METODY ORGANIZACJI I ZARZ

Ą

DZANIA

METODY ORGANIZACJI I ZARZ

Ą

DZANIA

Badanie metod pracy sprowadza si

ę

do podziału badanego

procesu na odpowiednio dobrane cz

ęś

ci składowe,

zarejestrowania ich za pomoc

ą

umownych symboli

graficznych, poddania ka

ż

dej z nich z osobna krytycznej

Badanie metod pracy

Badanie metod pracy

graficznych, poddania ka

ż

dej z nich z osobna krytycznej

ocenie i analizie pod k

ą

tem eliminacji, poł

ą

czenia lub

uproszczenia sposobu jej realizowania, a nast

ę

pnie

opracowania zbiorczego projektu usprawnienia oraz
wprowodzenia go w

ż

ycie.

Merła 1979 s. 40-41

Cykl postępowania organizatorskiego

Cykl postępowania organizatorskiego -- etapy

etapy

1. Wybór celu i przedmiotu działania,
2. rejestracja stanu faktycznego,

2. rejestracja stanu faktycznego,
3. krytyczna analiza i ocena stanu faktycznego,
4. projektowanie stanu proponowanego,
5. wprowadzenie w życie zaprojektowanego usprawnienia.

Wybór celu i przedmiotu badania

Wybór celu i przedmiotu badania

(

Inaczej „analiza potrzeb organizacyjnych”)

Obejmuje nast

ę

puj

ą

ce kierunki post

ę

powania

organizatorskiego:
• okre

ś

lenie celu ogólnego (wydajno

ść

, koszty, jako

ść

, warunki

pracy),
• wst

ę

pn

ą

analiz

ę

organizacyjn

ą

(

ź

ródła, rezerwy i kierunki

• wst

ę

pn

ą

analiz

ę

organizacyjn

ą

(

ź

ródła, rezerwy i kierunki

usprawnie

ń

),

• okre

ś

lenie przedmiotu organizowania (dział, fragment procesu),

• okre

ś

lenie celu szczegółowego (konkretyzacja celu ogólnego

lub przej

ś

cie do celów ni

ż

szego stopnia; np. drogi transportowe,

eliminacja),
• analiza aspektów ekonomicznych, technicznych i
psychologicznych przedmiotu organizowania,
• analiz

ę

warunków pracy (pozycja, o

ś

wietlenie, hałas,

temperatura itp.),
• ustalenie

ś

rodków i terminów

.

Krytyczna analiza i ocena

Krytyczna analiza i ocena

• jak jest? (synteza stanu faktycznego)
• dlaczego tak jest? (uzasadnienie stanu faktycznego)
• jak jeszcze mo

ż

e by

ć

? (znajdowanie wariantów)

• jak by

ć

powinno? (ustalanie wariantu optymalnego)

Arkusz krytycznej oceny i analizy

Projektowanie stanu postulowanego

Projektowanie stanu postulowanego

Badanie metod pracy znajduje zastosowanie na ogół w odniesieniu
do tzw. prostych przedsi

ę

wzi

ęć

organizacyjnych (usprawnienie

wybranego odcinka procesu technologicznego, racjonalizacja pracy
w grupie stanowisk).

Fazy etapu projektowania:

1. uporz

ą

dkowanie zmian zaproponowanych w toku krytycznej

analizy i oceny stanu faktycznego,

2. opracowanie wła

ś

ciwego projektu stanu proponowanego,

3. weryfikacja projektu w warunkach symulowanych lub

rzeczywistych,

4. ocena proponowanych rozwi

ą

za

ń

według kryteriów

ekonomicznych, warunków pracy oraz psychosocjologicznych.

