ZESPÓŁ MÓŻDZKOWY

EPIDEMIOLOGIA:

ETIOLOGIA:

•

guzy móżdżku

•

zanik móżdżku

•

SM

•

zaburzenia naczyniowe

PATOGENEZA:

ANATOMIA I FIZJOLOGIA:

•

funkcje móżdżku :

-

za pośrednictwem mózdzku powstają czynności
automatyczne, które są potrzebne do
przezwyciężenia przyciągania ziemskiego i sił
bezwładności

-

aby ruchy celowe były wykonywane prawidłowo
musi być czynny mechanizm przeciwdziałający
sile bezładności

-

prawidłowość ruchu celowego zależy nie tylko
od pobudzeń, które przewodzą włókna korowo –
rdzeniowe, ale też od mechanizmów
mózdżkowych , które wprowadzają niezbędną
poprawkę polegająca na usunieciu zbędnego
ruchu ,wynikającego z bezwładności przez
skurcz antagonistycznych mięśni

-

robak czuwa nad zachowaniem równowagi
(postawy)

-

półkule zarzadzają ruchami automatycznymi ,
potrzebnymi do przezwyciężenia sił
bezwładności (motoryka celu)

•

podział filogenetyczny :

-

neocerebellum :

→

pólkule móżdzku i środkowa część
robaka (płat śodkowy)

→

jądro zębate (n. dentatus)

→

łączy się z korą mózgu (za
pośrednictwem jąder mostu) i
jądrami oliwki

→

odpowiada za koordynację ruchów
dowolnych

→

uszkodzenie : przewaga ataksji
kończyn

-

paleocerebellum (móżdzek stary) :

→

płat przedni i tylny

→

jądro czopiaste i kulkowate

→

łaczy się z rdzeniem kregowym

→

związane z napięciem mięśniowym

→

uzkodzenie : zaburzenia chodu i
ataksja tułowia

-

archicerebellum (pramóżdżek) :

→

nodulus i flocculus

→

jądro wierzchu (n. fastigi)

→

łączy się z jądrami przedsionka

→

uszkodzenie : zaburzenia równowagi
i oczopląs

•

połączenia móżdżku :

-

konary dolne (łączą móżdzek z rdzeniem
przedłużonym) :

→

droga rdzeniowo – móżdżkowa
grzbietowa

→

obukierunkowe drogi łączące z
jądrami przedsionka

→

drogi z jąder oliwki i jąder n. V

-

konary środkowe (łączą móżdżek z mostem) :

→

włókna z jąder mostu przeciwległej
połowy (końcowy odcinek dróg
korowo – mostowo - móżdżkowych)

-

konary górne (łączą móżdżek ze wzgórkami
pokrywy śródmózgowia) :

→

droga rdzeniowo – móżdzkowa
brzuszna

→

droga móżdżkowo – wzgórzowa

→

droga móżdżkowo – czerwienna
(impulsy do rdzenia kręgowego)

→

włókna konarów górnych krzyżują
się na poziomie colliculi inferiores
(skrzyżowanie konarów górnych)

•

zaburzenia móżdzkowe mogą być wynikiem

uszkodzenia :

-

móżdżku :

→

objawy po tej samej stronie, bo
droga móżdżkowo – rdzeniowa jest
podwójnie skrzyżowana

-

płata czołowego, lub skroniowego, lub dróg
korowo – móżdżkowych :

→

objawy po stronie przeciwnej do
uszkodzenia, bo drogi korowo –
mostowo – móżdżkowe są
skrzyżowane

OBRAZ KLINICZNY:

-

zaburzenia móżdżkowe określa się jako
niezborność, bezład, lub ataksję

-

uszkodzenie może dotyczyć zarówno robaka jak
i pólkul

-

pomięzy tymi częściami istnieje ścisłe
powiązanie czynnościowe, dlatego uszkodzenie
robaka może dawać objawy uszkodzenia półkul i
odwrotnie

OBJAWY USZKODZENIA PÓŁKUL :

-

wypadnięcie funkcji jednej półkuli zwłaszcza
powolnie postępujące może ulec kompensacji
przez drugą pólkulę

-

obustronne uszkodzenie móżdżku daje objawy
daleko bardziej posunięte

•

zaburzenia koordynacji ruchów (incoordinatio):

1

-

ruchy chorego pozbawione są należytej miary
(dysmetria) :

→

zasięg ruchu jest albo zbyt duzy
(hypermetria), albo zbyt mały
(hypometria)

→

kierunek ruchu również nie jest
prawidłowy

-

równocześnie mogą wystąpić nieprawidłowości
ruchu w czasie :

