rozwój nauki, jako podstawowego instrumentu zwiększania zasobów wiedzy, wła-
ściwe wykorzystanie jej efektów oraz budowanie społeczeństwa kreatywnego i
przedsiębiorczego, a w dalszej perspektywie – społeczeństwa informacyjnego.
Polityka naukowa naszego państwa, podobnie jak w innych państwach Unii Euro-
pejskiej powinna koncentrować się na umocnieniu już istniejących ośrodków ba-
dawczych w Polsce i na wspieraniu wybitnych indywidualności, naukowców a więc
osób o uznanych pozycjach na forum międzynarodowym. Ministerstwo Nauki i
Szkolnictwa Wyższego powinno aktywnie działać na rzecz stworzenia warunków
do powrotu do Polski wybitnych uczonych z emigracji, jak również propagować
powstawanie międzynarodowych instytucji, placówek, ośrodków badawczych w
kraju z licznym udziałem cudzoziemców. Koncentracja sił i środków na prioryte-
tach, centrach doskonałości i wybitnych jednostkach wymagać będzie radykalnej
zmiany systemu finansowania badań i sterowania pieniędzmi pochodzącymi z
budżetu państwa. Współpraca w dziedzinie edukacji polega na wspólnym podej-
mowaniu wyzwań przy równoczesnym zachowaniu różnorodności kulturowej po-
szczególnych państw. Propagowanie wzajemnego uznawania okresów studiów i
porównywalności kwalifikacji w dziedzinie szkolnictwa wyższego poprzez wprowa-
dzanie skoordynowanych reform, zgodnych systemów i wspólnych działań przy-
czynia się do rozwoju osobistego obywateli i maksymalnego wykorzystania poten-
cjału gospodarczego UE jako całości.

Literatura:
Bratko A., Modelowanie czynności psychicznych. Warszawa 1973
Doliwa – Klapeczki Z., Integracja europejska. Białystok 2005
Dziewulak D., Systemy szkolne Unii Europejskiej. Warszawa 1997
Łastawski K., Od idei do integracji europejskiej. Warszawa 2003
Pachociński R., Oświata XXI wieku. Kierunki przeobrażeń. Warszawa 1999
Wojtaszczyk K.A. (red.), Integracja europejska. Warszawa 2006
Zamkowska A., Systemy kształcenia integracyjnego. Radom 2004
http://www.cie.gov.pl/publikacje/fi/docs/EDUKACJA.PDF
http://www.socrates.org.pl
http://www.youth.org.pl