„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Dorota Lubaszka

Otrzymywanie metali nieżelaznych
812[02].Z2.03

Poradnik dla nauczyciela

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1

Recenzenci:
mgr Janusz Górny
mgr inż. Jacek Widera


Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Dorota Lubaszka


Konsultacja:
mgr inż. Danuta Pawełczyk










Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 812[02].Z2.03
„Otrzymywanie metali nieżelaznych”, zawartego w modułowym programie nauczania dla
zawodu operator maszyn i urządzeń metalurgicznych.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

3

2. Wymagania wstępne

5

3. Cele kształcenia

6

4. Przykładowe scenariusze zajęć

7

5. Ćwiczenia

12

5.1. Teoretyczne podstawy metalurgii metali nieżelaznych

12

5.1.1. Ćwiczenia

12

5.2. Metalurgia miedzi

14

5.2.1. Ćwiczenia

14

5.3. Metalurgia cynku

16

5.3.1. Ćwiczenia

16

5.4. Metalurgia aluminium

18

5.4.1. Ćwiczenia

18

5.5. Metalurgia ołowiu

20

5.5.1. Ćwiczenia

20

6. Ewaluacja osiągnięć ucznia
7. Literatura

22
36

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3

1. WPROWADZENIE

Przekazujemy Państwu poradnik dla nauczyciela, który będzie pomocny w prowadzeniu

zajęć dydaktycznych w szkole kształcącej w zawodzie operator maszyn i urządzeń
metalurgicznych.

W poradniku zamieszczono:

−

wymagania wstępne, wykaz umiejętności, jakie uczeń powinien mieć już ukształtowane,
aby bez problemów mógł korzystać z poradnika,

−

cele kształcenia, wykaz umiejętności, jakie uczeń ukształtuje podczas pracy
z poradnikiem,

−

przykładowe scenariusze zajęć,

−

przykładowe ćwiczenia ze wskazówkami do realizacji, zalecanymi metodami
nauczania

−

uczenia oraz środkami dydaktycznymi,

−

ewaluację osiągnięć ucznia, przykładowe narzędzie pomiaru dydaktycznego,

−

literaturę uzupełniającą.
Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone różnymi metodami ze

szczególnym uwzględnieniem aktywizujących metod nauczania.

Formy organizacyjne pracy uczniów mogą być zróżnicowane, począwszy od

samodzielnej pracy uczniów do pracy zespołowej.

Jako pomoc w realizacji jednostki modułowej dla uczniów przeznaczony jest Poradnik

dla ucznia. Nauczyciel powinien ukierunkować uczniów na właściwe korzystanie z poradnika
do nich adresowanego.

Materiał nauczania (w Poradniku dla ucznia) podzielony jest na rozdziały, które

zawierają podrozdziały. Podczas realizacji poszczególnych rozdziałów wskazanym jest
zwrócenie uwagi na następujące elementy:

−

materiał nauczania – w miarę możliwości uczniowie powinni przeanalizować
samodzielnie,

−

pytania sprawdzające mają wykazać, na ile uczeń opanował materiał teoretyczny i czy
jest przygotowany do wykonania ćwiczeń. W zależności od tematu można zalecić
uczniom samodzielne odpowiedzenie na pytania lub wspólne z całą grupą uczniów,
w formie dyskusji opracowanie odpowiedzi na pytania. Druga forma jest korzystniejsza,
ponieważ nauczyciel sterując dyskusją może uaktywniać wszystkich uczniów oraz
w trakcie dyskusji usuwać wszelkie wątpliwości,

−

W trakcie wykonywania ćwiczeń uczeń powinien zweryfikować wiedzę teoretyczną oraz
opanować nowe umiejętności. Przedstawiono propozycję ćwiczeń wraz ze wskazówkami
o sposobie ich przeprowadzenia, uwzględniając różne możliwości ich realizacji w szkole.
Nauczyciel decyduje, które z zaproponowanych ćwiczeń jest w stanie zrealizować przy
określonym zapleczu techniczno-dydaktycznym szkoły, lub jak je zmodyfikować.
Prowadzący może również zrealizować ćwiczenia, które sam opracował,

−

sprawdzian postępów stanowi podsumowanie rozdziału, zadaniem uczniów jest
udzielenie odpowiedzi na pytania w nim zawarte. Uczeń powinien samodzielnie czytając
zamieszczone w nim stwierdzenia potwierdzić lub zaprzeczyć opanowanie określonego
zakresu materiału. Jeżeli wystąpią zaprzeczenia, nauczyciel powinien do tych zagadnień
wrócić, sprawdzając czy braki w opanowaniu materiału są wynikiem niezrozumienia
przez ucznia tego zagadnienia, czy niewłaściwej postawy ucznia w trakcie nauczania.
Szczególnie jest szczególnie ważna rola nauczyciela, gdyż od postawy nauczyciela,
sposobu prowadzenia zajęć zależy między innymi zainteresowanie ucznia. Uczeń
niezainteresowany materiałem nauczania, wykonywaniem ćwiczeń nie nabędzie w pełni
umiejętności założonych w jednostce modułowej. Należy rozbudzić wśród uczniów tak

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4

zwaną „ciekawość wiedzy”. Potwierdzenie przez ucznia opanowania materiału nauczania
rozdziału może stanowić podstawę dla nauczyciela do sprawdzenia wiedzy i umiejętności
ucznia z tego zakresu. Nauczyciel realizując jednostkę modułową powinien zwracać
uwagę na predyspozycje ucznia, ocenić, czy uczeń ma większe uzdolnienia manualne,
czy może lepiej radzi sobie z rozwiązywaniem problemów teoretycznych,

−

testy zamieszczone w rozdziale Ewaluacja osiągnięć ucznia zawierają zadania z zakresu
całej jednostki modułowej i należy je wykorzystać do oceny uczniów, a wyniki osiągnięte
przez uczniów powinny stanowić podstawę do oceny pracy własnej nauczyciela
realizującego tę jednostkę modułową. Każdemu zadaniu testu przypisano określoną
liczbę możliwych do uzyskania punktów (0 lub 1 punkt). Ocena końcowa uzależniona
jest od ilości uzyskanych punktów. Nauczyciel może zastosować test według własnego
projektu oraz zaproponować własną skalę ocen. Należy pamiętać, żeby tak
przeprowadzić proces oceniania ucznia, aby umożliwić mu jak najpełniejsze wykazanie
swoich umiejętności.
Metody polecane do stosowania podczas kształcenia modułowego to:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

ć

wiczenie,

−

dyskusja dydaktyczna.

