ZESPÓŁ MÓŻDZKOWY

1. W. Jakimowicz „Neurologia kliniczna“
2. R. Mazur i wsp. „Podstawy neurologii klinicznej“
3. A. Prusiński „Neurologia praktyczna“

ETIOLOGIA:

•

guzy móżdżku

•

zanik móżdżku

•

SM

•

zaburzenia naczyniowe

PATOGENEZA:

ANATOMIA I FIZJOLOGIA:

•

funkcje móżdżku :

-

za pośrednictwem mózdzku powstają czynności automatyczne, które są potrzebne do

przezwyciężenia przyciągania ziemskiego i sił bezwładności
-

aby ruchy celowe były wykonywane prawidłowo musi być czynny mechanizm

przeciwdziałający sile bezładności
-

prawidłowość ruchu celowego zależy nie tylko od pobudzeń, które przewodzą włókna

korowo – rdzeniowe, ale też od mechanizmów mózdżkowych , które wprowadzają niezbędną
poprawkę polegająca na usunieciu zbędnego ruchu ,wynikającego z bezwładności przez skurcz
antagonistycznych mięśni
-

robak czuwa nad zachowaniem równowagi (postawy)

-

półkule zarzadzają ruchami automatycznymi , potrzebnymi do przezwyciężenia sił

bezwładności (motoryka celu)

•

podział filogenetyczny :

-

neocerebellum :

→

pólkule móżdzku i środkowa część robaka (płat śodkowy)

→

jądro zębate (n. dentatus)

→

łączy się z korą mózgu (za pośrednictwem jąder mostu) i jądrami oliwki

→

odpowiada za koordynację ruchów dowolnych

→

uszkodzenie : przewaga ataksji kończyn

-

paleocerebellum (móżdzek stary) :

→

płat przedni i tylny

→

jądro czopiaste i kulkowate

→

łaczy się z rdzeniem kregowym

→

związane z napięciem mięśniowym

→

uzkodzenie : zaburzenia chodu i ataksja tułowia

-

archicerebellum (pramóżdżek) :

1

→

nodulus i flocculus

→

jądro wierzchu (n. fastigi)

→

łączy się z jądrami przedsionka

→

uszkodzenie : zaburzenia równowagi i oczopląs

•

połączenia móżdżku :

-

konary dolne (łączą móżdzek z rdzeniem przedłużonym) :

→

droga rdzeniowo – móżdżkowa grzbietowa

→

obukierunkowe drogi łączące z jądrami przedsionka

→

drogi z jąder oliwki i jąder n. V

-

konary środkowe (łączą móżdżek z mostem) :

→

włókna z jąder mostu przeciwległej połowy (końcowy odcinek dróg

korowo – mostowo - móżdżkowych)
-

konary górne (łączą móżdżek ze wzgórkami pokrywy śródmózgowia) :

→

droga rdzeniowo – móżdzkowa brzuszna

→

droga móżdżkowo – wzgórzowa

→

droga móżdżkowo – czerwienna (impulsy do rdzenia kręgowego)

→

włókna konarów górnych krzyżują się na poziomie colliculi inferiores

(skrzyżowanie konarów górnych)

•

zaburzenia móżdzkowe mogą być wynikiem uszkodzenia :

-

móżdżku :

→

objawy po tej samej stronie, bo droga móżdżkowo – rdzeniowa jest

podwójnie skrzyżowana
-

płata czołowego, lub skroniowego, lub dróg korowo – móżdżkowych :

→

objawy po stronie przeciwnej do uszkodzenia, bo drogi korowo – mostowo

– móżdżkowe są skrzyżowane

OBRAZ KLINICZNY:

-

zaburzenia móżdżkowe określa się jako niezborność, bezład, lub ataksję

-

uszkodzenie może dotyczyć zarówno robaka jak i pólkul

-

pomięzy tymi częściami istnieje ścisłe powiązanie czynnościowe, dlatego

uszkodzenie robaka może dawać objawy uszkodzenia półkul i odwrotnie

OBJAWY USZKODZENIA PÓŁKUL :

-

wypadnięcie funkcji jednej półkuli zwłaszcza powolnie postępujące może ulec

kompensacji przez drugą pólkulę
-

obustronne uszkodzenie móżdżku daje objawy daleko bardziej posunięte

•

zaburzenia koordynacji ruchów (incoordinatio):

-

ruchy chorego pozbawione są należytej miary (dysmetria) :

→

zasięg ruchu jest albo zbyt duzy (hypermetria), albo zbyt mały

(hypometria)

→

kierunek ruchu również nie jest prawidłowy

-

równocześnie mogą wystąpić nieprawidłowości ruchu w czasie :

