Prawo gospodarki odpadami

Prawo gospodarki odpadami

w UE

w UE

Evolution of EU waste legislation

Waste

disposal

Waste

management

Resource

recovery

Sustainable

development

Legislation for

treatment methods

Hazardous

Materials

Product

Streams

Development of

Recycling targets

Development of

Source Separation

6

th

EAP

EVOLUTION OF LEGISLATION

Shipment

Regulation

Structure of EU waste management law

Policy, e.g. 6th EAP, Thematic

Strategy on the prevention and

recycling of waste,

Waste framework Directive

Dir. 2006/12/EC

repealed from 12.12.2010

Dir. 2008/98/EC

Waste streams

Waste treatment operations

Landfill

99/31/EC

Waste oils
Dir. 75/439/
EEC
repealed from
12.12.2010

Sewage sludge
Dir. 86/278/EEC

Batteries &
accumula-
tors
Dir.
2006/66/EC

Packaging

Dir. 94/62/EC

Dir. 2004/12/EC

PCBs

Dir. 96/59/EC

Asbestos

End-of-life

vehicles

Dir 2000/53 EC

Mining waste

2006/21/EC

Waste

electric and

electronic

equipment

Dir.

2002/95/EC &

2002/96/EC

Hazardous waste Directive

Dir. 91/689/EEC

repealed from 12.12.2010

Waste shipment Regulation

Reg. (EC) 1013/2006

Waste statistics Regulation

Reg. (EC) 2150/2002
Reg. (EC) 1445/2005

Framework legislation

Incineration

2000/76/EC

Replaced 89/369 & 429 (MW) 94/67 (HW)

System przepisów Unii Europejskiej

Zmiany oraz nowe przepisy UE – w
odniesieniu do poprzedniego slide

• Dyrektywa ramowa 75/442 – nowy tekst jednolity –

dyrektywa 2006/12 z dnia 5.04.2006 w sprawie odpadów

• Dyrektywa 91/157 – zastąpiona nową dyrektywą

2006/66/WE z dnia 6.09.2006 r. w sprawie baterii i
akumulatorów oraz zużytych baterii i akumulatorów

• Rozp. 93/259 – zastąpione nowym rozp.1013/2006 z dn.

14.06.2006 r. o przemieszczaniu odpadów

także decyzje do rozp. 93/259 utraciły ważność

• Nowa dyrektywa 2006/21/WE z dnia 15.03.2006 w

sprawie gospodarowania odpadami pochodzącymi z
przemysłu wydobywczego

Zmiany oraz nowe przepisy UE – w
odniesieniu do poprzedniego slide

• Nowa Dyrektywa ramowa 2008/98/WE z

dnia 19.11.2008 w sprawie odpadów oraz
uchylająca niektóre dyrektywy (wchodzi w
życie od 12.12.2010)

Uchyla dyrektywy:

- 2006/12/EC - ramowa

- 91/689/EEC – odpady niebezpieczne

- 75/439/EEC – zużyte oleje

Podstawowe obowiązki Państw UE

1.

Zapobieganie lub ograniczanie produkcji odpadów oraz
ich szkodliwości, w szczególności przez:

-

rozwój czystych i bardziej oszczędnych technologii,

-

rozwój technologii oraz wprowadzanie do obrotu
produktów zaprojektowanych w taki sposób aby nie
przyczyniały się lub przyczyniały się w najmniejszym
stopniu do wzrostu ilości odpadów lub ich szkodliwości
oraz zagrożeń związanych z zanieczyszczeniami,

-

rozwój właściwych technik unieszkodliwiania
substancji niebezpiecznych zawartych w odpadach
przeznaczonych do odzysku

