Wykład 5. Rachunek

produktu i dochodu

narodowego

• Mierzenie poziomu aktywności

gospodarczej

• Produkt krajowy brutto
• Produkt narodowy brutto
• Alternatywne sposoby liczenia produktu
• Dochód narodowy
• Dochód nominalny a realny
• Ruch okrężny dochodów

Rachunki

makroekonomiczne -

przegląd

•

Szczegółowe rachunki
makroekonomiczne
zostały po raz pierwszy
przeprowadzone przez
Simona Kuznetsa w czasie
Wielkiego Kryzysu

•

Zbierane są ogromne
ilości danych z różnych
źródeł

•

Dane te są następnie
przetwarzane i po
opracowaniu
przekazywane rządowi

Rachunki

makroekonomiczne i

makroekonomia

• Dobry system rachunków dochodu i

produktu narodowego pozwala lepiej

zrozumieć funkcjonowanie gospodarki

• Rachunek dochodu narodowego stanowi

podstawę modeli makroekonomicznych

• Takie systemy dostarczają także danych

służących do testowania teorii

makroekonomicznych

Produkt krajowy brutto

(PKB)

Produkt krajowy brutto (PKB):

– rynkowa wartość
– dóbr i usług finalnych
– wytworzonych w danym okresie
– przez czynniki produkcji

zlokalizowane na terenie danego
kraju, bez względu na to, do kogo
one należą

Produkt narodowy brutto

(PNB)

Produkt narodowy brutto (PNB) to

– rynkowa wartość
– wszystkich finalnych dóbr i usług
– wytworzonych w danym okresie
– przez czynniki produkcji należące do

obywateli danego kraju, bez względu
na to, gdzie są one zlokalizowane

Dobra pośrednie i finalne

• Pośrednie: są wykorzystywane w

procesie produkcji jako nakłady do
wytwarzania innych dóbr

• Finalne: nabywane przez

ostatecznych użytkowników

Wartość dodana

etap

produkcji

wartość

sprzedaż

y

wartość

dóbr

pośredni

ch

wartość dodana

drwal

20

20

właściciel

tartaku

50

20

30

producent

mebli

120

50

70

sprzedawca

mebli

200

120

80

Przyrost wartości dóbr w procesie produkcji
200

Alternatywne podejścia do

liczenia produktu

Produkt gospodarki może być liczony trojako:

– jako strumień wytworzonych produktów

– od strony wydatków na krajową produkcję

– od strony dochodów czynników produkcji

PKB jako strumień produktów

– wszystkie dobra i usługi finalne, wytworzone w

danym roku

PKB od strony wydatków

– suma wydatków na wszystkie dobra i usługi

finalne, wytworzone w danym roku

PKB od strony dochodów

– suma wynagrodzenia właścicieli wszystkich

czynników produkcji

Zagregowany dochód i

wartość dodana

• Zagregowany dochód jest sumą wszystkich

dochodów osiągniętych przez właścicieli

czynników produkcji w gospodarce w danym

okresie

• Wartość dodana jest różnicą pomiędzy

wartością produktu a kosztami dóbr

pośrednich służących do wyprodukowania

tego produktu, na każdym etapie procesu

produkcji (koszty rzeczowych czynników

wytwórczych)

– pojęcie wartości dodanej jest ściśle

związane z koncepcją dóbr pośrednich – to

właśnie do dóbr pośrednich wartość dodana

jest „dodawana” w procesie produkcji

PKB jako strumień

produktów

C

I

G

X-Z

Wszystkie
wytworzone
w kraju dobra i usługi
finalne są
przeznaczone na:

• konsumpcję -

C

• inwestycje -

I

• wydatki rządowe -

G

• wymianę z
zagranicą
-

NX

(X- Z)

Ich suma stanowi
sumę wartości
dodanej (produkt
gospodarki).