Schemat układu jednostek modułowych

812[02].Z2

Technologia procesów

metalurgicznych

812[02].Z2.01

Otrzymywanie surówki

812[02].Z2.02

Otrzymywanie stali

812[02].Z2.03

Otrzymywanie metali

nieżelaznych

812[02].Z2.04

Otrzymywanie materiałów

z proszków spiekanych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

−

posługiwać się podstawowymi pojęciami z zakresu metaloznawstwa,

−

określać podstawowe właściwości metali,

−

dokonywać analizy przemian zachodzących podczas topienia i krzepnięcia metali,

−

klasyfikować stopy metali nieżelaznych,

−

charakteryzować maszyny i urządzenia stosowane w procesach metalurgicznych,

−

charakteryzować układy sterowania i regulacji stosowane w procesach metalurgicznych,

−

stosować przepisy bhp, przeciw pożarowe oraz ochrony środowiska,

−

korzystać z dokumentacji technicznej, literatury technicznej, norm, poradników,

−

współpracować w grupie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

−

wskazać różnicę między metalurgią „czarną” i metalurgią „kolorową”,

−

rozróżnić metody otrzymywania metali nieżelaznych,

−

wyjaśnić fizykochemiczne podstawy procesów otrzymywania metali nieżelaznych,

−

scharakteryzować przygotowanie rud do procesów metalurgicznych,

−

określić właściwości i zastosowanie miedzi,

−

objaśnić sposoby wzbogacania rud miedzi,

−

scharakteryzować proces otrzymywania miedzi,

−

wyjaśnić budowę pieców do wypalania kamienia miedziowego,

−

rozróżnić rodzaje konwertorów do przeróbki kamienia miedziowego,

−

określić sposoby rafinacji miedzi,

−

objaśnić metody odlewania miedzi,

−

określić właściwości i zastosowanie cynku,

−

rozróżnić surowce do produkcji metalicznego cynku,

−

scharakteryzować metody otrzymywania cynku,

−

rozróżnić urządzenia do produkcji cynku,

−

określić właściwości i zastosowanie aluminium,

−

scharakteryzować metody otrzymywania tlenku glinu,

−

objaśnić proces elektrolizy tlenku glinu,

−

scharakteryzować rafinację aluminium hutniczego,

−

wyjaśnić budowę elektrolizerów,

−

określić właściwości i zastosowanie ołowiu,

−

scharakteryzować proces otrzymywania ołowiu w piecu szybowym,

−

scharakteryzować proces otrzymywania ołowiu w piecach obrotowo-wahadłowych,

−

wyjaśnić konstrukcję pieców do otrzymywania ołowiu,

−

scharakteryzować proces rafinacji ołowiu,

−

określić zakres robót podczas naprawy urządzeń do otrzymywania metali nieżelaznych,

−

rozróżnić urządzenia odpylające stosowane w procesie technologicznym otrzymywania
metali nieżelaznych,

−

określić zasady zachowania się w strefach gazoniebezpiecznych oraz w strefach
bezpośredniego zagrożenia odpryskiem żużla i ciekłego metalu oraz gorącego metalu,

−

zastosować przepisy bhp, ochrony ppoż. i ochrony środowiska obowiązujące podczas
produkcji metali nieżelaznych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7

4. PRZYKŁADOWE SCENARIUSZE ZAJĘĆ

Scenariusz zajęć 1

Osoba prowadząca

…………………………………….………….

Modułowy program nauczania:

Operator maszyn i urządzeń metalurgicznych 812[02]

Moduł:

Technologia procesów metalurgicznych 812[02].Z2

Jednostka modułowa:

Otrzymywanie metali nieżelaznych 812[02].Z2.03

Temat: Wzbogacanie rud miedzi.

Cel ogólny: Analizowanie metod wzbogacania rud miedzi.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:

−

określić metody wzbogacania rud miedzi,

−

scharakteryzować zasadę wzbogacania rud metodą grawitacyjną,

−

scharakteryzować zasadę wzbogacania rud metodą flotacji,

−

scharakteryzować prażenie koncentratów miedzi,

−

wyjaśnić schemat wzbogacania miedzi w piecu szybowym,

−

określić wsad do pieca szybowego,

−

określić rodzaj paliwa w piecu szybowym,

−

rozróżnić reakcje zachodzące w piecu szybowym,

−

określić produkty pieca szybowego.

W czasie zajęć będą kształtowane następujące umiejętności ponadzawodowe:

−

korzystania z różnorodnych źródeł informacji,

−

czytania ze zrozumieniem,

−

pracy w zespole,

−

oceny pracy zespołu.

Metody nauczania–uczenia się:

−

metoda tekstu przewodniego,

−

dyskusja dydaktyczna.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

uczniowie pracują w grupach 2–4-osobowych.

Czas trwania zajęć: 2 godziny dydaktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

foliogramy,

−

filmy dydaktyczne,

−

teksty źródłowe,

−

próbki materiałów wsadowych i produktów pieca szybowego,

−

papier formatu A4.

