Mallanaga Watsjajana Kamasutra czyli traktat o miłowaniu

tytuł: "Kamasutra - czyli Traktat o Miłowaniu"

autor: WATSJAJANA MALLANAGA

PRZEłOżYł Z ORYGINAłU SANSKRYCKIEGO, PRZEDMOWą, PRZYPISAMI,

SłOWNICZKIEM I POSŁOWIEM OPATRZył - MARIA KRZYSZTOF BYRSKI

BIBLIOThECA MUNDI

Opracowanie graficzne i typograficzne: ELżBIETA SOKOłOWSKA

by Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1985

ISBN 83-06-01403-0

* * *

PRZEDMOWA

Traktat o Miłowaniu, czyli słynna indyjska Kamasutra, zyskał sobie jeśli nie złą, to w każdym razie

dwuznaczną sławę. Dlatego też zapewne jedyne polskie tłumaczenie Traktatu, wydane w formie

książkowej we Lwowie w r. 1922, a dokonane z niemieckiego znakomitego przekładu Richarda

Schmidta (Berlin 1915), nie podaje ani tego faktu, ani nazwiska tłumacza. Polski przekład

pozostawia wiele do życzenia, a jego jedyną zaletą jest to, że podobnie jak oryginał niemiecki

zawiera znacznie późniejszy niż sam traktat tekst komentarza aśodhary. Przekład ów prawdopo-

dobnie dlatego, że dokonał go nie indolog, jest miejscami nieczytelny lub, co gorsza, wprowadza

czytelnika w błąd. Odnosi się wrażenie, że zrobiono go ukradkiem i wstydliwie, o czym dowodnie

świadczy fakt anonimowości i to, że idąc za wzorem niemieckim pozostawiono najdrastyczniejsze

fragmenty w przekła-dzie łacińskim. Musiała się atmosfera nie dość jeszcze zmienić od czasów,

gdy Fredro naraził się swoim współczesnym pisząc dzieło o sprawach zespolenia miłosnego

zatytułowane prowokacyjnie Piczomira.

Sytuacja nie była lepsza i gdzie indziej. Na przykład w Anglii, gdzie pierwsze wydanie tłumaczenia

Kamasutry pochodzi z r. 1883, Richard Burton i F. F. Arbuthnot woleli nie przyznawać się do

autorstwa przekładu, choć wydano go prywatnie i w niewielkiej liczbie egzemplarzy. Dopiero po

upływie nieomal stulecia, kiedy w r. 1960 na nowo wybuchł skandal w związku z Kochankiem

Łady Chatterley i werdykt sądowy ostatecznie dopuścił publikowanie tego typu dzieł bez żadnych

skrótów, wydano tłumaczenie Burtona. Zresztą i niniejszy przekład drukowany wcześniej w

obszernych fragmentach w miesięczniku "Kontynenty" wywołał

PRZEDMOWA TŁUMACZA

podobne reakcje. Wszystko to stanowi świadectwo naszych

kulturowych kompleksów i animozji, w świetle których ujemnie oceniamy Bogu ducha winny

Traktat v Milowaniu. Jest bowiem znamienne, ze dzieło liczące sobie nieomal półtora tysiąca lat

pojawiło się po raz pierwszy bodaj w Niemczech w r. 1897, a i to z trzema lekcjami przełożonymi

jedynie na łacinę. Tymczasem w Indiach nawet dziewczęta miały studiować Traktat o Milowaniu

przed osiągnięciem dojrzałości! Tak więc tradycja studiowania tej dziedziny, jak wynika z samego

tekstu, musiała być bardzo żywa. Obszerny i pouczający wstęp do stosunkowo nie tak dawno

wydanego anglojęzycznego przekładu tego dzieła dokonanego przez S.C. Upadhyayę (1970)

wymienia ponad dwudziestu auto-rów prawdopodobnie poprzedzających Watsjajanę i około

dziesię-ciu ważniejszych zajmujących się tą dziedziną po nim. O tych wcześniejszych mało można

powiedzieć, bo ich dzieła zaginęły. Przy czym często nie jesteśmy pewni, czy mamy do czynienia z

rzeczywistymi osobami, czy też z postaciami o charakterze mitycznym. Dotyczy to przede

wszystkim wielu spośród wymie-nionych przez samego Watsjajanę. Wśród późniejszych natomiast

do bardziej znanych należy dzieło Kokkoki (ok. XII w.) zatytuło-wane Sekret milości

{Ratirahasja), dalej Dżjotiriśwary (pierwsza połowa XIV w.). Piątka strwi (Paricasajaka) oraz

Kaijanamalli (XVI w.) Arena mi/osa (Anangarangd). Dodać jeszcze trzeba, że dzieła w tej tradycji

powstają również współcześnie, o czym świadczyć może Mathura Prasada Ciekawość wobec

zflbaw milosnyh ^Ratikelikutuhala) wydana w r. 1949. Literatura ta ma również swoje

odpowiedniki i kontynuację we współczesnych językach indyjskich. Są to najczęściej wydania

tekstów sanskryckich z tłumaczeniem lub też trochę swobodniejsze parafrazy tych tek-stów.

Większość dzieł późniejszych odznacza się jednak małą oryginalnością w porównaniu z Traktatem

o Milowaniu, grzesząc jednocześnie dużo większą pedanterią.