PKB

Kategorie wydatków

• Konsumpcja (C)

– wszystkie wydatki gospodarstw domowych

• Inwestycje (I)

– zakupy nowych dóbr kapitałowych (nie

służące bieżącej konsumpcji)

• Zakupy rządowe (G)

– wydatki państwa (zakupy dóbr i usług, ale

też budowa infrastruktury)

• Eksport netto (X - Z)

– eksport netto = eksport (X) – import (Z)

Inwestycje mają dwa

składniki

• Kapitał fizyczny

– nowe budynki, nowe maszyny

• Wzrost zapasów netto

– zapasy niesprzedanych dóbr i usług
– tzw. ”zapasy buforowe” (planowane

zapasy) lub po prostu niesprzedane
dobra

– zmiana netto zapasów traktowana jest

jako inwestycje

PKB jako strumień

wydatków

C

I

G

X-Z

Wszystkie wydatki
przeznaczone na
zakup:

• dóbr
konsumpcyjnych -

C

• dóbr inwestycyjnych
-

I

• zakupy rządowe -

G

• wymianę z zagranicą
-

NX

(X- Z)

Ich suma stanowi
produkt gospodarki.

PKB

PKB jako strumień

dochodów

PKB

Dochody właścicieli
czynników
wytwórczych, czyli suma
dochodów z tytułu
pracy, własności innych
czynników wytwórczych,
zyski spółek oraz odsetki
netto łącznie stanowią
produkt gospodarki
(PKB).

wynagr
o-
dzenia
za
pracę

zyski

odset
ki

netto

renty

Dochód narodowy, dochód

osobisty i dochód do

dyspozycji

• Dochód narodowy równy jest produktowi

narodowemu netto powiększonemu o

subsydia rządowe (przedmiotowe) i

pomniejszonemu o podatki pośrednie. Jest to

produkt netto

wytworzony w gospodarce.

• Dochód rozporządzalny (do dyspozycji)

równy jest dochodowi osobistemu

pomniejszonemu o podatki osobiste.

• Dochód rozporządzalny to kwota, jaką

gospodarstwa domowe mogą przeznaczyć na

konsumpcję.

Mierniki

makroekonomiczne

Strumień
wydatków

Strumień
dochodów

1. C

2. I

3. G

4.NX
(X- M)

1. p

łace

2. odsetki
netto
3.renta ek.

4.zyski
przeds.
5. dochody
od
własności
za granicą

PNB

PNN

Dochód

narodowy

do

dyspozycji

- dochody netto z własności za
granicą

- amortyzacja

- podatki

pośrednie-

podatki

Produkt krajowy brutto w 2004 roku -

szacunek wstępny

• Według wstępnych szacunków produkt krajowy

brutto (

PKB

) w 2004 r. (w cenach bieżących)

ukształtował się na poziomie ok.

884,2 mld zł

.

Wzrost realny produktu krajowego brutto, w
porównaniu z 2003 r., wyniósł

5,4 %

(w cenach

stałych roku poprzedniego). W 2003 r., w porównaniu
z 2002 r., notowano wzrost PKB o

3,8 %

• Wartość

dodana

brutto

w

gospodarce

narodowej w 2004 r., była realnie wyższa w
porównaniu z 2003 r. o

5,0

%. W 2003 r. jej wzrost

wyniósł

3,7 %,

w stosunku do 2002 r.

Przemysł i budownictwo

•Wartość dodana w przemyśle w 2004 r., w porównaniu z
rokiem poprzednim, wzrosła o

9,7

%. W 2003 r., w porównaniu z

2002 r., wartość dodana brutto w przemyśle wzrosła o

6,3

%.

•Wartość dodana w budownictwie w 2004 r., w porównaniu
z rokiem poprzednim, obniżyła się o

1,4 %,

wobec spadku o

2,9 %

w 2003 r.

•W 2004 r., w porównaniu z rokiem poprzednim, nakłady
brutto na środki trwałe wzrosły o

5,1 %,

wobec spadku o

0,5 %

w 2003 r. Pomimo wyraźnej poprawy dynamiki

nakładów brutto na środki trwałe, stopa inwestycji w gospodarce
narodowej pozostała na poziomie zbliżonym do uzyskanego w
2003 r., kiedy wyniosła

18,4 %.