Zadanie dla ucznia

Scharakteryzuj metody wzbogacania rud miedzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8

Przebieg zajęć:
Faza wstępna
1. Określenie tematu zajęć.
2. Wyjaśnienie uczniom tematu, szczegółowych celów kształcenia.
3. Zaznajomienie uczniów z pracą metodą tekstu przewodniego.
4. Podział grupy uczniów na zespoły.

Faza właściwa

Praca metodą tekstu przewodniego.

Faza I. Informacje

Pytania prowadzące:

1. Jakie są metody wzbogacania rud?
2. Jakie zjawiska wykorzystuje wzbogacanie grawitacyjne?
3. Jak przebiega proces flotacji rud?
4. Jak przebiega proces prażenia w piecach prażalniczych?
5. Jak zbudowany jest piec szybowy?
6. Jakie są paliwa w piecu szybowym?
7. Jaki jest wsad do pieca szybowego?
8. Jakie zjawiska zachodzą podczas topienia miedzi w piecu szybowym?
9. Jakie są produkty pieca szybowego?

Faza II. Planowanie

Uczniowie określają:

1. Uczniowie pracując w zespołach zapoznają się z instrukcją pracy metodą tekstu

przewodniego.

2. Uczniowie zapoznają się z pytaniami prowadzącymi.
3. Uczniowie czytają teksty opracowane przez nauczyciela.
4. Jakie są metody wzbogacania rud?
5. Jakie metody wzbogacania wykorzystuje się dla rud miedzi?
6. Jak przebiega wzbogacanie rud miedzi w piecach prażalniczych?
7. Jak przebiega proces flotacji rud miedzi?
8. Jak zbudowany jest piec szybowy?
9. Jakie paliwa wykorzystuje się w piecu szybowym?
10. Jaki jest wsad do pieca szybowego?
11. Jakie zjawiska zachodzą podczas topienia miedzi w piecu szybowym?
12. Jakie są produkty pieca szybowego?

Faza III. Ustalenie
1. Uczniowie określają metody wzbogacania rud.
2. Uczniowie określają przebieg wzbogacania rud miedzi w piecach prażalniczych.
3. Uczniowie określają przebieg procesu flotacji rud miedzi.
4. Uczniowie określają budowę pieca szybowego.
5. Uczniowie określają materiały wsadowe, paliwa produkty pieca szybowego.
6. Uczniowie określają zjawiska zachodzące podczas topienia miedzi w piecu szybowym.

Faza IV. Wykonanie
1. Uczniowie charakteryzują metody wzbogacania wykorzystywane przy produkcji miedzi.
2. Uczniowie charakteryzują przebieg wzbogacania rud miedzi w piecach prażalniczych.
3. Uczniowie charakteryzują przebieg procesu flotacji rud miedzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9

4. Uczniowie charakteryzują proces wzbogacania rud miedzi w piecu szybowym.

Faza V. Sprawdzanie
1. Uczniowie prezentują opracowania na forum grupy.
2. Uczniowie dyskutują na temat przedstawionych opracowań.

Faza VI. Analiza końcowa

Uczniowie wraz z nauczycielem wskazują, które etapy rozwiązania zadania sprawiły im

trudności. Nauczyciel powinien podsumować całe zadanie, wskazać, jakie umiejętności były
ć

wiczone, jakie wystąpiły nieprawidłowości i jak ich unikać na przyszłość.

Praca domowa

Wyszukaj w literaturze technicznej lub w zasobach Internetu informacji na temat

zastosowania miedzi.

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od uczniów po zakończonych zajęciach

—

anonimowe, pisemne wypowiedzi uczniów dotyczące oceny zajęć i trudności podczas
realizacji zadania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10

Scenariusz zajęć 2

Osoba prowadząca

…………………………………….………….

Modułowy program nauczania:

Operator maszyn i urządzeń metalurgicznych 812[02]

Moduł:

Technologia procesów metalurgicznych 812[02].Z2

Jednostka modułowa:

Otrzymywanie metali nieżelaznych 812[02].Z2.03

Temat: Rafinacja ołowiu.

Cel ogólny: Charakteryzowanie procesu rafinacji ołowiu.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:

−

rozróżnić etapy rafinacji ołowiu,

−

narysować uproszczony schemat rafinacji ołowiu.

W czasie zajęć będą kształtowane następujące umiejętności ponadzawodowe:

−

czytania ze zrozumieniem,

−

wyciąganie wniosków,

−

pracy w zespole,

Metody nauczania–uczenia się:
–

dyskusja dydaktyczna,

–

metoda tekstu przewodniego.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

praca w małych zespołach.

Czas trwania zajęć: 2 godziny dydaktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

foliogramy,

−

filmy dydaktyczne,

−

teksty źródłowe,

−

papier formatu A4.

Zadanie dla ucznia

Scharakteryzuj i narysuj schemat rafinacji ołowiu.

Faza I. Informacje

Pytania prowadzące:

1. Jakimi metodami rafinuje się ołów?
2. Jakie są etapy rafinacji ołowiu?
3. Jak usuwa się z ołowiu miedź?
4. Jak usuwa się z ołowiu cynę, arsen i antymon?
5. Jak usuwa się z ołowiu srebro?
6. Jak usuwa się z ołowiu cynk?
7. Jak usuwa się z ołowiu bizmut?
8. Jakie zasady bhp obowiązują w zakładach przerabiających ołów?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11

Faza II. Planowanie

Uczniowie określają:

1. Uczniowie pracując w zespołach zapoznają się z instrukcją pracy metodą tekstu

przewodniego.