Nasuwa się więc pytanie o przyczyny tej dość charakterystycznej odmienności stosunku do całej

sfery erotyki w Indiach i w Europie. Tam obok literatury rubasznej w sposób jak najpoważniejszy,

choć może odrobinę scholastyczny, kultywowana była erotologia, podczas gdy u nas, o ile

wiadomo, między starożytnością i wiekiem XX wyliczyć można tylko niektóre fragmenty poezji

Chaucera, Dekameron Boccaccia, utwory Rabelais'go czy wreszcie polską

PRZEDMOWA TŁUMACZA

Piczomirf Fredry. Częściowa odpowiedź na to pytanie zawarta jest w uwagach o trójsferze żywota

poprzedzających tom I. Tu dodać jeszcze można garść argumentów, które powinny ostatecznie

wyjaśnić, skąd się wziął ten dużo naturalniejszy stosunek do spraw płci w tradycyjnej kulturze

indyjskiej. Na autorytet Rygwedy jużeśmy się powoływali wcześniej. Nie byłoby więc tu od rzeczy

zacytować fragment jednego z najważniejszych tekstów egzegetycznych tzw. Bryhadaranjaki

upaniswdy. Przyzwyczailiśmy się uważać teksty te za natchniony, wzniosły wykwit kultury

duchowej w Indiach. I słusznie. Mówią one bowiem o rzeczywistości absolutnej, o sposobie jej

pojmowania i o ludzkim stosunku do niej oraz o związku tego, co ludzkie, ograniczone przez

postrzegalność, z absolutnym, nieograniczonym, nieskończonym. Są to teksty prze-znaczone dla

ludzi znajdujących się w ostatnim stadium żywo-ta - dla sannjasinów - ascetów, którym obce są

wszelkie popędy i zachcianki ciała. I nagle w jednym z najbardziej uduchowionych tekstów tego

typu znajdujemy rozważania, które wiktoriańscy tłumacze często uznawali za wskazane opuścić w

swych przekła-dach.

źJej łono jest ołtarzem ofiarnym, włosy - ściółką świętej trawy, skóra Ś prasą do wyciskania somy,

a pośród warg jej przyrodzenia płonie ogień ofiarny. Ten, kto wiedząc to onej zabawie oddolnej się

oddaje, taki świat uzyska, jaki ofiarnikowi przypadnie za sprawą ofiary zwanej Wadźapeja... Zaiste

ta, która odrzuciła swe szaty zbrukane, to bogini szczęścia wśród niewiast. Do tej tedy przesławnej,

która odrzuciła swe szaty zbrukane, niechaj się zbliży i niechaj ją skłania... Ja jestem niebem, ty

jesteś ziemią. Chodź, obejmijmy się oboje. Razem oddajmy nasienie, by Praczłowieka zyskać Ś

syna i bogactwo! Tedy jej uda rozwiera i ze słowami:

"Niechaj się niebo i ziemia rozewrze!" w niej swe umieszcza przyrodzenie i, łącząc usta z ustami,

trzy razy ją po włosach gładzi mówiąc: "Niech Wisznu łono przygotuje! Twasztar kształty

uformuje! Pan Stworzeń niech napełni! A Dhatar niech da ci płód!"... Jako eiemia Ogniem

ciężarna, Jak niebiosa Indrę noszą w łonie. Jak łono przestrzeni Wiatrem wypełnione. Takoż i ja ci

ten płód oto daję!" {Bryhadaranjaka upaniszada 4.3, 4.6, 4.20, 4.21, 4.22).

Z przytoczonych fragmentów wynika, że zespolenie kobiety i mężczyzny - nawet jeśli jego celem

nie jest poczęcie, .o czym świadczą dalsze fragmenty tego samego tekstu Ś traktowano jako

PRZEDMOWA TŁUMACZA

akt ofiarny i utożsamiano z jednym z najsolenniejszych obrzędów rytuału wedyjskiego, z ofiarą

Wadźapeja. Oto jeszcze jeden dowód przekonania, że ludzki mikrokosmos stanowi soczewkę, w

której ogniskuje się cały makrokosmos. W takiej właśnie atmosferze rozwijało się myślenie o

sprawach zespolenia cielesnego. Ono to w rezultacie wydało Traktat o Milwaniu.

Indie umieszczając sprawy płci na najwyższym, rzec można

eschatologicznym, poziomie, nadały im taką rangę, która wyklu-czała pruderię i niewczesne

zawstydzenie. Najlepszym tego dowo-dem jest literatura sanskrycka-tu mówi się o tych sprawach

pięknie i bez żadnego skrępowania, poczynając od tej części, jaką się w Indiach uznaje za

objawioną, w dialogu między nimfą niebiańską Urwaśi i jej kochankiem, ziemianinem

Pururawasem. Podobną śmiałość zdradzać będą o millenium późniejsze epopeje Mahabha-rata i

Ramajana. Idąc ich śladem słynny Kalidasa (V w.) nie zawaha się przed opisem igraszek miłosnych

Siwy i Parwati w poemacie pt. Narodsyny boga Kumały {Kumarasambhawa). Również późniejsza

poezja podobnie sobie poczyna pod tym względem, żeby wspo-mnieć tylko dostępny w polskim

przekładzie Roberta Stiiiera (^Literatura na świecie", nr 4, 1972) utwór pt. Pifcd'yesiat rosykossy

ufodweja Kilhany (XI w.) mów4cy o ciele kochanki niezdolnym udźwignąć ciężaru pchnięć

miłosnych! Cały ten poemat jest pieśnią o miłości fizycznej, o rozkoszy ciała i zmysłów, która

może być występna z punktu widzenia norm społecznych, ale przez to nie musi stać się mniej

święta i wspaniała.