→

poszczególne fragmenty ruchu
wykonywane są z niejednakową
szybkością

-

chory często wykonuje ruch w nieodpowiednią
siła : albo zbyt małą, albo zbyt dużą

-

nieprawidłowe współdziałanie poszczególnych
odcinków ciała podczas wykonywania ruchu
(asynergia) :

→

zamiast ruchu prawidłowego, który
stanowi jednolitą całość obserwuje
się dekompozycję ruchu

→

chory jakby rozkłada ruch na
izolowane fragmenty : poszczególne
fragmenty ruchu złożonego
wykonuje kolejno zamiast
równocześnie

-

zaburzenia koordynacji można stwierdzić
podczas wykonywania codziennych czynności
np. rozpinanie i zapinanie guzików

-

np. próba palec – nos :

→

chory często zbyt wysoko unosi
wyprostowaną w łokciu kończynę
górną, następnie dopiero dokonuje
zgięcia w stawie łokciowym
(dekompozycja ruchu)

→

palec chorego zazwyczaj nie osiąga
celu : zbacza ku górze, lub ku
dołowi, najczęściej zaś na zewnątrz
(dysmetria)

-

próba zbaczania :

→

przy wyciągnięciu obu kończyn
górnych do przodu jedna zbacza w
kierunku uszkodzonej półkuli
móżdżku

•

adiadochokineza (dysdiadochokineza) :

-

niemożnosć, lub ograniczenie wykonywania
szybkich naprzemiennych ruchów np.
odwracania i nawracania ręki

•

drżenie (tremor) zamiarowe :

-

zjawia się w czasie wykonywani ruchów
dowolnych, gdy kończyna zaczyna dosięgać celu

-

w spoczynku nie występuje

-

jest grubofaliste i niesytmiczne

•

oczopląs (nystagmus) :

-

nasila się przy patrzeniu w stronę półkuli
uszkodzonej (faza szybka w kierunku półkuli
uszkodzonej)

-

poziomy, grubofalisty

-

zależy najprawdopodobniej od uszkodzenia
połaczeń móżdżku z pnien mózgu (jądrami
przedsionka)

•

zaburzenia mowy :

-

mowa jest powolna i zamazana, niekiedy
wybuchowa, czasem wyraźnie skandowana

-

przypomina deklamowanie łacińskich wierszy

-

akcentowanie słów jest nieprawidłowe,
uwidacznia się zwłaszcza podczas mówienia
długich słów

•

↓

napięcia mięśniowego :

-

odruchy mogą ulec osłabieniu

-

niekiedy wahadłowy odruch kolanowy

•

zaburzenia równowagi :

- z padaniem na stronę chorą

OBJAWY USZKODZENIA ROBAKA :

-

głównie zaburzenia postawy, które objawiają się
podczas stania, chodzenia i siedzenia chorego

•

trudności w utrzymaniu równowagi ciała :

-

najsilniejsze zaburzenia w przypadku
uszkodzenia obu półkul i robaka

→

wówczas chory nie może nawet
siedzieć bez pomocy

•

zaburzenia chodu :

-

chód jest niepewny

-

na szerokiej podstawie (marynarski) :

→

chory rozstawia szeroko stopy, aby
ułatwić sobie utrzymanie równowagi

-

kroki są nierównej długości, chód traci
prawidłowy rytm

-

występuje skłonność do zbaczania i padania

-

chory pada przeważnie do tyłu

-

chód jest podobny do chodu człowieka pijanego

•

asynergia tułowia :

-

chory podczas chodzenia na skutek zaburzenia
koordynacji tułowia i konczyn dolnych
pozostawia tułów w tyle

ROZPOZNANIE:

•

vide

badanie neurologiczne

:

-

próba palec – nos

-

próba pięta – kolano

-

próba mijania

-

próba zbaczania

-

diadochokineza (klawiatura, nawracanie,
odwracanie)

-

próba Romberga

2

-

próba Babińskiego :

→

w stojącej postawie nachylamy
choremu do tyłu głowę i tułów

→

chory wówczas pada ku tyłowi
wskutek braku zgięcia konczyn
dolnych

→

u ludzi zdrowych następuje lekkie
zgięcie w stawie biodrowym i
kolanowym (synergia)

-

jeśli choremu z uszkodzoną półkulą, lub
błędnikiem polecimy chodzić w miejscu z
zamkniętymi oczami to wówczas obraca się w
stronę uszkodzoną (próba Unterberga, chód
kompasowy)

RÓŻNICOWANIE:

•

ataksja tylnosznurowa :

-

objawy nasilają się po zamknięciu oczu

-

zaburzone czucie ułożenia i ruchu

-

nie ma oczopląsu, zaburzeń postawy ciała i
zaburzeń mowy

3