Pomoce
dydaktyczne w
katechezie dzieci

Szkół Specjalnych

WYBORU I OPRACOWANIA

DOKONAŁA

S.M. Goretti



SKŁAD I OPRACOWANIE

TECHNICZNE

Andrzej Kowalski

PIEKARY ŚLĄSKIE 2002

POMOCE DYDAKTYCZNE

W KATECHEZIE DZIECI SZKÓŁ

SPECJALNYCH

Zainteresowanie

Podstawowym zadaniem nauczyciela jest przekazywanie dziecku pewnych treści. Zazwyczaj
odbywa się to w formie tradycyjnej, tj. wykładowej. Coraz częściej z pomocą przychodzą
bogato ilustrowane podręczniki, programy telewizyjne, czy radiowe, programy komputerowe.
Są one cennym uzupełnieniem lekcji.
Każda lekcja powinna być tak prowadzona, aby w maksymalnym stopniu zainteresować
ucznia i zaangażować go w daną tematykę. Zainteresowanie dziecka tematem jest już połową
– o ile nie większą częścią – sukcesu dydaktycznego osoby prowadzącej zajęcia. Wzbudzenie
go jest tym ważniejsze im młodsze jest dziecko i im większe ma trudności w koncentracji
uwagi i zapamiętywaniu informacji. Zainteresowanie ma niebagatelny wpływ na proces
przyswajania wiedzy i jest to rzecz powszechnie znana. Niestety, przez wielu nauczycieli
bagatelizowana. Jeżeli lekcja jest nudna, zajęcia prowadzone są wg stałego schematu,
ćwiczenia rutynowe, w końcu wykłady i treść lekcji wyjęta z książek, a nie z życia, to w taki
sposób nie zainteresujemy ucznia.
Tworzenie różnorakich pomocy dydaktycznych ułatwia w znacznym stopniu uatrakcyjnienie
lekcji i zaciekawienie dziecka. Z drugiej strony, układając klocki lub wycinając obrazki,
dziecko angażuje się w zajęcia i bierze w nich aktywny udział.

Podział pomocy

Można wyróżnić trzy podstawowe grupy pomocy dydaktycznych:

 pomoce służące nauczycielowi do prezentacji pewnych pojęć. Do tej grupy należą

przede wszystkim kolorowe tablice, wykresy i szablony rysunkowe (teatrzyk cieni).

 pomoce służące uczniom do wprowadzania i utrwalania pewnych wiadomości poprzez

zabawę. W tej grupie będą mieścić się przede wszystkim wszelkiego rodzaju gry
planszowe, układanki, klocki, gry karciane, domina.

 pomoce indywidualne, służące uczniom do utrwalania wiadomości. Jest to najbogatsza

w pomoce grupa, a z drugiej strony najbardziej zróżnicowana pod względem form.
Różnice pomiędzy poszczególnymi pomocami w tej grupie wynikają z konieczności
dostosowania ich do poziomu rozwoju dziecka. I tak wprowadzając sobie podział na
trzy poziomy: młodszy, średni i starszy, mamy:

– 3 –

o dla dzieci młodszych (klasy I-IV podstawówki i Zespoły Edukacyjno–

Terapeutyczne): kolorowanki, rysunki kropkowe (pisanie po śladach),
rozsypanki, wydobywanie kształtów;

o dla dzieci w średnim wieku (klasy V-VI podstawówki): uzupełnianki

obrazkowe, wyklejanki, rozsypanki, krzyżówki obrazkowe;

o dla dzieci starszych (gimnazjum): uzupełnianki literowe, wykresy, wybieranki,

krzyżówki.

