Medycyna Wet. 2007, 63 (3)

344

Praca oryginalna

Original paper

Niedro¿noœæ jelit u Ÿrebi¹t ze wzglêdu na uwarunko-

wania dzieli siê na dwie zasadnicze grupy. Grupê pierw-

sz¹ stanowi niedro¿noœæ obturacyjna, warunkowana ró¿-

nego stopnia zatkaniami jelit, a grupê drug¹ – dysloka-

cyjna powodowana ich przemieszczeniami (3, 8, 10).

Czêstotliwoœæ wystêpowania niedro¿noœci oraz stopieñ

nasilenia objawów bólowych u Ÿrebi¹t jest podobny jak

u koni w starszym wieku, a niekiedy wystêpuje w wiêk-

szym nasileniu (4, 10). Szczególnie niebezpieczne dla

¿ycia Ÿrebiêcia s¹ przemieszczenia jelit, które ze wzglê-

du na charakter zmian przebiegaj¹ w sposób ostry lub

nadostry. Taki przebieg ma z regu³y przemieszczenie

jelita biodrowego. Objawami klinicznymi towarzysz¹-

cymi temu schorzeniu jest ból œredniego lub du¿ego

stopnia ci¹g³y, spojówki staj¹ siê brudnoczerwone i na-

strzykane, a têtno znacznie przyspieszone (70-100/min.

i powy¿ej). Mo¿e pojawiæ siê zgrzytanie zêbami, par-

cie na mocz i bolesne oddawanie moczu ma³ymi por-

cjami, czêste k³adzenie siê i wstawanie, przyjmowanie

pozycji grzbietowej oraz zmiana kszta³tu pow³ok

brzusznych. Charakterystyczny jest brak zmiany w na-

sileniu bólu, nawet po podaniu du¿ych dawek œrodków

przeciwbólowych. Stan ogólny zwierzêcia ulega bar-

dzo szybkiemu pogorszeniu. Mo¿liwoœæ postawienia

ostatecznej diagnozy czêsto wielu autorów opiera, poza

badaniem rektalnym, na wynikach punkcji do jamy

otrzewnowej (4, 8-11, 13).

U nowo narodzonych lub kilkudniowych Ÿrebi¹t

schorzenia przebiegaj¹ce z objawami bólowymi œred-

niego lub du¿ego stopnia o charakterze ci¹g³ym zawsze

stanowi¹ powa¿ny problem diagnostyczny. Uwarunko-

waniem takiego stanu jest utrudnione lub niemo¿liwe

wykonanie pe³nego badania klinicznego, a w szczegól-

noœci badania per rectum, ze wzglêdu na niewielkie

rozmiary zwierzêcia oraz badania palpacyjnego przez

pow³oki brzuszne, które w obecnoœci bólu dostarcza

czêsto ograniczonych informacji (1, 4, 10, 12).

Celem opracowania by³o przedstawienie, na podsta-

wie w³asnego przypadku klinicznego przemieszczenia

jelita biodrowego u 2-dniowego Ÿrebiêcia, metod po-

stêpowania diagnostycznego i terapeutycznego oraz

przybli¿enie praktycznych metod ró¿nicowego rozpoz-

nawania schorzeñ wystêpuj¹cych w pierwszym okresie

odchowu Ÿrebi¹t, a cechuj¹cych siê silnymi objawami

bólowymi.

Materia³ i metody

Opisywany przypadek mia³ miejsce w prywatnej hodowli

koni ras ciê¿kich na terenie województwa lubelskiego, gdzie

klacze przebywaj¹ w boksach przez ca³y okres hodowli. Œció³-

kê stanowi³a s³oma, która by³a regularnie wymieniana. Konie

¿ywione by³y sianem ad libitum, gniecionym owsem zadawa-

nym 2 razy dziennie po 1,5 kg na zwierzê, a boksy posiadaj¹

poid³a automatyczne. Warunki zoohigieniczne w stajni s¹ dob-

re. rebiê, którego dotyczy przypadek kliniczny, urodzi³o siê

dwa dni przed zachorowaniem, jako klacz maœci kasztanowa-

tej, rasy zimnokrwistej, wa¿y³o 45 kg. Poród odby³ siê fizjolo-

gicznie, a parametry ¿yciowe noworodka mieœci³y siê w grani-

cach uznawanych norm. Do momentu zachorowania zwierzê

nie wykazywa³o ¿adnych niepokoj¹cych objawów.

