Zeszyt nr 3

BUDŻET PAŃSTWA

USTAWA BUDŻETOWA- PROCEDURA

BUDŻETOWA

Mgr Zbigniew Michalski

Tomaszów Lubelski 2009

1

Budżet państwa, ustawa budżetowa – procedura budżetowa

Budżet państwa – harmonogram prac



luty – marzec - MF, MGiPS, Min. Skarbu, przy współpracy NBP – sporządzenie
prognozy warunków realizacji planu budżetowego


marzec – kwiecień – MF sporządza i przedkłada RM założenia do projektu budżetu celem

rozpatrzenia

kwiecień – do III dekady maja – MF ustala notą budżetową szczegółowe zasady, tryb oraz
terminy sporządzania materiałów do projektu budżetu państwa

II – III dekada maja – dysponenci części budżetowych sporządzają projekty planów
rzeczowych

II- III dekada lipca – MF przekazuje dysponentom części budżetowych informacje o
wstępnych limitach wydatków poszczególnych części

21 dni od otrzymania limitów
(max do pocz. III dekady sierpnia - Dysponenci części budżetowych oraz dysponenci
funduszy celowych przedkładają MF projekty planów
finansowych

1 września - do tego dnia musi być opublikowane sprawozdanie z wykonania budżetu za I
Półrocze
I dekada września – MF na podstawie sprawozdania za I półrocze dokonuje weryfikacji
warunków realizacji planu budżetowego

III dekada września – RM uchwala projekt ustawy budżetowej i przekazuje go Marszałkowi
Sejmu

30 września – projekt ustawy budżetowej wraz z uzasadnieniem winien trafić do Sejmu

do 25 października Dysponenci przekazują jednostkom podległym ( dysponentom II i III
stopnia) wielkości które powinni przyjąć do projektów swoich planów . Podmioty te do 1
grudnia opracowują i przekazują Dysponentom projekty swoich planów.


Uchwalenie ustawy budżetowej – maks 4 miesiące od przekazania przez RM do Sejmu.

21 dni od dnia uchwalenia ustawy budżetowej, dysponenci części budżetowych

przekazują: w terminie 21 dni od ogłoszenia ustawy budżetowej dysponentom niższych

szczebli informacje o wysokości ostatecznych kwot dochodów i wydatków stanowiących

2

podstawę do sporządzenia przez te jednostki planów finansowych. W tym samym terminie

Dysponenci ci są obowiązani przekazać Ministrowi Finansów układ wykonawczy swoich

części budżetu.

Dysponenci II stopnia – państwowe jednostki budżetowe podległe bezpośrednio
dysponentom głównym

Dysponenci III stopnia – państwowe jednostki budżetowe podległe bezpośrednio
dysponentom II stopnia lub dysponentom głównym


Sporządzając projekt MF włącza bez negocjacji do niego dochody i wydatki:

Kancelarii Sejmu

Kancelarii Senatu

Kancelarii Prezydenta

Trybunału Konstytucyjnego

Rzecznika Praw Dziecka

Rzecznika Praw Obywatelskich

IPN

Sądu Najwyższego

Naczelnego Sądu Administracyjnego

Sądownictwa powszechnego

NIK

KRRiT

Krajowego Biura Wyborczego

GIODO

Państwowej Inspekcji Pracy

Aby nadać bieg inicjatywnie ustawodawczej Marszałek Sejmu dokonuje wstępnej

kontroli projektu, oceniając czy odpowiada on wymogom konstytucyjnym i regulaminowym.

Jeżeli ma on braki Marszałek może go zwrócić wnioskodawcy. W przypadku wątpliwości po

3

zasięgnięciu opinii Prezydium Sejmu może skierować projekt do Sejmowej Komisji

Ustawodawczej celem uzyskania opinii co do zgodności z prawem projektu. Komisja

większością 3/5 głosów może zaopiniować projekt jako niedopuszczalny (art. 34 ust. 8

Regulaminu Sejmu). Jest to założenie czysto hipotetyczne, ponieważ dzięki wysokiemu

sformalizowaniu prac nad projektem budżetu, sytuacja taka wydaje się mało prawdopodobna.

Rozpatrywanie przez Sejm projektu odbywa się wg ściśle określonych reguł i

procedur. Regulamin Sejmu przewiduje rozpatrywanie projektu ustawy w trzech czytaniach.

