Główne formy zabezpieczania kredytów 

 

1 

Formy zabezpieczenia kredytu 

Podstawowym  warunkiem  otrzymania  kredytu  jest  przedstawienie  przez  kredytobiorcę 

odpowiednich zabezpieczeń, które moŜna podzielić na dwie grupy: 

1)

 

zabezpieczenia  osobiste  –  powodujące  odpowiedzialność  za  spłatę  długu  całym  majątkiem 

osoby dającej zabezpieczenie; 

2)

 

zabezpieczenia  rzeczowe  -  powodujące  odpowiedzialność  za  spłatę  długu  ograniczoną  do 

przedmiotu zabezpieczenia. 

 

Do zabezpieczeń osobistych zalicza się: 

a)

 

weksel  gwarancyjny  (in  blanco)  –  jest  dokumentem  zaopatrzonym  w  podpis  wystawcy 

weksla złoŜonym w zamiarze zaciągnięcia zobowiązania wekslowego; w celu zabezpieczenia 

kredytu  bank  moŜe  przyjąć  od  kredytobiorcy  lub  osoby  trzeciej  jeden  lub  kilka  weksli  in 

blanco;  do  weksla  in  blanco  banki  zazwyczaj  spisują  deklarację  wekslową  określającą  w 

jakiej sytuacji bank moŜe uruchomić weksel i na jaką kwotę go wystawić; 

b)

 

poręczenie wekslowe (awal) – banki, przyjmując weksel gwarancyjny, zazwyczaj domagają 

się  dodatkowego  poręczenia  wekslowego,  czyli  awalu.  Przed  przyjęciem  poręczenia  bank 

sprawdza,  czy  stan  finansowy  poręczyciela  (awalisty)  moŜe  stanowić  zabezpieczenie 

udzielanego kredytu; 

c)

 

poręczenie  wg  prawa  cywilnego  –  jest  umową,  przez  którą  poręczyciel  zobowiązuje  się  do 

spłaty  kredytu  wraz  z  odsetkami  i  innymi  kosztami,  w  przypadku  gdyby  kredytobiorca  nie 

spłacił kredytu w oznaczonym terminie. Poręczenie moŜe być udzielone przez osoby fizyczne 

lub prawne, pod rygorem niewaŜności na piśmie. Przed przyjęciem poręczenia bank sprawdza, 

czy stan finansowy poręczyciela moŜe stanowić zabezpieczenie udzielanego kredytu; 

d)

 

cesja  wierzytelności  –  jest  umową  między  kredytobiorcą  a  kredytującym  go  bankiem,  w 

której kredytobiorca ceduje na bank swoją wierzytelność wobec osoby trzeciej (tj. otrzymanie 

konkretnej kwoty od dłuŜnika np. za sprzedane towary, usługi). RozróŜnia się 2 rodzaje cesji. 

W  cesji  globalnej  kredytobiorca  ceduje  na  bank  wszystkie  istniejące  lub  przyszłe 

wierzytelności wynikające z działalności gospodarczej. Cesja moŜe takŜe dotyczyć konkretnej 

wierzytelności lub kilku wierzytelności, co powinno być w umowie wyraźnie określone. Cesja 

wierzytelności powinna być dokonana w formie pisemnej, przy jednoczesnym powiadomieniu 

dłuŜnika.  Bank  jest  zainteresowany  tym,  aby  cedowane  wierzytelności  były  realne  i  łatwo 

ś

ciągalne; 

Główne formy zabezpieczania kredytów 

 

2 

e)

 

gwarancja  bankowa  –  stanowi  pisemne  zobowiązanie  banku  do  spłaty  kredytu  wraz  z 

odsetkami i innymi kosztami dodatkowymi, w przypadku gdy kredytobiorca, na rzecz którego 

gwarancja  została  wystawiona,  nie  spłaci  kredytu  w  określonym  terminie;  Gwarancja 

bankowa  jest  samodzielnym,  odrębnym  zobowiązaniem  banku,  podejmowanym  na  zlecenie 

klienta  i  na  jego  koszt.  Celem  gwarancji  jest  więc  dodatkowe  zapewnienie  beneficjentowi 

wykonania  umowy  przez  kontrahenta.  JeŜeli  umowa  nie  zostanie  wykonana,  to  bank 

udzielający gwarancji wypłaca beneficjentowi określoną kwotę pieniędzy. 