Przemieszczenie jelita biodrowego u Ÿrebiêcia

– rozpoznanie i terapia

JACEK MOCHOL, ADAM BRODZKI*, £UKASZ KUREK, MACIEJ ORZELSKI*, ADAM STEC

Katedra i Klinika Chorób Wewnêtrznych Zwierz¹t, *Katedra i Klinika Chirurgii Zwierz¹t

Wydzia³u Medycyny Weterynaryjnej AR, ul. G³êboka 30, 20-612 Lublin

Mochol J., Brodzki A., Kurek £., Orzelski M., Stec A.

Dislocation of ileus in a foal: diagnosis and therapy

Summary

A case of dislocation of the ileus in a 2-day-old foal with special regard to diagnostic methods and therapeutic

procedures has been described. Diagnostic procedures included clinical examination, passage of a nasogastric

tube, urinary bladder catheterization and laboratory examination (tests) obtaining the measurement of:

hematocrit, erythrocyte count, leucocyte count, total protein and albumin concentrations, bilirubin and urea

concentrations, activity of AST and ALT. Therapy was based on the administration of NSAID, myorelaxing

drugs, acid-base and water-electrolyte balance disorders correction and laparotomy. During the operation

a resection of the pathologically transformed part of the ileus was conducted. Moreover, differentiating

dislocation of ileus with others diseases like meconium retention and rupture of urinary bladder was described.

Keywords: foal, ileus, dislocation

Medycyna Wet. 2007, 63 (3)

345

W trakcie interwencji lekarskiej wykonano badanie klinicz-

ne wed³ug ogólnie przyjêtych zasad, przeprowadzono zabieg

sondowania ¿o³¹dka, wykonano wlewy doprostnicze oraz cew-

nikowanie pêcherza moczowego. W Klinice Chirurgii Zwie-

rz¹t przeprowadzono zabieg laparotomii diagnostycznej.

Krew pobrano z ¿y³y szyjnej zewnêtrznej do probówek he-

matologicznych z EDTA-K

2

oraz do probówek z przyspiesza-

czem wykrzepiania w celu uzyskania surowicy. Badanie he-

matologiczne krwi, tj. liczbê erytrocytów i leukocytów, leuko-

gram, hematokryt, stê¿enie hemoglobiny, wykonano przy

u¿yciu weterynaryjnego analizatora hematologicznego MS-9

(Melet Schloesing Laboratoires). Aktywnoœæ enzymów: ami-

notransferazy alaninowej i asparginianowej oraz bia³ka ca³ko-

witego i albumin w surowicy oznaczano przy u¿yciu zestawów

diagnostycznych i fotometru Epoll-20 (POLL Ltd. Warszawa).

Poziom bilirubiny ca³kowitej w surowicy oznaczano metod¹

Jêdrassika i Cleghorna oraz przy u¿yciu spektrofotometru

UV/VIS Marcel 330. Poziom mocznika w surowicy oznaczo-

no przy u¿yciu enzymatycznego testu kolorymetrycznego i spek-

trofotometru UV/VIS Marcel 330.