Nic więc dziwnego, że badano sferę tych doznań, że poddano ją naukowemu opisowi. Jeśli ofiarę

wedyjską opisano w każdym najdrobniejszym szczególe, więc dlaczegóż by i ten jej rodzaj nic miał

się doczekać podobnie precyzyjnego opisu i egzegezy?

Nie ulega wątpliwości, że w tej sytuacji, by otrzymać zrówno-ważony i całkowity obraz

tradycyjnej kultury indyjskiej, trzeba zaznajomić się również z Traktatem o Miłowaniu.

Biorąc pod uwagę to, co powiedziano wyżej o jedynym

wydanym w formie książkowej polskim tłumaczeniu Traktatu o Mi/owaniu, wydało się sprawą

celową sporządzenie nowego prze-kładu. Zdecydowano się jednak tłumaczyć tylko tekst

podstawowy bez komentarza, a to dlatego że w znakomitej większości tekst jest czytelny i

zrozumiały bez komentarza. Ponadto w miejscach, gdzie interpretacja mogła być wątpliwa,

posłużono się komentarzem

PRZEDMOWA TŁUMACZA

eliminując w przekładzie ową niejasność. Znaczna odległość w czasie między komentarzem i

tekstem oryginalnym upoważnia również do rozdzielnego traktowania tekstu i komentarza. Dodat-

kowy argument przeciwko tłumaczeniu komentarza stanowi to, że nie zawsze jest to tekst ciągły,

czasem nabiera charakteru swoistych przypisów. Komentarz Jaśodhary, podobnie zresztą jak wiele

innych tego typu tekstów w piśmiennictwie sanskryckim, ma jeszcze tpn minus, że stosunkowo

często wyjaśnia to, co dla nas nie jest istotne, utrudniając tylko w ten sposób zrozumienie, nie

wyjaśnia natomiast tego, co dla nas stanowi zagadkę. Trzeba bowiem pamiętać, że odpowiadał on

na inne zapotrzebowanie, niejako wewnętrzne, i nie miał być pomocą przeznaczoną dla oddalonych

w czasie i przestrzeni cudzoziemców. Tak więc zamierzenie nasze jest znacznie skromniejsze od

niemieckiego przekładu Schmidta, lecz nie bez precedensu - choćby w postaci wspomnianego już

klasycznego tłumaczenia angielskiego Burtonai Arbuthnota. Również przekłady wydawane w

Indiach na ogół nie zawierają komentarza, chyba że są to wydania tekstu sanskryckiegp 2

tłumaczeniem na współczesny język.

Przekład niniejszy jest oparty na dwutomowej edycji bombajskiej z 1856 roku ery Saka (tj. 1912),

wydanej przez Gangawisznu Śrikrysznadasa z komentarzem Jaśodhary, z tłumaczeniem na język

hindi tekstu i komentarza oraz z obszernym, nadzwyczaj pomoc-nym komentarzem w języku hindi

pt. Klask celów 'żywota cy/owieczegf {Puruswrthaprabhd} Pandita Madhawaćarji. W przekładzie

zacho-wano numerację formuł (tzw. sutr) wspomnianego wydania bombajskiego. Należy jednak

dodać, że w innym dostępnym

tłumaczowi wydaniu tego tekstu (źChowkhamba, Kashi Sanskrit Series", nr 29, Benares 1929)

numeracja ta się różni. Ponieważ jednak numeracja zarówno części, jak i lekcji we wszystkich

wydaniach i we wszystkich tłumaczeniach jest identyczna, brak jednolitości w numeracji formuł

nie stanowi poważniejszej trud-ności. Nie udało się niestety zdobyć zwykle cytowanego w

historiach literatury sanskryckiej bombajskiego wydania Pandita Durgaprasada z r. 1891.

Datowanie Traktatu o Milowaniu nastręcza dość poważne

trudności. Przede wszystkim dlatego że o jego autorze - Watsjaja-nie Mallanadze - nie wiemy

absolutnie nic. Z różnych pośrednich danych (m.in. wzmianek w późniejszej literaturze) można

wyciąg-PRZEDMOWA TŁUMACZA

nać wniosek, że dzieło to istniało już najprawdopodobniej w IV w., choć niektórzy uczeni skłonni

są przesuwać tę datę o sto lat bliżej współczesności Nie ulega więc wątpliwości, że mamy do

czynienia 2 najstarszym i uznanym za doskonałe dziełem tego rodzaju. Świadczy o tym fakt

niezachowania się żadnego spośród wspo-mnianych przez Watsjajanę dzieł wcześniejszych.

W historii poważnego zainteresowania tą problematyką w

Europie, pomijając krótsze wzmianki w różnych zarysach literatury sanskryckiej, wyróżniają się

szczególnie prace wspomnianego już niemieckiego tłumacza Traktatu o Miłowaniu R. Schmidta,

który wydał w Lipsku w r. 1902 szkic Beitrage żur indiscben Erotik (Przyczynek do erotyki

indyjskiej), a w dwa lata później w Berlinie książkę będącą kontynuacją i uzupełnieniem

poprzedniej i zatytu-łowaną Uebe und Ehe im a/fen und modernen Indien {Miłości maleństwo w

starożytnych i współczesnych Indiach).

