RACHUNEK DOCHODU NARODOWEGO

System rachunków narodowych (System of National Accounts - SNA) obrazuje sposób pomiaru wyników pracy społeczeństwa. Twórcami SNA są nobliści Simon Kuznetz i Richard Stone (metoda ogłoszona przez ONZ w 1952 roku).

Metoda MPS - Material Product System - obowiązująca w krajach socjalistycznych, po zmianie ustroju odrzucona.

Sposób obliczania wartości rocznego produktu krajowego brutto w Polsce reguluje obecnie ustawa z 26 października 2000 r. (Dz.U. nr 114, poz.1188). Dane od 1998 roku.

Ruch okrężny między przedsiębiorstwami i gospodarstwami domowymi

• Powyższy model pokazuje wzajemną zależność podmiotów

• Rozmiary działalności można mierzyć:

• mierząc strumienie rzeczowe,

• mierząc strumienie dochodów czynników produkcji,

• mierząc strumienie wydatków na dobra i usługi.

Podstawowe kategorie produktu i dochodu:

• Produkt Krajowy Brutto - PKB

• PKB w cenach rynkowych

• PKB w cenach czynników wytwórczych

• Produkt Narodowy Brutto - PNB

• Produkt Narodowy Netto - PNN

• Dochód narodowy

• Dochody osobiste

• Rozporządzalne dochody ludności

Inne:

• Wartość globalna, zużycie pośrednie

• Dobra finalne, wartość dodana

Aby uniknąć kilkakrotnego liczenia tych samych produktów,

• sumuje się wartość produktów finalnych, lub

• sumuje się tzw. wartość dodaną

PRODUKT KRAJOWY BRUTTO - suma wartości wszystkich produktów i usług finalnych wytworzonych w danym kraju w danym roku.

Równa się wartości globalnej minus zużycie pośrednie.

.

Dobra finalne - dobra nabyte przez ostatecznego użytkownika; dobra nie przetwarzane w danym roku obliczeniowym.

Wartość globalna - suma wartości produktów i usług finalnych wytworzonych w danym kraju w ciągu roku

Zużycie pośrednie - obejmuje wartość zużytych materiałów netto, surowców, energii, usług obcych (transportowych, telekomunikacyjnych, obliczeniowych, prowizje za usługi bankowe i in.), koszty podróży służbowych i inne koszty ( m.i. reklamy, reprezentacji, najmu, opłat giełdowych).

Wartość dodana jest to przyrost wartości dóbr w wyniku określonego procesu produkcji. Oblicza się ją przez odjęcie od wartości dóbr sumy kosztów rzeczowych czynników wytwórczych zużytych do produkcji tych dóbr.

Wartość dodana brutto stanowi różnicę między produkcją globalną a zużyciem pośrednim, czyli:

PKB równa się wartości globalnej minus zużycie pośrednie.

PKB - jest miarą wielkości produkcji wytworzonej przez czynniki wytwórcze zlokalizowane na terytorium danego kraju, niezależnie od tego kto jest ich właścicielem.

TWORZENIE I PODZIAŁ PRODUKTU KRAJOWEGO BRUTTO

PKB w cenach czynników produkcji - jest miarą produkcji krajowej z pominięciem podatków pośrednich).

PKB w cenach rynkowych - jest miarą produkcji krajowej łącznie z podatkami pośrednimi. Jest on wyższy od PKB w cenach czynników wytwórczych o wielkość podatków pośrednich, pomniejszoną o ewentualne subsydia do dóbr i usług (Ti-s).

PKB w cenach rynkowych:

PKB c r = C + I + G

C - konsumpcja

I - inwestycje

G - wydatki państwa na dobra i usługi

PKB w cenach czynników wytwórczych

PKB c p (Y) = C + I + G - T (i-s)

T (i-s) - podatki pośrednie pomniejszone o subsydia

PRODUKT NARODOWY BRUTTO - PNB - równa się PKB powiększonemu o dochody netto z tytułu własności za granicą

PRODUKT NARODOWY NETTO - równa się PNB po odjęciu amortyzacji kapitału trwałego

DOCHÓD NARODOWY - równa się PNN po odjęciu podatków pośrednich (np. watu, podatku od sprzedaży, podatku obrotowego) i dodaniu subsydiów dla przedsiębiorstw,

Albo: PNB w cenach czynników wytwórczych pomniejszony o amortyzację.

DOCHODY OSOBISTE - otrzymujemy z dochodu narodowego po odjęciu nie rozdzielonych zysków korporacji, odsetek netto i obowiązkowych składek na ubezpieczenia społeczne oraz po dodaniu transferów rządowych i prywatnych (np. emerytur, dywidend).

Rozporządzalne DOCHODY OSOBISTE (Y d) - to dochody gospodarstw domowych po uwzględnieniu podatków bezpośrednich i płatności transferowych, czyli:

)To

Y d = Y + B - Td

B - płatności transferowe (np. świadczenia społeczne)

Td - podatki bezpośrednie

To jest wielkość, którą gospodarstwa domowe rozdysponują między wydatki i oszczędności (S).