Wyniki i omówienie

Do Kliniki Chorób Wewnêtrznych Wydzia³u Medycy-

ny Weterynaryjnej AR w Lublinie zg³oszono w godzi-

nach wieczornych zachorowanie 2-dniowego Ÿrebaka. Od

oko³o 2-3 godzin wykazywa³ on objawy bólowe œrednie-

go stopnia o charakterze ci¹g³ym. W³aœciciel 2 godziny

przed przybyciem lekarza poda³ domiêœniowo œrodek

przeciwbólowy Biovetalgin w iloœci zalecanej przez pro-

ducenta. W wywiadzie uzyskano informacjê, ¿e Ÿrebiê

mog³o nie wydaliæ smó³ki. Po przybyciu na miejsce

stwierdzono objawy bólowe du¿ego stopnia o charakte-

rze ci¹g³ym w postaci przyjmowania naprzemiennie

pozycji stoj¹cej i le¿¹cej lub okresowego le¿enia na

grzbiecie z koñczynami opartymi o œcianê boksu. Pomi-

mo objawów bólowych Ÿrebiê co kilkanaœcie minut pod-

chodzi³o do klaczy i próbowa³o ssaæ mleko. Podczas

badania klinicznego stwierdzono ciemnoczerwone zabar-

wienie b³on œluzowych worka spojówkowego, ich na-

strzykanie i prawid³ow¹ wilgotnoœæ. Parametry ogólne

wynosi³y odpowiednio: ciep³ota – 38,6°C, têtno – 96/min.,

oddechy – 58/min. W badaniu uk³adu oddechowego za-

notowano: dusznoœæ spoczynkow¹ o charakterze miesza-

nym (wzmo¿ona gra skrzyde³ek nosowych, wzmo¿ona

praca t³oczni brzusznej, zapadanie siê przestrzeni miê-

dzy¿ebrowych, obecnoœæ rynienki wydechowej). Akcja

serca by³a przyspieszona, tony sercowe zaakcentowane,

dudni¹ce, czyste, rytmiczne. Czas wype³niania siê naczyñ

w³osowatych wynosi³ oko³o 1 sekundy. Elastycznoœæ skó-

ry by³a w normie. Pow³oki brzuszne by³y symetryczne

i powiêkszone oraz wykazywa³y wzmo¿one napiêcie

i nieznaczn¹ bolesnoœæ. Os³uchiwaniem stwierdzono g³oœ-

n¹ perystaltykê jelit. W trakcie badania Ÿrebiê napinaj¹c

siê próbowa³o bezskutecznie oddaæ mocz. W celu os³a-

bienia perystaltyki jelit oraz zmniejszenia objawów

bólowych podjêto leczenie oparte na podaniu do¿ylnym

œrodka przeciwbólowego – metamizol (Biovetalgin 500

mg/ml) 7 ml i domiêœniowym rozkurczowego – chloro-

wodorek drotaweryny (No-spa 1 amp.= 40 mg) 1 ampu³-

kê. Nastêpnie wykonano zg³êbnikowanie ¿o³¹dka oraz

lewarowanie treœci, w czasie którego stwierdzono nie-

wielk¹ iloœæ gazu oraz nadtrawionego mleka. Kolejno

w odstêpie 30 minut dokonano dwóch wlewów doprost-

niczych z ciep³ej wody z myd³em, podczas których wy-

p³ukano nieznaczn¹ iloœæ ka³u barwy ¿ó³tej. W celu wy-

kluczenia pêkniêcia pêcherza moczowego przeprowadzo-

no zabieg cewnikowania, podczas którego zwierzê wy-

dali³o oko³o 100 ml moczu barwy ciemno¿ó³tej.

Prowadz¹c poszczególne etapy badania diagnostycz-

nego, w celu wyrównania zaburzeñ w stanie ogólnym,

po pobraniu krwi z ¿y³y szyjnej zewnêtrznej do badañ

laboratoryjnych, podano we wlewie do¿ylnym p³yn wie-

loelektrolitowy (PWE) w iloœci 1000 ml, 5% roztwór glu-

kozy (Glucosum 5% inj.) 500 ml, witaminê B

1

(Vitami-

num B

1

25mg/ml) 6 ml, witaminê C (Vitaminum C 10%

inj.) 5 ml oraz preparat wapniowy (Calcium borogluco-

natum 25%) 30 ml. Zastosowano równie¿ os³onê anty-

biotykow¹ podaj¹c domiêœniowo 2,5 ml preparatu zawie-

raj¹cego penicylinê ze streptomycyn¹ (Penstrep: siarczan

streptomycyny 250 mg/ml, penicylina prokainowa 200

mg/ml).