Pozostaje jeszcze skomentować krótko język prezentowanego przekładu. Otóż podstawowym

założeniem tłumacza było całko-wite spolszczenie tekstu bez wprowadzania wyrazów sanskry-

ckich- odstępstwo od tej zasady stanowią jedynie nazwy roślin u nas niespotykanych. Szukano

polskich ekwiwalentów dla każdego terminu technicznego, zazwyczaj odwołując się do etymologii.

Przy tej okazji warto też podkreślić, że ambicją tłumacza było 2 jednej strony uniknięcie żargonu

medycznego, z drugiej zaś nieprzyjemnej trywialności charakterystycznej dla takich słów jak

źsrom", źprącie", źkrocze" czy źpachwina" Ś lub wręcz wulgarnoś-ci W dalszej perspektywie

chodziło również o zaproponowanie określeń, którymi można by się posługiwać bez odwoływania

się do łaciny, bez wykropkowywania, a także bez obawy o zarzut wulgarności. Sprawy te bowiem

dawno już przestały być wstydli-we, a ciągle brak nam odpowiedniego słownictwa. Czytelnik sam

-osądzi, w jakim stopniu próba ta się powiodła.

TŁUMACZ

WATSJAJANA MALLANAGA

KAMASUTRA

CZYLI TRAKTAT O MIŁOWANIU

CZĘŚĆ PIERWSZA

LEKCJA PIERWSZA

Niechaj będą pochwalone Zacność, Dobrobyt i Miłowanie, jako iż one stanowią przedmiot tej

nauki. [1-2] I dlatego niechaj także pochwaleni będą uczeni, którzy wyłożyli jej arkana. [3-4]

Oto Pan Stworzeń uczyniwszy ludzi, wyłożył w stu tysiącach lekcji sposób wypełniania trzech

dziedzin żywota i tym samym określił ich egzystencję. [5]

Manu, syn Samoistnego, wyłożył jedną część tej nauki dotyczącą Zacności. [6]

Bryhaspati zaś-tę dotyczącą Dobrobytu. [7]

Natomiast byk Nandi, towarzysz Siwy, osobno w tysiącu lekcji wyłożył Traktat o Milowaniu. [8]

Ten zaś znowu skrócił Śwataketu, syn Uddalaki, do pięciuset lekcji. [9]

A z kolei Pańćala, syn Babhru, skrócił go do stu pięćdziesięciu lekcji, przedstawiających w siedmiu

częściach uwagi ogólne, pouczenia praktyczne o zespoleniu, pouczenia praktyczne o związku z

dziewicą, reguły dotyczące żony, reguły postępowania z niewiastami należącymi do innych,

pouczenia dotyczące miłośnie oraz pouczenia tajemne. [10]

Część szóstą dotyczącą miłośnie, na prośbę miłośnie z Pataliputry, wyłożył Dattaka. [11]

Z podobnych względów Ćarajana wyłożył uwagi ogólne;

Suwamanabha Ś pouczenia praktyczne dotyczące zespolenia; Gho-takamukha-pouczenia

praktyczne o związku z dziewicą; Gonar-dija- reguły dotyczące żony; Gonikaputra- reguły

dotyczące nie-wiast należących do innych, a Kućumara-pouczenia tajem-ne. [12]

CZ. I UWAGIOGÓLNB

W ten sposób w rozlicznych fragmentach stworzyło tę naukę wielu nauczycieli i stała się ona

praktycznie nie do ogarnię-cia. [13]

Tak więc oto spisano Traktato Miłowaniu, zawarłszy całą materię w niewielkiej księdze.

Uczyniono tak, części bowiem tej nauki opracowane przez Dattakę i innych odnosiły się do

pojedynczych zagadnień. Natomiast dzieło syna Babhru jest nieporęczne z powodu swych

rozmiarów. [14]

A oto wyliczenie części oraz zagadnień tej nauki: [15]

Część pierwsza zowie się Uwagi ogólne. Zawiera pięć lekcji i obejmuje pięć zagadnień:

Opisanie treści nauki; sposób wypełniania trzech dziedzin żywota; wyliczenie gałęzi wiedzy;

sposób postępowania mieszcza-nina; rozważania na temat działań bohatera, pomocników jego i

posłanek. [16]

Część druga zowie się Pouczenia praktyczne o zespoleniu. Zawiera dziesięć lekcji i obejmuje

siedemnaście zagadnień:

Miłowanie w zależności od rozmiarów przyrodzenia, czasu i nastroju; poszczególne rodzaje

miłowania; sposoby obłapiania;-rozmaitość pocałunków; kategorie uszczypnięć; sposoby przyda-

wania rozkoszy zębami, zwyczaje w tym względzie różnych krajów;

rodzaje zespolenia i inne różnorodne poczynania miłosne; uderze-nia miłosne oraz okrzyki, które

wywołują; niewiasta niczym mąż sobie poczynająca i poruszenia mężczyzny; zespolenie ustne,

wstęp i zakończenie miłowania; poszczególne kategorie miłowania w zależności od uczucia oraz

kłótnie miłosne. [17]

Trzecia część zowie się Pouczenia praktyczne o syiazku z dziewica. Zawiera pięć lekcji i obejmuje

dziewięć zagadnień:

Sposób wyboru panny młodej; postanowienie o wejściu w

związki małżeńskie; wzbudzenie w dziewicy zaufania; traktowanie dziewczęcia; znaki zdradzające

wewnętrzną skłonność; o tym, co tylko mężczyźnie czynić przystoi; postępowanie dziewczyny

wobec wybranego mężczyzny; o zdobywaniu dziewic wytrwałością;

sposoby zawierania małżeństwa. [18]