Podstawowe obowiązki Państw UE

2. Odzysk odpadów w drodze recyklingu,

ponownego wykorzystania, regeneracji
lub dowolnego innego procesu w celu
uzyskania surowców wtórnych

lub

wykorzystanie odpadów jako źródła
energii

Obowiązek implementacji prawa
wspólnotowego

• Członkostwo w UE zobowiązuje państwa do

implementacji (wdrożenia) wspólnotowego dorobku
prawnego (acquis). W przypadku prawa pisanego
implementacja ta składa się generalnie z trzech
elementów:

•

transpozycji, czyli przeniesienia norm wspólnotowych do

krajowego porządku prawnego (dotyczy ona w zasadzie
tylko dyrektyw, bo rozporządzenia, jako obowiązujące
bezpośrednio nie tylko nie muszą, ale nawet nie mogą
być przepisywane do prawa krajowego - państwa
członkowskie mają tylko ustanowić przepisy regulujące
pewne kwestie organizacyjne związane ze stosowaniem
rozporządzenia, np. wskazać kompetentne organy),

•

stosowania,

•

przestrzegania tych norm.

Transpozycja prawa EU

Zgodnie z wyrokiem ETS w sprawie 96/81 (Commission v.

Netherlands) transpozycja dyrektyw powinna być dokonywana
za pomocą prawnie wiążących przepisów prawa wewnętrznego
w sposób zapewniający spełnienie wymagań co do jasności i
pewności prawa oraz pozwalający zainteresowanym osobom
dochodzić przed sądem praw wynikających z transponowanych
przepisów.

Oznacza to, że dyrektywy muszą być transponowane za pomocą

aktów powszechnie wiążących wydanych przez odpowiednie
władze państwowe - tam, gdzie to stosowne mogą to być
również władze regionalne czy lokalne.

Aktem

transponującym nie musi być przy tym ustawa - może to

być akt niższego rzędu lub akt prawa miejscowego. Nie

może to jednak być np. nie mający mocy wiążącej plan

opracowany przez organ administracji.

Organy powołane do kontroli
przestrzegania prawa wspólnotowego

• Komisja Europejska
• Europejski Trybunał Sprawiedliwości.

Komisja Europejska:
• nadzoruje notyfikacje dotyczące krajowych

środków, mających na celu transpozycję
przepisów wspólnotowych,

• bada krajowe środki transponujące dyrektywy

pod kątem ich zgodności z oryginalnym
brzmieniem przepisów,

• bada faktyczne stosowanie przepisów dyrektyw i

rozporządzeń.

Organy powołane do kontroli
przestrzegania prawa wspólnotowego

•

Europejski Trybunał Sprawiedliwości
orzeka w sprawach, które zostały do niego
wniesione (najczęściej Komisja wnosi
sprawę przeciwko państwu
członkowskiemu) oraz dokonuje wykładni
prawa wspólnotowego i interpretacji
Traktatów.

• Wyroki ETS mają charakter ostateczny i

nie ma od nich odwołania.

Stan dostosowania polskich przepisów gospodarki
odpadami do prawa UE

Okresy przejściowe po zamknięciu negocjacji w dniu 26

października 2001 r.

•

Dyrektywa 94/62/WE w sprawie opakowań i odpadów

opakowaniowych - 5-letni okres przejściowy - do 31.12.2007 r.

•

Dyrektywa 99/31/WE w sprawie składowisk odpadów - 3-letni

okres przejściowy - do 1.07.2012 r.

•

Rozporządzenie 259/93/WE w sprawie nadzoru i kontroli

przesyłania odpadów w obrębie, do Wspólnoty oraz poza jej

obszar - 5-letni okres przejściowy - do 31.12.2007 - dla

niektórych grup odpadów przeznaczonych do odzysku z tzw.

„zielonej listy” (szkło, papier, tektura, tworzywa sztuczne,

opony) oraz dla wybranych odpadów przeznaczonych do odzysku

z tzw. „żółtej listy” z możliwością przedłużenia do 2012 r. po

uprzednim uzasadnieniu w odniesieniu do odpadów tworzyw

sztucznych („zielona lista”) oraz grupy odpadów z „listy żółtej”.