Z punktu widzenia normowania pracy,

czas przerw mo

ż

na podzieli

ć

na:

1.

czas przerw normowanych, na które składa
si

ę

czas

przeznaczony

na

przewidziany

normami odpoczynek i potrzeby naturalne
oraz niezb

ę

dne przerwy technologiczne,

2.

czas przerw nienormowanych obejmuj

ą

cy

2.

czas przerw nienormowanych obejmuj

ą

cy

wszelkie straty czasu roboczego oraz czas
przerw przekraczaj

ą

cy przyj

ę

te normatywy w

tym

zakresie

(np.

przedłu

ż

anie

przerw

ś

niadaniowych), a tak

ż

e czas zu

ż

yty na

prac

ę

nie przewidzian

ą

zadaniem roboczym.

Techniki badania czasu
(pomiaru czasu pracy):

1.

technik

ę

obserwacji ci

ą

głej (fotografia

dnia roboczego);

2.

technik

ę

obserwacji migawkowych

2.

technik

ę

obserwacji migawkowych

(wyrywkowych);

3.

technik

ę

chronometra

ż

u.

Fotografia dnia roboczego

Fotografia dnia roboczego polega na obserwacji i

pomiarach wszystkich rodzajów czasu roboczego,

pracy i przerw, na danym stanowisku roboczym,

zgodnie

z

kolejno

ś

ci

ą

ich

wyst

ę

powania,

przeprowadzanych

nieprzerwanie

w

ci

ą

gu

ustalonego czasu. Czas przeprowadzania jednej

fotografii pokrywa si

ę

zwykle z okresem jednej

zmiany roboczej.

zmiany roboczej.

Celem fotografii dnia pracy jest obserwowanie i

rejestrowanie w sposób ci

ą

gły wszystkich czynno

ś

ci i

przerw na stanowisku pracy dla ustalenia stopnia

wykorzystania czasu pracowników oraz wielko

ś

ci

rzeczywistego

zu

ż

ycia

czasu,

umo

ż

liwiaj

ą

cego

opracowanie

norm

obsad

lub

wybranych

normatywów czasu

W zale

ż

no

ś

ci od celu i przedmiotu

badania wyró

ż

nia si

ę

:

indywidualn

ą

fotografi

ę

dnia

pracy

b

ę

d

ą

c

ą

procesem

obserwacji i pomiaru wszystkich elementów czasu pracy jednego
wykonawcy wraz z rejestracj

ą

wszystkich zdarze

ń

maj

ą

cych

istotny wpływ na przebieg badanego procesu pracy w czasie
zmiany roboczej;

zespołow

ą

fotografi

ę

dnia pracy polegaj

ą

c

ą

na równoczesnym

badaniu czasu pracy kilku pracowników realizuj

ą

cych wspólne

zadanie, aby uchwyci

ć

wzajemne powi

ą

zania w procesie pracy

zadanie, aby uchwyci

ć

wzajemne powi

ą

zania w procesie pracy

oraz opracowa

ć

bilans dnia roboczego dla okre

ś

lonych stanowisk;

grupow

ą

fotografi

ę

czasu pracy, podczas której obserwuje si

ę

grup

ę

wykonawców pracuj

ą

cych indywidualnie, nie zespołowo;

fotografi

ę

na trasie obejmuj

ą

c

ą

obserwacj

ę

czasu podczas stałej

marszruty na okre

ś

lonym odcinku pewnej liczby stanowisk w

okre

ś

lonych momentach;

samofotografi

ę

polegaj

ą

c

ą

na przeprowadzeniu obserwacji i

dokonywaniu uproszczonych pomiarów zu

ż

ycia czasu przez

samego

wykonawc

ę

badanej

pracy.

Jest

ona

szczególnie

zalecana w badaniu organizacji pracy kierowniczej i biurowej.

Etapy przeprowadzania fotografii
dnia roboczego (1):

1. etap przygotowawczy, który polega na:

- sprecyzowaniu celu, jaki chcemy osi

ą

gn

ąć

w

wyniku badania,

- okre

ś

leniu obiektu (przedmiotu) bada

ń

, a wi

ę

c

stanowisk i pracowników obj

ę

tych badaniem,

stanowisk i pracowników obj

ę

tych badaniem,

- zapoznaniu si

ę

obserwuj

ą

cego z technologi

ą

i

metodami pracy oraz rodzajem zada

ń

roboczych,

- poinformowaniu osób obserwowanych o celach

bada

ń

,

- okre

ś

leniu czasokresu bada

ń

,

- przygotowaniu formularzy obserwacyjnych;

Etapy przeprowadzania fotografii
dnia roboczego (2):

2.

etap

podstawowy

polegaj

ą

cy

na

wła

ś

ciwej

obserwacji

i

zapisywaniu

w

specjalnym

arkuszu

obserwacyjnym

rodzaju

i

czasu

zako

ń

czenia

zaobserwowanej

czynno

ś

ci

oraz

uwag.