Część czwarta zowie się Reguły dotyczące żony. Zawiera dwie lekcje i obejmuje osiem zagadnień:

Postępowanie wiernej żony mającej jednego tylko męża; jej zachowanie pod nieobecność męża;

postępowanie starszej współ-źony i młodszej współżony" niewiasty powtórnie zaślubionej;

L. l OPISANIE TREŚCI NAUKI

niewiasty nieszczęsnej; reguły dotyczące śróddomia królów; postę-powanie męża wobec licznych

żon. [19]

Część piąta zowie się Reguły postępowania z niewiastami należą-cymi do innych. Zawiera sześć

lekcji i obejmuje dziesięć zaga-dnień:

Opisanie charakteru niewiasty i mężczyzny; przyczyny odmowy;

o mężczyznach mających powodzenie u niewiast; o niewiastach zdobywanych bez wysiłku; o

sposobach zawierania znajomości i podejmowaniu wysiłków aż do skutku; badanie uczuć

niewiasty; o roli posłanki; o miłości sprawujących władzę, reguły dotyczące w tym względzie

śróddomia królów oraz o strzeżeniu własnej żony. [20]

Część szósta zowie się 'Pouczenia dotyczące miłośnie. Zawiera sześć lekcji i obejmuje dwanaście

zagadnień:

Rozważania dotyczące mężczyzn, z którymi należy przestawać;

powody przestawania z mężczyznami; sposoby nakłaniania męż-czyzny; o tym, jak być niczym

żona mila; sposoby zyskiwania bogactwa; znaki słabnącej miłości; przeciwdziałanie słabnącej

miłości; sposoby odtrącania; odtrąconego ponowne pozyskanie; o różnych rodzajach zysku;

rozważania na temat wątpliwości doty-czących Dobrobytu i Biedy oraz ich skutków; rodzaje miłoś-

nie. [21]

Część siódma zowie się Pouczenia tajemne. Zawiera dwie lekcje i obejmuje sześć zagadnień:

Sprowadzenie pomyślnego losu; czynienie innych powolnymi

sobie; leki przywracające męskość; rozpalanie wygasłej namiętnoś-ci; sposoby powiększania

męskiego przyrodzenia; rozmaite inne sposoby. [22]

Tak więc księga ta zawiera trzydzieści sześć lekcji i obejmuje sześćdziesiąt cztery zagadnienia,

podzielona jest na siedem części i liczy tysiąc dwieście pięćdziesiąt wersetów. Takie jest opisanie

treści nauki: [23]

To streściłem więc, co teraz

Szczegółowo tu wyłożę.

Bo uczeni na tym świecie

Pragną, by co rozproszone \

Zwięźle było wyłożone. "[24]

CZ. I UWAGI OGÓLNE

Oto lekcja pierwsza zatytułowana Opisowe treści nauki pierwszej ' części, która zowie się Uwagi

ogólne, w Traktacie o Miłowaniu chwalebnego Watsjajany.

LEKCJA DRUGA

Człowiek żyje sto lat. Niech więc ten czas odpowiednio dzieląc, w

trzech dziedzinach żywota się spełnia i niech zważa, by się

wzajemnie uzupełniały, nie zaś były sprzeczne z sobą. [l]

W dzieciństwie niechaj zdobywa podstawy Dobrobytu od wiedzy

począwszy. [2]

W młodości znów Miłowanie, a w wieku statecznym Zacność

niechaj praktykuje i ku wyzwoleniu zdąża. [3Ś4]

Życie atoli jest nietrwałe, więc celom tym niechaj człek służy tak,

jak się nadarzy. [5]

Jednakże dopóki zdobywa wiedzę, wstrzemięźliwie niechaj

żyje. [6]

Ofiary wedyjskie, mające nadprzyrodzony charakter i niepo-strzegalne skutki, odprawiamy jedynie

dzięki wskazaniom nauki. Nauka także zabrania spożywania mięsa, choć jest to zjawisko

przyrodzone i ma całkiem postrzegalne skutki. Oto co nazywamy Zacnością. [7]

A wiedzę o niej należy zdobywać studiując wedyjskie księgi objawione oraz przebywając z takimi

ludźmi, którzy znają przyka-zania Zacności. [8]

Dobrobyt natomiast to zdobywanie i pomnażanie różnych

umiejętności, ziemi, złota, bydła, bogactwa, przedmiotów codzien-nego użytku i przyjaciół. [9]

Wiedzę o Dobrobycie zdobywamy obserwując zachowanie wyż-

szych urzędników oraz od kupców znających arkana swej profe-sji. [10]

Wreszcie Miłowanie to przy współudziale jaźni słuszna skłon-ność zmysłów słuchu, czucia,

wzroku, smaku i powonienia, których ostoją jest serce, ku odpowiednim przedmiotom. [11]

CZ. I UWAGI OGÓLNE

Rozkosz płciowa to rezultat szczególnego kontaktu z przedmiotem zmysłów. Przepełnia ją

szczęście zespolenia miłosnego i owocuje nasieniem. Jest ona najpierwszą pośród innych rozkoszy,

dlatego cała owa dziedzina żywota zowie się Miłowaniem. [12] Wiedzę w tym względzie należy

zdobywać studiując Traktat o Miłowaniu oraz przebywając w towarzystwie mieszczan. [13]

Spośród trzech dziedzin żywota ta jest ważniejsza, którą

najpierw się wymienia. [14]