Zasada samowystarczalności –

selfsufficiency rule

Państwa Członkowskie we współpracy z innymi Państwami

Członkowskimi UE (jeśli to niezbędne), podejmują
właściwe środki w celu stworzenia odpowiedniej
zintegrowanej sieci urządzeń do unieszkodliwiania
odpadów, spełniającej wymagania najlepszej dostępnej
techniki nie powodujące nadmiernych kosztów.

Sieć musi umożliwiać Wspólnocie jako całości

samowystarczalność w zakresie unieszkodliwiania
odpadów, a Państwom Członkowskim stopniowe
osiąganie tego celu indywidualnie, biorąc pod uwagę
warunki geograficzne lub potrzebę specjalnych urządzeń
dla niektórych rodzajów odpadów.

Zasada bliskości – proximity rule

Sieć urządzeń musi umożliwiać

unieszkodliwianie odpadów w jednym z
najbliższych urządzeń, za pomocą
najodpowiedniejszych metod i technologii
w celu zapewnienia wysokiego poziomu
ochrony środowiska naturalnego oraz
zdrowia publicznego.

Sankcje za niedopełnienie obowiązku
implementacji prawa wspólnotowego

• ryczałt

• okresowa kara pieniężna.

Sankcje nakładane są przez ETS na wniosek

Komisji, która wskazuje przy tym wysokość
ryczałtu lub kary pieniężnej, które uzna za
odpowiednie do okoliczności.

•

ETS może, jeżeli uzna za stosowne, nałożyć na
państwo członkowskie zarówno okresową karę
pieniężną, jak i ryczałt (w tej samej sprawie).

Postępowanie prowadzące do nałożenia
przez ETS kary finansowej

• Komisja Europejska kieruje pierwsze pismo

do państwa członkowskiego, zarzucające
mu naruszenie prawa wspólnotowego – są
to tzw.

zarzuty formalne (tzw. letter of

formal notice).

• Zarzucając naruszenie zobowiązań

traktatowych, Komisja musi równocześnie
umożliwić temu państwu przedstawienie
swoich uwag.

Postępowanie prowadzące do nałożenia
przez ETS kary finansowej

• Jeśli sprawa nie zostanie wystarczająca wyjaśniona na

etapie zarzutów formalnych, Komisja przygotowuje tzw.
uzasadnioną opinię (reasoned opinion), której na tym
etapie procedury nie można zaskarżyć. Opinia taka musi
przedstawić charakter naruszenia, określić środki, jakie
należy przedsięwziąć, by naruszenie to zostało usunięte,
oraz termin, do którego powinno to nastąpić.

• Jeśli w wyznaczonym terminie państwo podejmie

działania zalecone przez Komisję, sprawa w zasadzie jest
zakończona. Jeśli natomiast początkowe podejrzenia
Komisji nie potwierdzą się, sprawa kończy się
automatycznie.

Postępowanie prowadzące do nałożenia
przez ETS kary finansowej

• „Jeśli państwo nie zastosuje się do opinii Komisji

Europejskiej w terminie określonym przez Komisję,
może ona wnieść sprawę do Trybunału Sprawiedliwości”.
Sprawa wkracza wówczas w fazę sądową.

•

W tej fazie Komisja przedstawia Europejskiemu
Trybunałowi Sprawiedliwości zarzuty przeciwko
państwu. Jeśli państwo to nie zdoła obronić swego
stanowiska i nie przekona sędziów Trybunału do
swoich racji, wydaje on wyrok o charakterze
deklaratywnym. W wyroku tym określone są -
podobnie jak wcześniej w uzasadnionej opinii Komisji
- środki, które państwo powinno podjąć, by zakończyć
naruszanie prawa.

Postępowanie prowadzące do nałożenia
przez ETS kary finansowej

•

Jeśli w wyznaczonym przez ETS terminie państwo nie
zastosuje się do wyroku w sprawie naruszenia prawa
wspólnotowego, Komisja może ponownie przekazać
sprawę do Trybunału. Równocześnie określa ona
wysokość okresowej kary pieniężnej lub kary
ryczałtowej (zob. niżej), którą - jak uważa - winno
zapłacić państwo stosownie do okoliczności.