Pomimo aplikacji œrodka przeciwbólowego i rozkur-

czowego oraz wykonanych zabiegów nie nast¹pi³o

zmniejszenie stopnia nasilenia objawów bólowych. Na

podstawie powy¿szych faktów wysuniêto podejrzenie

przemieszczenia jelit cienkich, co stanowi³o wskazanie

do skierowania zwierzêcia na laparotomiê diagnostycz-

n¹ do Kliniki Chirurgii Zwierz¹t w Lublinie.

W tego typu przypadkach, w których trudno postawiæ

pewne rozpoznanie, wa¿nym diagnostycznie elementem

mog¹ byæ wyniki badañ laboratoryjnych, a szczególnie

wykonanie abdominocentezy (2, 3, 8-11). Wykonuje siê

j¹ przy u¿yciu ig³y, kaniuli lub wenflonu. Miejsce punk-

cji znajduje siê na linii bia³ej w po³owie odleg³oœci miê-

dzy wyrostkiem mieczykowatym mostka a pêpkiem

w najni¿szym punkcie pow³ok brzusznych. Uzyskany

punktat oceniany jest makroskopowo, zwraca siê tak¿e

uwagê na iloœæ oraz ewentualn¹ zmianê jego zabarwie-

nia. P³yn otrzewnowy w przypadku przemieszczeñ jelit

cienkich zwiêksza sw¹ objêtoœæ oraz zmienia kolor z ¿ó³-

tego na lekko czerwony ju¿ po 2-3 godzinach od wyst¹-

pienia objawów klinicznych, a¿ do ciemnoczerwonego

po 6-7 godzinach (4, 8, 10). Ponadto w punktacie mo¿na

oznaczaæ liczbê leukocytów (norma do 3,5 × 10

9

/l) oraz

iloœæ bia³ka ca³kowitego (norma 5-15 g/l), których po-

ziomy w opisywanych przypadkach w znacz¹cy sposób

wzrastaj¹ (4). Nale¿y jednak pamiêtaæ, i¿ paracenteza

niesie ze sob¹ pewne ryzyko, zw³aszcza w przypadku

przemieszczeñ jelit, gdy¿ dochodzi wtedy bardzo szyb-

ko do patologicznych zmian w œcianie jelita, a przypad-

kowe jego nak³ucie mo¿e spowodowaæ przedostanie siê

treœci pokarmowej do jamy otrzewnowej (4, 10, 11).

W opisywanym przypadku klinicznym, ze wzglêdu na

uzyskane wyniki badañ hematologicznych i biochemicz-

nych (tab. 1), podjêto decyzjê o przeprowadzeniu zabie-

gu laparotomii, odstêpuj¹c od wykonania punkcji do jamy

otrzewnowej w warunkach terenowych.

Normatywna liczba bia³ych krwinek dla Ÿrebiêcia

w wieku 1-3 dni wynosi 6,0-10,1 tys./mm

3

. Poziom 4,63

tys./mm

3

, jaki stwierdzono u badanego zwierzêcia,

œwiad-

czy o leukopenii, która jest jednym z objawów laborato-

ryjnych towarzysz¹cych ostrym niedro¿noœciom jelit

(6, 7). Fakt ten mo¿na wykorzystywaæ w rozpoznawaniu

Medycyna Wet. 2007, 63 (3)

346

tego typu schorzeñ, szczególnie u Ÿrebi¹t, gdy ograni-

czone s¹ inne metody diagnostyczne. Z kolei fizjologicz-

ne wartoœci wskaŸników czerwonokrwinkowych dla Ÿre-

bi¹t w wieku 2-7 dni wynosz¹ dla erytrocytów 9,0 ± 0,8

mln/mm

3

, a dla hematokrytu 37,1% ± 2,8 (7). Uzyskana

wartoœæ hematokrytu u pacjenta wynosi³a 50,9%, co mog-

³oby œwiadczyæ o œrednim stopniu odwodnienia, gdyby

nie fakt, i¿ poziom bia³ka ca³kowitego znajdowa³ siê

w normie. Podwy¿szona wartoœæ Ht mog³a byæ zatem na-

stêpstwem obecnoœci stresu i bólu, które mog¹ spowo-

dowaæ wzrost tego wskaŸnika nawet o 15-60% (7).