Pomoce dedykowane

Czy potrzebujemy pomocy dedykowanych, czyli stworzonych z myślą o prowadzeniu
katechezy? I tak, i nie. Na rynku pojawia się coraz więcej pomocy praktycznie pod kątem
każdej katechezy na każdym poziomie. Najmniej jest tych, tworzonych właśnie dla dzieci ze
szkół specjalnych. Nie mniej jednak, skoro za cel postawimy sobie pozyskanie przede
wszystkim zainteresowania ucznia, okaże się, że nie ważne jest czy cel ten osiągniemy
podczas zabawy kostką, czy gry w „chińczyka”. Ważne jest to, czy będziemy umieli
„podpiąć” pod daną pomoc odpowiednie treści. Oczywiście, że łatwiej jest prowadzić zajęcia
z pomocami tworzonymi pod kątem konkretnej katechezy. Wtedy te treści niejako „same”
wyskakują z pomocy. I rolą nauczyciela jest już tylko umiejętne nimi pokierowanie. Należy
dodać, że pomoce mają za zadanie pomóc nauczycielowi. Nawet najlepsze – nie poprowadzą
za nas zajęć.
Tworzenie pomocy nie jest sprawą łatwą. Nie jest w tym miejscu istotna technika ich
wykonania. Można je robić ręcznie, przy pomocy komputera, w zależności od inwencji. Nie
zależnie jednak od przyjętej metody jest to z pewnością zajęcie czasochłonne, gdyż wymaga –
przynajmniej na początku – przygotowywania takich pomocy na każdą lekcję katechezy. Przy
pomocy dzisiejszych komputerów, kolorowych i czarnobiałych kser, można jednak naprawdę
zdziałać cuda. Forma i treść pomocy jest w tym miejscu ograniczona jedynie naszą własną
pomysłowością.
Zachęcam do tworzenia własnych pomocy. Można je w łatwy sposób dostosować do
konkretnej klasy. Choć wydaje się to z początku uciążliwe – przynosi jednak zyski w postaci
jaśniejszych, lepszych oraz w gruncie rzeczy łatwiej przeprowadzonych zajęć.

– 4 –

Wizualizacja treści

W każdej pomocy, ćwiczeniu, dziecko może w pewien sposób „odnaleźć siebie”. Zrobić to co
umie albo lubi, a więc uzyskać satysfakcję, zarazem poznając nowe pojęcia lub je utrwalając.
Stosowanie pomocy dydaktycznych ma szczególne znaczenie w szkołach specjalnych i to na
każdym jej etapie; przede wszystkim w młodszych klasach podstawówki oraz zespołach
edukacyjno – terapeutycznych, ale także starszych klasach podstawówki oraz klasach
gimnazjalnych. Uczniowie ci mają szczególne trudności w przyswajaniu wiedzy. Specyficzne
więc są również wymagania odnośnie prowadzenia zajęć. Lekcje katechezy należą do
najbardziej obfitujących w pojęcia trudne do zrozumienia. Pomoce na nich stosowane
powinny być więc szczególnie proste, szczególnie jasno i czytelnie obrazujące stosowne
treści. Nie oznacza to, że nie należy przykładać wagi do formy pomocy. Jak najbardziej!
Oczywiście powinny być one ładne i estetyczne. Mnie samej, do końca życia zapadły w
pamięć świetne rysunki z Katechizmu Opolskiego dla dzieci. Pamiętam każdy szczegół,
każdego rysunku i mało tego – również katechezę, która się z nim wiązała. Dlaczego? Na
czym polegał fenomen i wyższość tych obrazków nad innymi? Przecież nie były nawet
kolorowe... Ale były bardzo wymowne. Twarze ludzi dobrych, emanowały dobrocią i
radością, a twarze złoczyńców – złem i nienawiścią. Zwierzęta i świat stworzony przez Boga
były po prostu ładne. Jako dziecko chętnie utożsamiałam się z postaciami, które były miłe,
sympatyczne i mnie się podobały.
Nacisk kładziony na estetykę, nie może jednak odbywać się kosztem czytelności pomocy. W
szczególności ilustracje obrazujące pewne treści – zwłaszcza abstrakcyjne powinny zawierać
tylko te elementy naprawdę niezbędne do zrozumienia i wytłumaczenia tematu. Wystarczy dla
przykładu wspomnieć piękny skądinąd rysunek Zwiastowania, na którym Archanioł Gabriel
wręcza Najświętszej Maryi Pannie lilię. Dziecko upośledzone w takim przypadku może
skojarzyć moment Zwiastowania z faktem podarowania lilii, a nie przekazania jej Radosnej
Nowiny. Dziecko nie rozumie, że kwiat jest tu jedynie symbolem. Dla niego jest on głównym
tematem ilustracji – pośrednio dlatego, że z całego rysunku właśnie kwiat mu najłatwiej
wyodrębnić i jest on dla niego rzeczą najbardziej znaną.
Pomoc obfitująca w szczegóły rozprasza uwagę ucznia i paradoksalnie zamiast pomagać –
utrudnia nauczycielowi odpowiednie pokierowanie tokiem rozumowania dziecka.
Reasumując. Jeżeli rysunek przedstawia jedną osobę jasne jest, nawet dla dziecka
upośledzonego, że to o nią chodzi. Jeżeli natomiast przedstawia tłum? Przymrużmy nieco
oczy, wtedy nawet nam będzie trudno wyodrębnić tę najistotniejszą.
Ważną sprawą jest dostosowanie poziomu pomocy, do intelektualnego rozwoju dziecka. Zbyt
trudne ćwiczenia – zniechęcą go. Zbyt łatwe – szybko znudzą i nie pobudzą szarych komórek
do działania.

