GEOGRAFIA

Dr inż. nawig. Stefan Kowalski 58-626-28-93

[e-mail]

107/9 wykład

Dr Anna Miler dwiczenia

Kolokwium 30.01.2014 r

Zaliczenie to uczestnictwo we wszystkich dwiczeniach oraz pozytywne oceny z kolokwium (min. 60%)

 Praca proseminaryjna o wybranym regionie geograficznym ze szczególnym uwzględnieniem

gospodarki morskiej paostwa, przemysłu

- grupa czteroosobowa wybiera jedno paostwo i wpisuje na listę. Ocena z pracy jest wspólna

- test obejmuje około 60 pytao z zakresu przedmiotu

- ocena z seminarium jest oddzielną dodatkową, która może podwyższyd ocenę

- zaliczenia seminariów w terminie konsultacji u prowadzącego dane dwiczenia

Temat: Charakterystyka regionu geograficznego

1) Praca w PowerPoint (minimum 80 slajdów)

2) Dołączyd bibliografię

Literatura:

Geografia społeczno-gospodarcza Polski H.
Rogacki

Geografia polityczna S. Otok

Geografia regionalna świata

Geografia urbanistyczna S. Liszewski

Meteorologia i klimatologia

Historia odkryć geograficznych i poznania
Ziemi Z. Długosz

Geografia gospodarcza świata I. Fierli

Geografia ekonomiczna UE I. Fierli

Gospodarka morska przegląd statystyczny

Niespokojna planeta K. Kubiak

Międzynarodowe prawo morza L. Łukaszuk

Geografia regionalna świata J. Makowski

Geografia polityczna S. Otok

Świat w przekroju

Katastrofy naturalne i cywilizacyjne M. Żuber

21.10.2013r

Podstawowe pojęcia oraz zakres badao

Człowiek jest istotą „przestrzenną”. Każda działalnośd człowieka umiejscowiona jest w przestrzeni
geograficznej.

Przestrzeo geograficzna:

 Przyrodnicza (fizyczno-geograficzna)



Podłoże geologiczne



Ukształtowanie powierzchni



Grunty



Sied hydrologiczna



Roślinnośd



Warunki klimatyczne

 Społeczno-gospodarcza



Struktura przestrzenna rolnictwa



Struktura przestrzenna przemysłu



Sied komunikacyjna



Sied usług i instytucji



Rozmieszczenie ludności i
zróżnicowanie struktur
demograficznych



Sied osadnicza



Zasoby kapitałowe i finansowe

 Kulturowa



Zasoby kultury materialnej



Zasoby kultury duchowej



Poziom wykształcenia ludności



Aspiracje społeczne mieszkaoców



Zasoby intelektualne



Świadomośd społeczna



Świadomośd polityczna



Świadomośd kulturowa

Geografia – nauka zajmująca się interdyscyplinarnym badaniem ziemi, zwłaszcza wzajemnego
oddziaływania oraz zróżnicowania przestrzennego obiektów i zjawisk występujących i przestrzeni
lądowej, oceaniczno-morskiej, powietrznej i kosmicznej.

*fizyczna, społeczno-ekonomiczna, polityczna, bezpieczeostwa]

Badania geograficzne mogą dotyczyd:

 Całej ziemi – prowadzone w ujęciu globalnym

 Określonej części ziemi – reprezentując ujęcie regionalne

*rejon określony punktami charakterystycznymi, na morzu akwen zaznaczony punktami
geograficznymi]

Koncepcyjne pojęcia geografii

1. Geografia matematyczna

a. Cywilizacja grecka łączyła geografię i kartografię matematyczną

b. Chodziło o najlepsze określenia położenia różnych miejsc na ziemi dla ułatwienia

podróży

c. Postępy szły w parze z takimi wielkimi wynalazkami jak busola i chronometr

2. Geografia inwentaryzująca

a. Efekt geograficznych podróży badawczych

b. Encyklopedyczne ujęcie geografii

3. Geografia opisowa

a. Starano się opisywad kraje i ludzi wykorzystując opisy podróżników lub odbywając

samemu podróże

4. Geografia rozumowa

a. Rozwija się od początku XX wieku

b. Zajmuje się studiowaniem związków między zjawiskami „niebieskimi” i ziemskimi,

między zjawiskami przyrody i zjawiskami społecznymi

Geografia regionalna – studiowanie całości i powiązao faktów w jednym określonym rejonie (szkoła
francuska)