Premedykacjê wykonano przy u¿yciu ksylazyny

w dawce 1 mg/kg m.c. i.m. W celu znieczulenia ogólne-

go zastosowano thiopental w dawce 10 mg/kg m.c. i.v.,

znieczulenie frakcjonowano. W czasie zabiegu zwierzê-

ciu podawano w kroplowym wlewie do¿ylnym p³yn Rin-

gera oraz p³yn wieloelektrolitowy w dawce 50 ml/kg m.c.

Zwierzê przygotowano do zabiegu wed³ug zasad asepty-

ki chirurgicznej. U³o¿ono je na stole operacyjnym i wy-

wi¹zano w pozycji grzbietowej. Pole operacyjne ob³o¿o-

no ja³owymi serwetami operacyjnymi. Wykonano przed-

pêpkowe ciêcie pow³ok brzusznych w linii bia³ej d³ugoœ-

ci oko³o 30 cm. Odszukano wierzcho³ek jelita œlepego,

a nastêpnie przesuwaj¹c pêtle jelita biodrowego odnale-

ziono odcinek barwy sino-czerwonej o konsystencji tê-

giej (ryc. 1). Zmiany spowodowane by³y skrêtem krezki

o 180°, co prowadzi³o do zaburzeñ kr¹¿enia na odcinku

jelita ok. 1,5 m. Wykonano resekcjê zmienionej czêœci

jelita biodrowego. Martwicowo zmieniony odcinek jeli-

ta ujêto w klemy jelitowe, ob³o¿ono ja³owymi serwetami

operacyjnymi, podwi¹zano naczynia krezkowe, a nastêp-

nie dokonano resekcji zmienionej czêœci jelita. Jelito ze-

spolono sposobem bok-do-boku, aby zapobiec ewen-

tualnemu zwê¿eniu œwiat³a jelita. Koñce jelit zespolono

dwoma rzêdami szwów: pierwszy rz¹d szwami zbli¿aj¹-

cymi, drugi zatapiaj¹cymi. Do zespolenia u¿yto materia-

³u Dexon 2-0. Zespolenie jelit zakoñczono zszywaj¹c

krezkê jelitow¹ szwami przerywanymi, nici¹ Dexon nr 1.

Miêœnie i otrzewn¹ zespolono szwem materacowym po-

jedynczym materia³em Vicryl nr 2. Skórê zszyto szwem

materacowym pojedynczym, u¿ywaj¹c nici lnianej nr 2.

rebiê wybudzano przez oko³o 24 godziny. W tym okre-

sie nawadniano je drog¹ pozajelitow¹, stosuj¹c p³yn Rin-

gera, p³yn wieloelektrolitowy oraz glukozê 5% w ³¹cznej

iloœci 40 ml/kg/dobê. Poza tym zwierzê otrzymywa³o

kompleks witamin, kofeinê, metamizol oraz jako os³onê

antybiotykow¹ preparat Pen-strep 1 ml/25 kg m.c. Od

drugiej doby Ÿrebiê otrzymywa³o mleko matki z butelki

w iloœci 200 ml/godzinê. W trzeciej dobie po zabiegu

zwierzê odzyska³o si³y na tyle, ¿e mo¿liwe by³o przysta-

wianie do matki i samodzielne pobieranie pokarmu

(ryc. 2). Szwy skórne usuniêto po 10 dniach od zabiegu.

a

k

s

w

y

n

a

z

c

a

n

z

O

Ÿ k

i

n

æ

œ

o

tr

a

w

a

n

a

k

s

y

z

U

(

y

t

y

c

o

rt

y

r

E

× 0

1

2

1

)l

/

4

4

,

1

1

)l

/l

(

)t

H

(

t

y

r

k

o

t

a

m

e

H

9

0

5

,

0

)l

d

/

g

(

a

n

i

b

o

l

g

o

m

e

H

3

,

5

1

(

y

t

y

c

o

k

u

e

L

× 0

1

9

)l

/

3

6

,

4

)