Czas

zako

ń

czenia

danej

czynno

ś

ci

lub

przerwy

jest

jednocze

ś

nie

pocz

ą

tkiem

czynno

ś

ci

nast

ę

pnej.

Obserwator rozpoczyna badanie w okre

ś

lonym czasie

Obserwator rozpoczyna badanie w okre

ś

lonym czasie

(najcz

ęś

ciej jest to pocz

ą

tek dnia) i kontynuuje je do

ko

ń

ca ustalonego okresu (najcz

ęś

ciej jest to koniec

zmiany roboczej). W trakcie obserwacji notuje w skrócie
wszystko, co si

ę

dzieje z obserwowanym obiektem.

Ró

ż

nice

kolejno

notowanych

czasów

zako

ń

czenia

poszczególnych czynno

ś

ci s

ą

miar

ą

czasów ich trwania;

3. etap ko

ń

cowy sprowadzaj

ą

cy si

ę

do opracowania i

analizy

wyników

oraz

sformułowania

wniosków

usprawniaj

ą

cych.

Arkusz fotografii dnia roboczego

Arkusz fotografii dnia roboczego

Obserwacja migawkowa

Podstaw

ą

techniki obserwacji migawkowych s

ą

zasady statystyki matematycznej, która zjawiska
zachodz

ą

ce

w

pewnej

zbiorowo

ś

ci

pozwala

pozna

ć

z

dostateczn

ą

wiarygodno

ś

ci

ą

na

podstawie przeprowadzonych bada

ń

na próbce tej

zbiorowo

ś

ci. Istot

ą

jej jest – przy zachowaniu

zbiorowo

ś

ci. Istot

ą

jej jest – przy zachowaniu

przypadkowo

ś

ci momentów obserwacji i stanowisk

roboczych – zarejestrowanie odpowiedniej liczby
spostrze

ż

e

ń

, które charakteryzuj

ą

badany element

pracy lub przerwy wyst

ę

puj

ą

ce w momencie

dokonywania obserwacji na stanowisku pracy oraz
obliczenie na podstawie uzyskanych wyników
udziału zu

ż

ycia czasu na badane elementy.

Obserwacja migawkowa

Celem

techniki

obserwacji

migawkowych

jest

badanie czasu pracy pozwalaj

ą

ce ustali

ć

struktur

ę

wykorzystania czasu na podstawie du

ż

ej liczby

losowo wybranych momentów obserwacji. Główny
sens polega tutaj na zast

ą

pieniu pracochłonnych

bada

ń

ci

ą

głych (stosowanych np. w toku fotografii

dnia

pracy)

badaniami

wyrywkowymi

dnia

pracy)

badaniami

wyrywkowymi

przeprowadzanymi na reprezentatywnej próbce
dobranych losowo momentów obserwacji. Zakłada
si

ę

przy tym,

ż

e przy odpowiednio du

ż

ej liczbie

obserwacji

wyrywkowych

otrzymana

struktura

wykorzystania

czasu

jest

bliska

struktury

rzeczywistej uzyskanej np. technik

ą

fotografii dnia

roboczego.

Zastosowanie techniki obserwacji
migawkowych wymaga dotrzymania
trzech warunków:

reprezentatywno

ś

ci, tj. ustalenia odpowiednio

du

ż

ej próbki okre

ś

lonej liczb

ą

obserwacji;

losowo

ś

ci, tj. dokonania w sposób losowy

losowo

ś

ci, tj. dokonania w sposób losowy

wyboru momentów obserwacji;

ci

ą

gło

ś

ci

przyczynowo-skutkowej,

tj.

przeprowadzenia

obserwacji

w

sytuacji

wyst

ę

powania warunków uznanych za typowe.