Geografia ogólna – studiowanie jednego z elementów na całej powierzchni ziemi (szkoła niemiecka i
amerykaoska)

Geografia

– nauka badająca powłokę Ziemi, jej przestrzenne zróżnicowanie pod względem

przyrodniczym i społeczno-gospodarczym oraz związki zachodzące między środowiskiem
geograficznym a działalnością społeczeostw.

Za geografię uważa się badanie i wyjaśnianie zróżnicowania przestrzennego zjawisk przyrodniczych,
demograficznych oraz działalności gospodarczej i społecznej człowieka.

Związki geografii z naukami i dyscyplinami pokrewnymi oraz metody i techniki badao
geograficznych

Geografia rozwija się w otoczeniu dyscyplin (NAUKA INTERDYSCYPLINARNA) przyrodniczych,
technicznych, społecznych, politycznych ekonomicznych

Jeśli występują abiotyczne i biotyczne elementy środowiska przyrodniczego, geografia korzysta z
dorobku geologii, klimatologii, hydrologii, gleboznawstwa, ekologii.

Gdy geografia zajmuje się przekształceniami środowiska przyrodniczego i przestrzennym
zagospodarowaniem regionów, wchodzi w kontakty z naukami rolniczymi i technicznymi, takimi jak:
inżyniera środowiska, budownictwo, architektura, inżynieria miejsca, melioracja gruntów, uprawa
roślin, hodowla zwierząt.

W badaniu społeczeostwa i gospodarki geografia współdziała z demografią, socjologią, ekonomią,
historią, prawem, organizacją i zarządzaniem.

Geografia polityczna – bada procesy i struktury polityczne oraz ich uwarunkowania w aspekcie
przeszłości, współczesności i przyszłości. Przedmiot badao tej dyscypliny jest dynamiczny i ulega
zmianie wraz z pojawiającymi się nowymi problemami politycznymi, źródłami informacji i technikami
analizy. Odpowiada na pytania: gdzie, jak i dlaczego pojawia się jakiś problem polityczny.

Najważniejszymi funkcjami praktycznymi geografii są:

 Funkcja diagnostyczna

 Funkcja prognostyczna

 Funkcja optymalizacyjna

 Funkcja kulturowa

 Funkcja wychowawcza

Gałęzie geografii

 Metodologia geografii społeczno-

ekonomicznej

 Geografia zasobów naturalnych

 Ekonomika środowiskowa

 Geografia ludności

 Geografia społeczna

 Geografia osadnictwa

 Geografia przemysłu

 Geografia rolnictwa

 Geografia transportu

 Geografia usług

 Geografia systemów społeczno-

gospodarczych

 Geografia społeczno-ekonomiczna

regionalna

28.10.2013r

Wpływ środowiska geograficznego na społeczeostwa

Ziemia:

- 510.072 mln km

2

- Ląd 148,94 mln km

2

- Wody 361.132 mln km

2

- Lądy stanowią 29,2%

- Wody 70,8%

- Szlaki kolejowe 1.122 mln km

W 8 min docierają promienie słoneczne do Ziemi, z jednego kraoca galaktyki Drogi Mlecznej na drugi
kraniec jest to 120 mln lat.

Droga mleczna to galaktyka spiralna, która jest na drodze kolizyjnej z galaktyką Andromedy.