•

W razie potwierdzenia przez ETS faktu
niezastosowania się do poprzedniego wyroku, na
państwo może zostać nałożona, okresowa kara
pieniężna lub/i kara ryczałtowa.

Postępowanie prowadzące do nałożenia
przez ETS kary finansowej

Okresową karę pieniężną nalicza się za
każdy dzień opóźnienia w wykonaniu
drugiego wyroku Europejskiego
Trybunału Sprawiedliwości w danej
sprawie, począwszy od daty zapoznania
się z nim przez państwo członkowskie, a
zakończywszy na momencie, w którym
państwo to w pełni zastosuje się do
wyroku ETS, usuwając uchybienie.

Ustalenie wysokości kary finansowej

Sd = (Sb x Ww x Wt) x n

Sd – stawka dzienna
Sb – stała kwota podstawowa
Ww – waga wykroczenia (1 – 20)
Wt – czas trwania wykroczenia

(1 – 3)

n – współczynnik krajowy odzwierciedlający zdolność

płatniczą danego państwa członkowskiego

Współczynniki Ww i Wt są wyznaczane przez Komisję

Europejską i Europejski Trybunał Sprawiedliwości

Ustalenie wysokości kary finansowej

Ostateczną wysokość nakładanej kary

finansowej określa Europejski Trybunał
Sprawiedliwości. W swoich decyzjach nie
jest on związany propozycjami Komisji
Europejskiej, co może utrudniać próby
dokładniejszego przewidzenia grożących
państwu członkowskiemu sankcji za
naruszenie prawa wspólnotowego.

Kary potencjalnie grożące Polsce -
symulacja

Na potrzeby obliczeń przyjęto 2 skrajne wartości

zmiennych uwzględnianych we wzorze służącym
do określenia wysokości okresowej kary
pieniężnej: wagi wykroczenia (Ww) – 1 i 20 oraz
czasu trwania wykroczenia (Wt) – 1 i 3.

Bazowa stawka dzienna (Sb) ustalona została przez

Komisję Europejską na poziomie 600 Euro, zaś
współczynnik krajowy (n) wynosi dla Polski 7,22.

Obliczenie grożących Polsce kar
finansowych w wymiarze dziennym

Podstawiając do wzoru Sd = (Sb x Ww x Wt) x n
następujące wartości:
Sd – stawka dzienna
Sb – 600 Euro
Ww – wartości 1 i 20
Wt – wartości 1 i 3
n – 7,22

otrzymamy
• w wariancie minimalnym

4.332 Euro/dzień,

• – w wariancie maksymalnym

259.920 Euro/dzień.

Dodatkowy wymiar kary – jednorazowa
kara pieniężna (ryczałt)

Zasady wyliczania ryczałtu zawiera komunikat

Komisji „Stosowanie art. 228 traktatu WE”.

Zgodnie z tym dokumentem, wysokość ryczałtu

w przypadku Polski nie powinna być niższa niż

3.610.000 Euro. Jest to dolna granica – kara

będzie wyższa, jeżeli tak wynikać będzie z

obliczeń przeprowadzonych w oparciu o

zaproponowany przez Komisję Europejską

wzór, uwzględniający czas niezastosowania się

przez państwo członkowskie do wyroku

Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości:

Obliczanie ryczałtu

Kr = Sb x Ww x n x D

gdzie:
Kr – kwota kary ryczałtowej
Sb – stawka bazowa kary ryczałtowej (200 Euro)
Ww – waga wykroczenia (1-20)
n – współczynnik krajowy odzwierciedlający

zdolność płatniczą danego państwa
członkowskiego (dla Polski n=7,22)

D – liczba dni trwania uchybienia (niewykonania

wyroku Europejskiego Trybunału
Sprawiedliwości)

Zasady naliczenia kary ryczałtowej

Nałożenie, jak i ostateczne określenie wysokość kary

ryczałtowej, uzależnione są od swobodnego uznania

Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości, który nie jest

związany propozycjami Komisji, przygotowywanymi w

oparciu o podany wzór.

