1

2013-03-13

I. Dydaktyka informacji naukowej i bibliotekoznawstwa

(inib) jest DYDAKTYKĄ SZCZEGÓŁOWĄ.

Dydaktyka

Dydaktyka inib

Dydaktyka inib nie skupia się na tym, w jaki sposób skutecznie uczyć bibliologii i

informatologii (albo informacji naukowej i bibliotekoznawstwa), raczej – jak

kształcić kompetencje biblioteczne, czytelnicze, informacyjne i medialne

różnych grup społecznych i jednostek.

Dydaktyka inib jest o tym, jak efektywnie kształcić czytelników i użytkowników

informacji.

Ale – musimy wiedzieć, do czego dążymy, co chcemy osiągnąć, czyli jaką

wiedzę, umiejętności i kompetencje społeczne ma „idealny” czytelnik i

użytkownik informacji (i dlaczego właśnie takie a nie inne; potrzebne są

argumenty, że wybrane przez nas efekty są istotne w aspekcie indywidualnym i

społecznym, a także z punktu widzenia bibliologii i informatologii).

W ramach dydaktyki inib musimy się zastanowić nad (1) oczekiwanymi

efektami kształcenia (celami, do których dążymy, w skali indywidualnej i

społecznej) oraz nad (2) sposobami osiągnięcia tychże efektów.

2

Innymi słowy – CO chcemy osiągnąć, JAK to zrobić (co kształcić i za pomocą

jakich metod, środków i form organizacyjnych) i KTO ma to robić (kto jest/ma

być za to odpowiedzialny).

W kontekście PRK (Polska Rama Kwalifikacji) trzeba zauważyć, że

Kompetencje czytelnicze, informacyjne i medialne należą do kompetencji

generycznych, czyli uniwersalnych, właściwych dla wszystkich obszarów i poziomów

kształcenia;

Wraz z poziomem kształcenia (w sumie jest ich 8) rozszerza się zakres

oczekiwanych/wymaganych kompetencji czytelniczych, informacyjnych i medialnych.

II. Dydaktyka inib dotyczy

kształcenia (nauczania-uczenia się) wiedzy,

umiejętności i kompetencji społecznych (postaw, wartości)

bibliotecznych, czytelniczych, informacyjnych i medialnych;

we wszystkich sektorach edukacji narodowej, czyli w ramach edukacji

ogólnej, wyższej, zawodowej, a także – permanentnej (ustawicznej);

w ramach edukacji formalnej, pozaformalnej i nieformalnej;

na wszystkich poziomach kształcenia (zob. też Krajowa Rama

Kwalifikacji), od przedszkola do doktoratu.

Dydaktyka inib zajmuje się metodami, środkami i formami organizacyjnymi

procesów kształcenia we wskazanym zakresie.

III. Relacje dydaktyki inib

z kierunkami badań (obszarami

problemowymi) bibliologii i informatologii (aspekt teoretyczny).

Relacje (wybrane) dydaktyki inib z obszarami działalności bibliotecznej i

informacyjnej (aspekt praktyczny).

3

BIBLIOTEKARSTWO SZKOLNE A DYDAKTYKA INIB

Lekcje biblioteczne w szkole, przysposobienie czytelnicze i informacyjne,

nauczyciel-bibliotekarz i jego praca

CZYTELNICTWO A DYDAKTYKA INIB

Formy i metody pracy z czytelnikiem/użytkownikiem

Wojciechowski, Jacek (2000). Praca z użytkownikiem w bibliotece. Warszawa: Wydawnictwo

SBP.

Dydaktyka

inib

Czytelnictwo

Information Literacy

Użytkownicy

informacji

Bibliotekarstwo

szkolne

4

INFORMATION LITERACY A DYDAKTYKA INIB

Termin „Information Literacy” ma różne, powiązane ze sobą znaczenia

IL – kierunek badań w ramach informatologii, albo bibliologii i

informatologii

IL – cecha społeczeństwa, zjawisko społeczne, cel polityki edukacyjnej

(poszczególnych krajów, UE i innych organizacji międzynarodowych etc.)

IL – cecha/charakterystyka (poznawcza) pojedynczego człowieka, zestaw

jego kompetencji informacyjnych (wiedzy, umiejętności i kompetencji

społecznych związanych z informacją)

IL – edukacja informacyjna

„Edukacja informacyjna to przygotowanie użytkownika do samodzielnego

poruszania się w różnych środowiskach informacyjnych, rozpoznawania

własnych potrzeb informacyjnych, lokalizowania poszukiwanej informacji,

oceniania oraz efektywnego i etycznego wykorzystywania informacji.” (SBP,

Komisja ds. Edukacji Informacyjnej,

http://sbp.pl/sbp/komisje_sekcje_zespoly/komisja_ds_edukacji_informacyjne

j/aktualnosci

)

Dydaktyka inib i Information Literacy (szczególnie w ostatnim z wymienionych

znaczeń) mają ze sobą bardzo dużo wspólnego. Prawdopodobnie jedyna

znacząca różnica polega na tym, iż dydaktyka inib kładzie większy nacisk na

sposoby (metody, środki i formy organizacyjne) nauczania-uczenia się i ich

analizę (w oparciu o dorobek dydaktyki, pedagogiki, psychologii).