2. Uczniowie zapoznają się z pytaniami prowadzącymi.
3. Uczniowie czytają teksty opracowane przez nauczyciela.
4. Uczniowie określają, jakimi metodami rafinuje się ołów.
5. Uczniowie określają etapy rafinacji ołowiu.
6. Uczniowie określają metody usuwania z ołowiu miedź.
7. Uczniowie określają sposób usuwania ołowiu cyny, arsenu i antymonu.
8. Uczniowie określają sposób usuwania z ołowiu srebra.
9. Uczniowie określają sposób usuwania z ołowiu cynku.
10. Uczniowie określają sposób usuwania z ołowiu bizmutu.
11. Uczniowie określają zasady bhp obowiązujące w zakładach przerabiających ołów.

Faza III. Ustalanie
1. Uczniowie ustalają etapy rafinacji ołowiu.
2. Uczniowie ustalają sposób usuwania miedzi.
3. Uczniowie ustalają sposób usuwania cyny, arsenu i antymonu.
4. Uczniowie ustalają sposób usuwania srebra.
5. Uczniowie ustalają sposób usuwania cynku.
6. Uczniowie ustalają sposób usuwania bizmutu.
7. Uczniowie ustalają zasady bhp obowiązujące w zakładach metalurgii ołowiu.

Faza III. Wykonanie
1. Uczniowie charakteryzują etapy rafinacji ołowiu..
2. Uczniowie rysują schemat rafinacji ogniowej ołowiu.

Faza V. Sprawdzanie
1. Uczniowie prezentują opracowania na forum grupy.
2. Uczniowie dyskutują na temat przedstawionych opracowań

Faza VI. Analiza końcowa

Uczniowie wraz z nauczycielem wskazują, które etapy rozwiązania zadania sprawiły im

trudności. Nauczyciel powinien podsumować całe zadanie, wskazać, jakie umiejętności były
ć

wiczone, jakie wystąpiły nieprawidłowości i jak ich unikać na przyszłość.

Praca domowa
Wyszukaj w literaturze technicznej lub w zasobach Internetu informacje na temat
zastosowania stopów ołowiu w elektrotechnice.

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od uczniów po zakończonych zajęciach

—

anonimowe, pisemne wypowiedzi uczniów dotyczące oceny zajęć i trudności podczas
realizacji zadania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12

5.

ĆWICZENIA

5.1. Teoretyczne podstawy metalurgii metali nieżelaznych

5.1.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Scharakteryzuj pirometalurgię i hydrometalurgię.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać odpowiedni

fragment rozdziału materiał nauczania dotyczący teoretycznych podstaw metalurgii metali
nieżelaznych. Nauczyciel powinien omówić zakres i sposób wykonania ćwiczenia. Czas
wykonania 45 minut.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące metalurgii,
2) opisać

zjawiska

zachodzące

podczas

procesów

pirometalurgicznych

i hydrometalurgicznych,

3) określić

jakie

rudy

są

przerabiane

w

procesach

pirometalurgicznych

i hydrometalurgicznych,

4) zaprezentować wynik ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

dyskusja dydaktyczna,

−

ć

wiczenie.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

papier formatu A4,

−

Poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 7 Poradnika.

Ćwiczenie 2

Scharakteryzuj operacje przygotowania rud metali nieżelaznych.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać odpowiedni

fragment rozdziału materiał nauczania dotyczący teoretycznych podstaw metalurgii metali
nieżelaznych. Nauczyciel powinien omówić zakres i sposób wykonania ćwiczenia. Czas
wykonania 30 minut.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące przygotowania rud,
2) wypisać operacje przygotowania rud,
3) scharakteryzować maszyny i urządzenia stosowane do rozdrabniania rud,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13

4) charakteryzować maszyny i urządzenia stosowane do oddzielania ziarn o różnej

granulacji,

5) charakteryzować maszyny i urządzenia stosowane do klasyfikacji rud,
6) zaprezentować wyniki ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

dyskusja dydaktyczna,

−

ć

wiczenie.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

foliogramy,

−

filmy dydaktyczne,

−

papier formatu A4,

−

Poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 7 Poradnika.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14

5.2. Metalurgia miedzi

5.2.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Posługując się schematem scharakteryzuj proces szybowy otrzymywania kamienia

miedziowego.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać odpowiedni

fragment rozdziału materiał nauczania dotyczący otrzymywania miedzi. Nauczyciel powinien
omówić zakres i sposób wykonania ćwiczenia. Czas wykonania 45 minut.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat pieca szybowego,
2) dokonać analizy schematu,
3) scharakteryzować materiały wsadowe do procesu szybowego otrzymywania kamienia

miedziowego,

4) scharakteryzować przebieg procesu szybowego,
5) scharakteryzować produkty procesu szybowego,
6) zaprezentować wyniki ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

dyskusja dydaktyczna,

−

ć

wiczenie.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

próbki surowców do produkcji miedzi,

−

model pieca szybowego,

−

Poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 7 Poradnika.

Ćwiczenie 2

Narysuj schemat rafinacji ogniowej miedzi.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać odpowiedni

fragment rozdziału materiał nauczania dotyczący otrzymywania miedzi. Nauczyciel powinien
omówić zakres i sposób wykonania ćwiczenia. Czas wykonania 45 minut.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat rafinacji ogniowej,
2) narysować schemat procesu rafinacji ogniowej miedzi,
3) zaprezentować wyniki ćwiczenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ć

wiczenie,

−

dyskusja dydaktyczna.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

foliogramy,

−

papier formatu A4,

−

Poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 7 Poradnika.

