1

Rachunki dochodu narodowego

w gospodarce otwartej

Jan J. Michałek

 Jan J Michalek

Dlaczego oddzielnie analizujemy

gospodarkę otwartą (MSF)

• Główne przedmioty analizy przez makroekonomii otwartej (w

porównaniu do czystej teorii handlu międzynarodowego) :

• 1. Bezrobocie (jak zapewnić pełne zatrudnienie przy otwartej

polityce handlowej);

• 2. Oszczędności (poprzednio zakładano, że konsumpcja jest

równa dochodom) ale możliwość uzyskania pożyczek

międzynarodowych;

• 3. Nierównowaga handlowa: w rzeczywistości może wystąpić

poważna nierównowaga wywołująca niekiedy napięcia

międzynarodowe;

• 4. Pieniądz i poziom cen: poprzednio zakładano równowagę i

badano wyłącznie poziom cen względnych (a nie inflacji).

• Î początek analizy: rachunek dochodu narodowego

 Jan J Michalek

PKB a PNB

• PNB (GNP): wartość wszystkich dóbr i usług wytworzonych

przez czynniki produkcji pochodzące z danego kraju i

sprzedanych na rynku w danym okresie czasu.

• PKB (GDP)- wartość dóbr i usług wytworzona na terenie

danego kraju: produkcja związana z nakładami czynników

produkcji Æ powiązanie z zatrudnieniem kapitału, siły

roboczej i innych czynników produkcji.

• PNB = PKB + przychody netto czynników produkcji uzyskane

w innych krajach (dochody właścicieli amerykańskiej firmy

działającej w Polsce są wliczane do polskiego PKB i

amerykańskiego PNB)

• Większość krajów używała raczej PKB (ale USA PNB);

 Jan J Michalek

2

Główne pozycje PNB

• PNB: Można liczyć: jako strumienie wydatków,

można też liczyć GNP sumując produkcji V.A. lub

dochody czynników produkcji

• Elementarny podział PNB:
• C: konsumpcja: wartość konsumpcji prywatnych

krajowych rezydentów;

• I: Inwestycje: sumy wydatkowane przez prywatne

podmioty w celu rozwijania przyszłej produkcji;

• G: zakupy rządowe: wydatki rządu i jego agend;
• CA: rachunek bieżący: eksport netto dóbr i usług;

 Jan J Michalek

PRODUKT NARODOWY (PNB) I

DOCHÓD NARODOWY (DN)

• W dłuższym okresie czasu PNB wytworzony musi być równy dochodowi

narodowemu. (konsumowanemu) bo wydatek jednego czynnika produkcji

staje się dochodem innego.

• - ale dochód ze sprzedaży składa się z wielu dochodów pośrednich

służących do wytworzenia towaru: np., zakup podręcznika (dochód

autorów, edytorów, grafików, udziałowców firmy, i składników

używanych w produkcji).

• Deprecjacja kapitału, transfery międzynarodowe, podatki:
• 1. PNB: nie uwzględnia deprecjacji (strat ekonomicznych wynikających ze

zużycia maszyn i budynków), które redukuje dochody właścicieli kapitału;

• --> dla policzenia DN trzeba odjąć od PNB wielkość deprecjacji;
• 2. Dochód narodowy może zawierać “podarki” od rezydentów innych

krajów: czyli transfery jednostronne; (np. emerytury dla tych co pracowali

za granicą, repatriacji, pomoc zagraniczna); (np. w USA: w 1988 r.: 14.4

mld. $ : -0.3 GNP).

• 3. Trzeba też uwzględnić podatki płacone porze naszych obywateli na rzecz

innych rządów.

 Jan J Michalek

Główne pozycje PNB w gospodarce

zamkniętej

•

Konsumpcja: Część PNB zakupywana przez prywatny sektor; największy składnik

PNB (62-66%);

•

rozróżnienie konsumpcji dóbr jednorazowego i długotrwałego użytku (durables).

•

Inwestycje: wydatki na rozwijanie przyszłej produkcji (w USA 12-18% GNP);

•

inwestycje obejmują również wydatki gospodarstw narodowych przeznaczone na

zakup nieruchomości, akcji i obligacji

•

niekiedy trudne rozróżnienie konsumpcji od inwestycji (zapasy)

•

wybudowanie nieruchomości: to inwestycja;

•

właściciel nieruchomości (domu): mieszkający w nim: wynajmowanie dla siebie to

świadczenie usług mieszkaniowych (traktowane jako część konsumpcji w GDP).

•

Wydatki rządowe: wszelkie zakupy dokonywane przez agendy rządowe,

samorządowe, lokalne.

•

Dotyczy to np. wydatków militarnych, naprawy autostrad czy wydatków na

edukację.

•

wydatki rządowe stanowią ok 20% PNB (podobnie jak w latach 50-tych) a w 30-

tych stanowiły około 8.5%.