Słooce ->[ Merkury -> Wenus -> Ziemia ]planety skaliste-> Mars -> Jowisz -> Saturn -> Uran -> Neptun

Cares, Pluton, Haumea, Makemake, Eris – planety karłowate

Astronomia.pl -> dla zainteresowanych

Ziemia:

 Promieo równikowy 6 378 245 m

 Promieo biegunowy (połowa osi ziemskiej) 6 356 863 m

 Różnica długości promienia równikowego i biegunowego 21 382 m

 Obwód równika 40 075 704 m

 Obwód południka (średni) 20 004 274 m

 Średnia długośd jednostopniowego łuku południka 111 321 m

 Powierzchnia Ziemi 510 mln km

2

 Objętośd Ziemi 1 083 mld km

3

 Masa Ziemi 6.1024 kg (5,976 trylionów t)

 Średnia gęstośd Ziemi 5,52 g/cm

3

1. Składniki skorupy ziemskiej



Tlen 47%



Krzem 29,5% Si



Glin 8%



Żelazo 4,6 %



Magnez 1,9%



Wapo 3%



Potas 2,5%



Sód 2,5%

2. Składniki jądra Ziemi



Żelazo 80,86%



Nikiel 5-5,6%



Kobalt 0,3%



Siarka, krzem, mangan, chrom

3. Skład atmosfery ziemskiej



Azot 78,084%



Tlen 20,946%



Argon 0,934%

4. Oceany



Ocean Spokojny (Pacyfik, Ocean
Wielki)



Ocean Atlantycki (Atlantyk)



Ocean Indyjski



Ocean Arktyczny (Morze
Arktyczne, Ocean Lodowaty
Północny)



Ocean Południowy

5. Głębiny



Rów Mariaoski 10911 m p.p.m



Tonga 10882 m p.p.m

6. Kontynenty



Afryka



Ameryka Południowa



Ameryka Północna



Antarktyda



Australia i Oceania



Azja



Europa

7. Łaocuchy górskie



Himalaje, Mount Everest, 8850 m



Andy, Aconcagua, 6960 m



Kordyliery, Denali (McKinley), 6194 m



Kilimandżaro, Kibo (Uhuru), 5895 m

Współczesne zagrożenia środowiska

 Efekt cieplarniany

 Dziura ozonowa

 Kwaśne deszcze

 Pustynnienie

Klimat – przebieg zjawisk pogodowych na danym obszarze w okresie wieloletnim (30-50 lat)

Klimat na Ziemi kształtują trzy podstawowe procesy klimatotwórcze: obieg ciepła, obieg wody i
krążenie powietrza, oraz czynniki geograficzne : układ lądów i oceanów, wysokośd n. p. m., odległośd
od morza (oceanu), Klimat jest jednym z czynników ekologicznych wpływających na występowanie i
życie organizmów.

Wpływ klimatu

 Usłonecznienie

 Temperatura

 Wilgotnośd

 Zachmurzenie

 Opady

 Ciśnienie

 Efekt cieplarniany

 Dziura ozonowa

Wpływ klimatu:

Układ strefowy równoleżnikowy

o Równikowa 10-0-10

o Tropikalna 25-30

o Przejściowa 35-40

o Umiarkowana 45-60

o Arktyczna 60-90

Biorąc pod uwagę masy powietrza panujące nad danym obszarem w poszczególnych półroczach
wyróżnia się w stref klimatycznych

 Równikowa

 Podrównikowa

 Zwrotnikowa

 Podzwrotnikowa

 Umiarkowana

 Subarktyczna/subantarktyczna

 Arktyczna/antarktyczna

Wpływ ukształtowania terenu

 Specyficzny rodzaj zabudowy miast i wsi

 Rozwój specyficznych form rolnictwa

o Spadek <25%

o Tarasowatośd pól

o Mikroklimat na różnych stokach

o Wybór gatunków roślin do uprawy

 Eksploatacja bogactw naturalnych

o Trwałe zmiany krajobrazu, gospodarki, koncentracja ludności

o Po wyczerpaniu złóż – miasta widma

Komunikacja, rodzaj, zagęszczenie

 Wybór przebiegu drogi – warunki

naturalne – przełęcze, działy wodne,
doliny rzek

 Szybkośd środka transportu

 Łatwiejsza budowa kanałów

 Dostępnośd szlaków wg pór roku

 Koszt budowy 1km drogi/linii

kolejowej

 Obszary wyżynne inny rodzaj

gospodarki – hodowla, turystyka

WODA

Woda słodka (3% całej wody)