%

(

e

n

a

w

o

t

n

e

m

g

e

s

e

li

f

o

rt

u

e

N

2

6

)

%

(

e

t

a

w

o

k

z

c

e

³

a

p

e

li

f

o

rt

u

e

N

4

)

%

(

e

li

f

o

n

y

z

o

E

1

)

%

(

y

t

y

c

o

n

o

M

1

)

%

(

y

t

y

c

o

f

m

i

L

2

3

)l

/

g

(

e

ti

w

o

k

³

a

c

o

k

³

a

i

B

4

,

8

6

)l

/

g

(

y

n

i

m

u

b

l

A

9

6

,

5

3

)l

/l

o

m

m

(

a

n

i

b

u

ri

li

B

6

8

,

3

3

)l

/l

o

m

m

(

k

i

n

z

c

o

M

6

3

,

3

)l

/

U

I(

a

w

o

n

a

i

n

i

g

a

r

a

p

s

a

a

z

a

r

e

f

s

n

a

rt

o

n

i

m

A

3

6

,

1

5

1

)l

/

U

I(

a

w

o

n

i

n

a

l

a

a

z

a

r

e

f

s

n

a

rt

o

n

i

m

A

6

7

,

8

Tab. 1. Wyniki badañ laboratoryjnych

Ryc. 2. rebiê w 3. dobie po zabiegu

Ryc. 1. Patologicznie zmieniony odcinek jelita biodrowego

Medycyna Wet. 2007, 63 (3)

347

Do schorzeñ przebiegaj¹cych z podobnymi objawami

i wystêpuj¹cych najczêœciej w pierwszych dniach ¿ycia

Ÿrebi¹t nale¿y zatrzymanie smó³ki, czyli niedro¿noœæ

okrê¿nicy zstêpuj¹cej i pêkniêcie pêcherza moczowego

(2, 4, 5, 10, 12). Schorzenia te nale¿y zró¿nicowaæ z prze-

mieszczeniem jelit cienkich, w tym jelita biodrowego.