Ćwiczenie 3

Scharakteryzuj proces hydrometalurgii miedzi.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać odpowiedni

fragment rozdziału materiał nauczania dotyczący otrzymywania miedzi. Nauczyciel powinien
omówić zakres i sposób wykonania ćwiczenia. Czas wykonania 30 minut.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat hydrometalurgii miedzi,
2) opisać kolejne etapy procesu hydrometalurgii miedzi,
3) opracować schemat otrzymywania miedzi metodą hydrometalurgii,
4) zaprezentować wyniki ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

dyskusja dydaktyczna,

−

ć

wiczenie.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

foliogramy,

−

filmy dydaktyczne,

−

papier formatu A4,

−

Poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 7 Poradnika.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16

5.3. Metalurgia cynku

5.3.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Narysuj uproszczony schemat otrzymywania cynku na drodze hydrometalurgii.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać odpowiedni

fragment

rozdziału

materiał

nauczania

dotyczący

otrzymywania

cynku

metodą

hydrometalurgii. Nauczyciel powinien omówić zakres i sposób wykonania ćwiczenia. Czas
wykonania 45 minut.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące procesów metalurgii

cynku,

2) określić materiał wyjściowy do procesów hydrometalurgicznych,
3) określić metody wzbogacania rud cynku,
4) określić kolejne etapy otrzymywania cynku na drodze hydrometalurgii,
5) narysować schemat procesu hydrometalurgii cynku,
6) zaprezentować wyniki ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

dyskusja dydaktyczna,

−

ć

wiczenie.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

foliogramy,

−

papier formatu A4,

−

Poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 7 Poradnika.

Ćwiczenie 2

Posługując się schematem wyjaśnij zasadę działania pieca szybowego.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać odpowiedni

fragment rozdziału materiał nauczania dotyczący otrzymywania cynku. Nauczyciel powinien
omówić zakres i sposób wykonania ćwiczenia. Czas wykonania 45 minut.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat pieca szybowego,
2) dokonać analizy schematu,
3) opisać budowę pieca szybowego,
4) opisać zasadę działania pieca szybowego,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17

5) zaprezentować wyniki ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ć

wiczenie,

−

dyskusja dydaktyczna.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

papier formatu A4,

−

Poradnik dla ucznia,

−

model pieca szybowego,

−

literatura zgodna z punktem 7 Poradnika.

Ćwiczenie 3

Scharakteryzuj proces rektyfikacji cynku posługując się schematem kolumny do

rektyfikacji.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać odpowiedni

fragment rozdziału materiał nauczania dotyczący otrzymywania cynku. Nauczyciel powinien
omówić zakres i sposób wykonania ćwiczenia. Czas wykonania 45 minut.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje na rektyfikacji cynku,
2) opisać budowę kolumny rektyfikacyjnej,
3) wyjaśnić zasadę działania kolumny rektyfikacyjnej,
4) zaprezentować wyniki ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

dyskusja dydaktyczna,

−

ć

wiczenie.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

foliogramy,

−

papier formatu A4,

−

Poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 7 Poradnika.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

18

5.4. Metalurgia aluminium

5.4.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na podstawie schematu opisz proces otrzymywania tlenku glinu metodą Bayera.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać odpowiedni

fragment rozdziału materiał nauczania dotyczący otrzymywania aluminium. Nauczyciel
powinien omówić zakres i sposób wykonania ćwiczenia. Czas wykonania 30 minut.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące metody Bayera,
2) dokonać analizy schematu,
3) określić kolejne etapy procesu otrzymywania tlenku glinu,
4) zaprezentować wyniki ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

dyskusja dydaktyczna,

−

ć

wiczenie.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

foliogramy,

−

filmy dydaktyczne,

−

papier formatu A4,

−

Poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 7 Poradnika.

Ćwiczenie 2

Posługując się schematem wyjaśnij zasadę działania elektrolizera.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać odpowiedni

fragment rozdziału materiał nauczania dotyczący otrzymywania aluminium. Nauczyciel
powinien omówić zakres i sposób wykonania ćwiczenia. Czas wykonania 30 minut.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat elektrolizera,
2) dokonać analizy schematu,
3) opisać budowę elektrolizera,
4) opisać zasadę działania elektrolizera,
5) zaprezentować wyniki ćwiczenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

19

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

dyskusja dydaktyczna,

−

ć

wiczenie.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

foliogramy,

−

papier formatu A4,

−

Poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 7 Poradnika.

Ćwiczenie 3

Scharakteryzuj wpływ procesów produkcji aluminium na środowisko naturalne.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać odpowiedni

fragment rozdziału materiał nauczania dotyczący otrzymywania aluminium. Nauczyciel
powinien omówić zakres i sposób wykonania ćwiczenia. Czas wykonania 30 minut.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat wpływu procesów

otrzymywania aluminium na środowisko,

2) opisać emisję zanieczyszczeń do atmosfery,
3) opisać emisję zanieczyszczeń stałych,
4) opisać zużycie energii,
5) opisać sposoby ograniczania emisji zanieczyszczeń,
6) zaprezentować wyniki ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

dyskusja dydaktyczna,

−

ć

wiczenie.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

papier formatu A4,

−

Poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

20

5.5. Metalurgia ołowiu

5.5.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Narysuj uproszczony schemat rafinacji ołowiu.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać odpowiedni

fragment ozdziału materiał nauczania dotyczący otrzymywania ołowiu. Nauczyciel powinien
omówić zakres i sposób wykonania ćwiczenia. Czas wykonania 45 minut.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące procesów rafinacji ołowiu,
2) określić zanieczyszczenia ołowiu surowego,
3) określić kolejne etapy usuwania zanieczyszczeń,
4) narysować schemat rafinacji ołowiu,
5) opisać kolejne etapy procesu rafinacji ołowiu,
6) zaprezentować wyniki ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

dyskusja dydaktyczna,

−

ć

wiczenia.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

papier formatu A4,

−

Poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 7 Poradnika.