o Lodowce 75%

o Wody podziemne głębinowe 14%

o Wody podziemne 11%

o Jeziora 0,03%

o Rzeki 0,06%

o Gleby 0,3%

Punkt potrójny wody przy ciśnieniu atmosferycznym wynosi

(………….)

Zbiorniki wodne



Zasoby – rzeki i jeziora Afryki 30%



Wielkie jeziora USA 25%



Bajkał 18%



Rzeki świata 1200km

3



Jeziora 12500km

3



Sumarycznie 124000000km

3

 Znaczenie rzek jako źródeł wody słodkiej

 Szlaki komunikacyjne

 Nawadnianie pól 200,000km2

 Miejsca osiedlania się

 Zapory wodne

o Kaariba (Zambia) 160 10

9

m

3

o Akosombo

o Asuaoska

 Energetyka norweska 99,8%, Peru 68%

04.11.2013r

Charakterystyka fizyczna Europy

SEMINARIUM: region geograficzny, fizyczno-geograficzny

Europa- częśd świata (określana zwykle tradycyjnym, ale nieścisłym mianem kontynentu), leżąca na
półkuli północnej, na pograniczu półkul wschodniej i zachodniej, stanowiąca wraz z Azją kontynent
Eurazję.

Nazwa Europy wywodzi się z greckiego słowa Europe i poprzez łac. Formę Europa weszło do niemal
wszystkich języków świata. Etymologia samego terminu jest niejasna: byd może pochodzi ono od gr,
Europos „łagodnie wznoszący się”, albo od asyryjskiego.

Europa to także nazwa jednego z księżyców Jowisza. Europa była kochanką boga Jowisza w mitologii
rzymskiej.

Europa określana jest zwykle mianem kontynentu, nazwa ta podkreśla jej odrębny od Azji charakter
kulturowo-polityczny, jednak z geograficznego punktu widzenia

Przebieg granic Europu jest przedmiotem licznych sporów i kontrowersji. Najwięcej odmienności w
sprawie wykreślania granic obu części świata występuje w nauce anglosaskiej. Polska interpretacja
przebiegu jest międzynarodowa unia geograficzna.

Powierzchnia Europy to 10,5 mln km2(5,96 mln km2 bez Rosji). Stanowi do ok 2% całej powierzchni
kuli ziemskiej i Europa jako częśd świata jest większa tylko od Australii. Europa stanowi 1/5 Eurazji i
jako jej największy półwysep jest najbardziej wysunięta na zachód.

 Rozciągłośd równoleżnikowa 5600km(79 stopni)

 Rozciągłośd południkowa 4200km (35 stopni)

 Długośd wybrzeży 38 tys. Km

 Średnia wysokośd terenu 340 m n. p. m.

Linia brzegowa Europy jest silnie rozbudowana

1. Półwyspy (około 25% powierzchni kontynentu)

a) Skandynawski

b) Iberyjski

c) Bałkaoski

d) Apenioski

e) Kolski

f) Krymski

g) Jutlandzki

h) Bretooski

Ad. A) 800 tys. km

2

, największy półwysep Europy, długośd 1900 km, szerokośd 800 km, otoczony

przez morze Bałtyckie, Norweskie, Północne i Barentsa, charakterystyczne fiordy i szkierowe
wybrzeża, należą Szwecja Norwegia i częściowo Finlandia.