IV. Gdzie można/należy realizować dydaktykę inib? Kto

ma się tym zajmować?

W systemie edukacji formalnej (w szkołach i uczelniach)

Batorowska, Hanna (2009). Kultura informacyjna w perspektywie zmian w edukacji.

Warszawa: Wydawnictwo SBP.

5

Jasiewicz, Justyna (2012). Kompetencje informacyjne młodzieży. Analiza – stan faktyczny –

kształcenie na przykładzie Polski, Niemiec i Wielkiej Brytanii. Warszawa: Wydawnictwo SBP.

[Częściowo dotyczy dydaktyki inib w szkole]

Piotrowska, Renata (2011). Edukacja informacyjna w polskiej szkole. Warszawa:

Wydawnictwo SBP.

W obrębie edukacji ustawicznej, w ramach kształcenia dorosłych

Kędzierska Barbara (2008). Kompetencje informacyjne w kształceniu ustawicznym.

Warszawa: Instytut Badań Edukacyjnych.

W bibliotekach (akademickich, pedagogicznych, publicznych, specjalnych,

szkolnych)

Kurkowska, Ewa J. (2012). Edukacja informacyjna w bibliotekach a rozwój społeczeństwa

wiedzy. Warszawa: Wydawnictwo SBP.

„Uważamy, że naturalnym miejscem dla realizacji edukacji informacyjnej są biblioteki!”

(

Komisja ds. Edukacji Informacyjnej SBP,

http://www.sbp.pl/sbp/komisje_sekcje_zespoly/komisja_ds_edukacji_informacyjnej/aktualnosci

)

W innych miejscach

W biznesie (firmach, stowarzyszeniach etc.), w organizacjach 3. sektora

(pozarządowych), w agendach rządowych i samorządowych

Szczególnie ważne z punktu widzenia brokera informacji

Kto ma się zajmować kształceniem czytelników i użytkowników informacji? Kto

ma się zajmować realizacją dydaktyki inib?

Bibliotekarze, środowisko bibliotekarskie, we wszystkich typach bibliotek,

z poparciem SBP i innych organizacji

System oświaty (od „zerówki” do szkół pomaturalnych), nauczyciele

poszczególnych przedmiotów, z poparciem dyrektorów, kuratorium etc.

Także – nauczyciele bibliotekarze.

6

Trzeci sektor, organizacje pozarządowe (fundacje, stowarzyszenia), np.

Fundacja Nowoczesna Polska http://nowoczesnapolska.org.pl/

Specjalistyczne firmy, brokerzy informacji, firmy szkoleniowe

Agendy rządowe i samorządowe, urzędy pracy?

V. Formy organizacyjne realizacji dydaktyki inib

Dydaktyka inib może być realizowana

w ramach odrębnych, temu tylko poświęconych kursów, lekcji, szkoleń,

zajęć edukacyjnych

W szkole są to osobne lekcje biblioteczne, prowadzone przez nauczyciela

bibliotekarza.

W bibliotekach akademickich/uczelniach wyższych mogą to być „przysposobienie

biblioteczne” dla nowych studentów, szkolenia dla osób piszących prace

magisterskie albo doktorskie, kursy podobne do Ars Quaerendi prowadzonego w

Bibliotece Jagiellońskiej

W firmach mogą to być specjalne szkolenia dla pracowników, poświęcone

wyszukiwaniu i ocenie informacji, a prowadzone przez infobrokerów.

w ramach innych kursów, lekcji, szkoleń, zajęć edukacyjnych (embedded

learning), „przy okazji”. Wiedza, umiejętności i kompetencje społeczne z

zakresu dydaktyki inib są kształcone w powiązaniu z innymi/głównymi

zagadnieniami.

W szkołach jest to kształcenie kompetencji bibliotecznych, czytelniczych,

informacyjnych i medialnych w ramach różnych przedmiotów. Wedle obecnie

obowiązującej Podstawy programowej (2012) – głównie w ramach zajęć z języka

polskiego oraz informatyki/zajęć komputerowych. Lekcje prowadzą nauczyciele

przedmiotów, najlepiej we współpracy z nauczycielem-bibliotekarzem.