Dodatkowo, podobnie jak w przypadku zmiennych służących

obliczaniu okresowych kar pieniężnych, wysokość ustalanej
przez Komisję stawki bazowej kary ryczałtowej (Sb) oraz
współczynnika krajowego (n) będzie ulegała w przyszłości
aktualizacji

. Dlatego też wysokość kary ryczałtowej, która

mogłaby zostać nałożona na Polskę w związku z

niedopełnieniem zobowiązań w dziedzinie gospodarki

odpadami komunalnymi może być wyższa, niż wskazana

kwota minimalna.

Sankcje - wnioski

•

Sam fakt naruszenia przez państwo członkowskie zobowiązań

wynikających z porządku prawnego Unii Europejskiej nie pociąga

za sobą natychmiast i automatycznie nałożenia okresowej kary

finansowej czy też kary ryczałtowej. Pierwszym etapem w takich
sytuacjach jest wyrok Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości
stwierdzający winę państwa członkowskiego i wzywający do
uregulowania sytuacji.

•

Dopiero w przypadku, gdy dane państwo uchyla się od

zastosowania do wyroku ETS, nakładana na nie jest kara o

wymiarze pieniężnym. Pomiędzy stwierdzeniem przez ETS, że

kraj członkowski nie dopełnił obowiązków wynikających z prawa

wspólnotowego, a nałożeniem na nie kar pieniężnych, mija dużo

czasu. W większości przypadków państwa członkowskie zdołały

zastosować się do orzeczenia ETS, zanim ten zmuszony był w

kolejnym wyroku nałożyć na nie karę pieniężną.

Sankcje - wnioski

•

Już samo stwierdzenie czy Polska wywiązuje się ze
swoich zobowiązań, zwłaszcza tych nałożonych
„pierwszym” wyrokiem ETS, byłoby procesem
długotrwałym. Zaniechanie naruszeń nakazane przez
ETS w „pierwszym” wyroku polegałoby bowiem - w
przypadku gospodarki odpadami - np. na stworzeniu
systemu segregacji i osiągnięciu w jego ramach
odpowiednich wyników, czy też na stworzeniu sieci
odpowiednich instalacji - a tego typu działania
wymagają czasu. W związku z tym także i proces
ewentualnego nakładania kar musiałby być długi -
można się spodziewać, że ETS w „pierwszym” wyroku
wyznaczyłby długie okresy na doprowadzenie do
„zaniechania naruszeń” prawa wspólnotowego.

Sankcje - wnioski

•

Nie należy groźby ewentualnej kary lekceważyć –
wydane przez Europejski Trybunał Sprawiedliwości
surowe wyroki wskazują na to, że Wspólnota
Europejska jest gotowa stosować dotkliwe sankcje. Ich
wysokość, daleka od symbolicznej, determinowana
jest przez dwa podstawowe cele: „działanie
odstraszające” oraz „jak najszybsze wyeliminowanie
powstałych uchybień”.

•

Odległa perspektywa ewentualnego nałożenia na
Polskę kar nie powinna nikogo uspokajać, przeciwnie –
należy dołożyć wszelkich starań, aby stan gospodarki
odpadami komunalnymi nie stał się przedmiotem
postępowania przed Europejskim Trybunałem
Sprawiedliwości.