Wielość form

– 5 –

Problem koncentracji uwagi dotyczy w mniejszym lub większym stopniu każdego dziecka.
Dzieci upośledzone nie są w tym miejscu wyjątkiem. Jeżeli na każdej lekcji będą używały tej
samej pomocy, nawet pomocy tego samego rodzaju – szybko im się ona znudzi ii przestanie
pełnić swoją funkcję, owego „koncentratora” uwagi dziecka. Dla tego istotne jest aby tworzyć
możliwie różnorodne pomoce: klocki, gry, karty, układanki, uzupełnianki, ilustracje kolorowe
i do kolorowania, rozsypanki literowe, wycinanki, itd.
Poprzez różnorodność form pomocy dydaktycznych możemy w większym stopniu dostosować
je do indywidualnych uzdolnień dzieci. Oczywistym jest fakt, że pewne dzieci mają lepiej
rozwinięte zdolności manualne, inne postrzeganie kolorów, inne kształtów. Dysponując dużą
ilością form danej pomocy np. obrazki, klocki i uzupełnianki do przykazań można dobrać
odpowiedni zestaw do konkretnego zespołu uczniów.

Różnorodność przedstawień

Upośledzenie umysłowe wiąże się ze zmniejszeniem ilorazu inteligencji u dziecka. Z kolei
inteligencja jest miarą zdolności człowieka do myślenia abstrakcyjnego. Wiele pomocy tego
samego typu, np. ilustracji, poruszających ten sam problem z nieco „innej” strony, w nieco
odmienny sposób, pomoże nam wspomóc myślenie abstrakcyjne dziecka. Dobrze jest mieć
pod ręką kilka przedstawień Matki Boskiej (a nie jedno), kilka ilustracji aniołów, itp.
Przeglądając te ilustracje, dziecko niejako w naturalny sposób uczy się abstrahowania od tych
konkretnych przedstawień porównując je ze sobą, odnajdując wspólne cechy, nawet jeśli nie
w pełni to sobie uświadamia.

Zakończenie

Przedstawione poniżej pomoce stanowią oczywiście jedynie pewien przykład wizualizacji
treści religijnych. Część z nich stanowi niejako „komplet” (np. układanka „Droga krzyżowa”),
pewne z kolei można by jeszcze rozszerzać w przysłowiową nieskończoność (np. klocki „Nasi
patroni”). Z oczywistych względów pewne treści łatwiej poddać takiej „wizualizacji”, inne
zaś trudniej. Nie wszystkie pomoce będą więc w pełni „pożyteczne”. Nie trudno też
spostrzec, iż w wielu opisanych pomocach nie ma w gruncie rzeczy nic odkrywczego.
Zadaniem niniejszego opracowania jest przede wszystkim podsunięcie pomysłów i zachęcenie
do samodzielnego wykonywania pomocy. Nie wyczerpuje się tu więc w żadnym razie tego
bardzo obszernego tematu, jakim jest wizualizacja treści katechetycznych.

– 6 –

PRZEGLĄD POMOCY

„Rok liturgiczny”........................................................................................................... 8

„Dziesięć przykazań”.................................................................................................... 9

„Tajemnice różańca”.................................................................................................. 10

„Sakramenty święte”.................................................................................................. 11

„Droga krzyżowa”....................................................................................................... 12

„Pamięć”..................................................................................................................... 13

„Krzyż”........................................................................................................................ 14

„Szablony dotykowe”.................................................................................................. 15

„Teatrzyk cieni”.......................................................................................................... 16

„Tabliczki z przykazaniami”........................................................................................ 17

„Różaniec”.................................................................................................................. 18

„Pięć warunków
dobrej spowiedzi”....................................................................................................... 19

„Katechetyczne abecadło”......................................................................................... 20

„Siedem grzechów głównych”.................................................................................... 21

„Stworzenie świata”.................................................................................................... 22

„Nasi patroni”............................................................................................................. 23

„Testy”........................................................................................................................ 24

„Matka Boska Piekarska”........................................................................................... 25

„Msza Święta”............................................................................................................ 26

– 7 –

Pomoc dydaktyczna

„ROK LITURGICZNY”

TYP:

Układanka.

OPIS:

Kartonowe koło podzielone jest na 6 części symbolizujące poszczególne okresy roku

liturgicznego: Czas Adwentu, Czas Bożego Narodzenia, Czas Zwykły, Czas
Wielkiego Postu, Czas Wielkanocny, Czas Zwykły. Poszczególne części
odróżniają się od siebie kolorystyką ułatwiającą dziecku utrwalenie i kojarzenie
wiadomości: Czas Adwentu i Czas Wielkiego Postu – fioletowy, Czas Bożego
Narodzenia, Czas Wielkanocny – biały, Czas Zwykły – zielony. Na każdej części
umieszczone są symbole religijne związane z danym okresem. Ponadto zaznaczone
są najważniejsze święta danego okresu.