Usługi i spożycie

•W sektorze usług rynkowych wartość dodana brutto w 2004
r., w porównaniu z rokiem poprzednim, wzrosła o

5,0 %.

W 2003

r., w porównaniu z 2002 r., wartość dodana brutto w sektorze usług
rynkowych wzrosła o

3,6 %.

•Popyt krajowy w 2004 r., w porównaniu z rokiem poprzednim,
wzrósł o

4,9 %,

przy wzroście PKB o

5,4 %.

W 2003 r., w

porównaniu z 2002 r., zanotowano wzrost popytu krajowego o

2,5

%

przy wzroście PKB o

3,8 %.

•Spożycie ogółem w 2004 r., w porównaniu z rokiem poprzednim,
zwiększyło się o

2,8 %

w tym spożycie indywidualne wzrosło o

3,2 %. W 2003 r., w porównaniu z 2002 r., spożycie ogółem wzrosło
o

2,4 %,

w tym spożycie indywidualne – o

3,1 %.

Dynamika PKB 2003 -

2004

99,0

100,0

101,0

102,0

103,0

104,0

105,0

106,0

107,0

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

Produkt krajowy brutto
Wartość dodana brutto

Ograniczenia w

rachunkach

makroekonomicznych

• Produkcja gospodarstw domowych jest omijana w

rachunkach makroekonomicznych

– opieka nad dziećmi, pranie robione w domu,

sprzątanie w ogródku itp.

• Nieuwzględniane są także transakcje, w przypadku

których nie ma śladów ich przeprowadzenia

– „podziemie gospodarcze”

• PKB nie uwzględnia także czasu wolnego, pojęcia

jakości oraz różnorodności

• Pomijane są także efekty zewnętrzne (np. zatrucie

środowiska)

Wartość bieżąca i wartość

nominalna

• Bieżąca wartość to wartość w złotych

równa kwocie, za jaką dobro lub
usługa były kupione w chwili
transakcji

• Jeżeli PKB liczony jest w oparciu o

wartości bieżące, wówczas nazywamy
go nominalnym PKB

Realny PKB

• Realny PKB jest wartością PKB

mierzonego przy użyciu stałych
cen (w cenach z tzw. roku
bazowego)

• Rok bazowy jest rokiem

wzorcowym, w odniesieniu do
którego mierzymy PKB w innych
latach

Najprostszy przypadek
indeksu cenowego (dla

jednego dobra)

ROK

Cena chleba

w roku

bieżącym (1)

Cena chleba

w roku

bazowym (2)

Indeks cen

(3)=(1)/(2)

1994

1,25

1,25

100

1995

1,30

1,25

104

1996

1,40

1,25

112

Deflator PKB, nominalny

PKB i realny PKB

• Deflator PKB to wskaźnik

ogólnego poziomu cen dóbr i usług
uwzględnionych w PKB

nominalny PKB = realny PKB

×

deflator

PKB

PKB w cenach
bieżących

PKB w cenach
stałych

deflator PKB
=

PKB i zagregowane

wydatki

Możemy wykorzystać użyte wcześniej
symbole konsumpcji (C), inwestycji (I),
wydatków rządowych (G) i eksportu

netto

(NX), aby policzyć PKB od strony

wydatków.

Jest on wówczas sumą tych składników

PKB = C + I + G + NX

Dochody w ruchu

okrężnym

• PKB jest sumą dochodów właścicieli

czynników wytwórczych:

– PKB = zagregowane dochody

• Dochód do dyspozycji (DI) to zagregowany

dochód minus podatki bezpośrednie netto
(T), który jest dzielony między konsumpcję
i oszczędności, a więc PKB musi spełniać
równanie:

PKB = zagregowane dochody = DI + T= C+S+T

gospodarstwa

domowe

państwo

przedsię-

biorstwa

C

C+I+G

C+I+G+X

I

G

T

Y

B-T

Y+B-T+Z

S

X

Z