2

→

poszczególne fragmenty ruchu wykonywane są z niejednakową szybkością

-

chory często wykonuje ruch w nieodpowiednią siła : albo zbyt małą, albo zbyt dużą

-

nieprawidłowe współdziałanie poszczególnych odcinków ciała podczas wykonywania

ruchu (asynergia) :

→

zamiast ruchu prawidłowego, który stanowi jednolitą całość obserwuje się

dekompozycję ruchu

→

chory jakby rozkłada ruch na izolowane fragmenty : poszczególne

fragmenty ruchu złożonego wykonuje kolejno zamiast równocześnie
-

zaburzenia koordynacji można stwierdzić podczas wykonywania codziennych

czynności np. rozpinanie i zapinanie guzików
-

np. próba palec – nos :

→

chory często zbyt wysoko unosi wyprostowaną w łokciu kończynę górną,

następnie dopiero dokonuje zgięcia w stawie łokciowym (dekompozycja ruchu)

→

palec chorego zazwyczaj nie osiąga celu : zbacza ku górze, lub ku dołowi,

najczęściej zaś na zewnątrz (dysmetria)
-

próba zbaczania :

→

przy wyciągnięciu obu kończyn górnych do przodu jedna zbacza w

kierunku uszkodzonej półkuli móżdżku

•

adiadochokineza (dysdiadochokineza) :

-

niemożnosć, lub ograniczenie wykonywania szybkich naprzemiennych ruchów np.

odwracania i nawracania ręki

•

drżenie (tremor) zamiarowe :

-

zjawia się w czasie wykonywani ruchów dowolnych, gdy kończyna zaczyna dosięgać

celu
-

w spoczynku nie występuje

-

jest grubofaliste i niesytmiczne

•

oczopląs (nystagmus) :

-

nasila się przy patrzeniu w stronę półkuli uszkodzonej (faza szybka w kierunku

półkuli uszkodzonej)
-

poziomy, grubofalisty

-

zależy najprawdopodobniej od uszkodzenia połaczeń móżdżku z pnien mózgu

(jądrami przedsionka)

•

zaburzenia mowy :

-

mowa jest powolna i zamazana, niekiedy wybuchowa, czasem wyraźnie skandowana

-

przypomina deklamowanie łacińskich wierszy

-

akcentowanie słów jest nieprawidłowe, uwidacznia się zwłaszcza podczas mówienia

długich słów

•

↓

napięcia mięśniowego :

-

odruchy mogą ulec osłabieniu

-

niekiedy wahadłowy odruch kolanowy

•

zaburzenia równowagi :

- z padaniem na stronę chorą

3

OBJAWY USZKODZENIA ROBAKA :

-

głównie zaburzenia postawy, które objawiają się podczas stania, chodzenia i siedzenia
chorego

•

trudności w utrzymaniu równowagi ciała :

-

najsilniejsze zaburzenia w przypadku uszkodzenia obu półkul i robaka

→

wówczas chory nie może nawet siedzieć bez pomoc

•

zaburzenia chodu :

-

chód jest niepewny

-

na szerokiej podstawie (marynarski) :

→

chory rozstawia szeroko stopy, aby ułatwić sobie utrzymanie równowagi

-

kroki są nierównej długości, chód traci prawidłowy rytm

-

występuje skłonność do zbaczania i padania

-

chory pada przeważnie do tyłu

-

chód jest podobny do chodu człowieka pijanego

•

asynergia tułowia :

-

chory podczas chodzenia na skutek zaburzenia koordynacji tułowia i konczyn

dolnych pozostawia tułów w tyle

ROZPOZNANIE:

•

vide

badanie neurologiczne

:

-

próba palec – nos

-

próba pięta – kolano

-

próba mijania

-

próba zbaczania

-

diadochokineza (klawiatura, nawracanie, odwracanie)

-

próba Romberga

-

próba Babińskiego :

→

w stojącej postawie nachylamy choremu do tyłu głowę i tułów

→

chory wówczas pada ku tyłowi wskutek braku zgięcia konczyn dolnych

→

u ludzi zdrowych następuje lekkie zgięcie w stawie biodrowym i kolanowym

(synergia)

-

jeśli choremu z uszkodzoną półkulą, lub błędnikiem polecimy chodzić w miejscu z
zamkniętymi oczami to wówczas obraca się w stronę uszkodzoną (próba Unterberga, chód
kompasowy)

RÓŻNICOWANIE:

•

ataksja tylnosznurowa :

-

objawy nasilają się po zamknięciu oczu

-

zaburzone czucie ułożenia i ruchu

-

nie ma oczopląsu, zaburzeń postawy ciała i zaburzeń mowy

4

5