CEL:

Utrwalanie podstawowych barw i pochodnych. Przetwarzanie obrazu wzrokowego
na graficzny. Organizowanie możliwości indywidualnego wypowiadania się.
Zapoznanie z podziałem roku liturgicznego.

ĆWICZENIA:

Dzieci umieszczają części koła w odpowiedniej kolejności. Wskazują znane im
symbole, kojarzą je ze zwyczajami związanymi z danym okresem liturgicznym.

– 8 –

Pomoc dydaktyczna

„DZIESIĘĆ PRZYKAZAŃ”

TYP:

Klocki, układanka.

OPIS:

Komplet klocków składa się z 40 części – drewnianych kwadratów, z naklejonymi
kolorowymi obrazkami. Jedno przykazanie opisywane jest czterema klockami:
pierwszy klocek ma wypisaną liczbę symbolizującą przykazanie, drugi klocek
mieści tekst przykazania, na trzecim klocku są rysunki ilustrujące dane
przykazanie. Ostatni czwarty klocek obrazuje przekroczenie danego przykazania.
Dla ułatwienia, dla dzieci, które jeszcze nie poznały przykazań, z tyłu klocków
znajdują się różnokolorowe symbole (np. koła, kwadraty). Wszystkie cztery klocki
opisujące jedno przykazanie oznaczone są tym samym symbolem, przy czym jeden
symbol jest związany tylko z jednym przykazaniem.

CEL:

Ćwiczenia koncentracji uwagi i orientacji przestrzennej. Kształtowanie
pozytywnych cech charakterów uczniów. Wdrażanie do stosowania przykazań
Bożych koniecznych w życiu codziennym. Przygotowanie do życia w rodzinie.
Rozpoznawanie figur geometrycznych. Rozwój mowy, jako informacji o stanach
emocjonalnych uczniów. Integracja nauczania matematyki i środowiska społeczno
– przyrodniczego.

ĆWICZENIA:

Można organizować wszelkiego rodzaju zabawy z układaniem klocków,
kompletowanie przykazań (z porozrzucanych klocków dzieci wybierają te, które
opisują dane przykazanie); konkursy: kto wskaże przykazanie opisujące dany
rysunek. Inna propozycja: dziecko wskazuje obrazek ilustrujący przykazanie
i rysunek przedstawiający przekroczenie przykazania.

– 9 –

Pomoc dydaktyczna

„TAJEMNICE RÓŻAŃCA”

TYP:

Układanka, karty.

OPIS:

Komplet kart składa się z 41 kart (4 razy po 5 par + 1 dodatkowa). Każda część
(poszczególne tajemnice) oznaczona jest odpowiednim kolorem: tajemnice
chwalebne – białym, tajemnice radosne – zielonym, tajemnice bolesne –
czerwonym, tajemnice światła – żółtym. Każda tajemnica przedstawiona jest na
dwu kartach: na jednej jest obrazek ją ilustrujący, a na drugiej treść tajemnicy.
Karty należące do jednej części są ponumerowane od 1 do 5. Dodatkowa ma napis
„RÓŻANIEC”.

CEL:

Poznanie tajemnic różańca. Kształtowanie umiejętności posługiwania się
różańcem. Wyrobienie szacunku do symbolu religijnego. Kojarzenie tajemnic z
danym jej kolorem. Zachęcenie do praktycznego stosowania modlitwy różańca w
potrzebie danej chwili. Wykształcenie nawyku uczestniczenia w październikowych
nabożeństwach różańca św.

ĆWICZENIA:

Karty mogą być wykorzystywane do gry (zgodnie z zasadami np. popularnego
„Piotrusia”), także jako układanka. Można wykorzystywać tylko karty dotyczące
tajemnic wchodzących w skład niektórych części lub też całość tj. 41 kart.

– 10 –

Pomoc dydaktyczna

„SAKRAMENTY ŚWIĘTE”

TYP:

Układanka, karty.

OPIS:

Komplet składa się z 15 kart (7 par + 1 dodatkowa) przedstawiających
poszczególne sakramenty święte. Na jednych kartach przedstawione są symbole
związane z sakramentami, odpowiednio: karafka – chrzest, konfesjonał – pokuta,
kielich – komunia św., gołębica – bierzmowanie, łóżko – namaszczenie chorych,
stuła – kapłaństwo, obrączki – małżeństwo. Drugi rodzaj kart przedstawia zdjęcie
szafarza udzielającego danego sakramentu.