Szczególny tryb postępowania przy uchwalaniu ustawy budżetowej wiąże się z

konstytucyjnym ograniczeniem czasu procesowania nad projektem ustawy budżetowej, który

wynosi 4 miesiące. Jeżeli w tym czasie projekt nie zostanie przedłożony Prezydentowi do

podpisu, Prezydent może zarządzić skrócenie kadencji Sejmu (art. 225 Konstytucji)

Polski system prawny przewiduje udział obu izb w uchwalaniu ustawy budżetowej, a

szczególny tryb wyraża się w ograniczeniu uprawnień Senatu w stosunku do zasad ogólnych

trybu ustawodawczego. Senat nie ma prawa odrzucenia ustawy budżetowej uchwalonej przez

Sejm, a jedynie uprawniony jest do wniesienia poprawek i to w terminie do 20 dni od dnia

przekazania uchwalonej ustawy przez Sejm. Art. 34 Regulaminu Sejmu stwierdza, że

wnioskodawca projektu ustawy zobowiązany jest wskazać swego przedstawiciela,

upoważnionego do reprezentowania go w pracach nad projektem. Rządowy projekt

przedstawia zwyczajowo na posiedzeniu plenarnym Premier lub Minister Finansów (expose

budżetowe).

Pierwsze czytanie odbywa się na posiedzeniu planarnym Sejmu. Tu mogą być

zgłaszane pytania posłów dotyczące projektu. Ten elementy procedury odróżnia tryb pracy

nad projektami innych ustaw, które w myśl Regulaminu Sejmu są prezentowane są w

ramach pierwszego czytania na posiedzeniu komisji. Teoretycznie Sejm może odrzucić

projekt w całości. W praktyce taki przypadek się jeszcze nie zdarzył i pewnie jest mało

prawdopodobny, ponieważ Sejm może korzystając ze swych uprawnień wpływać na

ostateczny kształt ustawy budżetowej. Pierwsze czytanie na posiedzeniu plenarnym, kończy

się skierowaniem projektu ustawy do sejmowej Komisji Finansów Publicznych. Komisja

analizuje całość projektu oraz koordynuje dalsze prace nad nim. Poszczególne części

projektu rozpatrywane są przez właściwe komisje sejmowe a w ich pracach uczestniczą

przedstawiciele Komisji Finansów Publicznych. Komisje mogą zwracać się z pytaniami do

autorów poszczególnych części ustawy oraz do MF w celu uzyskania dodatkowych

informacji. Komisja Finansów Publicznych gromadzi z poszczególnych komisji stanowiska

4

zawierające wnioski, opinie oraz propozycje poprawek wraz z uzasadnieniem. Na żądanie

wnioskodawców dołącza się do stanowiska komisji propozycje odrzucone (jako votum

separatum).

Drugie czytanie obejmuje przedstawienie Sejmowi sprawozdanie Komisji Finansów,

przeprowadzenie debaty oraz zgłaszanie poprawek i wniosków. Komisja Finansów po

rozpatrzeniu przy udziale przedstawicieli poszczególnych komisji sejmowych stanowisk

przekazanych przez komisje, przedstawia na posiedzeniu Sejmu sprawozdanie wraz z

wnioskami, wnioskuje o ich przyjęcie bez poprawek lub ewentualnie z poprawkami, a także

informuje Sejm o nieuwzględnionych wnioskach poszczególnych komisji sejmowych.

Następnie odbywa się debata, w trakcie której zgłaszane mogą być propozycje poprawek i

wniosków. Jeśli nie zgłasza się poprawek, może się odbyć niezwłocznie trzecie czytanie. Jest

to tylko możliwość czysto teoretyczna, gdyż zawsze toczy się długa i burzliwa dyskusja a

wnioski zmierzają w wielu kierunkach. Zgłoszone poprawki w drugim czytaniu powodują, że

projekt trafia znów do komisji, które go rozpatrywały, w celu ich rozpatrzenia.

Trzecie czytanie obejmuje przedstawienie przez posła sprawozdawcę poprawek do

wniosków przedstawionych podczas drugiego czytania oraz głosowanie. Porządek głosowania

określa Regulamin Sejmu.