Ćwiczenie 2

Scharakteryzuj procesy otrzymywania ołowiu z koncentratów w procesie redukcji

w piecu szybowym.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać odpowiedni

fragment rozdziału materiał nauczania dotyczący otrzymywania ołowiu. Nauczyciel powinien
omówić zakres i sposób wykonania ćwiczenia. Czas wykonania 30 minut.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat otrzymywania ołowiu z

koncentratów,

2) opisać budowę pieca szybowego,
3) wyjaśnić zjawiska zachodzące w procesie redukcji koncentratów,
4) zaprezentować wyniki ćwiczenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

21

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

dyskusja dydaktyczna,

−

ć

wiczenie.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

papier formatu A4,

−

Poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 7 Poradnika.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

22

6. EWALUACJA OSIĄGNIĘĆ UCZNIA

Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego

TEST 1
Test dwustopniowy do jednostki modułowej „Otrzymywanie metali
nieżelaznych”

Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których:

−

zadania 1, 3, 4, 6, 7, 8, 10, 11, 12, 14, 15, 17, 19, 20 są poziomu podstawowego,

−

zadania 2, 5, 9, 13, 16, 18 są poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzymuje następujące
oceny szkolne:

—

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 8 zadań z poziomu podstawowego,

—

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 12 zadań z poziomu podstawowego,

—

dobry – za rozwiązanie 15 zadań, w tym co najmniej 2 z poziomu ponadpodstawowego,

—

bardzo dobry – za rozwiązanie 18 zadań, w tym 5 z poziomu ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1. c, 2. a, 3. a, 4. b, 5. b, 6. b, 7. d, 8. d, 9. b, 10. c, 11. a,

12. a, 13. b, 14. d, 15. d, 16. a, 17. a, 18. b, 19. d, 20. c.

Plan testu

Nr

zad.

Cel operacyjny

(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

1

Rozróżnić rudy do otrzymania aluminium

A

P

c

2

Scharakteryzować rudy

C

PP

a

3

Rozróżnić rudy węglanowe

A

P

a

4

Rozróżnić procesy wzbogacania rud metali
kolorowych

A

P

b

5

Ułożyć reakcje powstawania glinianu
sodowego

C

PP

b

6

Określić urządzenia do produkcji aluminium

B

P

b

7

Rozróżnić procesy wzbogacania rud cynku

A

P

d

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

23

8

Rozróżnić urządzenia do produkcji miedzi
metodą ogniową

A

P

d

9

Scharakteryzować zastosowanie procesu
ługowania

C

PP

b

10

Rozróżnić urządzenia do świeżenia kamienia
miedziowego

A

P

c

11

Określić proces żerdziowania

B

P

a

12

Określić urządzenia do produkcji cynku

B

P

a

13

Scharakteryzować materiały żużlotwórcze
w procesach otrzymywania miedzi surowej

C

PP

b

14

Rozróżnić rudy do produkcji ołowiu

A

P

d

15

Rozróżnić etapy procesu otrzymywania
ołowiu

A

P

d

16

Ułożyć reakcje procesu świeżenia

C

PP

a

17

Rozpoznać urządzenia do produkcji aluminium

A

P

a

18

Scharakteryzować sposoby prowadzenia
elektrolizy aluminium

C

PP

b

19

Rozróżnić stopy metali nieżelaznych

A

P

d

20

Określić proces wzbogacania rud cynku

B

P

c

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

24

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej

jednotygodniowym.

2. Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.
3. Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań znajdujących się w teście oraz z zasadami

punktowania.

4. Przygotuj dla każdego ucznia instrukcję, zestaw zadań testowych, kartę odpowiedzi.
5. Zapewnij samodzielność podczas rozwiązywania zadań.
6. Przed rozpoczęciem testu przeczytaj uczniom instrukcję dla ucznia.
7. Zapytaj, czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wyjaśnij wszelkie wątpliwości uczniów.
8. Nie przekraczaj czasu przeznaczonego na test.
9. Na 5 minut przed zakończeniem testu przypomnij uczniom o zbliżającym się czasie

zakończenia udzielania odpowiedzi.

Instrukcja dla ucznia

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań. Do każdego zadania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi.

Tylko jedna jest prawidłowa.

5. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce

znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie

na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

8. Na rozwiązanie testu masz 30 minut.

Powodzenia!

Materiały dla ucznia:

−

instrukcja,

−

zestaw zadań testowych,

−

karta odpowiedzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

25

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Boksyty są wykorzystywane do otrzymywania

a) miedzi.
b) cynku.
c) aluminium.
d) ołowiu.

2. W rudach kwaśnych podstawowym składnikiem skały płonnej jest

a) krzemionka.
b) kalcyt.
c) dolomit.
d) galena.

3. Do węglanowych rud metali nieżelaznych należy

a) galman ZnCO

3

.

b) blenda cynkowa ZnS.
c) galena PbS,
d) piroluzyt MnO

2

.

4. Do procesów wzbogacania rud zaliczamy

a) klasyfikację.
b) flotację.
c) rozdrabnianie.
d) przesiewanie.

5. Glinian sodowy w metodzie Bayera tworzy się wg reakcji

a) A1(OH)

3

= Al

2

O

3

+ H

2

O.

b) 2A1(OH)

3

+ 2NaOH = Al

2

O

3

Na

2

O + 4 H

2

O.

c) 2 A1(OH)

3

= Al

2

O

3

+ 3 H

2

O.

d) 2 A1(OH)

3

+ 2 NaOH = Al

2

O

3

Na

2

O + 4 H

2

.

6. Metaliczne aluminium otrzymuje się przez stopienie tlenku glinu z kriolitem w

a) piecu indukcyjnym.
b) elektrolizerze.
c) konwertorze.
d) piecu płomieniowym.

7. Procesu nie zaliczany do wzbogacania rud cynku to proces

a) flotacji.
b) prażenia.
c) suszenia.
d) kruszenia.

8. Rafinację miedzi metodą ogniową przeprowadza się w

a) piecach elektrycznych.
b) piecach zawiesinowych.
c) elektrolizerach.
d) piecach płomieniowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

26

9. Procesy ługowania są stosowane w

a) pirometalurgii.
b) hydrometalurgii.
c) elektrometalurgii.
d) metalurgii proszków.