CEL:

Umiejętność przetwarzania symbolu graficznego na obraz wzrokowy. Kształcenie
analizy i syntezy spostrzegania, rozwijanie myślenia logicznego.

ĆWICZENIA:

Karty mogą być wykorzystywane do gry (zgodnie z zasadami np. popularnego
„Piotrusia”), także jako układanka. Można wykorzystywać same karty z
symbolami sakramentów lub też karty ze zdjęciami. Dzieci łączą w pary konkretne
symbole i zdjęcia.

– 11 –

Pomoc dydaktyczna

„DROGA KRZYŻOWA”

TYP:

Układanka, karty.

OPIS:

Komplet składa się z 29 kart (14 par + 1 dodatkowa). Na jednych kartach
narysowane są stacje drogi krzyżowej, na innych – nazwy tych stacji. Karty są
ponumerowane od 1 do 14. Dodatkowa 29 karta ma napis „DROGA
KRZYŻOWA”.

CEL:

Poznanie stacji drogi krzyżowej. Wzbogacenie i umacnianie wiary
chrześcijańskiej. Poszerzenie zasobu słownictwa religijnego. Integracja z
funkcjonowaniem w środowisku.

ĆWICZENIA:

Karty mogą być wykorzystywane do gry (zgodnie z zasadami np. popularnego
„Piotrusia”). Dziecko może również układać kolejne stacje pod okiem nauczyciela.
Równocześnie dziecko próbuje nazywać daną stację i opisywać związane z nią
wydarzenie.

– 12 –

Pomoc dydaktyczna

„PAMIĘĆ”

TYP:

Układanka.

OPIS:

Komplet składa się ze 144 kart (po dwie karty zawierające ten sam rysunek). Karty
przedstawiają symbole religijne (np. związane z konkretnymi świętami, naczynia
liturgiczne itp.)

CEL:

Wyrabianie szacunku do symboli, zwyczajów i świąt religijnych. Włączanie do
aktywnego uczestniczenia w obchodach wielkich świąt związanych z religią
chrześcijan. Przygotowanie do gotowości czytania umownych symboli
graficznych. Integracja z edukacją społeczno – przyrodniczą. Ćwiczenie pamięci
wzrokowej.

ĆWICZENIA:

Można organizować zabawy zgodnie z zasadami popularnej gry „Memory”. Inny
sposób polega na wybraniu jedynie części kart związanych ze sobą tematycznie np.
pod kątem lekcji o liturgii lub pod kątem lekcji o piśmie świętym. Jest to pomoc
bardzo uniwersalna, znajdująca zastosowanie do ilustracji wielu różnych katechez.

– 13 –

Pomoc dydaktyczna

„KRZYŻ”

TYP:

Układanka

OPIS:

Krzyż drewniany, składający się z części podobnych do puzzli (klocków).

CEL:

Ćwiczenie sprawności manualnej, koordynacji wzrokowo-ruchowej, rozwijanie
umiejętności spostrzegania wzorów, logicznego myślenia oraz pamięci wzrokowej.
Wyrabianie szacunku do krzyża – symboli wiary. Rozwijanie uwagi i wyobraźni
przestrzennej oraz proporcji wymiarów. Kształcenie wrażliwości estetycznej.
Integracja – utrwalanie elementów matematyki.

ĆWICZENIA:

Nauczyciel prowadzi zajęcia z wykorzystaniem krzyży różnej wielkości. Lekcja
rozpoczyna się pokazem, opisem układanki. Następnie dzieci rozpoznają materiał,
z którego zrobiony jest krzyż. Nauczyciel demonstruje składanie, po czym dzieci
usiłują same poskładać układankę w całość. Na koniec dzieci rozpoznają krzyże na
różnych ilustracjach i fotografiach.

– 14 –

Pomoc dydaktyczna

„SZABLONY DOTYKOWE”

TYP:

Szablony dotykowe.

OPIS:

Szablony mają postać grubej tektury lub deski, z naklejonym, wyciętym z
szorstkiego materiału (np. papieru ściernego) odpowiednim kształtem: krzyża,
serca, prostych napisów (np. BÓG) itd.

CEL:

Ćwiczenie sprawności manualnej, umiejętności obserwowania, wyszukiwania
różnic i podobieństw. Uczenie samokontroli. Wdrażanie do właściwej celowej
obserwacji. Ćwiczenia spostrzegania, koncentracji uwagi na konkretnym
materiale. Rozpoznawanie znaków ilustrujących treści religijne, korygowanie ich z
treścią ilustracji czy fotografii.