Ad. B) 580 tys. km

2

, południowo-zachodnia częśd Europy, od Europy oddzielają go góry Pireneje, od

zachodu i północy otoczony przez ocean Atlantycki, od wschodu i południa Morze śródziemne, od
Afryki oddziela go cieśnina Gibraltarska, położone Hiszpania, Portugalia i Gibraltar, zamieszkany przez
ponad 50 mln ludzi, większośd zajęta przez wyżyny i góry (najwyższe Betyckie)

Ad. C) południowo-wschodnia częśd Europy, z zachodu morze Adriatyckie i Jooskie, od wschodu
Morze Czarne i Marmana, od południowego wschodu morze Egejskie, północna granica ma charakter
umowny, długośd półwyspu ok. 950 km, szerokośd na pół nocy 1260 km, głównie górzyste, klimat
umiarkowany śródziemnomorski

Ad. D) otoczony przez morze Śródziemne, rozciąga się na długości ponad 1100 km, jego szerokośd od
130 do 300 km, słabo rozwinięta linia brzegowa, rozgałęzia się na mniejsze półwyspy wnętrze

2

2

półwyspu jest wyżynno – górzyste z Apeninami, niewielkie niziny nabrzeżne, przynależy do Włoch
oraz San Marino i Watykanu

Ad. E) oblany morzem Białym i Barentsa o powierzchni 100 tys. Km

2

, wybrzeże słabo urozmaicone,

porośnięte przez tajgę i tundrę

Ad. F) oblany przez morze Czarne i Azowskie, łączy się cieśniną Kerczeoską i przesmykiem
Perekopskim, długośd linii brzegowej 1000 km, powierzchnia 25 700 km

2

Ad. G) oblewają wody morza Bałtyckiego i Północnego, cieśniny Skagerrak i Kattegat, granica duosko-
niemiecka, powierzchnia 40 tys. km

2

Ad. H) zachodnia częśd Francji, oblany wodami kanału La Manche i oceanu Atlantyckiego,
powierzchnia 24 tys. Km

2

2. Wyspy:

a) Wielka Brytania 218 476 km

2

b) Islandia 103 000 km

2

c) Irlandia 84 406 km

2

d) Wyspa północna Nowej Ziemi 48 904

km

2

e) Spitsbergen 37 673 km

2

f) Wyspa Południowa Nowej Ziemi

33 275 km

2

g) Sycylia 25 400 km

2

h) Sardynia 24 090 km

2

3. Morza

a) Karskie

b) Peczorskie

c) Białe

d) Norweskie

e) Szkockie

f) Hebrydzkie

g) Północne

h) Irlandzkie

i) Celtyckie

j) Bałtyckie

k) Śródziemne

l) Czarne

Wybrzeża są zróżnicowane, na północy fiordy i wybrzeża szkierowe oraz wybrzeża
akumulacyjne. W południowej części Europy wybrzeża dalmatyoskie, zachodniej i południowo-
zachodniej riasowe. Nad morzem Czarnym jest wybrzeże określane jako limanowe. Poza tym
można spotkad wybrzeża klifowe i ferdowe.

Europa jest nizinna, najwyższym szczytem jest góra Mont Blanc 4808 m n. p. m., najniższym
depresja na nizinie Nadkaspijskiej 28 m p. p. m

Około 143 000 km2 zajmują obszary położone poniżej poziomu morza. Największe depresje w
pobliżu Morza Kaspijskiego oraz w północnej Holandii.

Góry Skandynawskie, Kaledooskie, Masyw Centralny, Góry Świętokrzyskie, Sudety, Ardeny, Harz,
Ural <- stare góry

Góry Betyckie, Pireneje, Alpy, Apeniny, Karpaty <- nowe góry

Klimat – w Europie jest łagodny, główną przyczyną tego zjawiska jest prąd morski Golfstorm;
Europa jest w strefie klimatów umiarkowanych; różny poziom opadów

4. Rzeki

a) Wołga

b) Dunaj

c) Ural

d) Dniepr

e) Don

f) Peczora

g) Hama

h) Oka bieła

5. Jeziora

a) Ładoga

1. Onega

2. Wener

3. Saimaa

4. Pejpus

5. Ilmieo

6. Wetter

7. Wielki manycz

18.11.2013r

W Europie znajdują się liczna rzeki, ze względu na silnie rozwiniętą linię brzegową kontynentu

i niewielki odległości od morza europejskie rzeki nie są najdłuższymi na świecie. Najdłuższa rzeka
kontynentu Wołga zajmuje 15 miejsce pod względem długości wśród rzek świata. Rocznie rzeki
Europy odprowadzają do oceanów 2500 km

3

wody.

