Wiêkszoœæ producentów stosuje jednolity

sposób oznaczania anten, po nazwie lub

symbolu producenta podaje liczbê elemen-

tów i kana³y robocze. I tak, zapis xx 11/6-12

oznacza antenê o 11 elementach, pracuj¹-

c¹ w kana³ach od 6 do 12.

Ciesz¹ce siê du¿¹ popularnoœci¹ anteny

z reflektorem siatkowym (rys. 1) i dipolami

po³¹czonymi synfazowo s¹ przydatne, gdy

wszystkie programy nadawane s¹ z jedne-

go kierunku, a w miejscu odbioru nie ma

odbiæ. Warto przypomnieæ, i¿ anteny siatko-

we s¹ stosunkowo odporne na zak³ócenia

przychodz¹ce z do³u i góry, gdy¿ synfazo-

we po³¹czenie dipoli w pionie zawê¿a cha-

rakterystykê promieniowania anteny w pio-

nie, jednoczeœnie zwiêkszaj¹c zysk.

Typowa instalacja ma antenê radiow¹ jed-

noelementow¹, np. 1/RZ lub 1/RUZ (o cha-

rakterystyce zbli¿onej do dookólnej). Takie

anteny s¹ stosowane w niedu¿ej odleg³oœci

od nadajników, zw³aszcza w miastach, gdzie

stacje radiowe maj¹ nadajniki rozmieszczo-

ne w ró¿nych punktach miasta.

W przypadku odbioru z odleg³oœci kilkuna-

stu kilometrów i wiêkszej zaleca siê stoso-

wanie kierunkowych anten wieloelemento-

wych, np. 3/RZ lub 5/RZ.

Ze wzglêdu na du¿e moce nadajników pra-

cuj¹cych w zakresie III (zazwyczaj pierwszy

program Telewizji Polskiej), du¿e wysokoœci

zawieszenia anten oraz wiêksz¹ wysokoœæ

skuteczn¹ anten, i mniejsze szumy g³owic

odbiorników, najczêœciej stosowane s¹ an-

teny kilkuelementowe Yagi-Uda, np. 7/6-12

lub 11/6-12.

Trudniejsze warunki odbioru w IV i V zakre-

sie, a czasem tak¿e mniejsze moce nadaj-

ników, powoduj¹ i¿ niezbêdne jest stoso-

wanie anten o wiêkszym zysku ni¿ w za-

kresie III czy na UKF. W wiêkszoœci przypad-

ków wystarcza jednak 19-elementowa ante-

na Yagi, pracuj¹ca na kana³ach od 21 do 60.

Przy wiêkszych odleg³oœciach i silnych odbi-

ciach trzeba stosowaæ anteny o wiêkszym

zysku i kierunkowoœci, pracuj¹ce w grupach

kana³ów, np. 19/40-60 lub kilkudziesiêcio-

elementowe anteny z direktorami typu X.

Przy odbiorze wielu programów na jednej

antenie, mog¹ wyst¹piæ trudnoœci z elimina-

cj¹ odbiæ. Problem mo¿na rozwi¹zaæ stosu-

j¹c dwie lub wiêcej anten. W najprostszym

przypadku jedna antena odbiera programy

nadawane w kana³ach 21

÷

39, a druga 40

÷

60.

Wówczas ka¿da antena odbiera grupê kana-

³ów nadawanych z jednego kierunku.

Obecnie w Polsce nie pracuj¹ nadajniki po-

wy¿ej 60 kana³u; prawdopodobnie bêd¹

tam nadawane programy cyfrowe z modu-

lacj¹ OFDM.

W zwi¹zku z zaprzestaniem nadawania

w zakresie tzw. ”dolnego UKF” oraz na ka-

na³ach 1

÷

5 wspó³czesne instalacje anteno-

we pracuj¹ w zakresie 87,5

÷

862 MHz

(tabl. 1).

