- 242 -                   

 

             Interakcje leków w praktyce stomatologicznej 

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

5. Interakcje leków znieczulających miejscowo i uspokaja-

jących 

Anestetyki miejscowe oraz leki uspokajające odgrywają bardzo waĪną

rolĊ w praktyce stomatologicznej, mając zastosowanie zarówno dzieci, jak i osób 

dorosáych [63]. 

™ Interakcje estrowych anestetyków miejscowych z

sulfonamidami 

(stopieĔ

znamiennoĞci interakcji – 5)

Mechanizm dziaáania 

sulfonamidów

 polega na antagonizmie konkurencyj-

nym z 

kwasem para-aminobenzoesowym

 (PABA), substratem niezbĊdnym do 

syntezy 

kwasu foliowego

 przez bakterie. 

Prokaina

 i 

tetrakaina

, dwa anestetyki 

miejscowe zawierające wiązania estrowe, są rozkáadane przez esterazy osocza do 

PABA. Ich metabolizm moĪe wiĊc zwiĊkszaü stĊĪenie PABA dostĊpnego dla 

bakterii, wpáywając w ten sposób na hamowanie wzrostu bakterii przez 

sulfo

-

namidy

 [64]. Znaczenie tej interakcji jest niewielkie. 

™ Amidowe anestetyki miejscowe i leki bĊdące inhibitorami metabolizmu

W celu unikniĊcia wystąpienia dziaáaĔ niepoĪądanych amidowych anestety-

ków miejscowych (

lidokaina

,

mepiwakaina

) naleĪy zmniejszyü zastosowaną

dawkĊ anestetyku, podając równoczeĞnie lek zwĊĪający naczynia krwionoĞne.

Lidokaina

, jeden z leków najczĊĞciej stosowanych w stomatologii, jest sub-

stratem CYP2D6 i CYP3A4 [22]. PoniewaĪ obie te izoformy cytochromu P450 

kontrolują szybkoĞü metabolizmu 

lidokainy

, równoczesne zastosowanie innych 

leków bĊdących inhibitorami metabolizmu (np. 

erytromycyny

), zasadniczo nie 

wpáywa na zwiĊkszenie stĊĪenia 

lidokainy

 w osoczu. U ludzi nie wykazano jak 

dotąd, aby klasyczne 

leki przeciwhistaminowe

 oraz 

adrenalina

 zasadniczo 

podwyĪszaáy stĊĪenie 

lidokainy

 w osoczu po podaniu jej pojedynczej dawki.  

W gabinecie stomatologicznym najlepszym sposobem unikniĊcia dziaáaĔ nie-

poĪądanych anestetyku miejscowego jest zastosowanie prawidáowej techniki 

aspiracji i Ğcisáe przestrzeganie zalecanych dawek leku [65, 66]. 

Interakcje leków w praktyce stomatologicznej 

 

 

 

     - 243 -  

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

i Cymetydyna (stopieĔ znamiennoĞci interakcji – 5)

Lek ten hamuje aktywnoĞü enzymów wątrobowych biorących udziaá w utle-

nianiu róĪnych leków (m.in. 

lidokainy

).

W czasie znieczulenia miejscowego w stomatologii, jeĞli wydalanie 

lidokainy

z organizmu ulegnie zmniejszeniu, moĪe dojĞü do podwyĪszenia stĊĪenia 

tego leku w osoczu nawet o 50% (w stanie stacjonarnym) [67], czego nie 

obserwuje siĊ podczas równoczesnego stosowania 

ranitydyny

, innego inhi-

bitora receptora histaminowego H

2

 [68, 69]. 

i Propranolol (stopieĔ znamiennoĞci interakcji – 5)

Po doĪylnym podaniu 

lidokainy

,

propranolol

  (ȕ-antagonista receptora adre-

nergicznego) moĪe zmniejszyü przepáyw wątrobowy krwi o 11% i obniĪyü

klirens 

lidokainy

 o okoáo 40% [70]. Z drugiej strony, inne leki z tej grupy, ta-

kie jak 

atenolol

 i 

pindolol

, nie hamują metabolizmu 

lidokainy

 w sposób zna-

mienny [71]. U chorego leczonego 

propranololem

, po podaniu pojedynczej 

dawki

lidokainy

, podczas zabiegu dentystycznego, jej stĊĪenie moĪe ulec tyl-

ko niewielkiemu zwiĊkszeniu, poniewaĪ wcháanianie leku jest niezmienione. 