10. Świeżenie kamienia miedziowego przeprowadza się w

a) piecach indukcyjnych.

b)

elektrolizerach.

c)

konwertorach.

d)

piecach płomieniowych.

11. śerdziowanie polega na

a) mieszaniu miedzi drągami drewnianymi.
b) usuwaniu żużla z powierzchni metalu.
c) przedmuchiwaniu kąpieli metalowej tlenem.
d) usuwaniu żużla.

12. Redukcja tlenku cynku jest prowadzona

a) w piecach szybowych.
b) elektrolizerach.
c) piecach łukowych.
d) piecach indukcyjnych.

13. W procesach otrzymywania miedzi surowej w celu wytworzenia żużla wprowadza się

a) wapno.
b) krzemionkę.
c) węgiel drzewny.
d) magnezyt.

14. Podstawowym surowcem do produkcji ołowiu jest

a) chalkopiryt.
b) kupryt.
c) boksyt.
d) galena.

15. Końcowym etapem rafinacji ołowiu jest usunięcie domieszek

a) miedzi.
b) cyny.
c) żelaza.
d) bizmutu.

16. Proces świeżenia polega na

a) utlenianiu.
b) redukcji.
c) dysocjacji.
d) elektrolizie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

27

17. Urządzenie przedstawione na rysunku służy do

a) elektrolizy aluminium,
b) rafinacji elektrolitycznej

aluminium,

c) otrzymywania tlenku

aluminium metodą Bayera,

d) spiekania boksytu z sodą.

18. Podczas elektrolizy tlenku glinu gwałtowny wzrost napięcia jest spowodowany

a) wzrostem zawartości tlenku glinu.
b) obniżeniem zawartości tlenku glinu.
c) zwiększeniem stężenia kriolitu.
d) zmniejszeniem stężenia kriolitu.

19. Znale to stopy

a) miedzi.
b) aluminium.
c) ołowiu.
d) cynku.

20. Siarczkowe rudy cynku wzbogaca się w procesie

a) prażenia.
b) rozdrabniania.
c) flotacji.
d) filtracji.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

28

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ...............................................................................

Otrzymywanie metali nieżelaznych

Zakreśl poprawną odpowiedź.

Nr

zadania

Odpowiedź

Punkty

1

a

b

c

d

2

a

b

c

d

3

a

b

c

d

4

a

b

c

d

5

a

b

c

d

6

a

b

c

d

7

a

b

c

d

8

a

b

c

d

9

a

b

c

d

10

a

b

c

d

11

a

b

c

d

12

a

b

c

d

13

a

b

c

d

14

a

b

c

d

15

a

b

c

d

16

a

b

c

d

17

a

b

c

d

18

a

b

c

d

19

a

b

c

d

20

a

b

c

d

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

29

TEST 2
Test dwustopniowy do jednostki modułowej „Otrzymywanie metali
nieżelaznych”

Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których:

−

zadania 1, 3, 4, 6, 7, 8, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 19, 20 są poziomu podstawowego,

−

zadania 2, 5, 9, 16, 18 są poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzymuje następujące
oceny szkolne:

−

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 8 zadań z poziomu podstawowego,

−

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 12 zadań z poziomu podstawowego,

−

dobry – za rozwiązanie 15 zadań, w tym co najmniej 2 z poziomu ponadpodstawowego,

−

bardzo dobry – za rozwiązanie 18 zadań, w tym 4 z poziomu ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1. d, 2. a, 3. d, 4. a, 5. b, 6. b, 7. d, 8. c, 9. b, 10. c, 11. a,

12. a, 13. b, 14. d, 15. a, 16. a, 17. b, 18. b, 19. a, 20. a.

Plan testu

Nr

zad.

Cel operacyjny

(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

1

Rozróżnić rudy metali nieżelaznych

A

P

d

2

Scharakteryzować rudy

C

PP

a

3

Rozróżnić siarczkowe rudy metali nieżelaznych

A

P

d

4

Rozpoznać procesy przygotowania rud metali
kolorowych

A

P

a

5

Ułożyć reakcje powstawania glinianu
sodowego

C

PP

b

6

Rozróżnić urządzenia do produkcji aluminium

A

P

b

7

Rozpoznać procesy wzbogacania rud metali
kolorowych

A

P

d

8

Rozróżnić urządzenia do produkcji aluminium

A

P

c

9

Scharakteryzować zastosowanie procesu
ługowania

C

PP

b

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

30

10

Rozróżnić urządzenia do świeżenia kamienia
miedziowego

A

P

c

11 Określić proces żerdziowania

B

P

a

12 Określić urządzenia do produkcji cynku

B

P

a

13

Określić materiały żużlotwórcze w procesach
otrzymywania miedzi surowej

B

P

b

14 Rozróżnić rudy do produkcji cynku

A

P

d

15

Rozróżnić etapy procesu otrzymywania
ołowiu

A

P

a

16 Ułożyć reakcje procesu świeżenia

C

PP

a

17 Rozpoznać urządzenia do produkcji aluminium

A

P

b

18

Scharakteryzować sposoby prowadzenia
elektrolizy aluminium

C

PP

b

19 Rozróżnić stopy metali nieżelaznych

A

P

a

20 Określić proces wzbogacania rud cynku

B

P

a

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

31

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej

jednotygodniowym.

2. Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.
3. Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań znajdujących się w teście oraz z zasadami

punktowania.

4. Przygotuj dla każdego ucznia instrukcję, zestaw zadań testowych, kartę odpowiedzi.
5. Zapewnij samodzielność podczas rozwiązywania zadań.
6. Przed rozpoczęciem testu przeczytaj uczniom instrukcję dla ucznia.
7. Zapytaj, czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wyjaśnij wszelkie wątpliwości uczniów.
8. Nie przekraczaj czasu przeznaczonego na test.
9. Na 5 minut przed zakończeniem testu przypomnij uczniom o zbliżającym się czasie

zakończenia udzielania odpowiedzi.