Dla króla natomiast najważniejszy jest Dobrobyt, ponieważ stanowi on podstawę egzystencji

ludzkiej. Dobrobyt najważniejszy jest także dla miłośnie. Oto i uwagi na temat trzech dziedzin

żywota. [15]

Nauka słusznie formułuje przykazania Zacności, skoro nie jest ona kategorią rzeczywistości

postrzegalnej. Znowu aby osiągnąć powodzenie w zdobywaniu Dobrobytu, kiedy wartością

najistot-niejszą są środki służące do jego zdobycia, z nauki musimy czerpać informacje na temat

tych środków. [16] Miłowanie natomiast, jako że niezmiennie uprawiają je także podle zrodzone

stworzenia, według uczonych nie powinno w ogóle stanowić przedmiotu nauki. [17]

Miłowanie zależy od zespolenia mężczyzny i kobiety, i dlatego zakłada się znajomość sposobów

zespolenia. [18]

Zdobycie wiedzy na ten temat umożliwia Ś jak twierdzi Watsjaja-na - Traktat o Mitowaniu. [ 19]

Podlej zrodzone stworzenia, które oddają się Miłowaniu, czynią to bez stosowania odpowiednich w

takich wypadkach sposobów. Dzieje się tak przede wszystkim z powodu braku jakiegokolwiek

nadzoru nad żeńską ich połową, gotową do miłowania tylko zależnie od pory roku, oraz dlatego że

oddają się owe stworzenia Miłowaniu bez udziału rozumu. [20]

Materialiści utrzymują, że nie należy przestrzegać przykazań Zacności, ponieważ owocują jedynie

w przyszłości, a i to jest wątpliwe. [21]

Któż - powiadają - będzie tak naiwny, by to, co ma w garści, innemu w garść wtykać. [22]

Lepszy bowiem gołąb dziś niż jutro paw i lepszy miedziak

niewątpliwy niż złoty wątpliwy. [23-24]

W tej kwestii Watsjajana powiada, że ponieważ nauka usuwa wątpliwości, ponieważ ukazuje w

wielu miejscach skutki czarnej i

L. 2 WYPEŁNIANIE TRZECH DZIEDZIN ŻYWOTA

białej magii, ponieważ wyjaśnia racjonalnie znaczenie obrotów planet, księżyca, słońca, gwiazd i

konstelacji, ponieważ ustala w świecie podziały społeczne, stadia życia ludzkiego oraz postępo-

wanie ludzkie, a nadto ponieważ zaleca wyrzeczenie się ziarna ludzkiego Dobrobytu dla plonu

przyszłej zasługi Ś należy postępo-wać zgodnie z nakazami Zacności. [25]

Nie należy dążyć do Dobrobytu. Często bowiem nawet ten, kto się stara, nie może go zdobyć,

podczas gdy ten, co się wcale nie stara, przypadkiem go osiąga. [26] Wszystko jest dziełem losu,

który obdarza ludzi dobrobytem lub nędzą, zwycięstwem lub klęską i szczęściem lub rozpa-czą.

[27-28]

Demona Balego los uczynił królem bogów Indrą, los go strącił z tronu i los będzie sprawcą jego

powtórnego wywyższenia. Oto jak mniemają ci, co uznają los za powód sprawczy wszystkie-go.

[29]

W związku z tym Watsjajana podkreśla, że wszystkie przedsię-wzięcia dzięki temu, iż są dziełem

człowieka, zależą od stosowa-nych metod. Nawet osiągnięcie celu niechybnie osiągalnego zależy

przede wszystkim od zastosowanych metod. Pomyślność bowiem nie staje się udziałem

bezczynnego. [30-31]

Nie należy uprawiać Miłowania, a to dlatego że pozostaje ono w niezgodzie z Zacnością i

Dobrobytem, które są najpierwszymi celami ludzkiego żywota, oraz z różnymi osobami

świątobliwymi. Miłowanie wszak powoduje, że człowiek wpada w złe towarzys-two, miesza się w

nieczyste sprawy, kala się i staje rozwiąz-łym. [32]

Miłowanie także powoduje niestaranność, frywolność, utratę zaufania i pozycji społecznej. [33]

Wiadomo wszak, że wielu znalazłszy się w mocy Miłowania,

przepadło wraz z całym swym otoczeniem. (34)

Jak na przykład Dandakja z rodu Bhodźów opętany Miłowaniem, pożądając dziewicy bramińskiej,

sczezł wraz z krewnymi i całym narodem swoim. [35]

Podobnie, jak wiadomo, przepadło wielu innych, znalazłszy się w mocy Miłowania, na przykład

bóg Indra, który zniewolił Ahaiję, Kićaka Draupadi i Rawana Sitę. Tak powiadają ci, co o

Dobrobyt się troszczą. [36]

Z przyczyny cielesności człowieka Miłowanie podobne jest do

CZ. I UWAGI OGÓLNE

spożywania pokarmu i jest ponadto owocem Zacności i Dobro-bytu. [37]

Zatem odpowiednio należy je traktować również pod kątem jego ujemnych skutków. Przecież nie

zaniechamy rozstawiania talerzy z obawy przed żebrakami i nie przestaniemy siać owies z obawy

przed jeleniami. Tak utrzymuje Watsjajana. [38] A oto strofy na ten temat:

Taki człek, co ma na względzie

Dobrobytu, Miłowania

I Zacności osiągnięcie,

Bez cierpienia oraz bólu

Tak na ziemi, jak i w niebie

Znajdzie szczęście niezmierzone. [39]

Człek uczony w takim dziele

Nie powinien szczędzić siły,

Gdzie obawy nie ma żadnej,

Co do jego skutków w niebie,

A i szczęście, które niesie,

W Dobrobycie nie zaszkodzi.