 Jan J Michalek

3

Rachunki w gospodarce zamkniętej

• Y= PNB:
• Y = C +I +G
• tożsamość zachodzi z definicji: ale nie oznacza automatycznie równowagi

w gospodarce zamkniętej

• Konsekwencje krajowych oszczędności:

S: oszczędności: część GNP, która nie jest przeznaczona na konsumpcję

lub wydatki rządowe.

• S = Y - C - G
• W gospodarce zamkniętej oszczędności równają się inwestycjom.
• Y = C + I +G ==> I = Y - C - G
• ==> I = S.
• S: oszczędności: to suma oszczędności gospodarstw domowych, firm i

agencji rządowych.

 Jan J Michalek

Rachunki narodowe w gospodarce

otwartej

• - modyfikacja bo część produkcji jest eksportowana a część

dochodów jest wydatkowana na dobra importowane.

• IM: musi być odjęte od krajowych wydatków (C+I+G) bo ta

część dochodu krajowego jest wydatkowana na zakup

towarów wytworzonych za granicą

• EX: Część dochodu narodowego kupowana przez

zagranicznych rezydentów. Zwiększa wartość PNB.

• A więc w gospodarce otwartej zachodzi równość:
• Y = C + I +G + EX – IM
• (dochód narodowy w gospodarce otwartej jest równy sumie

wydatków krajowych i zagranicznych na dobra i usługi

wytworzone przez krajowe czynniki produkcji)

 Jan J Michalek

Rachunek obrotów bieżących a

oszczędności

• Y = C + I + G + EX - IM
• EX - eksport dóbr i usług;
• IM - import dóbr i usług;
• CA: current account; CA = X - M
• CA = Y - (C+ I + G)
• C + I + G - oszczędności krajowych rezydentów
• W zamkniętej gospodarce: S = Y - C - G (lub S = I)
• W otwartej gospodarce: S =Y – C – G + CA = I + CA Î I = S - CA
• W otwartej gospodarce: możemy oszczędzać nabywając kapitał

zagraniczny (CA>0) lub nabywać kapitał za granicą (CA<0)

• CA: nazywane jest zagraniczne inwestycje netto
• CA: odzwierciedla handel między okresowy;
• CA<0: więcej teraz konsumujemy i będziemy to spłacali (wraz z

odsetkami w przyszłości) (import bieżącej konsumpcji)

• CA>0: dziś konsumujemy mniej (kupując aktywa zagraniczne) ale w

zamian będziemy kupowali więcej w przyszłości.

 Jan J Michalek

4

Oszczędności (prywatne i rządowe) a CA

• S

P

- oszczędności prywatne: część dochodów do dyspozycji które są

oszczędzane (a nie wydawane);

• S

P

=Y - T - C;

• S

G

- oszczędności rządowe: różnica między dochodami rządu (z podatków)

a wydatkami rządowymi

• S

G

= T - G

• ponieważ: S = Y - C - G = Y - T - C + T - G = S

P

+ S

G

• Î

: S = S

P

+ S

G

= I + CA

• wtedy: S

P

= I + CA - S

G

= I + CA - (T-G) = I + CA + (G-T)

• gdzie: G-T: deficyt budżetowy

lub alternatywnie:

•

CA = S

P

- I - (G - T)

• Wzrost prywatnych oszczędności: zwiększa nadwyżkę CA;
• wzrost I lub deficytu budżetowego obniża nadwyżkę CA (lub zwiększa

deficyt).

 Jan J Michalek

USA: CA i rachunki narodowe

Stany Zjednoczone (% PNB)

sprawdzenie

rok

CA

SP

I

G-T

CA

SP-I-(G-T)

1981

0,3

18,0

16,9

1,0

0,3

0,1

1982

0,0

17,6

14,1

3,5

0

0

1983

-1,0

17,4

14,7

3,8

-1

-1,1

1984

-2,4

17,9

17,6

2,8

-2,4

-2,5

1985

-2,8

16,6

16,0

3,3

-2,8

-2,7

1986

-3,4

16,1

15,7

3,4

-3,4

-3

1987

-3,5

14,7

15,7

2,3

-3,5

-3,3

1988

-2,8

15,0

15,8

1,8

-2,8

-2,6

 Jan J Michalek

Japonia: CA & rachunki narodowe

Japania (procent PNB)

sprawdzenie

Rok

CA

SP

I

G-T

CA

SP-I-(G-T)

1981

0,4

35,5

31,3

3,8

0,4

0,4

1982

0,6

34,3

30,1

3,6

0,6

0,6

1983

1,8

33,8

28,3

3,7

1,8

1,8

1984

2,8

33,3

28,3

2,1

2,8

2,9

1985

3,7

32,9

28,4

0,8

3,7

3,7

1986

4,3

33,2

28,0

0,9

4,3

4,3

1987

3,6

32,0

29,0

-0,6

3,6

3,6

1988

2,8

32,4

30,7

-1,1

2,8

2,8

 Jan J Michalek