1

oprac. Justyna Kowalczyk

Etyka opisowa

5 ćwiczenia – 8. XII. 2009

dr A. Stoiński

Tekst: „Rozwój moralny dziecka wg teorii L. Kohlberga” – I. Jakubowska

I.

Psychologia moralności

1.

Moralność to proces (cel) kształtowania samodzielnego, rozróżniania między
dobrem i złem, czynów swoich i innych.

2.

Proces samodzielności – zależy od okoliczności, jest oparty na wartościach,
które należy rozróżnić i zaakcentować.

3.

Proces autonomizacji wartości – samodzielne podejmowanie decyzji, ocen itp.;
uniwersalizacja wartości

wyjątek – patologia – obejmuje wszystkie kultury

4.

Psychologia moralności – określa jaki jest czyn i jak jawi się w świadomości;
przeżywanie wartości; bada struktury oceniania moralnego oraz uwarunkowania
psychiczne moralnego zachowania;
- zajmuje się badaniem sumienia, wolności, odpowiedzialności i innych cech;
- bada funkcjonowanie sankcji moralnych;
- zajmuje się faktycznym przeżywaniem moralności w sposób – nie normatywny
(nie wartościujący)
- nie redukuje zjawisk do sfery psychologicznej lecz jest sferą autonomiczną;
- nie utożsamia ocen i norm moralnych z uczuciami
-

czynniki

analizujące

temperament;

uzdolnienia;

dziedziczność;

doświadczenia, uczucia, wola, spostrzeganie, myślenie itp.

wpływa to na

kształtowanie konkretniejszych ocen moralnych
- psychologiczne źródła i przejawy moralności: zajmuje się procesami oceniania
i wartościowania i tym jak one zachodzą w świadomości
- rozwój moralny zbudowany jest ze stadiów i faz;
- zajmuje się motywacją zachowań moralnych i przeżyć moralnych – takich jak
oburzenie, poczucie winy, obowiązek,
- opisuje pewne fakty a nie ich pożądany przebieg
- bada procesy wychowania i wzajemnego wpływu różnych czynników w
poszczególnych procesach

II.

Główne wyznaczniki rozwoju moralnego wg H. Muszyńskiego

- dzieli się je na 2 rodzaje:
1.

społeczno – kulturalne

2

. wewnątrz rozwojowe

2

1.

czynniki społeczno – rozwojowe:

w ich skład wchodzą: kulturowa moralność

ś

rodowiska; wzory postępowania moralnego; wyznawanie wartości; treść

wychowania; metody wychowania;

2.

czynniki wewnątrz rozwojowe

: w ich skład wchodzą zdolności intelektu,

wiedza i zrozumienie; doświadczenie społeczne; emotywność; postawy;

Rozwój moralny postępujący od perswazyjnych przejawów w dzieciństwie przez
kształtowanie się sądów i relacji (rozumu, dobra, zła, interpretacji norm) do pełni
rozwoju moralnego

jest to proces przebiegający od neutralności moralnej dziecka do

dorosłości.

uniwersalne dążenie do empatii, troska o innych i realizowanie sprawiedliwości

jako

równość i wzajemność tych relacji

Teorie rozwoju moralnego = teorie poznawczo – rozwojowe

(Piaget, Kohlerg,

Muszyński)
- teorie społecznego poznania i uczenia,
- teorie psychoanalityczne
- teorie integracyjno – kognitywistyczne

Rozwój moralności – upowszechnienie podstawowych zasad kulturowych –
integralność zasad kulturowych
1.

behawioryzm

2.

emocjonalność

3.

wartościowanie

1.

behawioryzm

– umiejętność przystosowania się, wynikająca z wewnętrznej

motywacji, prowadzi do zdolności oparcia się pokusom

tożsame z zestawem cnót

danej kultury; internalizacja (proces przyjmowania za własne poglądów
narzuconych z zewnątrz) narzucanie przez zdolność opierania się pokusom oraz
tendencje do łamania zasad nawet wtedy gdy ich złamanie nie może zostać wykryte.

2.

emocjonalne

– poczucie winy wyrażane w samopotępieniu; wina potęgowana

postawą moralną;

dziecko unika poczucia winy przez zachowanie zgodne z

normami

3.

aspekt wartościujący

– umiejętność dokonania oceny wg tej normy i jej wyjaśnienie

przy zachowaniu aktualności tejże normy w stosunku do siebie i innych.

3

Moralność

proces rozwijania się w określonym kierunku, następuje tu zachowanie i

regresja – nie jest to jednostkowy proces, lecz suma skoków itp. fazy nakładają się na
siebie. Zachowanie korelacji między tym rozwojem a wiekiem dziecka, a rozwój
poznawczy jest konieczny dla rozwoju dziecka.

III.

Fazy, stadia i główne kierunki rozwoju moralnego

Widoczne są tu różne motywy leżące u podstaw moralnego zachowania w miarę
dorastania – H. Muszyński

IV.

Stadia moralne a typy charakteru – wg H. Muszyńskiego

1.

typ

–

amoralny

– ok. 1 roku

- dziecko kieruje się instynktami, popędami
- dziecko jest „centrum świata”

2.

typ

–

interesowny

– wczesne dzieciństwo

- dziecko ma naturę egoistyczną
- dziecko przejawia poprawne zachowanie w obecności dorosłych
- w tym typie pojawiają się 2 charakterystyczne zachowania u dzieci:
a. konformistyczne (ukierunkowane na zachowanie innych, poczucie winy
związane z oczekiwaniem kary)
b. irracjonalno – rumieniowe (zorientowane na kodeks norm a poczucie winy
biorące przekonania związane z tym kodeksem)

najczęściej te zachowania pojawiają się na przemian

3.

typ

–

racjonalno – altruistyczny

- dziecko przejawia stabilne zasady moralne, stosowane do odpowiedniej sytuacji

V.

Stadia i fazy rozwoju – wg G. Szumskiego

Widać tu bardzo orientacyjne okresy

1.

stadium

– anomii moralnej

- wiek niemowlęcy – amoralizm dziecięcy
- stadium przed moralne, charakteryzuje się brakiem motywacji moralnych, nie
rozróżnianiem norm moralnych

2.

stadium

–

heteronomia moralna

-

występuje do około 9 roku życia

-

dzieli się na 2 fazy

4

a.

egocentryzm (do 5 roku życia – przejawia się niezdolnością do rozumienia

cudzych stanów psychicznych; skłonności do przypisywania innym własnych uczuć i
dążeń; zorientowanie na własne korzyści)

b.

konformizm ( od 5 roku życia – przejawia się wrażliwością, dziecko potrafi już

odczuwać poczucie winy, przez potępienie własnego zachowania przez inne osoby;
pojawia się chęć akceptacji przez środowisko)