Zwrotnica

Kilka anten mo¿na po³¹czyæ za pomoc¹

uk³adu filtrów pasmowoprzepustowych, gór-

noprzepustowych, dolnoprzepustowych, pa-

smowozaporowych oraz sumatorów zbu-

dowanych z wykorzystaniem transformato-

rów w.cz. W technice antenowej taki filtr

42

Radioelektronik Audio-HiFi-Video 3/2001

Instalacje antenowe

pojawi³y siê w Polsce

w latach

szeœædziesi¹tych,

g³ównie by³y to

instalacje zbiorcze

w domach

wielorodzinnych,

do odbioru dwóch

programów telewizji

publicznej

oraz programów

radiofonicznych.

NOWOCZESNE

INSTALACJE ANTENOWE

(1)

M

ieszkañcy

domków jed-

n o r o d z i n -

nych nie

interesowali

siê wówczas

takimi insta-

lacjami. Do-

piero po 1990 roku, gdy pojawi³o siê wiele

programów radiowych, a póŸniej i telewi-

zyjnych wzros³o zapotrzebowanie na insta-

lacje umo¿liwiaj¹ce odbiór wielu progra-

mów, na wielu odbiornikach.Typowa insta-

lacja antenowa przeznaczona dla budynków

ma³ych lub œrednich ma do 200 gniazd,

a do wzmacniania sygna³ów jeden wzmac-

niacz lub zestaw wzmacniaj¹cy. Wiêksz¹ in-

stalacjê nazywa siê ju¿ sieci¹ kablow¹.

W tym artykule bêd¹ opisane instalacje za-

wieraj¹ce do 20 gniazd, najczêœciej spoty-

kane w domkach jednorodzinnych. Cha-

rakterystyczne dla nich jest stosowanie jak

najmniejszej liczby anten, szerokopasmo-

wych lub zakresowych wzmacniaczy oraz

rozprowadzanie programów radiofonii ultra-

krótkofalowej.

Elementy sk³adowe instalacji

zbiorczej

Anteny

W instalacjach antenowych powinno siê

stosowaæ osobne anteny na ka¿de pasmo,

zazwyczaj s¹ to anteny Yagi-Uda. W trud-

nych warunkach odbioru s¹ zalecane ante-

ny z direktorami typu X, które maj¹ wiêkszy

zysk i kierunkowoœæ ni¿ anteny Yagi-Uda.

Rys. 1. Popularna antena siatkowa

szerokopasmowa ASP-8A na kana³y 6

÷÷

60

* Ju¿ niewykorzystywane

Tablica 1. Zakresy czêstotliwoœci stosowane w AIZ

oraz sieciach kablowych

43

jest nazywany zwrotnic¹. Umo¿liwia on

przes³anie jednym przewodem sygna³u z kil-

ku anten do odbiornika. Produkowane s¹

zwrotnice o ró¿nych kombinacjach wejœæ.

Typowa zwrotnica ma jedno wejœcie na za-

kres UKF, jedno na zakres III i dwa wejœcia

na pasmo UHF.

Wzmacniacz

W wiêkszoœci przypadków poziom sygna³u

na gnieŸdzie antenowym ni¿szy ni¿ 55 dB,

uniemo¿liwia dobry odbiór. Przyczyn¹ mo-

¿e byæ ma³e natê¿enie pola elektromagne-

tycznego w miejscu odbioru lub spadek mo-

cy sygna³u na pasywnych elementach insta-

lacji (rozga³êŸniki, odga³êŸniki, przewody,

zwrotnice, gniazda). Mo¿na to skompen-

sowaæ stosuj¹c odpowiedni wzmacniacz.

Wzmacniacze mog¹ byæ przystosowane

do monta¿u na zewn¹trz, na maszcie, mo-

g¹ mieæ kilka wejœæ i mog¹ byæ dostosowa-

ne do zasilania ”po kablu”. Wiêkszoœæ

wzmacniaczy masztowych ma jedno wejœcie

na pasmo UKF, jedno wejœcie na zakres III

i dwa wejœcia na pasmo UHF. Mo¿liwa jest

te¿ niezale¿na regulacja wzmocnienia ka¿-

dego wejœcia.