Stronami w gwarancji bankowej są: 

-

 

zleceniodawca  -  podmiot  który  zawiera  z  bankiem  (Bankiem  X)  umowę  o  udzielenie 

gwarancji (kredytobiorca), 

-

 

beneficjent  gwarancji  –  podmiot  na  rzecz  którego  wystawiana  jest  gwarancja 

(kredytodawca – Bank Y), 

-

 

gwarant - bank udzielający gwarancji (Bank X); 

f)

 

umowne  przystąpienie  do  długu  kredytowego  –  polega  na  przystąpieniu  do  długu 

kredytowego  jako  dłuŜnika  osoby  trzeciej  (np.  nowy  współwłaściciel  przedsiębiorstwa  lub 

mąŜ/Ŝona), przy czym dotychczasowy dłuŜnik nie zostaje zwolniony z długu; kredytobiorca i 

przystępujący odpowiadają solidarnie wobec banku za spłatę kredytu całym swym majątkiem; 

bank moŜe Ŝądać spłaty kredytu od kredytobiorcy albo osoby, która przystąpiła do długu; 

g)

 

przejęcie  długu  –  polega  na  wstąpieniu  osoby  trzeciej  (nowego  dłuŜnika)  w  miejsce 

dotychczasowego  kredytobiorcy;  osoba  przejmująca  dług  staje  się  dłuŜnikiem  banku  na 

warunkach  określonych  w  umowie  kredytowej  z  kredytobiorcą,  natomiast  kredytobiorca 

zostaje z tego długu zwolniony (np. zakup zadłuŜonego przedsiębiorstwa); 

h)

 

ubezpieczenie  kredytu  –  jest  przejściową  formą  zabezpieczenia,  która  ma  miejsce  do  czasu 

ostatecznego zabezpieczenia kredytu np. hipoteką. 

 

Do zabezpieczeń rzeczowych zalicza się: 

a)

 

zastaw ogólny na rzeczach ruchomych – jest on ograniczonym prawem rzeczowym i ma na 

celu zabezpieczenie określonej wierzytelności kredytowej, wierzyciel (bank) moŜe dochodzić 

swoich roszczeń z obciąŜonej zastawem rzeczy ruchomej (np.  maszyny, urządzenia). Zastaw 

ogólny  wymaga  wydania  zastawionej  ruchomości  bankowi,  który  moŜe  dochodzić  z  tych 

rzeczy  zaspokojenia  swoich  roszczeń,  z  pierwszeństwem  przed  osobistymi  wierzycielami 

Główne formy zabezpieczania kredytów 

 

3 

dłuŜnika (kredytobiorcy). Bank ma prawo do takiego przedmiotu zabezpieczenia, niezaleŜnie 

od tego czyją własnością jest on w danej chwili; 

b)

 

bankowy  zastaw  rejestrowy  –  ustanawiany  na  rzecz  banku  na  zbywalnych  rzeczach 

ruchomych będących własnością kredytobiorcy bądź teŜ osoby trzeciej. Do jego ustanowienia 

potrzebna  jest  pisemna  umowa  między  osobą  uprawnioną  do  rozporządzania  przedmiotem 

zastawu  (zastawcą  -  kredytobiorcą)  a  wierzycielem  (zastawnikiem  -  kredytodawcą)  oraz 

wpis do rejestru zastawów. Rzeczy obciąŜone zastawem rejestrowym mogą być pozostawione 

w posiadaniu zastawcy lub osoby trzeciej wskazanej w umowie. Zastawca moŜe korzystać z 

przedmiotu zastawu, ale powinien dbać o zachowanie go w dobrym stanie, a w wyznaczonym 

przez zastawnika terminie obowiązany jest umoŜliwić mu zbadanie stanu przedmiotu zastawu. 

W  razie  zbycia  przedmiotu  zastawu  zastawnik  (bank)  moŜe  Ŝądać  natychmiastowego 

zaspokojenia wierzytelności zabezpieczonych tym zastawem; ten rodzaj zabezpieczenia często 

stosowany przy kredytach samochodowych; 

c)

 

zastaw  na  prawach  –  przedmiotem  zastawu  mogą  być  wszelkie  prawa  zbywalne  w 

szczególności:  wierzytelności  pienięŜne  oraz  prawa  wynikające  z  posiadania  papierów 

wartościowych, udziałów w spółce i wkładów na ksiąŜeczkach oszczędnościowych imiennych 

i na okaziciela; 

d)

 

przewłaszczenie  na  zabezpieczenie  –  polega  na  przeniesieniu  na  bank  przez  kredytobiorcę 

własności  rzeczy  ruchomych  do  czasu  spłaty  kredytu,  z  zastrzeŜeniem  zwrotnego  przejścia 

własności  na  przewłaszczającego  w  razie  terminowej  i  pełnej  spłaty  kwoty  kredytu. 