Ok 66% powierzchni Europy należy do zalewiska oceanu Atlantyckiego, a 16 % do zlewiska

Oceanu Arktycznego, a pozostała częśd do zbiorników wewnątrzkontynentalnych, w większości do
Morze Kaspijskiego.

1. Zasadnicze typy rzek w Europie:

a) Wschodnioeuropejski – rzeki na terenach nizinnych, zasilane głównie przez roztopy i

wiosenne opady, stąd najwyższe stany wód przypadają na wiosnę, a najniższe latem i
zimą, zlodowacone przez kilka miesięcy w roku (Wołga, Dniepr, Don, Dwina)

b) Północnoeuropejski – rzeki o niewielkich rocznych wahaniach wodostanu, który jest

wyrównywany przez jeziora, przez jakie przepływają te cieki wodne. Zimą dośd długo
zlodowacone. Często wykorzystywanie w hydroenergetyce ( Glomma, Torne)

c) Atlantycki – rzeki o zasilaniu opadowym, wysokim i wyrównanym wodostanie, nie

zamarzające zimą (Sekwana, Tamiza)

d) Alpejski – rzeki tego typu w swym górnym biegu zasilane są wodą z topniejących

lodowców i śniegów (wysokie stany wód występują późną wiosną i latem), w dolnym
odcinku zasilane głónie dopływami; poziom wody w tej części rzeki zależy od ilości
opadów i wysokości temperatur (parowanie) (Ren, Rodan, Pad)

e) Śródziemnomorski – rzeki o zasilaniu głównie opadowym, cechują się bardzo wyraźnymi

różnicami w poziomie wody w okresie zimowym (gdy przypada maksimum) i letnim
(Gwadalkiwir, Gradiana, Tag)

2. Wołga – najdłuższa rzeka Europy. Największa na świecie rzeka ichodząca do jeziora.

Przepływa przez Rosję, w delcie jedno z ramion wyznacza granice z Kazachstanem. Długośd –
3530km, powierzchnia zlewni 1380 tys.km

2

, średni roczny przepływ u ujścia 8000 m

3

/s (252

km

3

rocznie). Ma źródła we wzgórzach Wałdaj. Uchodzi do Morza Kaspijskiego w postaci

olbrzymiej delty, która ma powierzchnię ok 13000 km

2

i tworzy ponad 80 ramion, a jej roczny

przyrost przekracza 180 metrów.

a) Dopływy – Kama, Oka, Wietługa

b) Okres trwania pokrywy lodowej wynosi od 150 dni w górnym biegu do 100 dni w

dolnym. Jest najważniejszą śródlądową arterię wodną Rosji, żeglowana jest na długości
ponad 3400 km

c) Połączenie z Morzem Bałtyckim, Białym, Azowskim i Czarnym, połączenie bezpośrednie

kanałowe z Moskwą

d) Przewozy obejmują drewno i ropę naftową

e) Sztuczne zbiorniki – Iwankowski, Uglicki, Rybioski, Gorkowski, Kujbyszewski, Saratowski,

Wogłogradzki

3. Dunaj – po Wołdze druga co do długości rzeka w Europie. Rzeka przepływa z zachodu na

wschód przez wiele krain europejskich, z których największe to: Wyżyna Bawarska w
Niemczech, Kotlina Panooska na Węgrzech i Wołoszczyzn w Rumunii. Jej dorzecze pokrywa
duże rejony Europy Środkowej i Południowo-wschodniej

a) Źródła znajdują się w Schwarz-waldzie w południowo-zachodnich Niemczech. Długośd

wynosi 2888 km. Przepływa przez 10 krajów : Niemcy, Austrię, Słowację, Węgry,
Chorwację, Serbię, Bułgarię, Rumunię, Mołdawię, Ukrainę. W Rumunii rozbudowaną
deltą uchodzi do Morza Czarnego

b) 3 ramiona w delcie : Kilia, Sulina, Święty Jerzy

c) Dunaj jest jedyną w Europie większą rzeką, która płynie z zachodu na wschód.