Technika obserwacji migawkowych
polega na:

przeprowadzaniu 1-2 sekundowych spostrze

ż

e

ń

w

ś

ci

ś

le

okre

ś

lonych

(w

sposób

losowy)

momentach czasu;

skojarzeniu spostrze

ż

e

ń

z odpowiedni

ą

frakcj

ą

czasu roboczego;

zarejestrowaniu wyników obserwacji systemem

zarejestrowaniu wyników obserwacji systemem
kreskowym

w

odpowiedniej

kolumnie

oznaczaj

ą

cej

dan

ą

frakcj

ę

czasu

lub

odnotowuj

ą

c

umownym

znakiem

zaobserwowane zjawiska (np. /+/ - praca, /-/ -
przerwa w pracy);

obliczeniu

struktury

zu

ż

ytego

czasu

według

przyj

ę

tej wcze

ś

niej struktury klasyfikacji czasu.

Cykl post

ę

powania w badaniach

migawkowych (1):

1.etap przygotowawczy, który obejmuje:

okre

ś

lenie celu i przedmiotu badania,

wyznaczenie okresu obserwacji,

ustalenie liczby badanych frakcji czasu,

ustalenie liczby badanych frakcji czasu,

ustalenie niezb

ę

dnej liczby obserwacji przy

po

żą

danej dokładno

ś

ci,

zaplanowanie trasy obchodów,

wyznaczenie momentów obserwacji, czyli planu
minutowego,

przygotowanie arkusza obserwacyjnego.

Cykl post

ę

powania w badaniach

migawkowych (2):

2. etap podstawowy polegaj

ą

cy na przeprowadzeniu obserwacji,

przy

którym

nale

ż

y

stosowa

ć

nast

ę

puj

ą

ce

zasady

post

ę

powania:

obserwacji nale

ż

y dokonywa

ć

zawsze z tego samego miejsca,

najlepiej w chwili mijania stanowiska,

wszystkie

obserwacje

powinny

by

ć

krótkotrwałe

(1-2

sekundy), gdy

ż

przedłu

ż

anie ich niesie ryzyko ł

ą

czenia

wi

ę

kszej ilo

ś

ci elementów pracy i skłania do interpretacji

wi

ę

kszej ilo

ś

ci elementów pracy i skłania do interpretacji

zdarze

ń

,

notowanie polega na zakwalifikowaniu zaobserwowanego

zdarzenia lub stanu do okre

ś

lonej frakcji i umieszczeniu w tym

miejscu w arkuszu stosownego znaku,

obchód tej samej trasy odbywa si

ę

w ró

ż

nych odst

ę

pach

czasu (zgodnie z wylosowanymi momentami obserwacji), co

chroni przed notowaniem cyklicznie powtarzaj

ą

cych si

ę

tych

samych

zdarze

ń

oraz

tendencyjnym

i

nienaturalnym

zachowaniem si

ę

pracowników;

Cykl post

ę

powania w badaniach

migawkowych (3):

3. etap ko

ń

cowy, który polega na

opracowaniu wyników obserwacji pod

k

ą

tem:

ustalenia struktury wykorzystania czasu w

procentach,

prezentacji wyników w formie tabel i

prezentacji wyników w formie tabel i

diagramów,

oceny wiarygodno

ś

ci i rzetelno

ś

ci

uzyskanych wyników,

wyprowadzenia wła

ś

ciwych wniosków i

propozycji usprawnie

ń

zmierzaj

ą

cych do

zminimalizowania strat czasu.

Stosuj

ą

c obserwacje migawkowe nale

ż

y liczy

ć

si

ę

z

pewnym

bł

ę

dem

w

otrzymanych

wynikach

spowodowanym

tym,

ż

e

jest

to

metoda

reprezentacyjna. Bł

ą

d ten b

ę

dzie tym mniejszy, im

wi

ę

cej

obserwacji

zostanie

przeprowadzonych.