Zazwyczaj  umowa  przewiduje,  Ŝe  przewłaszczający  zatrzymuje  przewłaszczone  rzeczy  w 

swoim  posiadaniu.  Bank  zezwala  na  bezpłatne  uŜywanie  przewłaszczonej  rzeczy  do  czasu 

całkowitej  spłaty  kredytu  wraz  z  odsetkami.  Bez  zgody  banku  przewłaszczający  nie  moŜe 

oddać  tych  rzeczy  osobie  trzeciej  do  uŜywania.  Bank  prowadzi  rejestr  rzeczy 

przewłaszczonych,  a  kaŜda  rzecz  powinna  być  określona  w  treści  umowy  w  sposób 

umoŜliwiający jej identyfikację. 

RóŜnice między zastawem a przewłaszczeniem: 

•

 

w  przypadku  przewłaszczenia  –  właścicielem  rzeczy  przewłaszczonej  jest  bank,  a 

posiadaczem i uŜytkownikiem jest osoba przewłaszczająca (klient); 

•

 

przy  zastawie  właścicielem  rzeczy  zastawionej  jest  zastawca  (klient),  zaś  jej 

posiadaczem  jest  bank  (przy  zastawie  ogólnym)  lub  zastawca  –  przy  zastawie 

rejestrowym. 

Główne formy zabezpieczania kredytów 

 

4 

e)

 

kaucja  –  bank  przejmuje  kaucję  od  kredytobiorcy  lub  osoby  trzeciej  w  postaci:  środków 

pienięŜnych  w  złotych  lub  w  walucie  wymienialnej,  papierów  wartościowych  na  okaziciela 

(np.  bony  oszczędnościowe,  powszechne  świadectwa  udziałowe),  wkładów  na  imiennych 

ksiąŜeczkach  oszczędnościowych  płatnych  a  vista  lub  terminowych.  W  tym  celu  niezbędne 

jest zawarcie pisemnej umowy i złoŜenie przedmiotu kaucji w banku. Kredytobiorca pisemnie 

upowaŜnia  bank  do  wykorzystania  złoŜonej  kaucji  na  pokrycie  niespłaconego  kredytu  z 

naleŜnymi odsetkami i prowizją (o ile zajdzie taka konieczność); 

f)

 

blokada środków pienięŜnych na rachunku bankowym lub inwestycyjnym – w wyniku jej 

ustanowienia  kredytobiorca  nie  moŜe  podejmować  zablokowanej  kwoty  ani  dysponować  nią 

bez  zgody  banku;  termin  obowiązywania  blokady  moŜe  wygasnąć  po  całkowitej  spłacie 

kredytu.  Kredytobiorca  dołącza  upowaŜnienie  uprawniające  bank  do  pobrania  z 

zablokowanego rachunku wymagalnej wierzytelności. Blokowane mogą być środki pienięŜne 

kredytobiorcy lub osób trzecich za niego poręczających (za ich pisemną zgodą); 

g)

 

hipoteka – uprawnia bank do zaspokojenia wierzytelności kredytowej z przedmiotu hipoteki, 

z pierwszeństwem  przed wierzycielami osobistymi, bez względu na to, kto jest właścicielem 

w  czasie  realizacji  uprawnienia  banku;  przedmiotem  hipoteki  są:  nieruchomości  gruntowe, 

uŜytkowanie wieczyste, własnościowe spółdzielcze prawo do lokalu uŜytkowego, spółdzielcze 

prawo do lokalu uŜytkowego, prawo do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej, 

prawo  do  lokalu  mieszkalnego  w  domu  budowanym  przez  spółdzielnię  mieszkaniową; 

hipoteką  moŜna  obciąŜyć  całą  lub  część  nieruchomości  bądź  teŜ  kilka  nieruchomości 

naleŜących  do  jednego  właściciela  lub  współwłaściciela.  Ten  rodzaj  zabezpieczenia 

stosowany  jest  przy  kredytach  na  zakup  lub  remont  mieszkania,  na  budowę  domu  –  tzw. 

kredyty hipoteczne.