ĆWICZENIA:

Nauczyciel prowadzi zajęcia z wykorzystaniem różnych szablonów, różnej
wielkości. Lekcja rozpoczyna się opisem szablonu, wytłumaczeniem co on
przedstawia. Następnie dzieci rozpoznają materiał, z którego zrobiony jest szablon.
Uczą się nazywać poszczególne kształty; w końcu rozpoznają je na różnych
ilustracjach i fotografiach.

– 15 –

Pomoc dydaktyczna

„TEATRZYK CIENI”

TYP:

Teatrzyk cieni.

OPIS:

Szablony postaci z Pisma św. wykonane są z kartonu i osadzone na sztywnym
patyku lub cienkim drucie. Przy odpowiednim oświetleniu np. w zaciemnionej sali,
umieszczając za szablonem lampkę lub latarkę rzucamy na ścianę lub tablicę jego
cień. Oczywiście pomoc nie stanowi sama w sobie „kompletu”. Można uzupełnić
ją o własne postaci.

CEL:

Ćwiczenie umiejętności obserwowania. Rozpoznawanie postaci i wydarzeń
biblijnych. Przybliżenie historii biblijnych Starego i Nowego Testamentu.

ĆWICZENIA:

Nauczyciel opowiada historie biblijne ilustrując je scenkami z udziałem
kartonowych bohaterów. Mogą to być np. przypowieści, opowiadania z księgi
rodzaju, czy też historia narodzenia Pana Jezusa.

– 16 –

Pomoc dydaktyczna

„TABLICZKI Z PRZYKAZANIAMI”

TYP:

Tabliczki.

OPIS:

Każda z dziesięciu tabliczek jest dwustronna. Na jednej stronie znajduje się numer
przykazania, na drugiej – jego treść.

CEL:

Utrwalenie wiadomości dotyczących dziesięciu przykazań Bożych.. Ćwiczenie
umiejętności kojarzenia. Nauka cyfr i liczenia.

ĆWICZENIA:

Nauczyciel rozdaje dzieciom tabliczki. Dzieci ustawiają się w koło i trzymają
tabliczki, tak że tylko jedna ich storna jest widoczna. Następnie każde z nich
odgaduje co kryje się na drugiej stronie tabliczki trzymanej przez kolegę
(koleżankę). W innej wersji „odgadywanki” nauczyciel trzyma wszystkie tabliczki
i pokazuje dzieciom raz treść przykazania, raz jego numer. W ten sposób dzieci
uczą się treści „na wyrywki”. Oczywiście całe utrwalenie każdego z przykazań
może być wzmocnione przez komentarz, czy to nauczyciela, czy też dzieci.

– 17 –

Pomoc dydaktyczna

„RÓŻANIEC”

TYP:

Tabliczki.

OPIS:

Każda tabliczka ma kształt dwustronnej róży. Na jednej jej stronie znajduje się
obrazek danej tajemnicy i jej numer, na drugiej – treść. Tajemnice radosne
oznaczone są kolorem zielonym, bolesne – czerwonym, chwalebne – błękitnym,
światła - żółtym.

CEL:

Utrwalenie wiadomości o tajemnicach różańca. Ćwiczenie umiejętności
kojarzenia. Kojarzenie tajemnic z danym jej kolorem. Zachęcenie do praktycznego
stosowania modlitwy różańca w potrzebie danej chwili.

ĆWICZENIA:

Nauczyciel rozdaje dzieciom tabliczki. Dzieci ustawiają się w koło i trzymają
tabliczki, tak że tylko jedna ich storna jest widoczna. Następnie każde z nich
odgaduje co kryje się na drugiej stronie tabliczki trzymanej przez kolegę
(koleżankę). W innej wersji „odgadywanki” nauczyciel trzyma wszystkie tabliczki
i pokazuje dzieciom raz tajemnicy, raz jej obrazek. W jeszcze innym ćwiczeniu,
piątka dzieci trzyma np. tajemnice radosne, pokazując ich treść Inne dziecko
wskazuje odpowiednią kolejność, ustawiając kolegów (koleżanki).

– 18 –

Pomoc dydaktyczna

„PIĘĆ WARUNKÓW

DOBREJ SPOWIEDZI”

TYP:

Tabliczki.

OPIS:

Każda tablica przedstawia jeden z warunków dobrej spowiedzi: jego treść, tekst
pomocniczy i rysunek pomagający w skojarzeniach.

CEL:

Utrwalenie wiadomości na temat warunków dobrej spowiedzi. Ćwiczenie
odpowiedniej postawy podczas sakramentu pokuty. Pogłębianie wiary
chrześcijańskiej.