Wielko

ść

bł

ę

du w procentach mo

ż

na okre

ś

li

ć

za

pomoc

ą

wzoru:

%

100

)

1

(

2

1

×

+

=

n

E

Gdzie: E –

ś

redni bł

ą

d oszacowania struktury czasu;

n – liczba obserwacji.

Konieczna

liczba

obserwacji

zapewniaj

ą

ca

dopuszczalne rozmiary bł

ę

du szacunku dla struktury

dwufrakcyjnej powinna wynosi

ć

:

)

1

(

2

+

n

2

2

2

100













−

=

E

E

n

Chronometra

ż

Chronometra

ż

jest technik

ą

mierzenia powtarzalnych,

wyró

ż

nionych

elementów

procesów

pracy.

Najcz

ęś

ciej słu

ż

y do pomiarów elementów, których

czas trwania nie przekracza kilku, rzadziej kilkunastu
minut.

Zgodnie z definicj

ą

Brytyjskiego Urz

ę

du Normalizacji

– chronometra

ż

jest „technik

ą

mierzenia pracy, której

celem jest zarejestrowanie czasu trwania i tempa
pracy

poszczególnych

elementów

pracy,

wykonywanej w okre

ś

lonych warunkach po to, aby

przeprowadzi

ć

analiz

ę

czasu dotychczasowego i

ustali

ć

czas

potrzebny

do

wykonania

pracy

o

okre

ś

lonym poziomie wydajno

ś

ci”

Ogólnym celem chronometra

ż

u jest dokładne ustalenie

czasu wykonywania badanych elementów z dokładno

ś

ci

ą

pozwalaj

ą

c

ą

na

wyra

ź

ne

okre

ś

lenie

ilo

ś

ci

czasu

niezb

ę

dnego do wykonania poszczególnych elementów

pracy w danych warunkach organizacyjno-technicznych.
Ostatecznymi celami chronometra

ż

u mog

ą

by

ć

:

okre

ś

lenie

wpływu

zmiany

warunków

technicznych,

organizacyjnych lub naturalnych na czas wykonania
danego elementu pracy,

danego elementu pracy,

ustalenie wielko

ś

ci niektórych składników lub cało

ś

ci

normatywu lub normy pracy,

weryfikacja opracowanych wcze

ś

niej norm i normatywów,

badanie mo

ż

liwo

ś

ci wykonania norm przez pracowników,

badanie i porównywanie efektywno

ś

ci ró

ż

nych metod

pracy.

Zale

ż

nie od liczby pracowników, których praca jest

przedmiotem obserwacji, chronometra

ż

mo

ż

e by

ć

:

indywidualny – przeprowadzany w odniesieniu do

jednego pracownika;

grupowy – przeprowadzany w stosunku do grupy

pracowników wykonuj

ą

cych to samo zadanie.

Mo

ż

na

tez

mówi

ć

o

nast

ę

puj

ą

cych

rodzajach

chronometra

ż

u:

ci

ą

głym – gdy czas trwania wszystkich elementów

badanego procesu pracy mierzy si

ę

nieprzerwanie, tj.

badanego procesu pracy mierzy si

ę

nieprzerwanie, tj.

od momentu rozpocz

ę

cia do zako

ń

czenia ka

ż

dego

cyklu pomiarowego (stosowanie go jest celowe, gdy

mierzone elementy procesu pracy trwaj

ą

dłu

ż

ej ni

ż

10

sekund);

wyrywkowym – przy którym mierzy si

ę

czas tylko

niektórych, wybranych elementów badanego procesu;

cyklicznym – gdy czas trwania elementów procesu jest

bardzo krótki (poni

ż

ej 3 sekund).

Przeprowadzenie bada

ń

chronometra

ż

owych

wi

ąż

e si

ę

z nast

ę

puj

ą

cymi pracami

1.

Zgromadzenie danych dotycz

ą

cych czynno

ś

ci lub operacji.

Powinny one dotyczy

ć

pracownika i warunków w jakich

wykonuje prac

ę

;

2.