Zaleca siê by, w miarê mo¿liwoœci wzmac-

niacz by³ zamontowany blisko zestawu

antenowego.

Rozga³êŸniki, odga³êŸniki

Podzia³ mocy sygna³u, z zachowaniem wa-

runków dopasowania, na kilka odbiorników,

jest realizowany za pomoc¹ rozga³êŸników,

dziel¹cych sygna³ równo i odga³êŸników

dziel¹cych sygna³ na kilka nierównych czê-

œci. Ka¿dy rozga³êŸnik mo¿e pracowaæ ja-

ko sumator i s³u¿yæ np. do po³¹czenia sygna-

³ów z anten telewizji naziemnej i modulato-

ra. W instalacjach indywidualnych najpro-

œciej jest dokonaæ podzia³u na rozga³êŸni-

ku.Najlepiej stosowaæ urz¹dzenia znanych

firm, np. Satel, Vector czy Telkom Telmor.

Przewód

Dotychczas powszechnie stosowano prze-

wód koncentryczny YWD 75-0,59/3,7 lub

podobny. Bez w¹tpienia jest to przewód o pa-

rametrach wystarczaj¹cych do zbudowania

instalacji do odbioru telewizji naziemnej (czê-

stotliwoœci od 87,5 do 790 MHz). Jednak dodat-

kowe rozprowadzenie sygna³ów telewizji sate-

litarnej w zakresie pierwszej poœredniej czêsto-

tliwoœci satelitarnej (czêstotliwoœci od 950 do

2150 MHz) wymaga przewodów o mniejszej

t³umiennoœci, nie przekraczaj¹cej 35

÷

40 dB/100

m, przy czêstotliwoœci 2150 MHz.

W terenach miejskich, gdzie poziom za-

k³óceñ przemys³owych jest wysoki, niezbêd-

ne jest stosowanie przewodów o du¿ej sku-

tecznoœci ekranowania, powy¿ej 80 dB.

Z³¹cza

W zasadzie wszystkie urz¹dzenia maj¹ z³¹-

cza IEC, takie same jak w odbiornikach tele-

wizyjnych lub z³¹cza F, takie jak w tunerach

satelitarnych. Sporadycznie mo¿na te¿ spo-

tkaæ z³¹cza CM-050. W przypadku zwrotnic

i wzmacniaczy masztowych stosuje siê z³¹-

cza skrêcane. Istniej¹ ró¿ne warianty z³¹cz

w zale¿noœci od œrednicy przewodu. Z³¹cza

F s¹ oznaczane œrednic¹ przewodu, do które-

go pasuj¹, przy czym najczêœciej spotykane

s¹ z³¹cza F 5,5 mm (do YWD 75-0,59/3,7),

F 6 mm (CF-56), F 6,5 mm (CTF-81, CTF-

113), F 6,8 (KOKA 709, KOKA 799).

Multiswitche

Multiswitch (rys. 2) to elektroniczne urz¹dze-

nie umo¿liwiaj¹ce do³¹czanie dowolnego wyj-

œcia do dowolnego wejœcia. Jest to prze³¹cz-

nik dzia³aj¹cy w zakresie od 950 do 2150

MHz (a nawet 2400 MHz). Mo¿liwe jest tak¿e

do³¹czenie zwyk³ej instalacji antenowej (46

do 862 MHz) tak, aby jej sygna³y by³y za-

wsze na ka¿dym wyjœciu multiswitcha. Oba sy-

gna³y doprowadza siê jednym przewodem,

a rozdzia³ jest dokonywany w gnieŸdzie u abo-

nenta. Gniazdo takie ma wyjœcie satelitarne do

do³¹czenia tunera, telewizyjne oraz radiowe.