ĆWICZENIA:

Nauczyciel omawia każdy z warunków dobrej spowiedzi. Każdy z warunków
kojarzy z odpowiednim pytaniem jakie dziecko sobie zadaje i odpowiednią
postawą, np.: rachunek sumienia – jaki byłem?, żal za grzechy – żałuję i
przepraszam Boga za zło wyrządzone.

– 19 –

Pomoc dydaktyczna

„KATECHETYCZNE ABECADŁO”

TYP:

Klocki.

OPIS:

Komplet składa się z 64 elementów. Dla każdej litery alfabety polskiego (a więc
zawierającego także znaki Ą, Ó, Ł itd.) istnieje para klocków. Na jednym klocku
jest litera i wyraz zaczynający się na nią (lub zawierający tę literę – jeśli chodzi o
literę np.: Y), na drugim rysunek ilustrujący to hasło.

CEL:

Ćwiczenie umiejętności obserwowania. Rozpoznawanie liter, kojarzenie symboli
religijnych, kojarzenie wyrazów z literami. Integracja nauczania słownictwa i
alfabetu oraz treści religijnych.

ĆWICZENIA:

Dzieci układają klocki porozrzucane na biurku (podłodze). Uczą się dobierać litery
do odpowiednich rysunków. Nauczyciel tłumaczy co przedstawiają ilustracje.
Dzieci mogą także, na polecenie nauczyciela, wybierać z kupki klocków konkretne
rysunki lub w trudniejszej wersji litery. Pomoc przeznaczona jest przede
wszystkim dla dzieci najmłodszych, mających problemy z rozpoznawaniem liter i
czytaniem.

– 20 –

Pomoc dydaktyczna

„SIEDEM GRZECHÓW GŁÓWNYCH”

TYP:

Układanka, karty.

OPIS:

Komplet składa się z 15 kart (7 par + 1 dodatkowa). Na jednych kartach
narysowane są postacie lub sytuacje kojarzące się z danym grzechem, na innych –
nazwy tych grzechów i dodatkowe rysunki. Ponadto karty są ponumerowane od 1
do 7. Dodatkowa 15 karta ma napis „SIEDEM GRZECHÓW GŁÓWNYCH”. Te
karty zawierają większą ilość rysunków niż inne, prezentowane powyżej. Z tego
też względu są łatwiejsze do wykorzystania w młodszych klasach.

CEL:

Poznanie siedmiu grzechów głównych. Ułatwienie przeprowadzenia rachunku
sumienia. Poszerzenie zasobu słownictwa religijnego. Integracja z
funkcjonowaniem w środowisku. Wyrobienie odpowiednich postaw osobowych.
Pogłębianie świadomości.

ĆWICZENIA:

Karty mogą być wykorzystywane do gry (zgodnie z zasadami np. popularnego
„Piotrusia”). Pomoc można wykorzystać także w formie układanki (dobierania kart
w pary), szczególnie dla dzieci młodszych. Dziecko szukając pary do danej karty
próbuje opisać na czym polega dany grzech i w jakich sytuacjach się go popełnia.

– 21 –

Pomoc dydaktyczna

„STWORZENIE ŚWIATA”

TYP:

Tablice.

OPIS:

Komplet składa się z 7 tablic. Każda ilustruje kolejny dzień stworzenia. Oprócz
ilustracji jest na niej przytoczony odpowiedni cytat z Pisma świętego.

CEL:

Rozpoznawanie wydarzeń biblijnych. Ćwiczenie umiejętności szukania danego
fragmentu Pisma Świętego. Zapoznanie z treścią opowiadania o stworzeniu
świata.

ĆWICZENIA:

Nauczyciel opowiada kolejne dni stworzenia ilustrując je obrazkami. Dla starszych
uczniów może przytoczyć odpowiedni fragment Księgi Rodzaju. Uczniowie mogą
także sami układać tablice w odpowiedniej kolejności i mówić co Pan Bóg w tym
dniu stworzył.

– 22 –

Pomoc dydaktyczna

„NASI PATRONI”

TYP:

Klocki.

OPIS:

Zbiór składa się z 42 klocków (21 par). Nie stanowi on zamkniętej całości. Na
każdą parę przypada jeden klocek z postacią świętego i dniem, w którym obchodzi
się jego wspomnienie, a także klocek, na którym znajduje się imię świętego, kilka
zdań o nim, oraz czyim jest on patronem.

CEL:

Ćwiczenie umiejętności obserwowania. Rozpoznawanie postaci i wydarzeń z życia
kościoła. Wyrobienie szacunku do postaci świętych. Uświadomienie, że każdy
człowiek, każde zajęcie ma swojego patrona, do którego można się zwracać w
modlitwie. Wyrobienie nawyku zwracania się do świętych o wstawiennictwo do
Boga.