Dyrektywa w sprawie odpadów oraz uchylająca
niektóre dyrektywy z dn. 19.11.2008
(Nowa dyrektywa ramowa 2008/98/WE)

Ostateczna data transpozycji do prawa

narodowego: 12.12.2010

Uchyla trzy Dyrektywy:

– 2006/12/WE z 5 kwietnia 2006 r. w

sprawie odpadów

– 91/689/EWG z 12 grudnia1991 r. w

sprawie odpadów niebezpiecznych

– 75/439/EWG z 16 czerwca 1975 r. w

sprawie usuwania olejów odpadowych

Nowa dyrektywa ramowa - definicje

Recykling – każda operację odzysku, w

trakcie której materiały odpadowe zostaną
przetworzone w produkty, materiały lub
substancje o pierwotnym lub innym
przeznaczeniu. Do recyklingu zalicza się
przetwarzanie materiałów organicznych,
ale nie kwalifikuje się odzysku energii,
przetwarzania w materiały, które będą
używane jako paliwa lub w operacjach
wypełniania wyrobisk, wykopów itd.

Nowa dyrektywa ramowa - definicje

Odzysk - każda operacja, której

zasadniczym celem jest użycie odpadów w
celu zastąpienia innych materiałów, które
musiałby być użyte dla wypełnienia
określonej funkcji, jak też przygotowanie
odpadów do wypełniania takiej funkcji w
zakładzie lub w szerzej rozumianej
gospodarce. Zał. II zawiera przykładową
listę tych operacji

Nowa dyrektywa ramowa - definicje

Obowiązek sporządzania przez państwa

członkowskie programów zapobiegania
powstawaniu odpadów, które mogą być
elementem planów gospodarki odpadami.

Zapobieganie – środki zastosowane zanim dana

substancja, materiał lub produkt staną się
odpadami, które zmniejszają:

– ilość odpadów, w tym również poprzez ponowne

użycie i wydłużenie czasu życia produktów

– niekorzystne oddziaływanie na środowisko

– zawartość substancji szkodliwych

– Zapobieganie
– Przygotowanie do ponownego użycia
– Recykling
– Inne metody odzysku, np.odzysk energii
– Unieszkodliwianie

Hierarchia postępowania z odpadami dalej

obowiązuje, ale dla niektórych strumieni
możliwe odstąpienie od niej jeśli jest to
uzasadnione zastosowaniem myślenia o
cyklu życia (LCA)

Nowa dyrektywa ramowa - hierarchia

Produkty uboczne

Substancje lub produkty uboczne powstające w

wyniku procesu produkcyjnego, którego głównym
celem nie jest ich produkcja mogą być uznane za
produkty uboczne, jeśli:

– Ich dalsze wykorzystanie jest pewne

– Mogą być wykorzystane bezpośrednio (bez dalszego

przetwarzania)

– Są produkowane jako integralna część procesu

produkcyjnego

– Dalsze ich wykorzystanie jest zgodne z prawem – tzn.

nie prowadzi do niekorzystnego oddziaływania

Utrata statusu odpadu

Niektóre rodzaje odpadów przestają być

odpadami, gdy zostały poddane procesom
odzysku/recyklingu i spełniają kryteria:

– dana substancja jest powszechnie stosowana

do konkretnych celów

– istnieje rynek lub popyt na nią

– spełnia wymagania techniczne

– jej zastosowanie nie prowadzi do

niekorzystnych skutków dla środowiska

Rozszerzona odpowiedzialność producenta

• Kraje członkowskie mogą wprowadzić wymóg

przyjmowania zwracanych produktów i odpadów
powstałych przy wykorzystaniu tych produktów
przez producenta

• Zachęta do eko-projektowania: zmniejszenie

oddziaływania na środowisko podczas całego
cyklu życia produktów

– zachęta do projektowania produktów wielokrotnego

użytku, trwałych i nadających się do
odzysku/recyklingu

Wymagane poziomy recyklingu

Do 2020 r. ponownemu wykorzystaniu lub

recyklingowi należy poddać, w wysokości co
najmniej 50% wagowych, materiały odpadowe,
takie jak:

– papier,
– metale,
– tworzywa sztuczne
– Szkło
pochodzące z gospodarstw domowych oraz możliwie z

innych podobnych strumieni odpadów.