Człowiek niechaj przedsiębierze

Takie dzieło, co wypełnia

Wszystkie trzy żywota sfery

Albo dwie lub nawet jedną,

Nigdy zasię takie dzieło,

Co dla jednej tylko sfery

Innym dwóm na drodze stanie. [40]

Oto lekcja druga zatytułowana Wypełnianie trsfch dsyedsyn żywota pierwszej części, która zowie

się Uwagi ogólną, w Traktacie o Mitawaniu chwalebnego Watsjajany.

LEKCJA TRZECIA

Mężczyzna niechaj bez uszczerbku dla Zacności i Dobrobytu oraz ich nauk i sztuk pomocniczych

studiuje naukę o Miłowaniu wraz z

jej naukami pomocniczymi, [l]

Niewiasta natomiast nim dojrzałą się stanie, a potem gdy zamężna,

niechaj to z przyzwoleniem męża czyni. [2]

Uczeni twierdzą, że niewiasty nie mają zrozumienia dla nauki, toteż

bezcelowe jest i w tej nauce pouczanie niewiast. [3]

Watsjajana jednak uważa, że niewiasty pojmują praktykę, a praktyka przecież zasadza się na nauce.

[4] I tak bywa nie tylko w tym wypadku. Wszędzie na świecie jedynie niektórzy znają naukę.

Praktyka zaś jest przedmiotem zaintereso-wania wszystkich ludzi. [5] Nawet jeśli nauka bywa dość

oddalona od praktyki, to właśnie

nauka stanowi jej źródło. [6]

I tak na przykład, kapłani nie znający gramatyki właściwie

odmieniają słowa modlitw przy odprawianiu ofiar, ponieważ

istnieje gramatyka. [7]

Podobnie, do działania wybieramy dni pomyślne, ponieważ

istnieje astrologia. [8]

Także jeźdźcy i komacy ćwiczą konie i słonie, choć nie zgłębili

nauki o tych zwierzętach. [9]

I w ten sam sposób poddani, których od króla dzieli wielka

odległość, wiedząc, ?e jest król, nie przekraczają prawa. [10] A ponadto są przecież niewiasty o

umysłach ukształconych przez naukę: jak milośnice, księżniczki i córki dostojników. [11] Dlatego

niewiasty niechaj przyswajają sobie praktykę Miłowania, naukę o Miłowaniu lub jakiekolwiek jej

zagadnienie szczegółowe od osób zaufanych i w tajemnicy. [12]

CZ. I UWAGI OGÓLNE

Także stosowanych w praktyce sześćdziesięciu czterech nauk pomocniczych niechaj się dziewica

uczy sekretnie i w samotnoś-ci. [13]

Mistrzami dziewic w tym względzie mogą być-gdyż wzbudzają zaufanie: wespół wychowana

córka mamki doświadczona w zespoleniu z mężczyzną, prawdomówna przyjaciółka o podobnych

zaletach, równa wiekiem ciotka, traktowana jak ciotka stara, zaufana niewolnica, jałmużnica od

dawna obdarzana sympatią lub starsza siostra. [14]

A oto sześćdziesiąt cztery nauki pomocnicze stanowiące dziedziny nauki o Miłowaniu: śpiew,

muzyka, taniec, rysunek i kaligrafia, sporządzanie ozdób na czoło, układanie mozaik w świątyni z

kolorowych ziaren ryżu lub z kwiatów, nizanie kwiatów dlarelów dekoracyjnych, barwienie zębów,

ubioru i ciała, układanie posa-dzek ze szlachetnych kamieni, sztuka przygotowania łoża, gra na

czarkach wypełnionych wodą, pryskanie wodą, rzucanie uroku, splatanie girland, stosowanie

wieńców i girland dla ozdoby włosów, znawstwo ubioru, ozdabianie uszu, stosowanie pachnideł,

używanie biżuterii, magia, wiedza tajemna Kućumary, zręczność rąk, przyrządzanie takich potraw

jak rozmaite jarzyny i zupy oraz soków pitnych i napojów podniecających, sztuka posługiwania się

igłą i dziergania, sporządzanie cacek z włókien lotosu, gra na lutni i kociołku, układanie girland

strof, umiejętność recytowania trud-nych do wymówienia fraz, sztuka czytania książek na głos,

przedstawianie dramatów i opowieści, uzupełnianie strof, sztuka splatania mat z trzciny,

umiejętność toczenia przedmiotów z' drewna, stolarka, sztuka budowania domów, znajomość

monet i klejnotów, znajomość minerałów, znajomość arkanów sztuki barwienia kamieni

szlachetnych, zasady pielęgnacji drzew, zasady walki baranów, kogutów i przepiórek, ćwiczenie

papug i szpaków w mówieniu, znajomość trzech rodzajów masażu, umiejętność posługiwania się

szyfrem w rozmowie, umiejętność mówienia na sposób niby-barbarzyński, znajomość obcych

krajów i języków, sporządzanie kwietnych wózeczków, umiejętność określania gło-sów z nieba

jako dobry lub zły omen, umiejętność konstruowania machin, ćwiczenie pamięci, współrecytacja,

sztuka rozwiązywania rebusów, komponowanie poezji, znajomość encyklopedii i słow-ników,

znajomość zasad metryki i zasad krytyki literackiej, umiejętność charakteryzacji przez ubiór,

znajomość arkanów gier

L. 3 WYLICZENIE GAŁĘZI WIEDZY

hazardowych, znajomość szczególnych rodzajów gry w kości, znajomość gier i zabaw dziecięcych,

zasady etykiety, znajomość

sztuki zwyciężania oraz gimnastyka. [15]

Są jeszcze inne sześćdziesiąt cztery nauki pomocnicze, od kraju Pańćalów zwane pańćalikami.