™ Leki znieczulające miejscowo a stosowanie opioidów  (stopieĔ znamien-

noĞci interakcji – 1)

U dzieci leczonych stomatologicznie, leki znieczulające miejscowo wywie-

rają wpáyw na czynnoĞü OUN, serca i naczyĔ krwionoĞnych. W wieku rozwo-

jowym istnieje zapotrzebowanie na stosowanie wiĊkszych dawek (w przeliczeniu 

na kg masy ciaáa) anestetyków miejscowych w porównaniu z osobami dorosáymi, 

w celu uzyskania wáaĞciwego stopnia znieczulenia, co skutkuje czĊstszymi inter-

akcjami, szczególnie z równoczeĞnie stosowanymi lekami dziaáającymi depre-

syjnie na OUN [72, 73].  

Skáadnik opioidowy moĪe powodowaü wystąpienie  áagodnej kwasicy odde-

chowej, zmniejszającej wiązanie leków znieczulających miejscowo z biaákami

osocza, uáatwiając w ten sposób penetracjĊ „wolnego” leku do OUN [74, 75]. 

Dodatkowo podwyĪszenie ciĞnienia parcjalnego CO

2

w krwi tĊtniczej, obserwo-

wane po premedykacji 

opioidami

, zwiĊksza podatnoĞü OUN na wystąpienie 

- 244 -                   

 

             Interakcje leków w praktyce stomatologicznej 

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

drgawek, mogących pojawiü siĊ po podaniu anestetyku miejscowego [76]. Za-

równo po przedawkowaniu leku znieczulającego miejscowo, jak i 

opioidu

 u dzie-

ci obserwowano nadmierne pobudzenie OUN, drgawki, zaburzenia oddychania   

i zatrzymanie akcji serca [72, 73, 77]. Informacja ta ma waĪne znaczenie dla 

praktyki stomatologicznej odbywającej siĊ poza szpitalem i dlatego w przypad-

kach równoczesnego stosowania 

opioidów

 dawki leku znieczulającego miejsco-

wo powinny byü zmniejszone. 

™ Methemoglobinemia spowodowana stosowaniem leków znieczulających 

miejscowo (stopieĔ znamiennoĞci interakcji – 4)

Prylokaina

 i 

benzokaina

 (rzadziej 

lidokaina

 i 

artykaina

) stosowane w zbyt 

duĪych dawkach podczas zabiegów stomatologicznych mogą powodowaü methe-

moglobinemiĊ. Do czynników ryzyka naleĪą: wiek (niemowlĊta i osoby w po-

deszáym wieku), anemia, choroby ukáadu oddechowego, zakaĪenia ukáadu mo-

czowego u niemowląt, wrodzone niedobory dehydrogenazy glukozo-6-fosfora-

nowej oraz reduktazy methemoglobiny, a takĪe stosowanie kombinacji leków po-

wodujących utlenienie atomu 

Īelaza

 (np. 

nitrogliceryna

,

azotany

,

azotyny

,

sul

-

fonamidy

,

dapson, fenacetyna

 i inne) [78]. Sinica wystĊpuje wówczas, gdy stĊ-

Īenie methemoglobiny wynosi 10 do 20%, natomiast zaburzenia oddychania i ta-

chykardia pojawiają siĊ przy stĊĪeniu 35-40%. WiĊkszoĞü tych doniesieĔ wiąĪe

siĊ ze stosowaniem nadmiernych dawek 

prylokainy

 i 

benzokainy

 [78, 79]. U nie-

mowląt methemoglobinemiĊ stwierdzano takĪe podczas miejscowego stosowania 

preparatu 

EMLA

 (mieszanka 

prylokainy

 i 

lidokainy

 w kremie) [80-82], a u je-

dnego noworodka methemoglobinemiĊ opisano po stosowaniu duĪych iloĞci

kremu

EMLA

 podczas równoczesnego leczenia sulfonamidem [82]. 

W przypadkach methemoglobinemii, która wystąpiáa podczas znieczulenia 

miejscowego 

prylokainą

 [78, 79] najwaĪniejszym czynnikiem ryzyka jest wiel-

koĞü dawki 

prylokainy

, natomiast stosowanie innych leków ma znaczenie drugo-

rzĊdne [83].