Oszczędności równe są rozporządzalnemu dochodowi pomniejszonemu o wydatki konsumpcyjne,

S = (Y + B - Td) - C

Z tego wynika, że PKB w cenach czynników wytwórczych (Y), równa się:

Y = C + S - B + Td

a więc:

C + S - B + Td = Y = C + I + G - T(i-s)

stąd:

S + Td + T(i-s) = I + G + B

(odpływy z obiegu = dopływom do obiegu) oraz:

S - I = G + B - Td - T(i-s)

PKB (Y) w gospodarce otwartej (z uwzględnieniem handlu zagranicznego):

Y = C + I + G + Ex -Im - T(i-s) = C + I + G + NX - T(i-s)

Gdzie:

Ex - eksport

Im - import

NX- różnica między eksportem a importem (saldo)

Import nie jest częścią produkcji krajowej i nie kreuje dochodów, zostaje jednak ujęty w wydatkach na dobra finalne, dlatego w rachunku uwzględniamy saldo (Ex-Im)

Poniższy model uwzględnia :

• państwo,

• zagranicę

• oszczędności przedsiębiorstw i gospodarstw domowych

Ruch okrężny strumieni pieniężnych w gospodarce

Dopływy: I - inwestycje, G - wydatki rządowe, Ex - eksport

Odpływy: S - oszczędności, T - podatki, I - import

Pi realny

Wady PKB:

• nie uwzględnia dóbr wytwarzanych w ramach gospodarstw domowych,

• nie uwzględnia dóbr „legalnych” wytwarzanych nielegalnie,

• nie uwzględnia dóbr „nielegalnych”, które przynoszą znaczne dochody,

• nie uwzględnia „antydóbr”,

• uwzględnia dobra, które służą likwidacji „antydóbr”,

• nie uwzględnia czasu wolnego (wypoczynku)

Nominalny i realny PNB

Deflator PNB,

to stosunek nominalnego PNB (w cenach bieżących) do realnego PNB (w cenach stałych), wyrażony w postaci wskaźnika

Nominalny PKB

Deflator PKB = Realny PKB

Nominalny PKB

Realny PKB = deflator PKB

DEN - NEW ( dobrobyt ekonomiczny netto - net economic welfare) :

PNB - plagi + dobra i usługi nierynkowe + czas wolny + infrastruktura (instytucjonalna, społeczna, techniczna

PKB na 1 mieszkańca w Europie (wg siły nabywczej pieniądza) - 2006 rok

PKB na 1 mieszkańca w krajach UE (25) w 2006 r

Produkt Krajowy Brutto w Polsce w latach 2004 2006

mld zł. (c.b.) wzrost realny (%) inflacja (%)

2004 923,2 5,3 4,4

2005 980,9 3,4 0,7

2006 1.046,5 5,8 1,4

Przykład rachunku PNB (2003)

Produkt narodowy brutto (ceny bieżące) w mln zł

Ogółem 800.809,0

PKB 814.922,4

Dochody z zagranicy netto -14.113,4

1. Produkcja globalna 1.610.478,3 79,8%

2. Podatki od produkcji 106.316,9 5,3%

- dotacje do produktów

3. Import 300.970,0 14,9%

4. Przychody ogółem 2.017.765,2 100,0%

(1+2+3)

5. Zużycie pośrednie 901.872,8 44,7%

6. Spożycie 681.313,1 33,8%

7. Akumulacja 153.848,3 7,6%

8. Eksport 280.731,0 13,9%

9. Rozchody ogółem 17.765,2 100,0%

(5+6+7+8)

PKB (1+2-5) 814.922,4

W tym:

Wartość dodana brutto 708.605,5 (87%)

W tym:

- sektor publiczny 195.403,0 (24%)

- sektor prywatny 513.202, (63%)

16

WYDATKI

NA

DOBRA I USŁUGI

DOBRA I USŁUGI

PRZEDSIĘBIORSTWA

GOSPODARSTWA

DOMOWE

USŁUGI

CZYNNIKÓW
PRODUKCJI

DOCHODY CZYNNIKÓW
PRODUKCJI

PRODUKCJA GLOBALNA

1.610.470 mln zł

ZUŻYCIE POŚREDNIE

901.873 mln zł

_

=

WARTOŚĆ DODANA RUTTO

708.605 mln zł

SEKTOR PUBLICZNY

195.403 mln zł

SEKTOR PRYWATNY

513.202 mln zł

+

PODATKI od produkcji minus

DOTACJE do produktów

106.317 mln zł

=

PRODUKT KRAJOWY BRUTTO

814.922 mln zł

+

EKSPORT (280.731) minus IMPORT (300.970)

( - ) 20.239 mln zł

AKUMULACJA

153.848 mln zł

SPOŻYCIE

681.313 mln zł

POPYT FINALNY

835.161 mln zł

Dochody czynników

produkcji

Wydatki na dobra i usługi

Ex

Im

Ex

Im

I

S

SEKTOR

FINANSOWY

T

G

T

G

S

I

i I

PAŃSTWO

PRZEDSIĘBIORSTWA

ZAGRANICA

GOSPODARSTWA

DOMOWE

Produkt i dochód narodowy (wolumen i per capita ) są miarą aktywności gospodarczej, poziomu dobrobytu i niezbędną informacją dla polityki gospodarczej w danym kraju. Kategoria ma jednak szereg wad.

---