Najdłuższym dopływem jest Cisa, Prut, Sawa, Drawa, Aluta, Seret i Inn (wszystkie ponad
500 km)

d) Najważniejsze źródło wody pitnej dla około 10 milionów ludności

e) Energia Niemców, Austrii, Słowacji, Serbii i Rumunii pochodzi z elektrowni wodnych

4. Jeziora zajmują ok 163 000km2 (bez Morza Kaspijskiego. Największe jeziora znajdują się w

zapadliskach tektonicznych (Ładoga, Onega, Wener). Są pochodzenia lodowcowego, na
obszarach nizinnych łączą się w systemy. W rejonie alpejskim pochodzenie tektoniczno-
lodowcowe (Genewskie, Bodeoskie). Na terenie Europy znajdują się jeziora przybrzeżne
(Łebsko).

a) Pod względem głębokości - Como, Garda, Genewskie, Bodeoskie

5. Ładoga to największe jezioro Europy położone w Rosji na północny-wschód od Petersburga.

Jezioro ma pochodzenie lodowcowo-tektoniczne, znajduje się na wysokości 5 m n.p.m. Na
Ładodze jest ponad 600 wysp o łącznej powierzchni ok 500 km

2

, spośród których największą

jest Walaam. Rzeki wpływające do Ładogi to Swir, Wołochow, Vuoksi; z Ładogi wypływa
Newa. Wzdłuż brzegów biegnie Kanał Nowoładoski.

6. Lodowce – około 1% powierzchni Europy zalega pokrywa lodowa – pozostałośd po dawnych

zlodowaceniach. Obecnie lodowce znajdują się głównie na obszarach północnych oraz w
wysokich partiach gór. Na Spitsbergenie znajduje się ok 58 tys km

2

., Nowa Ziemia i Islandia.

Na obszarze kontynentalnej Europy lodowce występują na terenach górskich: największe
lodowce, o łącznej powierzchni ok. 5000 km

2

istnieją w Górach Skandynawskich, a poza tym

w Alpach, gdzie zajmują ok 3600 km

2

, a także w Pirenejach.

7. Szata roślinna – Formacje roślinne Europy mają układ równoleżnikowy i są znacznie

zróżnicowane. Na ich układ ma znaczący wpływ klimat oceaniczny w zachodniej części
kontynentu.

a) Tundra

b) Strefa zarośli rzadkich, widnych

lasów

c) Tajga drzew iglastych

d) Lasostepy i stepy

e) Półpustynie i pustynie

f) Roślinnośd śródziemnomorska

g) Roślinnośd alpejska

8. Fauna także dzieli się równoleżnikowo. Renifery, lisy polarne, łosie, rosomaki, żubry, dziki,

jelenie, jaszczurki, susły, chomiki, szakale, daniele, jeżozwierze, makaki, kozice, koziorożce

9. Europa jest trzecią najludniejszą częścią świata z 712 milionami mieszkaoców, po Azji i

Afryce. Udział Europejczyków w światowej populacji systematycznie się zmiejsza, w 2006
zaledwie 10,8%, podczas gdy od epoki odkryd geograficznych do lat 60 XX wieku udział ten
wyniósł 20%

a) Średnia gęstośd zaludnienia 64 os/km

2

b) Przyrost naturalny ok 2‰

c) Średnia długośd życia 78 lat

d) Ludnośd miejska 73 % populacji