Po uchwaleniu przez Sejm ustawy, Marszałek Sejmu przesyła niezwłocznie ustawę do

oceny komisjom senackim. W trakcie prac komisji nad częściami ustawy mogą one wystąpić

do reprezentantów poszczególnych resortów w wnioskami o udzielenie wyjaśnień. Komisje

senackie po rozpatrzeniu właściwych części ustawy budżetowej przekazują swoje opinie

Komisji Gospodarki i Finansów Publicznych, która koordynuje całość prac nad ustawą w

Senacie. Na podstawie przedłożonych opinii, Komisja Gospodarki przygotowuje projekt

uchwały Senatu, w której proponuje przyjęcie ustawy bez poprawek lub wprowadzenie

poprawek (z ograniczeniem z art. 220 ust. Konstytucji- zwiększenie wydatków lub

zmniejszenie dochodów nie może powodować ustalenia większego deficytu budżetowego niż

wynikającego z projektu ustawy przedłożonej przez rząd.

Uchwałę w sprawie ustawy budżetowej, Senat podejmuje w ciągu 20 dni od jej

otrzymania. Zgłoszone przez Senat propozycje poprawek Marszałek Sejmu kieruje do komisji

Finansów Publicznych, która przedstawia Sejmowi swoje sprawozdanie. Uchwałę Senatu

proponującą poprawki uznaje się za przyjętą jeśli Sejm nie odrzuci jej bezwzględną

większością głosów. Ustalony w wyniku tego głosowania tekst ustawy, potwierdzony przez

Marszałka Sejmu podpisem, jest niezwłocznie kierowany do Prezydenta. Zgodnie z art. 224

ust. 1 Konstytucji Prezydent nie ma prawa weta w stosunku do ustawy budżetowej. Prezydent

5

6

może zwrócić się jedynie do TK z wnioskiem o zbadanie zgodności ustawy budżetowej (lub

ustawy o prowizorium budżetowym) z Konstytucją. Trybunał ma maksymalnie 2 miesiące na

wydanie orzeczenia w tej sprawie (art. 224 ust.2 Konstytucji). Prezydent podpisuje ustawę

budżetową w ciągu 7 dni od dnia przekazania ustawy przez Marszałka Sejmu (art. 224 ust. 1

Konstytucji). Po podpisaniu ustawy przez Prezydenta, zarządza on ogłoszenie jej w Dzienniku

Ustaw R.P.

Aby Sejm i Senat mogły rozstrzygać o kierunkach przepływu strumieni finansowych

oraz o ich wzajemnych proporcjach nie jest konieczne sporządzenie projektu budżetu z pełną

szczegółowością. Wręcz przeciwnie, zbytnia szczegółowość mogłaby zaciemnić obraz

ogólnej struktury dochodów i wydatków. Stąd też należy dążyć do konstruowania budżetu w

taki sposób, aby zapewnić przejrzystość. Dlatego przesłanką, którą kierują się projektodawcy

jest przyjęcie założenia ,że projektowany budżet sporządzany będzie ze szczegółowością,

która nie będzie krępowała organów stanowiących budżet oraz taką, która organom

wykonawczym pozwoli w sposób aktywny ukształtować plan realizacji zadań. Zadość tym

wymaganiom czyni układ wykonawczy budżetu. Jest to instytucja prawna polegająca na

ustawowym przekazaniu uprawnień, do bardziej szczegółowego podziału dochodów

i wydatków w budżecie już po jego uchwaleniu, według obowiązujących podziałek

klasyfikacji budżetowej. Układy wykonawcze sporządza się z podziałem na działy,

rozdziały i paragrafy klasyfikacji budżetowej. Dysponenci części budżetowych zobowiązani

są w terminie 21 dni od ogłoszenia ustawy budżetowej dysponentom niższych szczebli

informacje o wysokości ostatecznych kwot dochodów i wydatków stanowiących podstawę do

sporządzenia przez te jednostki planów finansowych. W tym samym terminie Dysponenci ci

są obowiązani przekazać Ministrowi Finansów układ wykonawczy swoich części budżetu.

Dysponenci części budżetu: ministerstwa, urzędy centralne, urzędy wojewódzkie, urzędy

naczelnych organów państwa nie podlegające Radzie Ministrów, sądy, SKO, wyodrębnione

państwowe jednostki organizacyjne.