ĆWICZENIA:

Można organizować wszelkiego rodzaju zabawy z układaniem klocków,
kompletowanie par (z porozrzucanych klocków dzieci wybierają te, które opisują
danego świętego); konkursy: kto wskaże świętego o danym opisie., kto zgadnie w
jakim dniu obchodzimy jego święto. Można także poprosić dzieci, aby wskazały
świętego którego wspomnienie obchodzimy np. 4 października lub też świętego,
który jest patronem rzemieślników.

– 23 –

Pomoc dydaktyczna

„TESTY”

TYP:

Test elektroniczny.

OPIS:

Pomoc wymaga wykonania (lub skorzystania z gotowej) tablicy do testów
elektronicznych (połączenie razem za pomocą kabelka odpowiedniej pary
rysunków jest sygnalizowane dźwiękiem lub zapaleniem się lampki.) Każdy test
ma postać kartki A4 z obrazkami lub napisami. Po dwa rysunki (napisy) tworzą
parę. Przykładowy zbiór zawiera 18 testów: Naczynia i szaty liturgiczne, Polscy
święci, Rok liturgiczny, Symbole, Przykazania Boże, Stworzenie świata,
Sakramenty, Święta i uroczystości, Święte miejsca, Grzechy główne, Radosne
tajemnice różańca, Chwalebne tajemnice różańca, Bolesne tajemnice różańca,
Symbole świętych, Droga krzyżowa (st. 1-7), Droga krzyżowa (st. 8-14),
Opowieści biblijne, Tajemnice światła.

CEL:

Ćwiczenie umiejętności kojarzenia symboli, postaci, rysunków, wydarzeń.
Pogłębienie wiary chrześcijańskiej, utrwalenie wiadomości z różnych tematów.
Rozpoznawanie kolorów i kształtów, kojarzenie informacji zgromadzonych
podczas różnych katechez.

ĆWICZENIA:

Pomoc najlepiej można wykorzystać w indywidualnej pracy z dzieckiem. Albo
jako powtórzenie i utrwalenie wiadomości z wybranego tematu, albo z pewnej
grupy tematów (np. pod koniec roku). Może z powodzeniem służyć jako rodzaj
„klasówki”, dla dzieci mających problemu z pisaniem lub mówieniem.

– 24 –

Pomoc dydaktyczna

„MATKA BOSKA PIEKARSKA”

TYP:

Układanka.

OPIS:

Pomoc najprostsza do wykonania. Wystarczy obrazek (w tym przypadku Matki
Boskiej Piekarskiej) podkleić kartonem i pociąć na żądaną liczbę kawałków
odpowiedniej wielkości.

CEL:

Rozpoznawanie kształtów geometrycznych, kolorów, fragmentów rysunków i
szczegółów. Kształcenie cierpliwości i systematyczności, koncentracji uwagi,
współpracy w grupie. Nauczanie symboli chrześcijańskich, szczególnie
związanych z lokalnym Kościołem.

ĆWICZENIA:

Dzieci układają obrazek Matki Bożej Piekarskiej samodzielnie, z pomocą kolegów
i koleżanek lub z pomocą nauczyciela. Układanka taka jest doskonałą ilustracją
katechezy, szczególnie dotyczącej Uroczystości Matki Boskie Piekarskiej, historii
pielgrzymek do Piekar Śląskich, itp. Wymagany jest obszerny komentarz
nauczyciela, co przedstawia dany rysunek (można np. przedstawić historię obrazu.)

– 25 –

Pomoc dydaktyczna

„MSZA ŚWIĘTA”

TYP:

Tablice.

OPIS:

Pomoc wykonana wg. Metody Marii Montessori. Są to kwadratowe tablice
wymiarów 20 x 20 cm przedstawiające naczynia liturgiczne, elementy ołtarza i
szaty liturgiczne.

CEL:

Rozpoznawanie kolorów liturgicznych, naczyń i szat elementów wysposażenia
ołtarza. Wzbogacanie słownictwa czynnego i biernego, doskonali koncentrację
uwagi, ćwiczy sprawność grafomotoryczną i koordynację wzrokowo – ruchową.

ĆWICZENIA:

Wymagany jest obszerny komentarz nauczyciela, co przedstawia dany rysunek.
Rysunki są dość duże więc nadają się świetnie do odkalkowywania i
odrysowywania. Za pomocą tablic można organizować zgadywanki,
wykorzystywać je do prezentacji i ilustracji

– 26 –