Wiêkszoœæ Ÿrebi¹t oddaje smó³kê do 24 godzin po po-

rodzie, a o jej zatrzymaniu mo¿na mówiæ, gdy brak jej

wydalania do 10 godzin od porodu (5). Niemniej jednak

noworodek, który nie odda³ ka³u w ci¹gu pierwszych kilku

godzin ¿ycia, a w prostnicy wyczuwa siê palpacyjnie

tylko œluz, powinien byæ uwa¿any za Ÿrebiê wysokiego

ryzyka (12). Choroba ta mo¿e przebiegaæ z ró¿nym nasi-

leniem objawów chorobowych, powik³anych niekiedy od-

wodnieniem i autointoksykacj¹. U Ÿrebi¹t z zatrzyma-

niem smó³ki stwierdza siê znamiona niedro¿noœci, poja-

wiaj¹ siê objawy bólowe œredniego b¹dŸ du¿ego stopnia,

ci¹g³e. Zwierzê naprê¿a siê z uniesionym ogonem, obec-

ne s¹ silne parcia, czêsto cofa siê, k³adzie i podnosi oraz

przyjmuje postawê grzbietow¹. Towarzysz¹ temu obja-

wy posmutnienia, postêpuj¹cej niechêci do ssania oraz

autointoksykacji (4, 5, 10). Zaburzenie to zagra¿a ¿yciu

zwierzêcia, zw³aszcza w przypadkach trwaj¹cych wiele

godzin. Nale¿y wiêc zastosowaæ wlewy doprostnicze przy

u¿yciu gumowego katetera, wprowadzaj¹c do prostnicy

ciep³¹ wodê, ewentualnie z dodatkiem myd³a, oleju pa-

rafinowego lub soli przeczyszczaj¹cych. Nie zaleca siê

natomiast usuwania ka³u mechanicznie, gdy¿ mo¿na spo-

wodowaæ perforacjê prostnicy twardymi masami ka³o-

wymi. Je¿eli leczenie zachowawcze nie daje po¿¹danych

efektów, wówczas nale¿y wykonaæ laparotomiê i chirur-

giczne usuniêcie smó³ki (4, 5, 10, 12). W celu zapobie-

gania schorzeniu w wielu stadninach stosuje siê wlewy

doprostnicze u nowo narodzonych zwierz¹t, jednak¿e

zdania s¹ podzielone co do s³usznoœci takiego postêpo-

wania u zdrowych Ÿrebi¹t (12). Wykluczenie wy¿ej wy-

mienionej jednostki chorobowej powinno opieraæ siê na

dok³adnym wywiadzie, wnikliwym badaniu klinicznym

oraz ocenie skutecznoœci leczenia. W przypadkach w¹t-

pliwych zaleca siê wykonanie badania radiologicznego

lub laparotomii diagnostycznej, szczególnie w sytuacji,

gdy zwierzê jest w dobrym stanie ogólnym, co znacznie

zwiêksza szanse na pozytywne rozwi¹zanie problemu.

Z danych piœmiennictwa wynika, ¿e przy¿yciowo cho-

roby uk³adu moczowego, w tym pêkniêcie pêcherza mo-

czowego, stwierdzane s¹ tylko u 0,5% leczonych koni

(1). Œredni czas od porodu do pierwszego wydalania

moczu u Ÿrebi¹t wynosi oko³o 8,5 godziny. Œrednio ogier-

ki wydalaj¹ mocz w 6., a klaczki w 11. godzinie ¿ycia

(12). rebiê pobiera bardzo du¿¹ iloœæ p³ynnego pokar-

mu, dlatego te¿ iloœæ wydalanego moczu równie¿ jest

znaczna. Najczêstsz¹ przyczyn¹ pêkniêcia pêcherza mo-

czowego s¹ problemy podczas porodu powoduj¹ce nad-

mierny ucisk na jamê brzuszn¹ wypieranego p³odu, szcze-

gólnie w przypadkach nadmiernego wype³nienia pêche-

rza moczem. Objawy pêkniêcia pêcherza moczowego

pojawiaj¹ siê przewa¿nie miêdzy 1. a 4. dniem ¿ycia.

Wystêpuje czêste parcie na mocz, który wydalany jest

kropelkami. Ponadto pojawiaj¹ siê bóle morzyskowe

œredniego lub du¿ego stopnia o charakterze ci¹g³ym.