Instrukcja dla ucznia

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań. Do każdego zadania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi.

Tylko jedna jest prawidłowa.

5. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce

znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie

na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

8. Na rozwiązanie testu masz 30 minut.

Powodzenia!

Materiały dla ucznia:

−−−−

instrukcja,

−−−−

zestaw zadań testowych,

−−−−

karta odpowiedzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

32

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Galena jest używana do produkcji

a) miedzi.
b) cynku.
c) aluminium.
d) ołowiu.

2. W rudach kwaśnych podstawowym składnikiem skały płonnej jest

a) krzemionka.
b) kalcyt.
c) dolomit.
d) galena.

3. Do rud siarczkowych należy

a) piroluzyt MnO

2

.

b) galman ZnCO

3

.

c) ceruzyt PbCO

3.

d) chalkopiryt CuFeS

2

.

4. Do procesów przygotowania rud do wzbogacania zaliczamy

a) klasyfikację.
b) flotację.
c) wypalanie węgla.
d) spiekanie.

5. Glinian sodowy w metodzie Bayera tworzy się według reakcji

a) A1(OH)

3

= Al

2

O

3

+ H

2

O.

b) 2A1(OH)

3

+ 2NaOH = Al

2

O

3

Na

2

O + 4 H

2

O.

c) 2 A1(OH)

3

= Al

2

O

3

+ 3 H

2

O.

d) 2 A1(OH)

3

+ 2 NaOH = Al

2

O

3

Na

2

O + 4 H

2

.

6. Metaliczne aluminium otrzymuje się przez stopienie tlenku glinu z kriolitem w

a) piecach indukcyjnych.
b) elektrolizerze.
c) konwertorze.
d) piecu płomieniowym.

7. Procesu nie zaliczany do wzbogacania rud cynku to proces

a) flotacja.
b) prażenie.
c) suszenie.
d) kruszenie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

33

8. Rysunek przedstawia schemat

a) pieca elektrycznego.
b) elektrolizera.
c) pieca szybowego.
d) taśmy spiekalniczej.

9. Procesy ługowania są stosowane w

a) pirometalurgii.
b) hydrometalurgii.
c) elektrometalurgii.
d) metalurgii proszków.

10. Świeżenie kamienia miedziowego przeprowadza się w

a) piecach indukcyjnych.
b) elektrolizerach.
c) konwertorach.
d) piecach płomieniowych.

11. śerdziowanie polega na

a) mieszaniu miedzi drągami drewnianymi.
b) usuwaniu żużla z powierzchni metalu.
c) przedmuchiwaniu kąpieli metalowej tlenem.
d) usuwaniu żużla.

12. Redukcja tlenku cynku jest prowadzona

a) w piecach szybowych.
b) elektrolizerach.
c) piecach łukowych.
d) piecach indukcyjnych.

13. W procesach otrzymywania miedzi surowej w celu wytworzenia żużla wprowadza się

a) wapno.
b) krzemionkę.
c) węgiel drzewny.
d) magnezyt.

14. Podstawowym surowcem do produkcji cynku jest

a) chalkopiryt.
b) kupryt.
c) boksyt.
d) galman.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

34

15. Pierwszym etapem rafinacji ołowiu jest usunięcie domieszek

a) miedzi.
b) cyny.
c) żelaza.
d) bizmutu.

16. Proces świeżenia polega na

a) utlenianiu.
b) redukcji.
c) dysocjacji.
d) elektrolizie.

17. Urządzenie przedstawione na rysunku służy do

a) elektrolizy aluminium.
b) rafinacji

elektrolitycznej

aluminium.

c) otrzymywania tlenku aluminium

metodą Bayera.

d) spiekania boksytu z sodą.

18. Podczas elektrolizy tlenku glinu gwałtowny wzrost napięcia jest spowodowany

a) wzrostem zawartości tlenku glinu.
b) obniżeniem zawartości tlenku glinu.
c) zwiększeniem stężenia kriolitu.
d) zmniejszeniem stężenia kriolitu.

19. Brązy to stopy

a) miedzi.
b) aluminium.
c) ołowiu.
d) cynku.

20. Węglanowe rudy cynku wzbogaca się w procesie

a) prażenia.
b) rozdrabniania.
c) flotacji.
d) filtracji.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

35

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ...............................................................................

Otrzymywanie metali nieżelaznych

Zakreśl poprawną odpowiedź.

Nr

zadania

Odpowiedź

Punkty

1

a

b

c

d

2

a

b

c

d

3

a

b

c

d

4

a

b

c

d

5

a

b

c

d

6

a

b

c

d

7

a

b

c

d

8

a

b

c

d

9

a

b

c

d

10

a

b

c

d

11

a

b

c

d

12

a

b

c

d

13

a

b

c

d

14

a

b

c

d

15

a

b

c

d

16

a

b

c

d

17

a

b

c

d

18

a

b

c

d

19

a

b

c

d

20

a

b

c

d

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

36

7. LITERATURA

1. Hutnictwo i odlewnictwo. WSiP, Warszawa 1989
2. Mazanek M.: Hutnictwo ogniowe metali nieżelaznych. WSiP, Warszawa 1976
3. Okoniewski S.: Technologia maszyn. WSiP, Warszawa 1998

Internet
4. http://ktmmis.mech.pg.gda.pl/
5. http://mops.uci.agh.edu.pl/
6. http://www.mos.gov.pl/

Literatura metodyczna
1. Dretkiewicz-Więch J.: ABC nauczyciela przedmiotów zawodowych. Operacyjne cele

kształcenia. Zeszyt 32. CODN, Warszawa 1994

2. Ornatowski T., Figurski J.: Praktyczna nauka zawodu. ITeE, Radom 2000