Musi tak¿e przepuszczaæ napiêcie sta³e i sy-

prowadzanie sygna³u satelitarnego. W tym

rodzaju instalacji stosuje siê wy³¹cznie gnia-

zda abonenckie nieprzelotowe _ o ma³ym t³u-

mieniu sygna³u.

Instalacja antenowa z sieci¹ rozdzielcz¹

typu przelotowego – rys. 4. Jej zalet¹ jest

³atwoœæ wykonania i ma³e zu¿ycie przewo-

dów, a wad¹, du¿e t³umienie, wiêksze ni¿

w sieci rozga³êŸnej. Stosuje siê tu gniazda

przelotowe _ o du¿ym t³umieniu odga³êzie-

nia (sprzê¿enia) oraz gniazda koñcowe (wy-

posa¿one w rezystor zakoñczeniowy) _ tak-

¿e o du¿ym t³umieniu, przeznaczone do

stosowania w zakoñczeniu pionów abo-

nenckich. Tego rodzaju rozwi¹zanie by³o

dawniej powszechne w du¿ych domach.

Gniazda przelotowe s¹ produkowane w ”ty-

poszeregach” o zró¿nicowanym t³umieniu

przy³¹czenia, od 10 do 25 dB, np. GAP-10

BG/DK, GAP-14 BG/DK, GAP-16 BG/DK,

GAP-18 BG/DK, GAP-20 BG/DK. T³umienie

przy³¹czenia powinno byæ tak dobrane, aby

na ka¿dym z gniazd by³ zbli¿ony poziom.

Praktycznie, gniazda maj¹ tak dobrane t³u-

mienia, aby przy odleg³oœciach 2,5

÷

3,5

m miêdzy nimi i zastosowaniu kolejnych

gniazd z szeregu, uzyskaæ taki sam poziom

na ka¿dym z nich.

n

Pawe³ Król

PORADY

Radioelektronik Audio-HiFi-Video 3/2001

Rys. 2. Multiswitch SMS-9940 4-wyjœciowy

Rys. 3. Sieæ rozga³ê¿na

Rys. 4. Sieæ przelotowa

GAR BG/DK

GAR BG/DK

GAP- 18 BG/DK
GAP- 16 BG/DK
GAP- 14 BG/DK
GAP- 10 BG/DK

PRS-0204F

PRS-0204F

PRS-0204F PRS-0204F

gna³y steruj¹ce (22 kHz i DiSEqC) z wyjœcia

tunera. Dla tunera multiswitch ”jest widziany”

jak konwerter satelitarny, a prze³¹czanie miêdzy

jego wejœciami nastêpuje przez zmianê napiê-

cia wysy³anego przez tuner (14 lub 18 V), obe-

cnoœæ lub brak sygna³u 22 kHz, oraz w przypad-

ku multiswitchy 9-wejœciowych – dodatkowo sy-

gna³em Tone Burst lub sygna³em DISEqC. Do

multiswitcha mo¿na do³¹czyæ zarówno tunery cy-

frowe, jak i analogowe.

Rodzaje instalacji

antenowych

W zale¿noœci od uwarunkowañ budowlanych

i funkcjonalnych, przy przygotowaniu kon-

cepcji instalacji mo¿na wykorzystaæ dwa pod-

stawowe schematy.

Instalacja antenowa z sieci¹ rozdzielcz¹

typu rozga³êŸnego (gwiaŸdzistego) – rys. 3.

Ma ona dobre parametry u¿ytkowe, zw³aszcza

po zastosowaniu dobrej klasy elementów

biernych. Jej zalet¹ s¹ ma³e ró¿nice pozio-

mów sygna³ów u poszczególnych abonen-

tów, skupienie elementów w niewielkiej liczbie

miejsc oraz mniejsze t³umienie ni¿ w sieci

przelotowej. Dodatkowo _ ze wzglêdu na to, i¿

do ka¿dego odbiornika jest doprowadzony

osobny przewód _ w przysz³oœci jest mo¿liwa

wymiana rozga³êŸników na multiswitche i roz-