Mo¿e dochodziæ do powiêkszania siê zarysu pow³ok

brzusznych, a oddechy staj¹ siê przyspieszone i p³ytkie

w zwi¹zku z rozwijaj¹c¹ siê mocznic¹ i endotoksemi¹

(2, 4, 5, 10). Diagnostycznie mo¿na wykonaæ cewniko-

wanie i oceniæ iloœæ wyp³ywaj¹cego moczu lub punkcjê

do jamy otrzewnowej, gdzie stwierdza siê obecnoœæ p³y-

nu o zapachu moczu, który ewentualnie poddaje siê ba-

daniu na zawartoœæ mocznika. Mo¿na równie¿ dodaæ do

oko³o 1 ml p³ynu otrzewnowego 1-2 krople dymi¹cego

kwasu azotowego, a w przypadku obecnoœci w nim mo-

czu, nast¹pi wytr¹cenie kryszta³ków kwasu moczowego

(4, 10). Przy braku pewnoœci odnoœnie rozpoznania, mo¿-

na podaæ cewnikiem do pêcherza moczowego oko³o

10 ml b³êkitu metylenowego, a nastêpnie po 30 minu-

tach zrobiæ nak³ucie do jamy cia³a. Obecnoœæ zabarwio-

nego punktatu potwierdza diagnozê (5, 10). Inn¹ mo¿li-

woœci¹ jest wykonanie radiografii uk³adu moczowego

Ÿrebiêcia. Rozerwanie cewki moczowej lub pêcherza

diagnozuje siê przy u¿yciu tzw. kontrastu wstêpuj¹cego,

tj. podawanego przez cewkê moczow¹ (1, 11). Mo¿na

równie¿ wykonaæ endoskopiê przezcewkow¹ dziêki cze-

mu istnieje mo¿liwoœæ oceny stanu cewki moczowej, pê-

cherza moczowego oraz ujœcia moczowodów (1). Postê-

powanie terapeutyczne opiera siê na szybkiej interwen-

cji chirurgicznej polegaj¹cej na zaszyciu pêcherza, wy-

p³ukaniu jamy otrzewnowej i podaniu znacznych iloœci

p³ynu fizjologicznego i os³ony antybiotykowej drog¹ pa-

renteraln¹. Istnieje du¿a szansa na uratowanie zwie-

rzêcia, je¿eli zabieg zostanie wykonany w 1.-2. dniu cho-

roby.

Warunkiem wysokiej skutecznoœci terapii schorzeñ

przewodu pokarmowego lub uk³adu moczowego Ÿrebi¹t

jest szybkie postawienie pewnej diagnozy oraz zastoso-

wanie adekwatnych do sytuacji metod postêpowania za-

chowawczego b¹dŸ chirurgicznego.

Piœmiennictwo

1.D¹browska J.: Diagnostyka chorób uk³adu moczowego koni. Medycyna Wet.

2003, 59, 112-115.

2.Dunkel B., Palmer J. E., Olson K. N., Boston R. C., Wilkins P. A.: Uroperito-

neum in 32 Foals: Influence of Intravenous Fluid Therapy, Infection and Sepsis.

J. Vet. Intern. Med. 2005, 19, 889-893.

3.Finik Z.: Schorzenia morzyskowe koni. Medycyna Wet. 1958, 14, 482-486.

4.Fryc J.: Rozpoznawanie i leczenie schorzeñ kolkowych u koni. Wyd.

SI-MA, Warszawa 1999, s. 28-35, 204-216.

5.Frymus T.: Choroby nowo narodzonych Ÿrebi¹t. Magazyn Wet. 1993, 2,

10-13.

6.Harvey J. W., Asquith R. L., McNulty P. K., Kivipelto J., Bauer J. E.: Haema-

tology of foals up to one year old. Equine vet. J. 1984, 16, 347-353.

7.Krumrych W.: WskaŸniki laboratoryjne krwi koni – wartoœci referencyjne

i interpretacja. Wyd. PIWet., Pu³awy 2003, 18-34.

8.Pinkiewicz E.: Zasady rozpoznawania i leczenia schorzeñ morzyskowych

u koni. Lubelskie Zak³ady Graficzne, Lublin 1973, 29-31.

9.Pusterla N., Fecteau M. E., Madigan J. E., Wilson W. D., Magdesian K. G.:

Acute Hemoperitoneum in Horses: A Review of 19 Cases (1992-2003).

J. Vet. Intern. Med. 2005, 19, 344-347.

10.Radostits O. M., Gay C. C., Blond D. C., Hinchcliff K. W.: Veterinary Medi-

cine: A textbook of the diseases of cattle, sheep, pigs, goats and horses. Saun-

ders W. B. Co., London 1999, 209-211, 493-500.

11.Speirs V. C., Wrigley R. H.: Clinical examination of horses. Saunders W. B.

Co., Philadelphia 1997, 233-239, 270-275.

12.Tischner M.: Zdrowie i jego zagro¿enia podczas pierwszych 24 godzin ¿ycia

Ÿrebiêcia. Sympozjum Profilaktyka i terapia w odchowie m³odych zwierz¹t.

Olsztyn 10-11 wrzeœnia 1993, s. 135-140.

13.Tulleners E. P.: Complications of abdominocentesis in the horse. J. Am. Vet.

Med. Assoc. 1988, 182, 232-235.

Adres autora: lek. wet. Jacek Mochol, ul. G³êboka 30, 20-612 Lublin;

e-mail: [e-mail]