Podział na elementy składowe badanej operacji lub zabiegu.

Ustalenie metody pracy mo

ż

e odbywa

ć

si

ę

po opracowaniu

podziału badanego elementu. Podział, stanowi

ą

c przedmiot

obserwacji elementu procesu powinien by

ć

tak przeprowadzony,

by ka

ż

dy jego element był ograniczony mo

ż

liwie precyzyjnie

by ka

ż

dy jego element był ograniczony mo

ż

liwie precyzyjnie

punktem rozpocz

ę

cia i zako

ń

czenia;

3.

Ustalenie metody wykonania oraz zakresu badanej czynno

ś

ci.

Zawiera

ć

powinien kolejno

ść

i sposób wykonania wszystkich

działa

ń

wchodz

ą

cych w zakres badanego zadania;

4.

Ustalenie punktów granicznych. Przez punkty graniczne rozumie

si

ę

wyodr

ę

bniaj

ą

ce

si

ę

i

łatwo

dostrzegalne

momenty

rozpocz

ę

cia

lub

zako

ń

czenia

poszczególnych

elementów

zabiegu. Z reguły ten sam punkt jest jednocze

ś

nie momentem

zako

ń

czenia elementu poprzedniego i momentem rozpocz

ę

cia

nast

ę

pnego;

Przeprowadzenie bada

ń

chronometra

ż

owych

wi

ąż

e si

ę

z nast

ę

puj

ą

cymi pracami

5.

Wyznaczenie

czasu

i

terminu

przeprowadzenia pomiarów. Czas i termin

powinny

by

ć

uzgodnione

z

zainteresowanymi osobami, przy czym

najlepiej przeprowadza

ć

obserwacje w

ś

rodkowych godzinach zmiany dziennej;

ś

rodkowych godzinach zmiany dziennej;

6.

Przeprowadzenie pomiarów. Za pomoc

ą

odpowiednich przyrz

ą

dów mierzy si

ę

czas

wyszczególnionych

czynno

ś

ci,

nanosi

dane

z

pomiarów

na

odpowiedni,

wcze

ś

niej przygotowany formularz oraz

dokonuje oszacowania tempa wyników;

7.

Opracowanie wyników obserwacji i ich

analiza.

inne metody

inne metody

•

fotografia stroboskopowa (flash light)

fotografowanie przebiegu ruchów przy
otwartej migawce, a na

ś

wietlenie odbywa si

ę

poprzez seri

ę

błysków o du

ż

ej

cz

ę

stotliwo

ś

ci,

cz

ę

stotliwo

ś

ci,

• filmowanie w zwolnionym tempie (0,9 –
1,5 fps) szczególnie skomplikowane procesy
pracy zespołowej, o relatywnie długim
przebiegu,
• filmowanie w przyspieszonym tempie
(64 i wi

ę

cej fps) bardzo krótkie i szybko

przebiegaj

ą

ce cykle pracy.

Funkcje norm pracy

Techniczne – dyscyplinuj

ą

ce prac

ę

poprzez

ci

ą

głe konfrontowanie zało

ż

onych parametrów

technicznych i organizacyjnych z warunkami w
jakich przebiega normowany proces

Organizatorskie

Płacowe

Kosztowe

Zatrudnieniowe

Oceny

Ustalania potrzeb

Rodzaje norm

Norma

obliczeniowa

–

wi

ąż

e

si

ę

z

wykorzystaniem

wcze

ś

niej

opracowanych

ju

ż

normatywów,

z

których

nast

ę

puje

zało

ż

enie,

poskładanie elementów normy

Norma badawcza – nie dysponujemy

ż

adnymi

Norma badawcza – nie dysponujemy

ż

adnymi

normatywami

(praca

specyficzna).

Ustalenie

normy

poprzez

przeprowadzenie

pomiarów,

głównie m. chronometra

ż

u

Norma uproszczona – posługiwanie si

ę

tzw.

scalonymi normatywami czasu, opracowanymi dla
typowych zabiegów i operacji technicznych