Stanowią one istotę Miłowania, dlatego ich zastosowanie wyłożone będzie w następnym rozdziale

zawierającym pouczenia praktyczne o zespoleniu miłos-nym. [l 6]

[17]

Dzięki tym umiejętnościom

Wywyższona miłośnica,

Z charakterem i cnót pełna,

Obdarzona pięknym kształtem

Pośród mężów zgromadzenia

Zyska miejsce jej należne

Oraz tytuł kurtyzany.

Będą ją królowie czcili,

A cnotliwi stawić będą.

Wszędzie będzie pożądaną;

Każdy z nią się spotkać zechce;

Celem stanie się dla wszystkich

I tak sięgnie po zwycięstwo.

A zaś znowu córka króla

Albo córka dostojnika,

Co arkana zna tej sztuki,

Sprawi, że się ku niej będzie

Mąż jej skłaniał, choć w śróddomiu

Innych kobiet byłby tysiąc.

A gdy z mężem rozłączona,

Pełna smutku i w rozterce,

Choćby w obcym kraju była,

Życie szczęśnie jej upłynie

Dzięki sztuk tych znajomości.

Człek, co zręczny jest w tych sztukach,

Elegancki i wymowny,

Nawet gdy go nikt nie sławi,

Serca kobiet wnet podbije.

Z posiadania sztuk tych właśnie

Szczęście się niechybnie rodzi,

[18]

[19]

CZ. I UWAGI OGÓLNE

Gdy przez wzgląd na czas i miejsce,

Albo z nich użytek czyni,

Albo niecha używania.

[22]

Oto trzecia lekcja zatytułowana W^icwie golfy m^ky pierwszej W°a:^,vwa& OA WTf^-^

LEKCJA CZWARTA

Ten, kto zdobędzie wiedzę, zaopatrzony w środki do życia

pochodzące z darów, ze zdobyczy, z handlu, z zapłaty za posługę lub otrzymane w spadku albo też

należące do obu tych kategorii, niechaj przyjmie na siebie odpowiedzialność za dom i pędzi żywot

mieszczanina, [l]

Miejscem zamieszkania niechaj uczyni stolicę, miasto, gród lub miasteczko, gdzie porządni ludzie

mieszkają, albo też tam zamie-szka, gdzie znajdzie utrzymanie. [2]

Tam niechaj poszuka domu o dwóch izbach, zaopatrzonego w

wodę, wśród drzew i z pomieszczeniami gospodarczymi. [3]

W zewnętrznej izbie niechaj stanie łoże nadzwyczaj wygodne, wgłębione nieco między dwoma

poduszkami w obu jego końcach, a okryte białą narzutą. Obok leżanka. U wezgłowia niechaj się

znajdzie siedzisko obrzędowe sporządzone ze świętej trawy kusa i do ołtarzyka podobne

wzniesienie. Na nim niechaj się znajdzie reszta nie użytego w nocy balsamu sandałowego, girlanda,

pudełko wosku, wonny kardamon, kora drzewa cytrusowego i liście betelu do żucia. Na ziemi zaś

stać winien spiton. Na ścianie na zdobnym kołku niechaj wisi lutnia. Dalej, niech tam będzie płótno

do malowania, pudełko pędzli, jakaś książka i girlanda złotych amarantów. Nie opodal na ziemi

niechaj cały okrągły dywan będzie rozłożony, a na nim tablice do gry w kości i innych gier

hazardowych... Nieco na zewnątrz niechaj będą ku zabawie klatki z gadającymi ptakami. Osobne

miejsce należy przeznaczyć do formowania przedmiotów z drzewa i dla innych rozrywek. W

cienistej altanie niechaj będzie dobrze ukryta wirująca huśtawka i niechaj tam stanie ołtarz ofiarny

uczyniony z ziemi i bogato ukwiecony. Oto jak powinna być urządzona siedziba. [4]

CZ. I UWAGI OGÓLNE

Gdy przez wzg4d na czas i miejsce,

Albo z nich użytek czyni,

Albo niecha używania.

[22]

Oto trzecia lekcja zatytułowana Wylicwk f/dpd ^g pierwucj W°a:;jaS.uwa&i OA w ^ OMt^

LEKCJA CZWARTA

Ten, kto zdobędzie wiedzę, zaopatrzony w środki do życia

pochodzące z darów, ze zdobyczy, z handlu, z zapłaty za posługę lub otrzymane w spadku albo też

należące do obu tych kategorii, niechaj przyjmie na siebie odpowiedzialność za dom i pędzi żywot

mieszczanina, [l]

Miejscem zamieszkania niechaj uczyni stolicę, miasto, gród lub miasteczko, gdzie porządni ludzie

mieszkają, albo też tam zamie-szka, gdzie znajdzie utrzymanie. [2]

Tam niechaj poszuka domu o dwóch izbach, zaopatrzonego w

wodę, wśród drzew i z pomieszczeniami gospodarczymi. [3]

W zewnętrznej izbie niechaj stanie loże nadzwyczaj wygodne, wgłębione nieco między dwoma